📜
๕. อกฺโกสวคฺโค
๔. กุสินารสุตฺตวณฺณนา
๔๔. ปฺจมสฺส ¶ จตุตฺเถ กุสินารายนฺติ เอวํนามเก นคเร. เทวตานํ อตฺถาย พลึ หรนฺติ เอตฺถาติ พลิหรโณ, ตสฺมึ พลิหรเณ. อจฺฉิทฺเทน อปฺปฏิมํเสนาติอาทีสุ เยน เกนจิเทว ปหโฏ วา โหติ, เวชฺชกมฺมาทีนิ วา กตานิ, ตสฺส กายสมาจาโร อุปจิกาทีหิ ขายิตตาลปณฺณํ วิย ฉิทฺโท จ, ปฏิมสิตุํ ยตฺถ กตฺถจิ คเหตฺวา อากฑฺฒิตุํ สกฺกุเณยฺยตาย ปฏิมํโส จ โหติ, วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโส นาม. วจีสมาจาโร ปน มุสาวาทโอมสวาทเปสฺุอมูลกานุทฺธํสนาทีหิ ¶ ฉิทฺโท สปฺปฏิมํโส จ โหติ, วิปรีโต อจฺฉิทฺโท อปฺปฏิมํโส. เมตฺตํ นุ โข เม จิตฺตนฺติ ปลิโพธํ ฉินฺทิตฺวา กมฺมฏฺานภาวนานุโยเคน อธิคตํ เม เมตฺตจิตฺตํ. อนาฆาตนฺติ อาฆาตวิรหิตํ, วิกฺขมฺภเนน วิหตาฆาตนฺติ อตฺโถ. กตฺถ วุตฺตนฺติ อิทํ สิกฺขาปทํ กิสฺมึ นคเร วุตฺตํ.
กาเลน วกฺขามีติอาทีสุ เอโก เอกํ โอกาสํ กาเรตฺวา โจเทนฺโต กาเลน วทติ นาม. สงฺฆมชฺเฌ วา คณมชฺเฌ วา สลากคฺคยาคคฺควิตกฺกมาฬกภิกฺขาจารมคฺคอาสนสาลาทีสุ วา อุปฏฺาเกหิ ปริวาริตกฺขเณ วา โจเทนฺโต อกาเลน วทติ นาม. ตจฺเฉน วทนฺโต ภูเตน วทติ นาม. ‘‘ทหรมหลฺลกปริสาวจรกปํสุกูลิกธมฺมกถิกปติรูปํ ตว อิท’’นฺติ วทนฺโต ผรุเสน วทติ นาม. การณนิสฺสิตํ ปน กตฺวา, ‘‘ภนฺเต มหลฺลกตฺถ, ปริสาวจรกตฺถ, ปํสุกูลิกตฺถ, ธมฺมกถิกตฺถปติรูปํ ตุมฺหากมิท’’นฺติ วทนฺโต ¶ สณฺเหน วทติ นาม. การณนิสฺสิตํ กตฺวา วทนฺโต อตฺถสํหิเตน วทติ นาม. เมตฺตจิตฺโต วกฺขามิ โน โทสนฺตโรติ เมตฺตจิตฺตํ ปจฺจุปฏฺเปตฺวา วกฺขามิ, น ทุฏฺจิตฺโต หุตฺวา.
๕. ราชนฺเตปุรปฺปเวสนสุตฺตวณฺณนา
๔๕. ปฺจเม กตํ วา กริสฺสนฺติ วาติ เมถุนวีติกฺกมํ กรึสุ วา กริสฺสนฺติ วา. รตนนฺติ มณิรตนาทีสุ ยํกิฺจิ. ปตฺเถตีติ มาเรตุํ อิจฺฉติ. หตฺถิสมฺพาธนฺติ ¶ หตฺถีหิ สมฺพาธํ ¶ . หตฺถิสมฺมทฺทนฺติ วา ปาโ, ตสฺสตฺโถ – หตฺถีหิ สมฺมทฺโท เอตฺถาติ หตฺถิสมฺมทฺทํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. รชนียานิ รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺพฺพานีติ เอตานิ ราคชนกานิ รูปาทีนิ ตตฺถ ปริปูรานิ โหนฺติ.
