📜
๒. นาถวคฺโค
๑. เสนาสนสุตฺตํ
๑๑. ‘‘ปฺจงฺคสมนฺนาคโต ¶ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคตํ เสนาสนํ เสวมาโน ภชมาโน นจิรสฺเสว อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺย.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺโธ โหติ; สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ – ‘อิติปิ โส ภควา…เป… ภควา’ติ; อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก, สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมาย; อสโ โหติ อมายาวี, ยถาภูตํ อตฺตานํ อาวิกตฺตา สตฺถริ วา วิฺูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ; อารทฺธวีริโย ¶ วิหรติ, อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย; ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ; ปฺวา โหติ, อุทยตฺถคามินิยา ปฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, เสนาสนํ ปฺจงฺคสมนฺนาคตํ โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เสนาสนํ นาติทูรํ โหติ นาจฺจาสนฺนํ คมนาคมนสมฺปนฺนํ ทิวา อปฺปากิณฺณํ รตฺตึ อปฺปสทฺทํ อปฺปนิคฺโฆสํ อปฺปฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺสํ [อปฺปฑํส… สิรึสปสมฺผสฺสํ (สี. สฺยา. ปี.)]; ตสฺมึ โข ปน เสนาสเน วิหรนฺตสฺส อปฺปกสิเรน อุปฺปชฺชนฺติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา; ตสฺมึ โข ปน เสนาสเน เถรา ภิกฺขู วิหรนฺติ พหุสฺสุตา อาคตาคมา ธมฺมธรา ¶ วินยธรา มาติกาธรา; เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉติ ปริปฺหติ – ‘อิทํ, ภนฺเต, กถํ, อิมสฺส โก อตฺโถ’ติ; ตสฺส เต อายสฺมนฺโต อวิวฏฺเจว วิวรนฺติ อนุตฺตานีกตฺจ อุตฺตานึ กโรนฺติ อเนกวิหิเตสุ จ กงฺขาานิเยสุ ธมฺเมสุ กงฺขํ ปฏิวิโนเทนฺติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, เสนาสนํ ปฺจงฺคสมนฺนาคตํ โหติ. ปฺจงฺคสมนฺนาคโต โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคตํ เสนาสนํ เสวมาโน ¶ ภชมาโน นจิรสฺเสว ¶ อาสวานํ ขยา…เป… สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยา’’ติ. ปมํ.
๒. ปฺจงฺคสุตฺตํ
๑๒. ‘‘ปฺจงฺควิปฺปหีโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต อิมสฺมึ ¶ ธมฺมวินเย ‘เกวลี วุสิตวา อุตฺตมปุริโส’ติ วุจฺจติ. กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กามจฺฉนฺโท ปหีโน โหติ, พฺยาปาโท ปหีโน โหติ, ถินมิทฺธํ [ถีนมิทฺธํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปหีนํ โหติ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหีนํ โหติ, วิจิกิจฺฉา ปหีนา โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อเสเขน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ, อเสเขน สมาธิกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ, อเสเขน ปฺากฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ, อเสเขน วิมุตฺติกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ, อเสเขน วิมุตฺติาณทสฺสนกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต โหติ.
‘‘ปฺจงฺควิปฺปหีโน โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺคสมนฺนาคโต อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ‘เกวลี วุสิตวา อุตฺตมปุริโส’ติ วุจฺจติ.
‘‘กามจฺฉนฺโท จ พฺยาปาโท, ถินมิทฺธฺจ ภิกฺขุโน;
อุทฺธจฺจํ วิจิกิจฺฉา จ, สพฺพโสว น วิชฺชติ.
‘‘อเสเขน ¶ จ สีเลน, อเสเขน สมาธินา;
วิมุตฺติยา จ สมฺปนฺโน, าเณน จ ตถาวิโธ.
