📜
(๙) ๔. เถรวคฺโค
๑-๘. วาหนสุตฺตาทิวณฺณนา
๘๑-๘๘. จตุตฺถสฺส ปเม วิมริยาทีกเตนาติ นิมฺมริยาทีกเตน. เจตสาติ เอวํวิเธน จิตฺเตน วิหรติ. ตตฺถ ทฺเว มริยาทา กิเลสมริยาทา จ อารมฺมณมริยาทา จ. สเจ หิสฺส รูปาทิเก อารพฺภ ราคาทโย ¶ อุปฺปชฺเชยฺยุํ, กิเลสมริยาทา เตน กตา ภเวยฺย. เตสุ ปนสฺส เอโกปิ ¶ น อุปฺปนฺโนติ กิเลสมริยาทา นตฺถิ. สเจ ปนสฺส รูปาทิธมฺเม อาวชฺเชนฺตสฺส เอกจฺเจ อาปาถํ นาคจฺเฉยฺยุํ, เอวมสฺส อารมฺมณมริยาทา ภเวยฺย. เต ปนสฺส ธมฺเม อาวชฺเชนฺตสฺส อาปาถํ อนาคตธมฺโม นาม นตฺถีติ อารมฺมณมริยาทาปิ นตฺถิ. อิธ ปน กิเลสมริยาทา อธิปฺเปตาติ อาห ‘‘กิเลสมริยาทํ ภินฺทิตฺวา’’ติอาทิ. ตติยาทีสุ นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
วาหนสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๙-๑๐. โกกาลิกสุตฺตาทิวณฺณนา
๘๙-๙๐. นวเม (สํ. นิ. ฏี. ๑.๑.๑๘๑) โกกาลิกนามกา ทฺเว ภิกฺขู. ตโต อิธาธิปฺเปตํ นิทฺธาเรตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘โกยํ โกกาลิโก’’ติ ปุจฺฉา. สุตฺตสฺส อฏฺุปฺปตฺตึ ทสฺเสตุํ ‘‘กสฺมา จ อุปสงฺกมี’’ติ ปุจฺฉา. อยํ กิราติอาทิ ยถากฺกมํ ตาสํ วิสฺสชฺชนํ. วิเวกวาสํ วสิตุกามตฺตา อปฺปิจฺฉตาย จ มา โน กสฺสจิ…เป… วสึสุ. อาฆาตํ อุปฺปาเทสิ อตฺตโน อิจฺฉาวิฆาตนโต. เถรา ภิกฺขุสงฺฆสฺส นิยฺยาทยึสุ ปยุตฺตวาจาย อกตตฺตา เถเรหิ จ อทาปิตตฺตา. ปุพฺเพปิ…เป… มฺเติ อิมินา เถรานํ โกหฺเ ิตภาวํ อาสงฺกติ อวเณ วณํ ปสฺสนฺโต วิย, สุปริสุทฺเธ อาทาสตเล ชลฺลํ อุฏฺาเปนฺโต วิย จ.
อปรชฺฌิตฺวาติ ภควโต สมฺมุขา ‘‘ปาปภิกฺขู ชาตา’’ติ วตฺวา. มหาสาวชฺชทสฺสนตฺถนฺติ มหาสาวชฺชภาวทสฺสนตฺถํ, อยเมว วา ปาโ. มาเหวนฺติ มา เอวมาห, มา เอวํ ภณิ. สทฺธาย อโย อุปฺปาโท สทฺธาโย, ตํ อาวหตีติ สทฺธายิโกติ อาห ‘‘สทฺธาย อาคมกโร’’ติ. สทฺธายิโกติ วา สทฺธาย อยิตพฺโพ, สทฺเธยฺโยติ อตฺโถ. เตนาห ‘‘สทฺธาตพฺพวจโน วา’’ติ.
ปีฬกา นาม พาหิรโต ปฏฺาย อฏฺีนิ ภินฺทนฺติ, อิมา ปน ปมํเยว อฏฺีนิ ภินฺทิตฺวา อุคฺคตา. เตนาห ‘‘อฏฺีนิ ภินฺทิตฺวา อุคฺคตาหิ ปิฬกาหี’’ติ. ตรุณเพลุวมตฺติโยติ ตรุณพิลฺลผลมตฺติโย. วิสคิลิโตติ ขิตฺตปหรโณ ¶ . ตฺจ พฬิสํ วิสสมฺา โลเก. อารกฺขเทวตานํ สทฺทํ สุตฺวาติ ปทํ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธ.
พฺรหฺมโลเกติ สุทฺธาวาสโลเก. วราโกติ อนุคฺคหวจนเมตํ. หีนปริยาโยติ เกจิ. ปิยสีลาติ อิมินา เอตสฺมึ อตฺเถ นิรุตฺตินเยน เปสลาติ ปทสิทฺธีติ ทสฺเสติ. กพรกฺขีนีติ ¶ พฺยาธิพเลน ปริภินฺนวณฺณตาย กพรภูตานิ อกฺขีนิ. ยตฺตกนฺติ ภควโต วจนํ อฺถา กโรนฺเตน ยตฺตกํ ตยา อปรทฺธํ, ตสฺส ปมาณํ นตฺถีติ อตฺโถ. ยสฺมา อนาคามิโน นาม ปหีนกามจฺฉนฺทพฺยาปาทา โหนฺติ, ตฺวฺจ ทิฏฺิกามจฺฉนฺทพฺยาปาทวเสน อิธาคโต, ตสฺมา ยาวฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ.
