📜
๒๔. ตณฺหาวคฺโค
มนุชสฺส ¶ ปมตฺตจาริโน, ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย;
โส ปฺลวตี [ปฺลวติ (สี. ปี.), ปลเวตี (ก.), อุปฺลวติ (?)] หุรา หุรํ, ผลมิจฺฉํว วนสฺมิ วานโร.
ยํ เอสา สหเต ชมฺมี, ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา;
โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ, อภิวฏฺํว [อภิวฑฺฒํว (สฺยา.), อภิวฏฺฏํว (ปี.), อภิวุฑฺฒํว (ก.)] พีรณํ.
โย เจตํ สหเต ชมฺมึ, ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ;
โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ, อุทพินฺทุว โปกฺขรา.
ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ยาวนฺเตตฺถ สมาคตา;
ตณฺหาย มูลํ ขณถ, อุสีรตฺโถว พีรณํ;
มา โว นฬํว โสโตว, มาโร ภฺชิ ปุนปฺปุนํ.
ยถาปิ ¶ ¶ ¶ มูเล อนุปทฺทเว ทฬฺเห, ฉินฺโนปิ รุกฺโข ปุนเรว รูหติ;
เอวมฺปิ ตณฺหานุสเย อนูหเต, นิพฺพตฺตตี ทุกฺขมิทํ ปุนปฺปุนํ.
ยสฺส ฉตฺตึสติ โสตา, มนาปสวนา ภุสา;
มาหา [วาหา (สี. สฺยา. ปี.)] วหนฺติ ทุทฺทิฏฺึ, สงฺกปฺปา ราคนิสฺสิตา.
สวนฺติ ¶ สพฺพธิ โสตา, ลตา อุปฺปชฺช [อุพฺภิชฺช (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ติฏฺติ;
ตฺจ ทิสฺวา ลตํ ชาตํ, มูลํ ปฺาย ฉินฺทถ.
สริตานิ สิเนหิตานิ จ, โสมนสฺสานิ ภวนฺติ ชนฺตุโน;
เต สาตสิตา สุเขสิโน, เต เว ชาติชรูปคา นรา.
ตสิณาย ปุรกฺขตา ปชา, ปริสปฺปนฺติ สโสว พนฺธิโต [พาธิโต (พหูสุ)];
สํโยชนสงฺคสตฺตกา, ทุกฺขมุเปนฺติ ปุนปฺปุนํ จิราย.
ตสิณาย ปุรกฺขตา ปชา, ปริสปฺปนฺติ สโสว พนฺธิโต;
ตสฺมา ตสิณํ วิโนทเย, อากงฺขนฺต [ภิกฺขู อากงฺขี (สี.), ภิกฺขุ อากงฺขํ (สฺยา.)] วิราคมตฺตโน.
โย นิพฺพนโถ วนาธิมุตฺโต, วนมุตฺโต วนเมว ธาวติ;
ตํ ปุคฺคลเมถ ปสฺสถ, มุตฺโต พนฺธนเมว ธาวติ.
น ¶ ¶ ตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, ยทายสํ ทารุชปพฺพชฺจ [ทารูชํ พพฺพชฺจ (สี. ปี.)];
สารตฺตรตฺตา ¶ มณิกุณฺฑเลสุ, ปุตฺเตสุ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา.
เอตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, โอหารินํ สิถิลํ ทุปฺปมฺุจํ;
เอตมฺปิ เฉตฺวาน ปริพฺพชนฺติ, อนเปกฺขิโน กามสุขํ ปหาย.
เย ราครตฺตานุปตนฺติ โสตํ, สยํกตํ มกฺกฏโกว ชาลํ;
เอตมฺปิ เฉตฺวาน วชนฺติ ธีรา, อนเปกฺขิโน สพฺพทุกฺขํ ปหาย.
มฺุจ ¶ ปุเร มฺุจ ปจฺฉโต, มชฺเฌ มฺุจ ภวสฺส ปารคู;
สพฺพตฺถ วิมุตฺตมานโส, น ปุนํ ชาติชรํ อุเปหิสิ.
วิตกฺกมถิตสฺส ชนฺตุโน, ติพฺพราคสฺส สุภานุปสฺสิโน;
ภิยฺโย ตณฺหา ปวฑฺฒติ, เอส โข ทฬฺหํ [เอส คาฬฺหํ (ก.)] กโรติ พนฺธนํ.
วิตกฺกูปสเม ¶ จ [วิตกฺกูปสเมว (ก.)] โย รโต, อสุภํ ภาวยเต สทา สโต;
เอส ¶ [เอโส (?)] โข พฺยนฺติ กาหิติ, เอส [เอโส (?)] เฉจฺฉติ มารพนฺธนํ.
นิฏฺงฺคโต ¶ อสนฺตาสี, วีตตณฺโห อนงฺคโณ;
อจฺฉินฺทิ ภวสลฺลานิ, อนฺติโมยํ สมุสฺสโย.
วีตตณฺโห อนาทาโน, นิรุตฺติปทโกวิโท;
อกฺขรานํ สนฺนิปาตํ, ชฺา ปุพฺพาปรานิ จ;
ส เว ‘‘อนฺติมสารีโร, มหาปฺโ มหาปุริโส’’ติ วุจฺจติ.
สพฺพาภิภู สพฺพวิทูหมสฺมิ, สพฺเพสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต;
สพฺพฺชโห ตณฺหกฺขเย วิมุตฺโต, สยํ อภิฺาย กมุทฺทิเสยฺยํ.
สพฺพทานํ ธมฺมทานํ ชินาติ, สพฺพรสํ ธมฺมรโส ชินาติ;
สพฺพรตึ ธมฺมรติ ชินาติ, ตณฺหกฺขโย สพฺพทุกฺขํ ชินาติ.
หนนฺติ โภคา ทุมฺเมธํ, โน จ ปารคเวสิโน;
โภคตณฺหาย ทุมฺเมโธ, หนฺติ อฺเว อตฺตนํ.
ติณโทสานิ เขตฺตานิ, ราคโทสา อยํ ปชา;
ตสฺมา หิ วีตราเคสุ, ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
ติณโทสานิ ¶ ¶ ¶ เขตฺตานิ, โทสโทสา อยํ ปชา;
ตสฺมา หิ วีตโทเสสุ, ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
ติณโทสานิ เขตฺตานิ, โมหโทสา อยํ ปชา;
ตสฺมา หิ วีตโมเหสุ, ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
(ติณโทสานิ ¶ เขตฺตานิ, อิจฺฉาโทสา อยํ ปชา;
ตสฺมา หิ วิคติจฺเฉสุ, ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.) [( ) วิเทสโปตฺถเกสุ นตฺถิ, อฏฺกถายมฺปิ น ทิสฺสติ]
ติณโทสานิ เขตฺตานิ, ตณฺหาโทสา อยํ ปชา;
ตสฺมา หิ วีตตณฺเหสุ, ทินฺนํ โหติ มหปฺผลํ.
ตณฺหาวคฺโค จตุวีสติโม นิฏฺิโต.