📜
(๗) ๒. สติปฏฺานวคฺโค
๑. สิกฺขาทุพฺพลฺยสุตฺตํ
๖๓. ‘‘ปฺจิมานิ ¶ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ. กตมานิ ปฺจ? ปาณาติปาโต, อทินฺนาทานํ, กาเมสุมิจฺฉาจาโร, มุสาวาโท, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจ สิกฺขาทุพฺพลฺยานิ.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ ปหานาย จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; เวทนาสุ…เป… จิตฺเต…เป… ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ สิกฺขาทุพฺพลฺยานํ ปหานาย อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ปมํ.
๒. นีวรณสุตฺตํ
๖๔. ‘‘ปฺจิมานิ, ภิกฺขเว, นีวรณานิ. กตมานิ ปฺจ? กามจฺฉนฺทนีวรณํ, พฺยาปาทนีวรณํ, ถินมิทฺธนีวรณํ ¶ , อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ, วิจิกิจฺฉานีวรณํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจ นีวรณานิ.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ นีวรณานํ ปหานาย จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; เวทนาสุ…เป… จิตฺเต…เป… ¶ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. อิเมสํ ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ นีวรณานํ ปหานาย อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ทุติยํ.
๓. กามคุณสุตฺตํ
๖๕. ‘‘ปฺจิเม, ภิกฺขเว, กามคุณา. กตเม ปฺจ? จกฺขุวิฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา, โสตวิฺเยฺยา สทฺทา…เป… ฆานวิฺเยฺยา คนฺธา… ชิวฺหาวิฺเยฺยา รสา… กายวิฺเยฺยา โผฏฺพฺพา ¶ อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสํหิตา รชนียา. อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ กามคุณา.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ กามคุณานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ตติยํ.
๔. อุปาทานกฺขนฺธสุตฺตํ
๖๖. ‘‘ปฺจิเม, ภิกฺขเว, อุปาทานกฺขนฺธา. กตเม ปฺจ? รูปุปาทานกฺขนฺโธ, เวทนุปาทานกฺขนฺโธ, สฺุปาทานกฺขนฺโธ, สงฺขารุปาทานกฺขนฺโธ, วิฺาณุปาทานกฺขนฺโธ – อิเม ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจุปาทานกฺขนฺธา.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. จตุตฺถํ.
๕. โอรมฺภาคิยสุตฺตํ
๖๗. ‘‘ปฺจิมานิ, ภิกฺขเว, โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ. กตมานิ ปฺจ? สกฺกายทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส, กามจฺฉนฺโท, พฺยาปาโท – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ.
‘‘อิเมสํ ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ปฺจมํ.
๖. คติสุตฺตํ
๖๘. ‘‘ปฺจิมา, ภิกฺขเว, คติโย. กตมา ปฺจ? นิรโย, ติรจฺฉานโยนิ ¶ , เปตฺติวิสโย, มนุสฺสา, เทวา – อิมา โข, ภิกฺขเว, ปฺจ คติโย.
‘‘อิมาสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ คตีนํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. มจฺฉริยสุตฺตํ
๖๙. ‘‘ปฺจิมานิ, ภิกฺขเว, มจฺฉริยานิ. กตมานิ ปฺจ? อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํ – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจ มจฺฉริยานิ.
‘‘อิเมสํ ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ มจฺฉริยานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. สตฺตมํ.
๘. อุทฺธมฺภาคิยสุตฺตํ
๗๐. ‘‘ปฺจิมานิ ¶ , ภิกฺขเว, อุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ. กตมานิ ปฺจ? รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ อุทฺธมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. อฏฺมํ.
๙. เจโตขิลสุตฺตํ
๗๑. [อ. นิ. ๕.๒๐๕; ที. นิ. ๓.๓๑๙; ม. นิ. ๑.๑๘๕] ‘‘ปฺจิเม ¶ , ภิกฺขเว, เจโตขิลา [เจโตขีลา (ก.)]. กตเม ปฺจ? อิธ ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ¶ , อยํ ปโม เจโตขิโล.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺเม กงฺขติ…เป… สงฺเฆ กงฺขติ… สิกฺขาย กงฺขติ… สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, อยํ ปฺจโม เจโตขิโล.
‘‘อิเมสํ, โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ เจโตขิลานํ ปหานาย…เป… อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. นวมํ.
๑๐. เจตโสวินิพนฺธสุตฺตํ
๗๒. ‘‘ปฺจิเม ¶ , ภิกฺขเว, เจตโสวินิพนฺธา [เจโตวินิพทฺธา (สารตฺถทีปนีฏีกา) อ. นิ. ๕.๒๐๖; ที. นิ. ๓.๓๒๐]. กตเม ปฺจ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส ¶ อวิคตปริฬาโห อวิคตตณฺโห. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตณฺโห, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, อยํ ปโม เจตโสวินิพนฺโธ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย อวีตราโค โหติ…เป… รูเป อวีตราโค โหติ… ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภฺุชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ ¶ … อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวฺตโร ¶ วา’ติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวฺตโร วา’ติ, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, อยํ ปฺจโม เจตโสวินิพนฺโธ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา.
‘‘อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ เจตโสวินิพนฺธานํ ปหานาย จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ; เวทนาสุ…เป… จิตฺเต…เป… ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ เจตโสวินิพนฺธานํ ปหานาย อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาเวตพฺพา’’ติ. ทสมํ.
สติปฏฺานวคฺโค ทุติโย.
ตสฺสุทฺทานํ –
สิกฺขา ¶ นีวรณากามา, ขนฺธา จ โอรมฺภาคิยา คติ;
มจฺเฉรํ อุทฺธมฺภาคิยา อฏฺมํ, เจโตขิลา วินิพนฺธาติ.