📜
๒๖. พฺราหฺมณวคฺโค
ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม, กาเม ปนุท พฺราหฺมณ;
สงฺขารานํ ขยํ ตฺวา, อกตฺูสิ พฺราหฺมณ.
ยทา ทฺวเยสุ ธมฺเมสุ, ปารคู โหติ พฺราหฺมโณ;
อถสฺส สพฺเพ สํโยคา, อตฺถํ คจฺฉนฺติ ชานโต.
ยสฺส ปารํ อปารํ วา, ปาราปารํ น วิชฺชติ;
วีตทฺทรํ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ฌายึ วิรชมาสีนํ, กตกิจฺจมนาสวํ;
อุตฺตมตฺถมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ทิวา ¶ ตปติ อาทิจฺโจ, รตฺติมาภาติ จนฺทิมา;
สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปติ, ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ;
อถ สพฺพมโหรตฺตึ [สพฺพมโหรตฺตํ (?)], พุทฺโธ ตปติ เตชสา.
พาหิตปาโปติ ¶ พฺราหฺมโณ, สมจริยา สมโณติ วุจฺจติ;
ปพฺพาชยมตฺตโน มลํ, ตสฺมา ‘‘ปพฺพชิโต’’ติ วุจฺจติ.
น ¶ ¶ พฺราหฺมณสฺส ปหเรยฺย, นาสฺส มฺุเจถ พฺราหฺมโณ;
ธี [ธิ (สฺยา. พฺยากรเณสุ)] พฺราหฺมณสฺส หนฺตารํ, ตโต ธี ยสฺส [โย + อสฺส = ยสฺส] มฺุจติ.
น พฺราหฺมณสฺเสตทกิฺจิ เสยฺโย, ยทา นิเสโธ มนโส ปิเยหิ;
ยโต ยโต หึสมโน นิวตฺตติ, ตโต ตโต สมฺมติเมว ทุกฺขํ.
ยสฺส กาเยน วาจาย, มนสา นตฺถิ ทุกฺกฏํ;
สํวุตํ ตีหิ าเนหิ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ยมฺหา ธมฺมํ วิชาเนยฺย, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
สกฺกจฺจํ ตํ นมสฺเสยฺย, อคฺคิหุตฺตํว พฺราหฺมโณ.
น ชฏาหิ น โคตฺเตน, น ชจฺจา โหติ พฺราหฺมโณ;
ยมฺหิ สจฺจฺจ ธมฺโม จ, โส สุจี โส จ พฺราหฺมโณ.
กึ ¶ เต ชฏาหิ ทุมฺเมธ, กึ เต อชินสาฏิยา;
อพฺภนฺตรํ เต คหนํ, พาหิรํ ปริมชฺชสิ.
ปํสุกูลธรํ ชนฺตุํ, กิสํ ธมนิสนฺถตํ;
เอกํ วนสฺมึ ฌายนฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
น ¶ จาหํ พฺราหฺมณํ พฺรูมิ, โยนิชํ มตฺติสมฺภวํ;
โภวาทิ นาม โส โหติ, สเจ โหติ สกิฺจโน;
อกิฺจนํ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
สพฺพสํโยชนํ เฉตฺวา, โย เว น ปริตสฺสติ;
สงฺคาติคํ ¶ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
เฉตฺวา ¶ นทฺธึ [นนฺธึ (ก. สี.), นนฺทึ (ปี.)] วรตฺตฺจ, สนฺทานํ [สนฺทามํ (สี.)] สหนุกฺกมํ;
อุกฺขิตฺตปลิฆํ พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อกฺโกสํ วธพนฺธฺจ, อทุฏฺโ โย ติติกฺขติ;
ขนฺตีพลํ พลานีกํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อกฺโกธนํ วตวนฺตํ, สีลวนฺตํ อนุสฺสทํ;
ทนฺตํ อนฺติมสารีรํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
วาริ ¶ โปกฺขรปตฺเตว, อารคฺเคริว สาสโป;
โย น ลิมฺปติ [ลิปฺปติ (สี. ปี.)] กาเมสุ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
โย ทุกฺขสฺส ปชานาติ, อิเธว ขยมตฺตโน;
ปนฺนภารํ วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
คมฺภีรปฺํ เมธาวึ, มคฺคามคฺคสฺส โกวิทํ;
อุตฺตมตฺถมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อสํสฏฺํ ¶ คหฏฺเหิ, อนาคาเรหิ จูภยํ;
อโนกสาริมปฺปิจฺฉํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
นิธาย ทณฺฑํ ภูเตสุ, ตเสสุ ถาวเรสุ จ;
โย น หนฺติ น ฆาเตติ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อวิรุทฺธํ วิรุทฺเธสุ, อตฺตทณฺเฑสุ นิพฺพุตํ;
สาทาเนสุ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ยสฺส ราโค จ โทโส จ, มาโน มกฺโข จ ปาติโต;