๖. สกฺกสุตฺตวณฺณนา
๔๖. ฉฏฺเ โสกสภเยติ โสเกน สภเย. โสกภเยติ วา ปาโ, อยเมวตฺโถ. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. เยน เกนจิ กมฺมฏฺาเนนาติ กสิวณิชฺชาทิกมฺเมสุ เยน เกนจิ กมฺเมน. อนาปชฺช อกุสลนฺติ กิฺจิ อกุสลํ อนาปชฺชิตฺวา. นิพฺพิเสยฺยาติ อุปฺปาเทยฺย อาจิเนยฺย. ทกฺโขติ เฉโก. อุฏฺานสมฺปนฺโนติ อุฏฺานวีริเยน สมนฺนาคโต. อลํ วจนายาติ ยุตฺโต วจนาย. เอกนฺตสุขปฺปฏิสํเวที วิหเรยฺยาติ เอกนฺตเมว กายิกเจตสิกสุขํ าเณน ปฏิสํเวเทนฺโต วิหเรยฺย. อนิจฺจาติ หุตฺวา อภาวโต. ตุจฺฉาติ สารรหิตา. มุสาติ นิจฺจสุภสุขา วิย ขายมานาปิ ตถา น โหนฺตีติ มุสา. โมสธมฺมาติ นสฺสนสภาวา. ตสฺมา เต ปฏิจฺจ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชตีติ สนฺทสฺเสติ. อิธ ¶ ปน โวติ เอตฺถ โว ติ นิปาตมตฺตํ. อปณฺณกํ วา โสตาปนฺโนติ อวิราธิตํ เอกํเสน โสตาปนฺโน วา โหติ. โสปิ ฌานํ นิพฺพตฺเตติ, พฺรหฺมโลกํ วา คนฺตฺวา ฉสุ วา กามสคฺเคสุ เอกนฺตสุขปฺปฏิสํเวที หุตฺวา วิหเรยฺย. อิมสฺมึ สุตฺเต สตฺถา อฏฺงฺคุโปสถสฺส คุณํ กเถสิ.
๗. มหาลิสุตฺตวณฺณนา
๔๗. สตฺตเม ¶ มิจฺฉาปณิหิตนฺติ มิจฺฉา ปิตํ. อธมฺมจริยาวิสมจริยาติ อกุสลกมฺมปถวเสน อธมฺมจริยสงฺขาตา วิสมจริยา. กุสลกมฺมปถวเสน อิตรา เวทิตพฺพา. เอวมิธ วฏฺฏเมว กถิตํ.
๘. ปพฺพชิตอภิณฺหสุตฺตวณฺณนา
๔๘. อฏฺเม ปพฺพชิเตนาติ ฆราวาสํ ปหาย สาสเน ปพฺพชฺชํ อุปคเตน. อภิณฺหนฺติ อภิกฺขณํ ปุนปฺปุนํ, ปจฺจเวกฺขิตพฺพา โอโลเกตพฺพา สลฺลกฺเขตพฺพา. เววณฺณิยนฺติ วิวณฺณภาวํ. ตํ ปเนตํ เววณฺณิยํ ทุวิธํ โหติ สรีรเววณฺณิยํ ปริกฺขารเววณฺณิยฺจ. ตตฺถ เกสมสฺสุโอโรปเนน ¶ สรีรเววณฺณิยํ เวทิตพฺพํ. ปุพฺเพ ปน นานาวิราคานิ สุขุมวตฺถานิ นิวาเสตฺวาปิ นานคฺครสโภชนํ สุวณฺณรชตภาชเนสุ ภฺุชิตฺวาปิ สิริคพฺเภ วรสยนาสเนสุ นิปชฺชิตฺวาปิ นิสีทิตฺวาปิ สปฺปินวนีตาทีหิ เภสชฺชํ กตฺวาปิ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺาย ฉินฺนสงฺฆฏิตกสาวรสปีตานิ วตฺถานิ นิวาเสตพฺพานิ, อยปตฺเต วา มตฺติกปตฺเต วา มิสฺสโกทโน ภฺุชิตพฺโพ, รุกฺขมูลาทิเสนาสเน มฺุชติณสนฺถรณาทีสุ นิปชฺชิตพฺพํ ¶ , จมฺมขณฺฑตฏฺฏิกาทีสุ นิสีทิตพฺพํ, ปูติมุตฺตาทีหิ เภสชฺชํ กตฺตพฺพํ โหติ. เอวเมตฺถ ปริกฺขารเววณฺณิยํ เวทิตพฺพํ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต โกโป จ มาโน จ ปหียติ.
