📜
(๙) ๔. เถรวคฺโค
๑. วาหนสุตฺตํ
๘๑. เอกํ ¶ สมยํ ภควา จมฺปายํ วิหรติ คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเร. อถ โข อายสฺมา วาหโน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา วาหโน ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติหิ นุ โข, ภนฺเต, ธมฺเมหิ ตถาคโต นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต วิปฺปมุตฺโต วิมริยาทีกเตน เจตสา ¶ วิหรตี’’ติ?
‘‘ทสหิ ¶ โข, วาหน, ธมฺเมหิ ตถาคโต นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต วิปฺปมุตฺโต วิมริยาทีกเตน เจตสา วิหรติ. กตเมหิ ทสหิ? รูเปน โข, วาหน, ตถาคโต นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต วิปฺปมุตฺโต วิมริยาทีกเตน เจตสา ¶ วิหรติ, เวทนาย โข, วาหน…เป… สฺาย โข, วาหน… สงฺขาเรหิ โข, วาหน… วิฺาเณน โข, วาหน… ชาติยา โข, วาหน… ชราย โข, วาหน… มรเณน โข, วาหน… ทุกฺเขหิ โข, วาหน… กิเลเสหิ โข, วาหน, ตถาคโต นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต วิปฺปมุตฺโต วิมริยาทีกเตน เจตสา วิหรติ. เสยฺยถาปิ, วาหน, อุปฺปลํ วา ปทุมํ วา ปุณฺฑรีกํ วา อุทเก ชาตํ อุทเก สํวฑฺฒํ อุทกา ปจฺจุคฺคมฺม ิตํ อนุปลิตฺตํ อุทเกน; เอวเมวํ โข, วาหน, อิเมหิ ทสหิ ธมฺเมหิ ตถาคโต นิสฺสโฏ วิสํยุตฺโต วิปฺปมุตฺโต วิมริยาทีกเตน เจตสา วิหรตี’’ติ. ปมํ.
๒. อานนฺทสุตฺตํ
๘๒. อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา เอตทโวจ –
‘‘โส ¶ วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อสฺสทฺโธ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘ทุสฺสีโล สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อปฺปสฺสุโต สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘ทุพฺพโจ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ ¶ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ ¶ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘ปาปมิตฺโต สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘กุสีโต สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘มุฏฺสฺสติ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส ¶ วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อสนฺตุฏฺโ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘ปาปิจฺโฉ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส ¶ วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘มิจฺฉาทิฏฺิโก สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อิเมหิ ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘สทฺโธ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘สีลวา สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘พหุสฺสุโต สุตธโร สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘สุวโจ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘กลฺยาณมิตฺโต สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ¶ วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อารทฺธวีริโย สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อุปฏฺิตสฺสติ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ ¶ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส ¶ วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘สนฺตุฏฺโ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อปฺปิจฺโฉ สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส ¶ วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘สมฺมาทิฏฺิโก สมาโน อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชติ.
‘‘โส วตานนฺท, ภิกฺขุ ‘อิเมหิ ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชตี’’ติ. ทุติยํ.
๓. ปุณฺณิยสุตฺตํ
๘๓. อถ โข อายสฺมา ปุณฺณิโย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ปุณฺณิโย ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ โก ปจฺจโย เยน อปฺเปกทา ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ อปฺเปกทา นปฺปฏิภาตี’’ติ?
‘‘สทฺโธ จ, ปุณฺณิย, ภิกฺขุ โหติ, โน จ อุปสงฺกมิตา; เนว ตาว ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ. ยโต จ โข, ปุณฺณิย, ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ อุปสงฺกมิตา จ, เอวํ ตถาคตํ ¶ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ.
‘‘สทฺโธ จ, ปุณฺณิย, ภิกฺขุ โหติ อุปสงฺกมิตา จ, โน จ ปยิรุปาสิตา…เป… ปยิรุปาสิตา จ, โน จ ปริปุจฺฉิตา… ปริปุจฺฉิตา จ, โน จ โอหิตโสโต ธมฺมํ สุณาติ… โอหิตโสโต จ ธมฺมํ สุณาติ, โน จ สุตฺวา ธมฺมํ ธาเรติ… สุตฺวา จ ธมฺมํ ธาเรติ, โน จ ธาตานํ ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขติ… ธาตานฺจ ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขติ โน จ อตฺถมฺาย ¶ ธมฺมมฺาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหติ… อตฺถมฺาย ธมฺมมฺาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน ¶ จ โหติ, โน จ กลฺยาณวาโจ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ โปริยา วาจาย สมนฺนาคโต วิสฺสฏฺาย อเนลคฬาย อตฺถสฺส วิฺาปนิยา… กลฺยาณวาโจ จ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ โปริยา วาจาย สมนฺนาคโต วิสฺสฏฺาย อเนลคฬาย อตฺถสฺส วิฺาปนิยา, โน จ สนฺทสฺสโก โหติ สมาทปโก สมุตฺเตชโก สมฺปหํสโก สพฺรหฺมจารีนํ, เนว ตาว ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ.