สาสโปริว ¶ อารคฺคา [อารคฺเค (ก.)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อกกฺกสํ ¶ ¶ วิฺาปนึ, คิรํ สจฺจมุทีรเย;
ยาย นาภิสเช กฺจิ [กิฺจิ (ก.)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
โยธ ทีฆํ ว รสฺสํ วา, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;
โลเก อทินฺนํ นาทิยติ [นาเทติ (ม. นิ. ๒.๔๕๙)], ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อาสา ยสฺส น วิชฺชนฺติ, อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ;
นิราสาสํ [นิราสยํ (สี. สฺยา. ปี.), นิราสกํ (?)] วิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ยสฺสาลยา น วิชฺชนฺติ, อฺาย อกถํกถี;
อมโตคธมนุปฺปตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
โยธ ปฺฺุจ ปาปฺจ, อุโภ สงฺคมุปจฺจคา;
อโสกํ วิรชํ สุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
จนฺทํว วิมลํ สุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;
นนฺทีภวปริกฺขีณํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
โยมํ ¶ [โย อิมํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปลิปถํ ทุคฺคํ, สํสารํ โมหมจฺจคา;
ติณฺโณ ปารคโต [ปารคโต (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ฌายี, อเนโช อกถํกถี;
อนุปาทาย นิพฺพุโต, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
โยธ ¶ กาเม ปหนฺตฺวาน [ปหตฺวาน (สี. ปี.)], อนาคาโร ปริพฺพเช;
กามภวปริกฺขีณํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ [อิทํ คาถาทฺวยํ วิเทสโปตฺถเกสุ สกิเทว ทสฺสิตํ].
โยธ ตณฺหํ ปหนฺตฺวาน, อนาคาโร ปริพฺพเช;
ตณฺหาภวปริกฺขีณํ ¶ , ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
หิตฺวา ¶ มานุสกํ โยคํ, ทิพฺพํ โยคํ อุปจฺจคา;
สพฺพโยควิสํยุตฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
หิตฺวา รติฺจ อรติฺจ, สีติภูตํ นิรูปธึ;
สพฺพโลกาภิภุํ วีรํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
จุตึ โย เวทิ สตฺตานํ, อุปปตฺติฺจ สพฺพโส;
อสตฺตํ สุคตํ พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ยสฺส คตึ น ชานนฺติ, เทวา คนฺธพฺพมานุสา;
ขีณาสวํ อรหนฺตํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ยสฺส ¶ ปุเร จ ปจฺฉา จ, มชฺเฌ จ นตฺถิ กิฺจนํ;
อกิฺจนํ อนาทานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
อุสภํ ¶ ปวรํ วีรํ, มเหสึ วิชิตาวินํ;
อเนชํ นฺหาตกํ [นหาตกํ (สี. สฺยา. กํ ปี.)] พุทฺธํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
ปุพฺเพนิวาสํ โย เวทิ, สคฺคาปายฺจ ปสฺสติ,
อโถ ชาติกฺขยํ ปตฺโต, อภิฺาโวสิโต มุนิ;
สพฺพโวสิตโวสานํ, ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณํ.
พฺราหฺมณวคฺโค ฉพฺพีสติโม นิฏฺิโต.
(เอตฺตาวตา ¶ สพฺพปเม ยมกวคฺเค จุทฺทส วตฺถูนิ, อปฺปมาทวคฺเค นว, จิตฺตวคฺเค นว, ปุปฺผวคฺเค ทฺวาทส, พาลวคฺเค ปนฺนรส, ปณฺฑิตวคฺเค เอกาทส, อรหนฺตวคฺเค ทส, สหสฺสวคฺเค จุทฺทส, ปาปวคฺเค ทฺวาทส, ทณฺฑวคฺเค เอกาทส, ชราวคฺเค นว, อตฺตวคฺเค ทส, โลกวคฺเค เอกาทส, พุทฺธวคฺเค นว [อฏฺ (ก.)], สุขวคฺเค อฏฺ, ปิยวคฺเค นว, โกธวคฺเค อฏฺ, มลวคฺเค ทฺวาทส, ธมฺมฏฺวคฺเค ทส, มคฺควคฺเค ทฺวาทส, ปกิณฺณกวคฺเค นว, นิรยวคฺเค นว, นาควคฺเค อฏฺ, ตณฺหาวคฺเค ทฺวาทส, ภิกฺขุวคฺเค ทฺวาทส, พฺราหฺมณวคฺเค จตฺตาลีสาติ ปฺจาธิกานิ ตีณิ วตฺถุสตานิ.