‘‘ส เว ปฺจงฺคสมฺปนฺโน, ปฺจ องฺเค [ปฺจงฺคานิ (สฺยา.)] วิวชฺชยํ [วิวชฺชิย (ก.)];
อิมสฺมึ ธมฺมวินเย, เกวลี อิติ วุจฺจตี’’ติ. ทุติยํ;
๓. สํโยชนสุตฺตํ
๑๓. ‘‘ทสยิมานิ ¶ , ภิกฺขเว, สํโยชนานิ. กตมานิ ทส? ปฺโจรมฺภาคิยานิ ¶ สํโยชนานิ, ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ. กตมานิ ปฺโจรมฺภาคิยานิ ¶ สํโยชนานิ? สกฺกายทิฏฺิ, วิจิกิจฺฉา, สีลพฺพตปรามาโส, กามจฺฉนฺโท, พฺยาปาโท – อิมานิ ปฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ.
‘‘กตมานิ ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ? รูปราโค, อรูปราโค, มาโน, อุทฺธจฺจํ, อวิชฺชา – อิมานิ ปฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ทส สํโยชนานี’’ติ. ตติยํ.
๔. เจโตขิลสุตฺตํ
๑๔. ‘‘ยสฺส กสฺสจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา ปฺจ เจโตขิลา อปฺปหีนา ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา อสมุจฺฉินฺนา, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิ.
‘‘กตมสฺส ปฺจ เจโตขิลา อปฺปหีนา โหนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ¶ ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปโม เจโตขิโล อปฺปหีโน โหติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺเม กงฺขติ…เป… สงฺเฆ กงฺขติ… สิกฺขาย กงฺขติ… สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขิลชาโต, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย ¶ อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปฺจโม เจโตขิโล อปฺปหีโน โหติ. อิมสฺส ปฺจ ¶ เจโตขิลา อปฺปหีนา โหนฺติ.
‘‘กตมสฺส ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา อสมุจฺฉินฺนา โหนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตณฺโห. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ อวีตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตณฺโห ¶ , ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปโม เจตโสวินิพนฺโธ อสมุจฺฉินฺโน โหติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย อวีตราโค โหติ…เป… รูเป อวีตราโค โหติ…เป… ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภฺุชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ… อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวฺตโร วา’ติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวฺตโร วา’ติ, ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย ¶ อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปฺจโม เจตโสวินิพนฺโธ อสมุจฺฉินฺโน โหติ. อิมสฺส ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา อสมุจฺฉินฺนา โหนฺติ.
‘‘ยสฺส กสฺสจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อิเม ปฺจ เจโตขิลา อปฺปหีนา อิเม ปฺจ ¶ เจตโสวินิพนฺธา อสมุจฺฉินฺนา, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, กาฬปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หายเตว วณฺเณน หายติ มณฺฑเลน หายติ อาภาย หายติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อิเม ปฺจ เจโตขิลา อปฺปหีนา อิเม ¶ ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา อสมุจฺฉินฺนา, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิ.
‘‘ยสฺส กสฺสจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา ปฺจ เจโตขิลา ปหีนา ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา สุสมุจฺฉินฺนา, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิ.
‘‘กตมสฺส ¶ ปฺจ เจโตขิลา ปหีนา โหนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ น กงฺขติ น วิจิกิจฺฉติ, อธิมุจฺจติ สมฺปสีทติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตฺถริ น กงฺขติ น วิจิกิจฺฉติ อธิมุจฺจติ สมฺปสีทติ, ตสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปโม เจโตขิโล ปหีโน โหติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺเม น กงฺขติ…เป… สงฺเฆ น กงฺขติ… สิกฺขาย น กงฺขติ ¶ … สพฺรหฺมจารีสุ น กุปิโต โหติ อตฺตมโน น อาหตจิตฺโต น ขิลชาโต. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ น กุปิโต โหติ อตฺตมโน น อาหตจิตฺโต น ขิลชาโต ¶ , ตสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปฺจโม เจโตขิโล ปหีโน โหติ. อิมสฺส ปฺจ เจโตขิลา ปหีนา โหนฺติ.