ปรปฏิพทฺธา เม ชีวิกาติ มยฺหํ ปเรสุ ปฏิพทฺธา ปรายตฺตา จตุปจฺจยชีวิกาติ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต หิ อาชีโว ปริสุชฺฌติ, ปิณฺฑปาโต จ อปจิโต โหติ, จตูสุ ปจฺจเยสุ อปจฺจเวกฺขิตปริโภโค นาม น โหติ. อฺโ เม อากปฺโป กรณีโยติ โย คิหีนํ อุรํ อภินีหริตฺวา คีวํ ปคฺคเหตฺวา ลลิเตนากาเรน อนิยตปทวีติหาเรน คมนากปฺโป โหติ, ตโต อฺโว อากปฺโป มยา กรณีโย, สนฺตินฺทฺริเยน สนฺตมานเสน ยุคมตฺตทสฺสินา วิสมฏฺาเน อุทกสกเฏเนว มนฺทมิตปทวีติหาเรน หุตฺวา คนฺตพฺพนฺติ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต หิ อิริยาปโถ สารุปฺโป โหติ, ติสฺโส สิกฺขา ปริปูเรนฺติ. กจฺจินุโขติ สลกฺขเณ นิปาตสมุทาโย. อตฺตาติ จิตฺตํ. สีลโต น อุปวทตีติ ¶ อปริสุทฺธํ เต สีลนฺติ สีลปจฺจโย น อุปวทติ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต หิ อชฺฌตฺตํ หิรี สมุฏฺาติ, สา ตีสุ ทฺวาเรสุ สํวรํ สาเธติ, ตีสุ ทฺวาเรสุ สํวโร จตุปาริสุทฺธิสีลํ โหติ, จตุปาริสุทฺธิสีเล ิโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ คณฺหาติ. อนุวิจฺจ วิฺู สพฺรหฺมจารีติ ปณฺฑิตา สพฺรหฺมจาริโน อนุวิจาเรตฺวา. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต ¶ หิ พหิทฺธา โอตฺตปฺปํ สณฺาติ, ตํ ตีสุ ทฺวาเรสุ สํวรํ สาเธตีติ อนนฺตรนเยเนว เวทิตพฺพํ.
นานาภาโว วินาภาโวติ ชาติยา นานาภาโว, มรเณน วินาภาโว. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต หิ ตีสุ ทฺวาเรสุ อสํวุตากาโร นาม น โหติ, มรณสฺสติ สูปฏฺิตา โหติ. กมฺมสฺสโกมฺหีติอาทีสุ กมฺมํ มยฺหํ สกํ อตฺตโน สนฺตกนฺติ กมฺมสฺสกา. กมฺเมน ทาตพฺพํ ผลํ ทายํ, กมฺมสฺส ทายํ กมฺมทายํ, ตํ อาทียามีติ กมฺมทายาโท. กมฺมํ มยฺหํ โยนิ การณนฺติ กมฺมโยนิ. กมฺมํ มยฺหํ พนฺธุ าตโกติ กมฺมพนฺธุ. กมฺมํ มยฺหํ ปฏิสรณํ ปติฏฺาติ กมฺมปฏิสรโณ. ตสฺส ทายาโท ภวิสฺสามีติ ตสฺส กมฺมสฺส ทายาโท เตน ทินฺนผลํ ปฏิคฺคาหโก ¶ ภวิสฺสามิ. เอวํ กมฺมสฺสกตํ ปน ปจฺจเวกฺขโต ปาปกรณํ นาม น โหติ. กถํภูตสฺส เม รตฺตินฺทิวา วีติวตฺตนฺตีติ กินฺนุ โข เม วตฺตปฺปฏิปตฺตึ กโรนฺตสฺส, อุทาหุ อกโรนฺตสฺส, พุทฺธวจนํ สชฺฌายนฺตสฺส, อุทาหุ อสชฺฌายนฺตสฺส, โยนิโสมนสิกาเร กมฺมํ กโรนฺตสฺส, อุทาหุ อกโรนฺตสฺสาติ กถํภูตสฺส เม รตฺตินฺทิวา วีติวตฺตนฺติ, ปริวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต หิ อปฺปมาโท ปริปูรติ.