สเตวีสจตุสฺสตา, จตุสจฺจวิภาวินา;
สตตฺตยฺจ วตฺถูนํ, ปฺจาธิกํ สมุฏฺิตาติ) [( ) เอตฺถนฺตเร ปาโ วิเทสโปตฺถเกสุ นตฺถิ, อฏฺกถาสุเยว ทิสฺสติ].
[ธมฺมปทสฺส วคฺคสฺสุทฺทานํ§ยมกํ ปมาทํ จิตฺตํ, ปุปฺผํ พาลฺจ ปณฺฑิตํ.§รหนฺตํ สหสฺสํ ปาปํ, ทณฺฑํ ชรา อตฺตโลกํ.§พุทฺธํ สุขํ ปิยํ โกธํ, มลํ ธมฺมฏฺมคฺคฺจ.§ปกิณฺณกํ นิรยํ นาคํ, ตณฺหา ภิกฺขู จ พฺราหฺมโณ.§คาถายุทฺทานํ§ยมเก วีสคาถาโย, อปฺปมาทโลกมฺหิ จ.§ปิเย ทฺวาทสคาถาโย, จิตฺเต ชรตฺเตกาทส.§ปุปฺผพาลสหสฺสมฺหิ, พุทฺธ มคฺค ปกิณฺณเก.§โสฬส ปณฺฑิเต โกเธ, นิรเย นาเค จตุทฺทส.§อรหนฺเต ทสคฺคาถา, ปาปสุขมฺหิ เตรส.§สตฺตรส ทณฺฑธมฺมฏฺเ, มลมฺหิ เอกวีสติ.§ตณฺหาวคฺเค สตฺตพฺพีส, เตวีส ภิกฺขุวคฺคมฺหิ.§พฺราหฺมเณ เอกตาลีส, จตุสฺสตา สเตวีส. (ก.)]
ธมฺมปเท วคฺคานมุทฺทานํ –
ยมกปฺปมาโท ¶ จิตฺตํ, ปุปฺผํ พาเลน ปณฺฑิโต;
อรหนฺโต สหสฺสฺจ, ปาปํ ทณฺเฑน เต ทส.
ชรา ¶ อตฺตา จ โลโก จ, พุทฺโธ สุขํ ปิเยน จ;
โกโธ มลฺจ ธมฺมฏฺโ, มคฺควคฺเคน วีสติ.
ปกิณฺณํ นิรโย นาโค, ตณฺหา ภิกฺขุ จ พฺราหฺมโณ;
เอเต ฉพฺพีสติ วคฺคา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา.
คาถานมุทฺทานํ –
ยมเก วีสติ คาถา, อปฺปมาทมฺหิ ทฺวาทส;
เอกาทส จิตฺตวคฺเค, ปุปฺผวคฺคมฺหิ โสฬส.
พาเล จ โสฬส คาถา, ปณฺฑิตมฺหิ จตุทฺทส;
อรหนฺเต ทส คาถา, สหสฺเส โหนฺติ โสฬส.
เตรส ปาปวคฺคมฺหิ, ทณฺฑมฺหิ ทส สตฺต จ;
เอกาทส ชรา วคฺเค, อตฺตวคฺคมฺหิ ตา ทส.
ทฺวาทส ¶ ¶ โลกวคฺคมฺหิ, พุทฺธวคฺคมฺหิ ารส [โสฬส (สพฺพตฺถ)];
สุเข จ ปิยวคฺเค จ, คาถาโย โหนฺติ ทฺวาทส.
จุทฺทส โกธวคฺคมฺหิ, มลวคฺเคกวีสติ;
สตฺตรส จ ธมฺมฏฺเ, มคฺควคฺเค สตฺตรส.
ปกิณฺเณ โสฬส คาถา, นิรเย นาเค จ จุทฺทส;
ฉพฺพีส ตณฺหาวคฺคมฺหิ, เตวีส ภิกฺขุวคฺคิกา.
เอกตาลีสคาถาโย, พฺราหฺมเณ วคฺคมุตฺตเม;
คาถาสตานิ จตฺตาริ, เตวีส จ ปุนาปเร;
ธมฺมปเท นิปาตมฺหิ, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนาติ.
ธมฺมปทปาฬิ นิฏฺิตา.