‘‘กตมสฺส ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา สุสมุจฺฉินฺนา โหนฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ วีตราโค โหติ วิคตจฺฉนฺโท วิคตเปโม วิคตปิปาโส วิคตปริฬาโห วิคตตณฺโห. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเมสุ วีตราโค โหติ วิคตจฺฉนฺโท วิคตเปโม วิคตปิปาโส วิคตปริฬาโห วิคตตณฺโห, ตสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปโม เจตโสวินิพนฺโธ สุสมุจฺฉินฺโน โหติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย วีตราโค โหติ…เป… รูเป วีตราโค โหติ ¶ …เป… น ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภฺุชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ, น อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ – ‘อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวฺตโร วา’ติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น อฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย…เป… เทวฺตโร วาติ, ตสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย. ยสฺส จิตฺตํ นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย, เอวมสฺสายํ ปฺจโม เจตโสวินิพนฺโธ ¶ สุสมุจฺฉินฺโน โหติ. อิมสฺส ปฺจ ¶ เจตโสวินิพนฺธา สุสมุจฺฉินฺนา โหนฺติ.
‘‘ยสฺส กสฺสจิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อิเม ปฺจ เจโตขิลา ปหีนา อิเม ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา สุสมุจฺฉินฺนา ¶ , ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ชุณฺหปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วฑฺฒเตว วณฺเณน วฑฺฒติ มณฺฑเลน วฑฺฒติ อาภาย วฑฺฒติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อิเม ปฺจ เจโตขิลา ปหีนา อิเม ปฺจ เจตโสวินิพนฺธา สุสมุจฺฉินฺนา, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานี’’ติ. จตุตฺถํ.
๕. อปฺปมาทสุตฺตํ
๑๕. ‘‘ยาวตา, ภิกฺขเว, สตฺตา อปทา วา ทฺวิปทา วา จตุปฺปทา วา พหุปฺปทา วา รูปิโน วา อรูปิโน วา สฺิโน วา อสฺิโน วา เนวสฺินาสฺิโน วา, ตถาคโต เตสํ อคฺคมกฺขายติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต อปฺปมาทมูลกา อปฺปมาทสโมสรณา. อปฺปมาโท เตสํ [เตสํ ธมฺมานํ (สี. ก.) สํ. นิ. ๕.๑๓๙] อคฺคมกฺขายติ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยานิ กานิจิ ชงฺคลานํ [ชงฺคมานํ (สี. ปี.) สํ. นิ. ๕.๑๓๙] ปาณานํ ปทชาตานิ, สพฺพานิ ตานิ หตฺถิปเท สโมธานํ คจฺฉนฺติ, หตฺถิปทํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ, ยทิทํ มหนฺตตฺเตน; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว ¶ , เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต อปฺปมาทมูลกา อปฺปมาทสโมสรณา. อปฺปมาโท เตสํ อคฺคมกฺขายติ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, กูฏาคารสฺส ยา กาจิ โคปานสิโย ¶ สพฺพา ตา กูฏงฺคมา กูฏนินฺนา กูฏสโมสรณา, กูโฏ ตาสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต อปฺปมาทมูลกา อปฺปมาทสโมสรณา. อปฺปมาโท เตสํ อคฺคมกฺขายติ.
‘‘เสยฺยถาปิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, เย เกจิ มูลคนฺธา, กาฬานุสาริยํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, เย เกจิ สารคนฺธา, โลหิตจนฺทนํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, เย เกจิ ปุปฺผคนฺธา, วสฺสิกํ เตสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, เย เกจิ ขุทฺทราชาโน [กุฑฺฑราชาโน (สี. สฺยา. ปี.), กุฏฺฏราชาโน, กูฏราชาโน (ก.) อ. นิ. ๖.๕๓], สพฺเพ เต รฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนุยนฺตา ภวนฺติ, ราชา เตสํ จกฺกวตฺตี อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยา กาจิ ตารกรูปานํ ปภา, สพฺพา ตา จนฺทปฺปภาย กลํ นาคฺฆนฺติ โสฬสึ, จนฺทปฺปภา ตาสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, สรทสมเย วิทฺเธ วิคตวลาหเก เทเว อาทิจฺโจ นภํ อพฺภุสฺสกฺกมาโน [อพฺภุสฺสุกฺกมาโน (สี.) สํ. นิ. ๕.๑๔๖-๑๔๘] สพฺพํ อากาสคตํ ตมคตํ อภิวิหจฺจ ภาสเต จ ตปเต จ วิโรจติ จ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘เสยฺยถาปิ ¶ , ภิกฺขเว, ยา กาจิ มหานทิโย, เสยฺยถิทํ – คงฺคา, ยมุนา, อจิรวตี, สรภู, มหี, สพฺพา ตา สมุทฺทงฺคมา สมุทฺทนินฺนา สมุทฺทโปณา สมุทฺทปพฺภารา, มหาสมุทฺโท ตาสํ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, เย เกจิ กุสลา ธมฺมา, สพฺเพ เต อปฺปมาทมูลกา อปฺปมาทสโมสรณา. อปฺปมาโท เตสํ อคฺคมกฺขายตี’’ติ. ปฺจมํ.