‘‘ยโต จ โข, ปุณฺณิย, ภิกฺขุ สทฺโธ จ โหติ, อุปสงฺกมิตา จ, ปยิรุปาสิตา จ, ปริปุจฺฉิตา จ, โอหิตโสโต จ ธมฺมํ สุณาติ, สุตฺวา จ ธมฺมํ ธาเรติ, ธาตานฺจ ธมฺมานํ อตฺถํ อุปปริกฺขติ, อตฺถมฺาย ธมฺมมฺาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน ¶ จ โหติ, กลฺยาณวาโจ จ โหติ กลฺยาณวากฺกรโณ โปริยา วาจาย สมนฺนาคโต วิสฺสฏฺาย อเนลคฬาย อตฺถสฺส วิฺาปนิยา, สนฺทสฺสโก จ โหติ สมาทปโก สมุตฺเตชโก สมฺปหํสโก สพฺรหฺมจารีนํ – เอวํ ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาติ. อิเมหิ โข, ปุณฺณิย ¶ , ทสหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา [สมนฺนาคโต (ก.)][เอกนฺตํ ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาตีติ (สฺยา.)] เอกนฺตปฏิภานา [เอกนฺตปฏิภานํ (สี.)] ตถาคตํ ธมฺมเทสนา โหตี’’ติ [เอกนฺตํ ตถาคตํ ธมฺมเทสนา ปฏิภาตีติ (สฺยา.)]. ตติยํ.
๔. พฺยากรณสุตฺตํ
๘๔. ตตฺร โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติ. ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ปจฺจสฺโสสุํ. อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน เอตทโวจ –
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ อฺํ พฺยากโรติ – ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ. ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก ¶ วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล สมนุยฺุชติ สมนุคฺคาหติ สมนุภาสติ. โส ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา ฌายินา สมาปตฺติกุสเลน ปรจิตฺตกุสเลน ปรจิตฺตปริยายกุสเลน สมนุยฺุชิยมาโน สมนุคฺคาหิยมาโน สมนุภาสิยมาโน อิรีณํ อาปชฺชติ วิจินํ [วิสินํ (สี. อฏฺ.)] อาปชฺชติ อนยํ อาปชฺชติ พฺยสนํ อาปชฺชติ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ.
‘‘ตเมนํ ¶ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กโรติ – ‘กึ นุ โข อยมายสฺมา อฺํ พฺยากโรติ – ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ?
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘โกธโน ¶ โข อยมายสฺมา; โกธปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. โกธปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ¶ ปริหานเมตํ.
‘อุปนาหี โข ปน อยมายสฺมา; อุปนาหปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. อุปนาหปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘มกฺขี โข ปน อยมายสฺมา; มกฺขปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. มกฺขปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ปฬาสี โข ปน อยมายสฺมา; ปฬาสปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. ปฬาสปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘อิสฺสุกี โข ปน อยมายสฺมา; อิสฺสาปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. อิสฺสาปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘มจฺฉรี โข ปน อยมายสฺมา; มจฺเฉรปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. มจฺเฉรปริยุฏฺานํ โข ¶ ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘สโ โข ปน อยมายสฺมา; สาเยฺยปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. สาเยฺยปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘มายาวี ¶ โข ปน อยมายสฺมา; มายาปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. มายาปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ปาปิจฺโฉ โข ปน อยมายสฺมา; อิจฺฉาปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. อิจฺฉาปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘สติ ¶ [มุฏฺสฺสติ (สี. สฺยา.)] โข ปน อยมายสฺมา อุตฺตริ กรณีเย โอรมตฺตเกน วิเสสาธิคเมน อนฺตรา โวสานํ อาปนฺโน. อนฺตรา โวสานคมนํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ’.
‘‘โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ‘อิเม ทส ธมฺเม อปฺปหาย ¶ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ. โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ‘อิเม ทส ธมฺเม ปหาย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชตี’’ติ. จตุตฺถํ.
๕. กตฺถีสุตฺตํ
๘๕. เอกํ สมยํ อายสฺมา มหาจุนฺโท เจตีสุ วิหรติ สหชาติยํ. ตตฺร โข อายสฺมา มหาจุนฺโท ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติ. ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหาจุนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํ. อายสฺมา มหาจุนฺโท เอตทโวจ –
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ กตฺถี โหติ วิกตฺถี อธิคเมสุ – ‘อหํ ปมํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ อากาสานฺจายตนํ ¶ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ วิฺาณฺจายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ อากิฺจฺายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ เนวสฺานาสฺายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ สฺาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล ¶ สมนุยฺุชติ สมนุคฺคาหติ สมนุภาสติ. โส ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา ฌายินา สมาปตฺติกุสเลน ปรจิตฺตกุสเลน ปรจิตฺตปริยายกุสเลน สมนุยฺุชิยมาโน สมนุคฺคาหิยมาโน สมนุภาสิยมาโน อิรีณํ อาปชฺชติ วิจินํ อาปชฺชติ อนยํ อาปชฺชติ พฺยสนํ อาปชฺชติ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ.
‘‘ตเมนํ ¶ ¶ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กโรติ – ‘กึ นุ โข อยมายสฺมา กตฺถี โหติ วิกตฺถี อธิคเมสุ – อหํ ปมํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ…เป… อหํ สฺาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘ทีฆรตฺตํ โข อยมายสฺมา ขณฺฑการี ฉิทฺทการี สพลการี กมฺมาสการี น สนฺตตการี น สนฺตตวุตฺติ สีเลสุ. ทุสฺสีโล โข อยมายสฺมา. ทุสฺสิลฺยํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘อสฺสทฺโธ โข ปน อยมายสฺมา; อสฺสทฺธิยํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘อปฺปสฺสุโต โข ปน อยมายสฺมา อนาจาโร; อปฺปสจฺจํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ ¶ .