อทิฏฺิปฺปตฺโตติ อปฺปตฺตทิฏฺิโก. คิลิตวิโส วิย วิสํ คิลิตฺวา ิโต วิย. กุาริสทิสา มูลปจฺฉินฺทนฏฺเน. อุตฺตมตฺเถติ อรหตฺเต. ขีณาสโวติ วทติ สุนกฺขตฺโต วิย อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ. โย อคฺคสาวโก วิย ปสํสิตพฺโพ ขีณาสโว, ตํ ‘‘ทุสฺสีโล อย’’นฺติ วทติ. วิจินาตีติ อาจิโนติ ปสวติ. ปสํสิยนินฺทา ตาว สมฺปนฺนคุณปริธํสนวเสน ปวตฺติยา สาวชฺชตาย กฏุกวิปากา, นินฺทิยปฺปสํสา ปน กถํ ตาย สมวิปากาติ? ตตฺถ อวิชฺชมานคุณสมาโรปเนน อตฺตโน ปเรสฺจ มิจฺฉาปฏิปตฺติเหตุภาวโต ปสํสิเยน ตสฺส สมภาวกรณโต จ. โลเกปิ หิ อสูรํ สูเรน สมํ กโรนฺโต คารยฺโห โหติ, ปเคว ทุปฺปฏิปนฺนํ สุปฺปฏิปนฺเนน สมํ กโรนฺโตติ.
สเกน ธเนนาติ อตฺตโน สาปเตยฺเยน. อยํ อปฺปมตฺตโก อปราโธ ทิฏฺธมฺมิกตฺตา สปฺปติการตฺตา จ ตสฺส. อยํ มหนฺตตโร กลิ กตูปจิตสฺส สมฺปรายิกตฺตา อปฺปติการตฺตา จ.
นิรพฺพุโทติ คณนาวิเสโส เอโสติ อาห ‘‘นิรพฺพุทคณนายา’’ติ, สตสหสฺสํ นิรพฺพุทานนฺติ อตฺโถ. ยมริยครหี นิรยํ อุเปตีติ เอตฺถ ยถาวุตฺตอายุปฺปมาณํ ปากติกวเสน อริยูปวาทินา วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ. อคฺคสาวกานํ ปน คุณมหนฺตตาย ตโตปิ อติวิย มหนฺตตรเมวาติ วทนฺติ.
อถ ¶ โข พฺรหฺมา สหมฺปตีติ โก อยํ พฺรหฺมา, กสฺมา จ ปน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจาติ? อยํ กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน สหโก นาม ภิกฺขุ อนาคามี หุตฺวา สุทฺธาวาเสสุ อุปฺปนฺโน, ตตฺถ สหมฺปติ พฺรหฺมาติ สฺชานนฺติ. โส ปนาหํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ‘‘ปทุมนิรยํ กิตฺเตสฺสามิ, ตโต ภควา ภิกฺขูนํ อาโรเจสฺสติ, อถานุสนฺธิกุสลา ภิกฺขู ตตฺถายุปฺปมาณํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, ภควา อาจิกฺขนฺโต อริยูปวาเท อาทีนวํ ปกาเสสฺสตี’’ติ อิมินา การเณน ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ.
มคธรฏฺเ ¶ สํโวหารโต มาคธโก ปตฺโถ, เตน. ปจฺจิตพฺพฏฺานสฺสาติ นิรยทุกฺเขน ปจฺจิตพฺพปฺปเทสสฺส เอตํ อพฺพุโทติ นามํ. วสฺสคณนาติ เอกโต ปฏฺาย ทสคุณิตํ อพฺพุทอายุมฺหิ ตโต อปรํ วีสติคุณิตํ นิรพฺพุทาทีสุ วสฺสคณนา เวทิตพฺพา. อยฺจ คณนา อปริจิตานํ ทุกฺกราติ วุตฺตํ ‘‘น ตํ สุกรํ สงฺขาตุ’’นฺติ. เกจิ ปน ‘‘ตตฺถ ตตฺถ ปริเทวนานตฺเตน กมฺมการณนานตฺเตนปิ อิมานิ นามานิ ลทฺธานี’’ติ วทนฺติ, อปเร ‘‘สีตนรกา เอเต’’ติ. สพฺพตฺถาติ อพพาทีสุ ปทุมปริโยสาเนสุ สพฺเพสุ นิรเยสุ. เอส นโยติ เหฏฺิมโต อุปริมสฺส วีสติคุณตํ อติทิสติ. ทสเม นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
โกกาลิกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
เถรวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.