๖. อาหุเนยฺยสุตฺตํ
๑๖. ‘‘ทสยิเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปฺุกฺเขตฺตํ โลกสฺส. กตเม ทส? ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ปจฺเจกพุทฺโธ, อุภโตภาควิมุตฺโต, ปฺาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต, สทฺธานุสารี, ธมฺมานุสารี, โคตฺรภู – อิเม โข, ภิกฺขเว, ทส ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา…เป… อนุตฺตรํ ปฺุกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. ปมนาถสุตฺตํ
๑๗. [ที. นิ. ๓.๓๔๕, ๓๖๐] ‘‘สนาถา ¶ , ภิกฺขเว, วิหรถ, มา อนาถา. ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, อนาโถ วิหรติ. ทสยิเม, ภิกฺขเว, นาถกรณา ธมฺมา. กตเม ทส? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สีลวา โหติ, ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี, สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สีลวา โหติ…เป… สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ สุตธโร สุตสนฺนิจโย, เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยฺชนํ [สาตฺถา สพฺยฺชนา (สี.)] เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ, ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา [พหู สุตา (?)] โหนฺติ ธาตา วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธา. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ…เป… ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธา, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณสหาโย ¶ กลฺยาณสมฺปวงฺโก ¶ . ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ ¶ .
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวโจ โหติ โสวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต, ขโม ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวโจ โหติ…เป… อนุสาสนึ, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กึกรณียานิ, ตตฺถ ทกฺโข โหติ อนลโส ตตฺรูปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ…เป… อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ ปิยสมุทาหาโร, อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปาโมชฺโช. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ ¶ ปิยสมุทาหาโร, อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปาโมชฺโช, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติมา โหติ ¶ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติมา โหติ ปรเมน ¶ สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา, อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘สนาถา, ภิกฺขเว, วิหรถ, มา อนาถา. ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, อนาโถ วิหรติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ทส นาถกรณา ธมฺมา’’ติ. สตฺตมํ.
๘. ทุติยนาถสุตฺตํ
๑๘. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติ. ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ. ภควา เอตทโวจ –
‘‘สนาถา ¶ , ภิกฺขเว, วิหรถ, มา อนาถา. ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, อนาโถ วิหรติ. ทสยิเม, ภิกฺขเว, นาถกรณา ธมฺมา. กตเม ทส? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สีลวา โหติ…เป… สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ. ‘สีลวา วตายํ ภิกฺขุ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อณุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี, สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสู’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ ¶ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ พหุสฺสุโต โหติ…เป… ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธา. ‘พหุสฺสุโต วตายํ ภิกฺขุ สุตธโร สุตสนฺนิจโย, เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา ¶ ¶ สาตฺถํ สพฺยฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ, ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธาตา วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธา’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กลฺยาณมิตฺโต โหติ กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก. ‘กลฺยาณมิตฺโต วตายํ ภิกฺขุ กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวโจ โหติ โสวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต, ขโม ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ. ‘สุวโจ วตายํ ภิกฺขุ โสวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต, ขโม ปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนิ’นฺติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ ¶ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส ¶ นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ ¶ กึกรณียานิ, ตตฺถ ทกฺโข โหติ อนลโส, ตตฺรูปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุํ. ‘ยานิ ตานิ สพฺรหฺมจารีนํ อุจฺจาวจานิ กึกรณียานิ, ตตฺถ ทกฺโข วตายํ ภิกฺขุ อนลโส, ตตฺรูปายาย วีมํสาย สมนฺนาคโต, อลํ กาตุํ อลํ สํวิธาตุ’นฺติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมกาโม โหติ ปิยสมุทาหาโร, อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปาโมชฺโช. ‘ธมฺมกาโม วตายํ ภิกฺขุ ปิยสมุทาหาโร, อภิธมฺเม อภิวินเย อุฬารปาโมชฺโช’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ ‘อารทฺธวีริโย วตายํ ภิกฺขุ วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย, กุสลานํ ¶ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย, ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสู’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ ¶ . ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน. ‘สนฺตุฏฺโ วตายํ ภิกฺขุ อิตรีตรจีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรนา’ติ เถราปิ ¶ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติมา โหติ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต, จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา. ‘สติมา วตายํ ภิกฺขุ ปรเมน สติเนปกฺเกน สมนฺนาคโต, จิรกตมฺปิ จิรภาสิตมฺปิ สริตา อนุสฺสริตา’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส มชฺฌิมานุกมฺปิตสฺส นวานุกมฺปิตสฺส วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา. ‘ปฺวา วตายํ ภิกฺขุ อุทยตฺถคามินิยา ปฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมา ทุกฺขกฺขยคามินิยา’ติ เถราปิ นํ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ มฺนฺติ, มชฺฌิมาปิ ภิกฺขู… นวาปิ ¶ ภิกฺขู วตฺตพฺพํ อนุสาสิตพฺพํ ¶ มฺนฺติ. ตสฺส เถรานุกมฺปิตสฺส…เป… โน ปริหานิ. อยมฺปิ ธมฺโม นาถกรโณ.
‘‘สนาถา, ภิกฺขเว, วิหรถ, มา อนาถา. ทุกฺขํ, ภิกฺขเว, อนาโถ วิหรติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ทส นาถกรณา ธมฺมา’’ติ. อิทมโวจ ภควา. อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ. อฏฺมํ.
๙. ปมอริยาวาสสุตฺตํ
๑๙. [ที. นิ. ๓.๓๔๘, ๓๖๐] ‘‘ทสยิเม, ภิกฺขเว, อริยาวาสา, เย อริยา อาวสึสุ วา อาวสนฺติ วา อาวสิสฺสนฺติ วา. กตเม ทส? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ, ฉฬงฺคสมนฺนาคโต, เอการกฺโข, จตุราปสฺเสโน, ปณุนฺนปจฺเจกสจฺโจ [ปนุณฺณปจฺเจกสจฺโจ (ก.)], สมวยสฏฺเสโน, อนาวิลสงฺกปฺโป, ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร, สุวิมุตฺตจิตฺโต, สุวิมุตฺตปฺโ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ทส อริยาวาสา ¶ , เย อริยา อาวสึสุ วา อาวสนฺติ วา อาวสิสฺสนฺติ วา’’ติ. นวมํ.
๑๐. ทุติยอริยาวาสสุตฺตํ
๒๐. เอกํ สมยํ ภควา กุรูสุ วิหรติ กมฺมาสธมฺมํ ¶ นาม กุรูนํ นิคโม. ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ…เป….