‘ทุพฺพโจ โข ปน อยมายสฺมา; โทวจสฺสตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ปาปมิตฺโต โข ปน อยมายสฺมา; ปาปมิตฺตตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘กุสีโต ¶ โข ปน อยมายสฺมา; โกสชฺชํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘มุฏฺสฺสติ โข ปน อยมายสฺมา; มุฏฺสฺสจฺจํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘กุหโก โข ปน อยมายสฺมา; โกหฺํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ทุพฺภโร โข ปน อยมายสฺมา; ทุพฺภรตา โข ¶ ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ทุปฺปฺโ ¶ โข ปน อยมายสฺมา; ทุปฺปฺตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ’.
‘‘เสยฺยถาปิ, อาวุโส, สหายโก สหายกํ เอวํ วเทยฺย – ‘ยทา เต, สมฺม, ธเนน [พนฺโธ (ก.)] ธนกรณียํ อสฺส, ยาเจยฺยาสิ มํ [ยาจิสฺสสิ มํ (สี.), ปเวเทยฺยาสิ มํ (สฺยา.), ปราเชยฺยาปิ มํ (ก.)] ธนํ. ทสฺสามิ เต ธน’นฺติ. โส กิฺจิเทว ธนกรณีเย สมุปฺปนฺเน สหายโก สหายกํ เอวํ วเทยฺย – ‘อตฺโถ เม, สมฺม, ธเนน. เทหิ เม ธน’นฺติ. โส เอวํ วเทยฺย – ‘เตน หิ, สมฺม, อิธ ขนาหี’ติ. โส ตตฺร ขนนฺโต นาธิคจฺเฉยฺย. โส เอวํ วเทยฺย – ‘อลิกํ มํ, สมฺม, อวจ; ตุจฺฉกํ มํ, สมฺม, อวจ – อิธ ขนาหี’ติ. โส เอวํ วเทยฺย – ‘นาหํ ตํ, สมฺม, อลิกํ อวจํ, ตุจฺฉกํ อวจํ. เตน หิ, สมฺม, อิธ ขนาหี’ติ. โส ตตฺรปิ ขนนฺโต นาธิคจฺเฉยฺย. โส เอวํ วเทยฺย – ‘อลิกํ มํ, สมฺม, อวจ, ตุจฺฉกํ มํ, สมฺม, อวจ – อิธ ขนาหี’ติ. โส เอวํ วเทยฺย – ‘นาหํ ตํ, สมฺม, อลิกํ อวจํ, ตุจฺฉกํ อวจํ ¶ . เตน หิ, สมฺม, อิธ ขนาหี’ติ. โส ตตฺรปิ ขนนฺโต นาธิคจฺเฉยฺย. โส เอวํ วเทยฺย – ‘อลิกํ มํ, สมฺม, อวจ, ตุจฺฉกํ มํ, สมฺม, อวจ – อิธ ขนาหี’ติ. โส เอวํ วเทยฺย – ‘นาหํ ตํ, สมฺม, อลิกํ อวจํ, ตุจฺฉกํ อวจํ. อปิ จ อหเมว อุมฺมาทํ ปาปุณึ เจตโส วิปริยาย’นฺติ.
‘‘เอวเมวํ ¶ โข, อาวุโส, ภิกฺขุ กตฺถี โหติ วิกตฺถี อธิคเมสุ – ‘อหํ ปมํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ ¶ วุฏฺหามิปิ, อหํ อากาสานฺจายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ วิฺาณฺจายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ อากิฺจฺายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ เนวสฺานาสฺายตนํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปิ, อหํ สฺาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล สมนุยฺุชติ สมนุคฺคาหติ สมนุภาสติ. โส ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา ฌายินา สมาปตฺติกุสเลน ปรจิตฺตกุสเลน ปรจิตฺตปริยายกุสเลน สมนุยฺุชิยมาโน สมนุคฺคาหิยมาโน สมนุภาสิยมาโน อิรีณํ ¶ อาปชฺชติ วิจินํ อาปชฺชติ อนยํ อาปชฺชติ พฺยสนํ อาปชฺชติ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กโรติ – ‘กึ นุ โข อยมายสฺมา กตฺถี โหติ วิกตฺถี อธิคเมสุ – อหํ ปมํ ฌานํ สมาปชฺชามิปิ…เป… อหํ สฺาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามิปิ วุฏฺหามิปี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘ทีฆรตฺตํ ¶ โข อยมายสฺมา ขณฺฑการี ฉิทฺทการี สพลการี กมฺมาสการี, น สนฺตตการี น สนฺตตวุตฺติ สีเลสุ. ทุสฺสีโล โข อยมายสฺมา; ทุสฺสิลฺยํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘อสฺสทฺโธ โข ปน อยมายสฺมา; อสฺสทฺธิยํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ ¶ .
‘อปฺปสฺสุโต ¶ โข ปน อยมายสฺมา อนาจาโร; อปฺปสจฺจํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ทุพฺพโจ โข ปน อยมายสฺมา; โทวจสฺสตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ปาปมิตฺโต โข ปน อยมายสฺมา; ปาปมิตฺตตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘กุสีโต โข ปน อยมายสฺมา; โกสชฺชํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘มุฏฺสฺสติ โข ปน อยมายสฺมา; มุฏฺสฺสจฺจํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘กุหโก โข ปน อยมายสฺมา; โกหฺํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ทุพฺภโร ¶ โข ปน อยมายสฺมา; ทุพฺภรตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ทุปฺปฺโ โข ปน อยมายสฺมา; ทุปฺปฺตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ’.
‘‘โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ‘อิเม ทส ธมฺเม อปฺปหาย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ. โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ‘อิเม ทส ธมฺเม ปหาย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชตี’’ติ. ปฺจมํ.
๖. อธิมานสุตฺตํ
๘๖. เอกํ ¶ สมยํ อายสฺมา มหากสฺสโป ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. ตตฺร โข อายสฺมา มหากสฺสโป ¶ ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติ. ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส ปจฺจสฺโสสุํ. อายสฺมา มหากสฺสโป เอตทโวจ –
‘‘อิธาวุโส, ภิกฺขุ อฺํ ¶ พฺยากโรติ – ‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ. ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล สมนุยฺุชติ สมนุคฺคาหติ สมนุภาสติ. โส ตถาคเตน วา ตถาคตสาวเกน วา ฌายินา สมาปตฺติกุสเลน ปรจิตฺตกุสเลน ปรจิตฺตปริยายกุสเลน สมนุยฺุชิยมาโน สมนุคฺคาหิยมาโน สมนุภาสิยมาโน อิรีณํ อาปชฺชติ วิจินํ อาปชฺชติ อนยํ อาปชฺชติ พฺยสนํ อาปชฺชติ อนยพฺยสนํ อาปชฺชติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กโรติ – ‘กึ นุ โข อยมายสฺมา อฺํ พฺยากโรติ – ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ.
‘‘ตเมนํ ¶ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘อธิมานิโก โข อยมายสฺมา อธิมานสจฺโจ, อปฺปตฺเต ปตฺตสฺี, อกเต กตสฺี, อนธิคเต อธิคตสฺี. อธิมาเนน อฺํ พฺยากโรติ – ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล ¶ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ มนสิ กโรติ – ‘กึ นุ โข อยมายสฺมา นิสฺสาย อธิมานิโก อธิมานสจฺโจ, อปฺปตฺเต ปตฺตสฺี, อกเต กตสฺี, อนธิคเต อธิคตสฺี. อธิมาเนน ¶ อฺํ พฺยากโรติ – ขีณา ชาติ ¶ , วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘พหุสฺสุโต โข ปน อยมายสฺมา สุตธโร สุตสนฺนิจโย, เย เต ธมฺมา อาทิกลฺยาณา มชฺเฌกลฺยาณา ปริโยสานกลฺยาณา สาตฺถํ สพฺยฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ อภิวทนฺติ, ตถารูปาสฺส ธมฺมา พหุสฺสุตา โหนฺติ ธาตา วจสา ปริจิตา มนสานุเปกฺขิตา ทิฏฺิยา สุปฺปฏิวิทฺธา. ตสฺมา อยมายสฺมา อธิมานิโก อธิมานสจฺโจ, อปฺปตฺเต ปตฺตสฺี, อกเต กตสฺี, อนธิคเต อธิคตสฺี. อธิมาเนน อฺํ พฺยากโรติ – ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานามี’ติ.
‘‘ตเมนํ ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ฌายี สมาปตฺติกุสโล ปรจิตฺตกุสโล ปรจิตฺตปริยายกุสโล เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ –
‘อภิชฺฌาลุ โข ปน อยมายสฺมา; อภิชฺฌาปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. อภิชฺฌาปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘พฺยาปนฺโน ¶ โข ปน อยมายสฺมา; พฺยาปาทปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. พฺยาปาทปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ถินมิทฺโธ โข ปน อยมายสฺมา; ถินมิทฺธปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. ถินมิทฺธปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘อุทฺธโต ¶ โข ปน อยมายสฺมา; อุทฺธจฺจปริยุฏฺิเตน ¶ เจตสา พหุลํ วิหรติ. อุทฺธจฺจปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘วิจิกิจฺโฉ โข ปน อยมายสฺมา; วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺิเตน เจตสา พหุลํ วิหรติ. วิจิกิจฺฉาปริยุฏฺานํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘กมฺมาราโม โข ปน อยมายสฺมา กมฺมรโต กมฺมารามตํ อนุยุตฺโต. กมฺมารามตา ¶ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘ภสฺสาราโม โข ปน อยมายสฺมา ภสฺสรโต ภสฺสารามตํ อนุยุตฺโต. ภสฺสารามตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘นิทฺทาราโม โข ปน อยมายสฺมา นิทฺทารโต นิทฺทารามตํ อนุยุตฺโต. นิทฺทารามตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘สงฺคณิการาโม โข ปน อยมายสฺมา สงฺคณิกรโต สงฺคณิการามตํ อนุยุตฺโต. สงฺคณิการามตา โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ.
‘สติ โข ปน อยมายสฺมา อุตฺตริ กรณีเย โอรมตฺตเกน วิเสสาธิคเมน อนฺตรา โวสานํ อาปนฺโน. อนฺตรา โวสานคมนํ โข ปน ตถาคตปฺปเวทิเต ธมฺมวินเย ปริหานเมตํ’.
‘‘โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ‘อิเม ทส ธมฺเม อปฺปหาย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ เนตํ านํ วิชฺชติ. โส วตาวุโส, ภิกฺขุ ¶ ‘อิเม ทส ธมฺเม ปหาย อิมสฺมึ ธมฺมวินเย วุทฺธึ วิรูฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชิสฺสตี’ติ านเมตํ วิชฺชตี’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. นปฺปิยสุตฺตํ
๘๗. ตตฺร ¶ ¶ โข ภควา กาลงฺกตํ ภิกฺขุํ [กลนฺทกํ ภิกฺขุํ (สี.), กาฬกภิกฺขุํ (สฺยา.)] อารพฺภ ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติ. ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ. ภควา เอตทโวจ –
‘‘อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อธิกรณิโก โหติ, อธิกรณสมถสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อธิกรณิโก โหติ อธิกรณสมถสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น สิกฺขากาโม โหติ, สิกฺขาสมาทานสฺส [สิกฺขากามสฺส (ก.)] น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น สิกฺขากาโม โหติ สิกฺขาสมาทานสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาปิจฺโฉ โหติ, อิจฺฉาวินยสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาปิจฺโฉ โหติ อิจฺฉาวินยสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ โกธโน โหติ, โกธวินยสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ โกธโน โหติ โกธวินยสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มกฺขี โหติ, มกฺขวินยสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มกฺขี โหติ มกฺขวินยสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สโ โหติ ¶ , สาเยฺยวินยสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุ สโ โหติ สาเยฺยวินยสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มายาวี โหติ, มายาวินยสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มายาวี โหติ มายาวินยสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมานํ น นิสามกชาติโก โหติ, ธมฺมนิสนฺติยา น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมานํ น นิสามกชาติโก โหติ ธมฺมนิสนฺติยา น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น ปฏิสลฺลีโน โหติ, ปฏิสลฺลานสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น ปฏิสลฺลีโน โหติ ปฏิสลฺลานสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ น ปฏิสนฺถารโก [ปฏิสนฺธารโก (ก.)] โหติ, ปฏิสนฺถารกสฺส น วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ น ปฏิสนฺถารโก โหติ ปฏิสนฺถารกสฺส น วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม น ปิยตาย น ครุตาย น ภาวนาย น สามฺาย น เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘เอวรูปสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กิฺจาปิ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต ¶ มํ สพฺรหฺมจารี สกฺกเรยฺยุํ ครุํ กเรยฺยุํ [ครุกเรยฺยุํ (สี. สฺยา.)] มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ สพฺรหฺมจารี น เจว สกฺกโรนฺติ น ครุํ กโรนฺติ [ครุกโรนฺติ (สี. สฺยา.)] น มาเนนฺติ น ปูเชนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู สพฺรหฺมจารี เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม อปฺปหีเน สมนุปสฺสนฺติ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อสฺสขฬุงฺกสฺส กิฺจาปิ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต มํ ¶ มนุสฺสา อาชานียฏฺาเน เปยฺยุํ, อาชานียโภชนฺจ โภเชยฺยุํ, อาชานียปริมชฺชนฺจ ปริมชฺเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ มนุสฺสา น ¶ เจว อาชานียฏฺาเน เปนฺติ น จ อาชานียโภชนํ โภเชนฺติ น จ อาชานียปริมชฺชนํ ปริมชฺชนฺติ. ตํ ¶ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู มนุสฺสา ตานิ สาเยฺยานิ กูเฏยฺยานิ ชิมฺเหยฺยานิ วงฺเกยฺยานิ อปฺปหีนานิ สมนุปสฺสนฺติ. เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, เอวรูปสฺส ภิกฺขุโน กิฺจาปิ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต มํ สพฺรหฺมจารี สกฺกเรยฺยุํ ครุํ กเรยฺยุํ มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ สพฺรหฺมจารี น เจว สกฺกโรนฺติ น ครุํ กโรนฺติ น มาเนนฺติ น ปูเชนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู สพฺรหฺมจารี เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม อปฺปหีเน สมนุปสฺสนฺติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น อธิกรณิโก โหติ, อธิกรณสมถสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น อธิกรณิโก โหติ อธิกรณสมถสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม ปิยตาย ครุตาย ภาวนาย สามฺาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สิกฺขากาโม โหติ, สิกฺขาสมาทานสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สิกฺขากาโม โหติ ¶ สิกฺขาสมาทานสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม ปิยตาย ครุตาย ภาวนาย สามฺาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อปฺปิจฺโฉ โหติ, อิจฺฉาวินยสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อปฺปิจฺโฉ โหติ อิจฺฉาวินยสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกธโน โหติ, โกธวินยสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกธโน โหติ โกธวินยสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อมกฺขี โหติ, มกฺขวินยสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุ อมกฺขี โหติ มกฺขวินยสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสโ โหติ, สาเยฺยวินยสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อสโ โหติ สาเยฺยวินยสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อมายาวี โหติ, มายาวินยสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อมายาวี โหติ มายาวินยสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมานํ นิสามกชาติโก โหติ, ธมฺมนิสนฺติยา วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมานํ นิสามกชาติโก โหติ ธมฺมนิสนฺติยา วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฏิสลฺลีโน โหติ, ปฏิสลฺลานสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฏิสลฺลีโน โหติ ปฏิสลฺลานสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม…เป… เอกีภาวาย ¶ สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ ปฏิสนฺถารโก โหติ, ปฏิสนฺถารกสฺส วณฺณวาที. ยมฺปิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีนํ ปฏิสนฺถารโก โหติ ปฏิสนฺถารกสฺส วณฺณวาที, อยมฺปิ ธมฺโม ปิยตาย ครุตาย ภาวนาย สามฺาย เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
‘‘เอวรูปสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน กิฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต มํ สพฺรหฺมจารี สกฺกเรยฺยุํ ครุํ กเรยฺยุํ มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ สพฺรหฺมจารี สกฺกโรนฺติ ครุํ กโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู สพฺรหฺมจารี เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ปหีเน สมนุปสฺสนฺติ.
‘‘เสยฺยถาปิ ¶ , ภิกฺขเว, ภทฺทสฺส อสฺสาชานียสฺส กิฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต มํ มนุสฺสา อาชานียฏฺาเน เปยฺยุํ, อาชานียโภชนฺจ โภเชยฺยุํ, อาชานียปริมชฺชนฺจ ปริมชฺเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ มนุสฺสา อาชานียฏฺาเน จ เปนฺติ อาชานียโภชนฺจ โภเชนฺติ ¶ อาชานียปริมชฺชนฺจ ปริมชฺชนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู มนุสฺสา ตานิ สาเยฺยานิ กูเฏยฺยานิ ชิมฺเหยฺยานิ วงฺเกยฺยานิ ปหีนานิ สมนุปสฺสนฺติ.
‘‘เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, เอวรูปสฺส ภิกฺขุโน กิฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย – ‘อโห วต มํ สพฺรหฺมจารี สกฺกเรยฺยุํ ครุํ กเรยฺยุํ มาเนยฺยุํ ปูเชยฺยุ’นฺติ, อถ โข นํ สพฺรหฺมจารี สกฺกโรนฺติ ครุํ กโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? ตถาหิสฺส, ภิกฺขเว, วิฺู สพฺรหฺมจารี เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม ปหีเน สมนุปสฺสนฺตี’’ติ. สตฺตมํ.
๘. อกฺโกสกสุตฺตํ
๘๘. ‘‘โย ¶ ¶ โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก อริยูปวาที สพฺรหฺมจารีนํ านเมตํ อวกาโส [อฏฺานเมตํ อนวกาโส (สี. สฺยา. ปี.)] ยํ โส ทสนฺนํ พฺยสนานํ อฺตรํ พฺยสนํ นิคจฺเฉยฺย [น นิคจฺเฉยฺย (สี. สฺยา. ปี.)]. กตเมสํ ทสนฺนํ? อนธิคตํ นาธิคจฺฉติ, อธิคตา ปริหายติ, สทฺธมฺมสฺส น โวทายนฺติ, สทฺธมฺเมสุ วา อธิมานิโก โหติ อนภิรโต วา พฺรหฺมจริยํ จรติ, อฺตรํ วา สํกิลิฏฺํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, คาฬฺหํ วา โรคาตงฺกํ ผุสติ, อุมฺมาทํ วา ปาปุณาติ จิตฺตกฺเขปํ, สมฺมูฬฺโห กาลํ กโรติ, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ. โย โส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อกฺโกสกปริภาสโก อริยูปวาที สพฺรหฺมจารีนํ, านเมตํ อวกาโส ยํ โส อิเมสํ ทสนฺนํ พฺยสนานํ อฺตรํ พฺยสนํ นิคจฺเฉยฺยา’’ติ. อฏฺมํ.
๙. โกกาลิกสุตฺตํ
๘๙. [สํ. นิ. ๑.๑๘๑; สุ. นิ. โกกาลิกสุตฺต] อถ ¶ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โกกาลิโก ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ปาปิจฺฉา, ภนฺเต, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา, ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสํ คตา’’ติ. ‘‘มา ¶ เหวํ, โกกาลิก, มา เหวํ, โกกาลิก! ปสาเทหิ, โกกาลิก, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ. เปสลา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติ.
ทุติยมฺปิ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กิฺจาปิ เม, ภนฺเต, ภควา สทฺธายิโก ปจฺจยิโก, อถ โข ปาปิจฺฉาว สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา, ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสํ คตา’’ติ. ‘‘มา เหวํ, โกกาลิก, มา เหวํ, โกกาลิก! ปสาเทหิ, โกกาลิก, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ ¶ จิตฺตํ. เปสลา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติ.
ตติยมฺปิ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กิฺจาปิ เม, ภนฺเต, ภควา สทฺธายิโก ปจฺจยิโก, อถ โข ปาปิจฺฉาว สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา, ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสํ คตา’’ติ. ‘‘มา เหวํ, โกกาลิก, มา เหวํ, โกกาลิก! ปสาเทหิ, โกกาลิก ¶ , สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ. เปสลา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติ.
อถ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อจิรปกฺกนฺตสฺส จ โกกาลิกสฺส ภิกฺขุโน สาสปมตฺตีหิ ปีฬกาหิ สพฺโพ กาโย ผุโฏ อโหสิ. สาสปมตฺติโย หุตฺวา มุคฺคมตฺติโย อเหสุํ, มุคฺคมตฺติโย หุตฺวา กลายมตฺติโย อเหสุํ, กลายมตฺติโย หุตฺวา โกลฏฺิมตฺติโย อเหสุํ, โกลฏฺิมตฺติโย หุตฺวา โกลมตฺติโย อเหสุํ, โกลมตฺติโย หุตฺวา อามลกมตฺติโย อเหสุํ, อามลกมตฺติโย หุตฺวา (ติณฺฑุกมตฺติโย อเหสุํ, ติณฺฑุกมตฺติโย หุตฺวา,) [สํ. นิ. ๑.๑๘๑; สุ. นิ. โกกาลิกสุตฺต นตฺถิ] เพฬุวสลาฏุกมตฺติโย อเหสุํ, เพฬุวสลาฏุกมตฺติโย หุตฺวา พิลฺลมตฺติโย อเหสุํ, พิลฺลมตฺติโย หุตฺวา ปภิชฺชึสุ, ปุพฺพฺจ ¶ โลหิตฺจ ปคฺฆรึสุ. โส สุทํ กทลิปตฺเตสุ เสติ มจฺโฉว วิสคิลิโต.
อถ โข ตุรู ปจฺเจกพฺรหฺมา [ตุทุปฺปจฺเจกพฺรหฺมา (สี. ปี.), ตุทิ ปจฺเจกพฺรหฺมา (สฺยา.), ตุริ ปจฺเจกพฺรหฺมา (ก.) สํ. นิ. ๑.๑๘๐] เยน โกกาลิโก ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เวหาเส ตฺวา โกกาลิกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘ปสาเทหิ, โกกาลิก, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ. เปสลา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติ. ‘‘โกสิ ตฺวํ, อาวุโส’’ติ? ‘‘อหํ ตุรู ปจฺเจกพฺรหฺมา’’ติ. ‘‘นนุ ตฺวํ, อาวุโส, ภควตา อนาคามี พฺยากโต, อถ กิฺจรหิ อิธาคโต? ปสฺส ยาวฺจ เต อิทํ อปรทฺธ’’นฺติ.
อถ ¶ โข ตุรู ¶ ปจฺเจกพฺรหฺมา โกกาลิกํ ภิกฺขุํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –
‘‘ปุริสสฺส หิ ชาตสฺส, กุารี ชายเต มุเข;
ยาย ฉินฺทติ อตฺตานํ, พาโล ทุพฺภาสิตํ ภณํ.
‘‘โย นินฺทิยํ ปสํสติ, ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโย;
วิจินาติ มุเขน โส กลึ, กลินา เตน สุขํ น วินฺทติ.
‘‘อปฺปมตฺตโก อยํ กลิ, โย อกฺเขสุ ธนปราชโย;
สพฺพสฺสาปิ สหาปิ อตฺตนา, อยเมว มหตฺตโร กลิ;
โย สุคเตสุ มนํ ปทูสเย.
‘‘สตํ ¶ สหสฺสานํ นิรพฺพุทานํ, ฉตฺตึสติ ปฺจ จ อพฺพุทานิ;
ยมริยครหี นิรยํ อุเปติ, วาจํ มนฺจ ปณิธาย ปาปก’’นฺติ.
อถ ¶ โข โกกาลิโก ภิกฺขุ เตเนว อาพาเธน กาลมกาสิ. กาลงฺกโต จ โกกาลิโก ภิกฺขุ ปทุมํ นิรยํ อุปปชฺชติ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ อาฆาเตตฺวา.
อถ โข พฺรหฺมา สหมฺปติ อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิโต โข พฺรหฺมา สหมฺปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โกกาลิโก, ภนฺเต ¶ , ภิกฺขุ กาลงฺกโต. กาลงฺกโต จ, ภนฺเต, โกกาลิโก ภิกฺขุ ปทุมํ นิรยํ อุปปนฺโน สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ อาฆาเตตฺวา’’ติ. อิทมโวจ พฺรหฺมา สหมฺปติ. อิทํ วตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ.
อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อิมํ, ภิกฺขเว, รตฺตึ พฺรหฺมา สหมฺปติ อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิโต ¶ โข, ภิกฺขเว, พฺรหฺมา สหมฺปติ มํ เอตทโวจ – ‘โกกาลิโก, ภนฺเต, ภิกฺขุ กาลงฺกโต; กาลงฺกโต จ, ภนฺเต, โกกาลิโก ภิกฺขุ ปทุมํ นิรยํ อุปปนฺโน สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ อาฆาเตตฺวา’ติ. อิทมโวจ, ภิกฺขเว, พฺรหฺมา สหมฺปติ. อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายี’’ติ.
เอวํ วุตฺเต อฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กีว ทีฆํ นุ โข, ภนฺเต, ปทุเม นิรเย อายุปฺปมาณ’’นฺติ? ‘‘ทีฆํ โข, ภิกฺขุ, ปทุเม นิรเย อายุปฺปมาณํ. น ตํ สุกรํ สงฺขาตุํ – ‘เอตฺตกานิ วสฺสานีติ ¶ วา เอตฺตกานิ วสฺสสตานีติ วา เอตฺตกานิ วสฺสสหสฺสานีติ วา เอตฺตกานิ วสฺสสตสหสฺสานีติ วา’’’ติ.
‘‘สกฺกา ปน, ภนฺเต, อุปมํ กาตุ’’นฺติ? ‘‘สกฺกา, ภิกฺขู,’’ติ ภควา อโวจ – ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติขาริโก โกสลโก ติลวาโห ตโต ปุริโส วสฺสสตสฺส วสฺสสตสฺส อจฺจเยน เอกเมกํ ติลํ อุทฺธเรยฺย ¶ . ขิปฺปตรํ โข โส, ภิกฺขุ, วีสติขาริโก โกสลโก ติลวาโห อิมินา ¶ อุปกฺกเมน ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย, น ตฺเวว เอโก อพฺพุโท นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ อพฺพุทา นิรยา, เอวเมโก นิรพฺพุโท นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ นิรพฺพุทา นิรยา, เอวเมโก อพโพ นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ อพพา นิรยา, เอวเมโก อฏโฏ นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ อฏฏา นิรยา, เอวเมโก อหโห นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ อหหา นิรยา, เอวเมโก กุมุโท นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ กุมุทา นิรยา, เอวเมโก โสคนฺธิโก นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ โสคนฺธิกา นิรยา, เอวเมโก อุปฺปลโก นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ อุปฺปลกา นิรยา, เอวเมโก ปุณฺฑรีโก นิรโย. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขุ, วีสติ ปุณฺฑรีกา นิรยา, เอวเมโก ปทุโม นิรโย. ปทุมํ โข ปน, ภิกฺขุ, นิรยํ โกกาลิโก ภิกฺขุ อุปปนฺโน สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนสุ จิตฺตํ อาฆาเตตฺวา’’ติ. อิทมโวจ ภควา. อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา –
‘‘ปุริสสฺส ¶ หิ ชาตสฺส, กุารี ชายเต มุเข;
ยาย ฉินฺทติ อตฺตานํ, พาโล ทุพฺภาสิตํ ภณํ.
‘‘โย ¶ ¶ นินฺทิยํ ปสํสติ, ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโย;
วิจินาติ มุเขน โส กลึ, กลินา เตน สุขํ น วินฺทติ.
‘‘อปฺปมตฺตโก อยํ กลิ, โย อกฺเขสุ ธนปราชโย;
สพฺพสฺสาปิ สหาปิ อตฺตนา, อยเมว มหตฺตโร กลิ;
โย สุคเตสุ มนํ ปทูสเย.
‘‘สตํ สหสฺสานํ นิรพฺพุทานํ, ฉตฺตึสติ ปฺจ จ อพฺพุทานิ;
ยมริยครหี นิรยํ อุเปติ, วาจํ มนฺจ ปณิธาย ปาปก’’นฺติ. นวมํ;
๑๐. ขีณาสวพลสุตฺตํ
๙๐. อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, สาริปุตฺต, ขีณาสวสฺส ¶ ภิกฺขุโน พลานิ, เยหิ พเลหิ สมนฺนาคโต ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’’’ติ?
‘‘ทส, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลานิ, เยหิ พเลหิ สมนฺนาคโต ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ. กตมานิ ทส? [อ. นิ. ๘.๒๘; ปฏิ. ม. ๒.๔๔] อิธ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ สมฺมปฺปฺาย สุทิฏฺา โหนฺติ. ยมฺปิ ¶ , ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ สมฺมปฺปฺาย สุทิฏฺา โหนฺติ, อิทมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา ยถาภูตํ สมฺมปฺปฺาย สุทิฏฺา โหนฺติ. ยมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา ยถาภูตํ สมฺมปฺปฺาย สุทิฏฺา ¶ โหนฺติ, อิทมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ.
‘‘ปุน ¶ จปรํ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ โหติ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺํ เนกฺขมฺมาภิรตํ พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส อาสวฏฺานิเยหิ ธมฺเมหิ. ยมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ โหติ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺํ เนกฺขมฺมาภิรตํ พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส อาสวฏฺานิเยหิ ธมฺเมหิ, อิทมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา. ยมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา, อิทมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา…เป… จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา ¶ …เป… ปฺจินฺทฺริยานิ… ปฺจ พลานิ ภาวิตานิ ¶ โหนฺติ สุภาวิตานิ… สตฺต โพชฺฌงฺคา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา… อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต. ยมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, อิทมฺปิ, ภนฺเต, ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ ¶ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’ติ.
‘‘อิมานิ โข, ภนฺเต, ทส ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลานิ, เยหิ พเลหิ สมนฺนาคโต ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ – ‘ขีณา เม อาสวา’’’ติ. ทสมํ.
เถรวคฺโค จตุตฺโถ.
ตสฺสุทฺทานํ –
วาหนานนฺโท ปุณฺณิโย, พฺยากรํ กตฺถิมานิโก;
นปิยกฺโกสโกกาลิ, ขีณาสวพเลน จาติ.