📜
๕. สามฺวคฺโค
๑. สมฺพาธสุตฺตํ
๔๒. เอกํ ¶ ¶ ¶ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. อถ โข อายสฺมา อุทายี เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทิ. สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน ¶ โข อายสฺมา อุทายี อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ – ‘‘วุตฺตมิทํ, อาวุโส, ปฺจาลจณฺเฑน เทวปุตฺเตน –
‘‘สมฺพาเธ คตํ [สมฺพาเธ วต (สี.)] โอกาสํ, อวิทฺวา ภูริเมธโส;
โย ฌานมพุชฺฌิ พุทฺโธ, ปฏิลีนนิสโภ มุนี’’ติ.
‘‘กตโม, อาวุโส, สมฺพาโธ, กตโม สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา’’ติ? ‘‘ปฺจิเม, อาวุโส, กามคุณา สมฺพาโธ วุตฺโต ภควตา. กตเม ปฺจ? จกฺขุวิฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิฺเยฺยา สทฺทา…เป… ฆานวิฺเยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิฺเยฺยา รสา… กายวิฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา. อิเม โข, อาวุโส, ปฺจ กามคุณา สมฺพาโธ วุตฺโต ภควตา.
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ¶ ตตฺถ วิตกฺกวิจารา อนิรุทฺธา โหนฺติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ¶ . ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ ปีติ อนิรุทฺธา โหติ ¶ , อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา…เป… ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อุเปกฺขาสุขํ อนิรุทฺธํ โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา…เป… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ รูปสฺา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อากาสานฺจายตนสฺา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิฺาณ’นฺติ วิฺาณฺจายตนํ ¶ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน ¶ . ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ วิฺาณฺจายตนสฺา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิฺจี’ติ อากิฺจฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม ¶ วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ อากิฺจฺายตนสฺา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส อากิฺจฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสฺานาสฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน. ตตฺราปตฺถิ ¶ สมฺพาโธ. กิฺจ ตตฺถ สมฺพาโธ? ยเทว ตตฺถ เนวสฺานาสฺายตนสฺา อนิรุทฺธา โหติ, อยเมตฺถ สมฺพาโธ.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สมฺพาเธ โอกาสาธิคโม วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ปมํ.
๒. กายสกฺขีสุตฺตํ
๔๓. ‘‘‘กายสกฺขี กายสกฺขี’ติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา’’ติ? ‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ ¶ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา…เป… ทุติยํ ฌานํ… ตติยํ ฌานํ… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน.
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา ¶ นานตฺตสฺานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน…เป….
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, กายสกฺขี วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ทุติยํ.
๓. ปฺาวิมุตฺตสุตฺตํ
๔๔. ‘‘‘ปฺาวิมุตฺโต ¶ ปฺาวิมุตฺโต’ติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, ปฺาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา’’ติ?
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จ นํ ปชานาติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ปฺาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน…เป….
‘‘ปุน ¶ ¶ จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, ปฺาย จ นํ ปชานาติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ปฺาวิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ตติยํ.
๔. อุภโตภาควิมุตฺตสุตฺตํ
๔๕. ‘‘‘อุภโตภาควิมุตฺโต ¶ อุภโตภาควิมุตฺโต’ติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา’’ติ?
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปฺาย จ นํ ปชานาติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน…เป….
‘‘ปุน ¶ จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. ยถา ยถา จ ตทายตนํ ตถา ตถา นํ กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปฺาย จ นํ ปชานาติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, อุภโตภาควิมุตฺโต วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. จตุตฺถํ.
๕. สนฺทิฏฺิกธมฺมสุตฺตํ
๔๖. ‘‘‘สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม’ติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตา’’ติ?
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ ¶ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตา ปริยาเยน…เป….
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ปฺจมํ.
๖. สนฺทิฏฺิกนิพฺพานสุตฺตํ
๔๗. ‘‘‘สนฺทิฏฺิกํ ¶ นิพฺพานํ สนฺทิฏฺิกํ นิพฺพาน’นฺติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิกํ นิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา’’ติ?
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ…เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิกํ นิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา ปริยาเยน…เป….
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, สนฺทิฏฺิกํ นิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. นิพฺพานสุตฺตํ
๔๘. ‘‘‘นิพฺพานํ ¶ นิพฺพาน’นฺติ, อาวุโส, วุจฺจติ…เป…. สตฺตมํ.
๘. ปรินิพฺพานสุตฺตํ
๔๙. ‘‘‘ปรินิพฺพานํ ปรินิพฺพาน’นฺติ…เป…. อฏฺมํ.
๙. ตทงฺคนิพฺพานสุตฺตํ
๕๐. ‘‘‘ตทงฺคนิพฺพานํ ¶ ตทงฺคนิพฺพาน’นฺติ, อาวุโส, วุจฺจติ…เป…. นวมํ.
๑๐. ทิฏฺธมฺมนิพฺพานสุตฺตํ
๕๑. ‘‘‘ทิฏฺธมฺมนิพฺพานํ ทิฏฺธมฺมนิพฺพาน’นฺติ, อาวุโส, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส ทิฏฺธมฺมนิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา’’ติ?
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ ¶ …เป… ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ทิฏฺธมฺมนิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา ปริยาเยน ¶ …เป….
‘‘ปุน จปรํ, อาวุโส, ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสฺานาสฺายตนํ สมติกฺกมฺม สฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, ปฺาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ. เอตฺตาวตาปิ โข, อาวุโส, ทิฏฺธมฺมนิพฺพานํ วุตฺตํ ภควตา นิปฺปริยาเยนา’’ติ. ทสมํ.
สามฺวคฺโค ปฺจโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
สมฺพาโธ ¶ กายสกฺขี ปฺา,
อุภโตภาโค สนฺทิฏฺิกา ทฺเว;
นิพฺพานํ ปรินิพฺพานํ,
ตทงฺคทิฏฺธมฺมิเกน จาติ.
ปมปณฺณาสกํ สมตฺตํ.
๒. ทุติยปณฺณาสกํ