‘‘ทสยิเม, ภิกฺขเว, อริยาวาสา, เย อริยา อาวสึสุ วา อาวสนฺติ วา อาวสิสฺสนฺติ วา. กตเม ทส? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ, ฉฬงฺคสมนฺนาคโต ¶ , เอการกฺโข, จตุราปสฺเสโน, ปณุนฺนปจฺเจกสจฺโจ, สมวยสฏฺเสโน, อนาวิลสงฺกปฺโป, ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร, สุวิมุตฺตจิตฺโต, สุวิมุตฺตปฺโ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กามจฺฉนฺโท ¶ ปหีโน โหติ, พฺยาปาโท ปหีโน โหติ, ถินมิทฺธํ ปหีนํ โหติ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหีนํ โหติ, วิจิกิจฺฉา ปหีนา โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺจงฺควิปฺปหีโน โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ฉฬงฺคสมนฺนาคโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน, อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน. โสเตน สทฺทํ สุตฺวา… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา… กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา… มนสา ธมฺมํ วิฺาย เนว สุมโน โหติ น ทุมฺมโน, อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโน. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ฉฬงฺคสมนฺนาคโต โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอการกฺโข โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตารกฺเขน เจตสา สมนฺนาคโต โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เอการกฺโข โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตุราปสฺเสโน โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สงฺขาเยกํ ปฏิเสวติ, สงฺขาเยกํ อธิวาเสติ, สงฺขาเยกํ ปริวชฺเชติ, สงฺขาเยกํ วิโนเทติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จตุราปสฺเสโน โหติ.
‘‘กถฺจ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปณุนฺนปจฺเจกสจฺโจ โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ยานิ ตานิ ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ ปุถุปจฺเจกสจฺจานิ, เสยฺยถิทํ – ‘สสฺสโต โลโก’ติ วา, ‘อสสฺสโต โลโก’ติ วา, ‘อนฺตวา โลโก’ติ วา, ‘อนนฺตวา โลโก’ติ วา, ‘ตํ ชีวํ ตํ สรีร’นฺติ วา, ‘อฺํ ชีวํ อฺํ สรีร’นฺติ วา, ‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, ‘เนว โหติ ¶ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’ติ วา, สพฺพานิ ตานิ นุนฺนานิ โหนฺติ ปณุนฺนานิ ¶ [นุณฺณานิ โหนฺติ ปนุณฺณานิ (?)] จตฺตานิ วนฺตานิ มุตฺตานิ ปหีนานิ ปฏินิสฺสฏฺานิ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปณุนฺนปจฺเจกสจฺโจ โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมวยสฏฺเสโน โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กาเมสนา ปหีนา โหติ, ภเวสนา ปหีนา โหติ, พฺรหฺมจริเยสนา ปฏิปฺปสฺสทฺธา. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมวยสฏฺเสโน โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อนาวิลสงฺกปฺโป โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กามสงฺกปฺโป ปหีโน โหติ, พฺยาปาทสงฺกปฺโป ปหีโน โหติ, วิหึสาสงฺกปฺโป ปหีโน โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อนาวิลสงฺกปฺโป โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปสฺสทฺธกายสงฺขาโร โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวิมุตฺตจิตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ, โทสา จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ, โมหา จิตฺตํ วิมุตฺตํ โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวิมุตฺตจิตฺโต โหติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวิมุตฺตปฺโ โหติ? อิธ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ‘ราโค เม ปหีโน อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวํกโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม’ติ ปชานาติ, โทโส เม ปหีโน…เป… ‘โมโห ¶ เม ปหีโน ¶ อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวํกโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม’ติ ปชานาติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สุวิมุตฺตปฺโ โหติ.
‘‘เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, อตีตมทฺธานํ อริยา อริยาวาเส อาวสึสุ, สพฺเพ เต อิเมว ทส อริยาวาเส อาวสึสุ; เย หิ เกจิ, ภิกฺขเว, อนาคตมทฺธานํ อริยา อริยาวาเส อาวสิสฺสนฺติ, สพฺเพ เต อิเมว ทส อริยาวาเส อาวสิสฺสนฺติ; เย หิ [เยปิ (?)] เกจิ, ภิกฺขเว ¶ , เอตรหิ อริยา อริยาวาเส อาวสนฺติ, สพฺเพ เต อิเมว ทส อริยาวาเส อาวสนฺติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ทส อริยาวาสา, เย อริยา อาวสึสุ วา อาวสนฺติ วา อาวสิสฺสนฺติ วา’’ติ. ทสมํ.
นาถวคฺโค ทุติโย.
ตสฺสุทฺทานํ –
เสนาสนฺจ ปฺจงฺคํ, สํโยชนาขิเลน จ;
อปฺปมาโท อาหุเนยฺโย, ทฺเว นาถา ทฺเว อริยาวาสาติ.