สฺุาคาเร อภิรมามีติ วิวิตฺโตกาเส สพฺพิริยาปเถสุ เอกโกว หุตฺวา กจฺจิ นุ โข อภิรมามีติ อตฺโถ. เอวํ ปจฺจเวกฺขโต กายวิเวโก ปริปูรติ. อุตฺตริมนุสฺสธมฺโมติ อุตฺตริมนุสฺสานํ อุกฺกฏฺมนุสฺสภูตานํ ฌายีนฺเจว อริยานฺจ ฌานาทิธมฺโม, ทสกุสลกมฺมปถสงฺขาตมนุสฺสธมฺมโต วา อุตฺตริตโร วิสิฏฺตโร ธมฺโม เม มม สนฺตาเน อตฺถิ นุ โข, สนฺติ นุ โขติ อตฺโถ. อลมริยาณทสฺสนวิเสโสติ มหคฺคตโลกุตฺตรปฺา ปชานนฏฺเน าณํ, จกฺขุนา ทิฏฺมิว ธมฺมํ ปจฺจกฺขกรณโต ทสฺสนฏฺเน ทสฺสนนฺติ าณทสฺสนํ, อริยํ วิสุทฺธํ อุตฺตมํ าณทสฺสนนฺติ ¶ อริยาณทสฺสนํ, อลํ ปริยตฺตกํ กิเลสวิทฺธํสนสมตฺถํ อริยาณทสฺสนเมตฺถ, อสฺส วาติ อลมริยาณทสฺสโน, ฌานาทิเภโท อุตฺตริมนุสฺสธมฺโม อลมริยาณทสฺสโน จ โส วิเสโส จาติ อลมริยาณทสฺสนวิเสโส. อถ วา ตเมว กิเลสวิทฺธํสนสมตฺถํ วิสุทฺธํ าณทสฺสนเมว วิเสโสติ อลมริยาณทสฺสนวิเสโส วา. อธิคโตติ ปฏิลทฺโธ เม อตฺถิ นุ โข. โสหนฺติ ปฏิลทฺธวิเสโส โส อหํ. ปจฺฉิเม กาเลติ มรณมฺเจ นิปนฺนกาเล. ปุฏฺโติ สพฺรหฺมจารีหิ อธิคตคุณวิเสสํ ปุจฺฉิโต. น มงฺกุ ภวิสฺสามีติ ปติตกฺขนฺโธ นิตฺเตโช น เหสฺสามีติ. เอวํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส หิ โมฆกาลกิริยา นาม น โหติ.
๙-๑๐. สรีรฏฺธมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา
๔๙-๕๐. นวเม ¶ โปโนพฺภวิโกติ ปุนพฺภวนิพฺพตฺตโก. ภวสงฺขาโรติ ภวสงฺขรณกมฺมํ. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํ. ทสเม สีลพาหุสจฺจวีริยสติปฺา โลกิยโลกุตฺตรามิสฺสิกา กถิตา. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
อกฺโกสวคฺโค ปฺจโม.
ปมปณฺณาสกํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยปณฺณาสกํ