📜
๗. จูฬวคฺโค
๑. ปมลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตํ
๖๑. เอวํ ¶ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ [สมาทาเปติ (?)] สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ.
อถ ¶ โข อายสฺมโต ลกุณฺฑกภทฺทิยสฺส อายสฺมตา สาริปุตฺเตน อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา ¶ กถาย สนฺทสฺสิยมานสฺส สมาทปิยมานสฺส สมุตฺเตชิยมานสฺส สมฺปหํสิยมานสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจิ.
อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ อายสฺมตา สาริปุตฺเตน อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิยมานํ สมาทปิยมานํ สมุตฺเตชิยมานํ สมฺปหํสิยมานํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตํ [วิมุตฺตจิตฺตํ (?)].
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘อุทฺธํ อโธ สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโต, อยํหมสฺมีติ [อยมหมสฺมีติ (สี. สฺยา. ปี.)] อนานุปสฺสี;
เอวํ วิมุตฺโต อุทตาริ โอฆํ, อติณฺณปุพฺพํ อปุนพฺภวายา’’ติ. ปมํ;
๒. ทุติยลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตํ
๖๒. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ เสขํ [เสกฺโขติ (สฺยา.), เสโขติ (ปี.)] มฺมาโน ภิยฺโยโสมตฺตาย อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติ.
อทฺทสา ¶ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ เสขํ มฺมานํ ภิยฺโยโสมตฺตาย ¶ อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสนฺตํ สมาทเปนฺตํ สมุตฺเตเชนฺตํ สมฺปหํเสนฺตํ.
อถ โข ภควา ¶ เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘อจฺเฉจฺฉิ [อจฺเฉชฺชิ (ก. สี.), อจฺฉิชฺชิ (ก. สี. สฺยา.), อฉิชฺชิ (ก.)] วฏฺฏํ พฺยคา นิราสํ, วิสุกฺขา สริตา น สนฺทติ;
ฉินฺนํ วฏฺฏํ น วตฺตติ, เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสา’’ติ. ทุติยํ;
๓. ปมสตฺตสุตฺตํ
๖๓. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา มนุสฺสา เยภุยฺเยน กาเมสุ อติเวลํ สตฺตา ( ) [(โหนฺติ) (พหูสุ) อฏฺกถาย สํสนฺเทตพฺพํ] รตฺตา คิทฺธา คธิตา [คถิตา (สี.)] มุจฺฉิตา อชฺโฌปนฺนา สมฺมตฺตกชาตา กาเมสุ วิหรนฺติ.
อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย ปาวิสึสุ. สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ, ภนฺเต, สาวตฺถิยา มนุสฺสา เยภุยฺเยน กาเมสุ อติเวลํ สตฺตา รตฺตา คิทฺธา คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌปนฺนา สมฺมตฺตกชาตา กาเมสุ วิหรนฺตี’’ติ.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘กาเมสุ สตฺตา กามสงฺคสตฺตา,
สํโยชเน วชฺชมปสฺสมานา;
น ¶ หิ ชาตุ สํโยชนสงฺคสตฺตา,
โอฆํ ตเรยฺยุํ วิปุลํ มหนฺต’’นฺติ. ตติยํ;
๔. ทุติยสตฺตสุตฺตํ
๖๔. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา มนุสฺสา เยภุยฺเยน กาเมสุ สตฺตา ( ) [(โหนฺติ) (พหูสุ) อฏฺกถาย สํสนฺเทตพฺพํ] รตฺตา คิทฺธา คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌปนฺนา อนฺธีกตา สมฺมตฺตกชาตา กาเมสุ วิหรนฺติ.
อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. อทฺทสา โข ภควา สาวตฺถิยา เต มนุสฺเส เยภุยฺเยน ¶ กาเมสุ สตฺเต รตฺเต คิทฺเธ คธิเต มุจฺฉิเต อชฺโฌปนฺเน อนฺธีกเต สมฺมตฺตกชาเต กาเมสุ วิหรนฺเต.
อถ ¶ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘กามนฺธา ชาลสฺฉนฺนา, ตณฺหาฉทนฉาทิตา;
ปมตฺตพนฺธุนา พทฺธา, มจฺฉาว กุมินามุเข;
ชรามรณมนฺเวนฺติ [ชรามรณํ คจฺฉนฺติ (สี. สฺยา.)], วจฺโฉ ขีรปโกว มาตร’’นฺติ. จตุตฺถํ;
๕. อปรลกุณฺฑกภทฺทิยสุตฺตํ
๖๕. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ลกุณฺฑกภทฺทิโย สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ.
อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ ลกุณฺฑกภทฺทิยํ ทูรโตว สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อาคจฺฉนฺตํ ทุพฺพณฺณํ ทุทฺทสิกํ โอโกฏิมกํ เยภุยฺเยน ภิกฺขูนํ ปริภูตรูปํ ¶ . ทิสฺวาน ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘ปสฺสถ โน ตุมฺเห, ภิกฺขเว, เอตํ ภิกฺขุํ ทูรโตว สมฺพหุลานํ ภิกฺขูนํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อาคจฺฉนฺตํ ทุพฺพณฺณํ ทุทฺทสิกํ โอโกฏิมกํ เยภุยฺเยน ภิกฺขูนํ ปริภูตรูป’’นฺติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ.
‘‘เอโส ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มหิทฺธิโก มหานุภาโว. น จ สา สมาปตฺติ สุลภรูปา ยา เตน ภิกฺขุนา อสมาปนฺนปุพฺพา. ยสฺส จตฺถาย [ยสฺสตฺถาย (สี. ก.)] กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติ.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘เนลงฺโค เสตปจฺฉาโท, เอกาโร วตฺตตี รโถ;
อนีฆํ ปสฺส อายนฺตํ, ฉินฺนโสตํ อพนฺธน’’นฺติ. ปฺจมํ;
๖. ตณฺหาสงฺขยสุตฺตํ
๖๖. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ¶ อายสฺมา อฺาสิโกณฺฑฺโ [อฺาตโกณฺฑฺโ (สพฺพตฺถ)] ภควโต อวิทูเร นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตึ ปจฺจเวกฺขมาโน.
อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ อฺาสิโกณฺฑฺํ อวิทูเร นิสินฺนํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตึ ปจฺจเวกฺขมานํ.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘ยสฺส มูลํ ฉมา นตฺถิ, ปณฺณา นตฺถิ กุโต ลตา;
ตํ ¶ ธีรํ พนฺธนา มุตฺตํ, โก ตํ นินฺทิตุมรหติ;
เทวาปิ นํ ปสํสนฺติ, พฺรหฺมุนาปิ ปสํสิโต’’ติ. ฉฏฺํ;
๗. ปปฺจขยสุตฺตํ
๖๗. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภควา อตฺตโน ปปฺจสฺาสงฺขาปหานํ ปจฺจเวกฺขมาโน นิสินฺโน โหติ.
อถ ¶ โข ภควา อตฺตโน ปปฺจสฺาสงฺขาปหานํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘ยสฺส ปปฺจา ิติ จ นตฺถิ,
สนฺทานํ ปลิฆฺจ วีติวตฺโต;
ตํ นิตฺตณฺหํ มุนึ จรนฺตํ,
นาวชานาติ สเทวโกปิ โลโก’’ติ. สตฺตมํ;
๘. กจฺจานสุตฺตํ
๖๘. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากจฺจาโน ภควโต อวิทูเร นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย กายคตาย สติยา อชฺฌตฺตํ ปริมุขํ สูปฏฺิตาย.
อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ อวิทูเร นิสินฺนํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย กายคตาย สติยา อชฺฌตฺตํ ปริมุขํ สูปฏฺิตาย.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘ยสฺส ¶ สิยา สพฺพทา สติ,
สตตํ กายคตา อุปฏฺิตา;
โน ¶ จสฺส โน จ เม สิยา,
น ภวิสฺสติ น จ เม ภวิสฺสติ;
อนุปุพฺพวิหาริ ตตฺถ โส,
กาเลเนว ตเร วิสตฺติก’’นฺติ. อฏฺมํ;
๙. อุทปานสุตฺตํ
๖๙. เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ จาริกํ จรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ เยน ถูณํ [ถูนํ (สี. สฺยา. ปี.)] นาม มลฺลานํ พฺราหฺมณคาโม ตทวสริ. อสฺโสสุํ โข ถูเณยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา – ‘‘สมโณ ขลุ, โภ, โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา ปพฺพชิโต มลฺเลสุ จาริกํ จรมาโน ¶ มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ถูณํ อนุปฺปตฺโต’’ติ.( ) [(อถ โข เต ถูเณยฺยกา พฺราหฺมณคหปติกา) (?)] อุทปานํ ติณสฺส จ ภุสสฺส จ ยาว มุขโต ปูเรสุํ – ‘‘มา เต มุณฺฑกา สมณกา ปานียํ อปํสู’’ติ.
อถ โข ภควา มคฺคา โอกฺกมฺม เยน รุกฺขมูลํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. นิสชฺช โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘อิงฺฆ เม ตฺวํ, อานนฺท, เอตมฺหา อุทปานา ปานียํ อาหรา’’ติ.
เอวํ ¶ วุตฺเต, อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิทานิ โส, ภนฺเต, อุทปาโน ถูเณยฺยเกหิ พฺราหฺมณคหปติเกหิ ติณสฺส จ ภุสสฺส จ ยาว มุขโต ปูริโต – ‘มา เต มุณฺฑกา สมณกา ปานียํ อปํสู’’’ติ.
ทุติยมฺปิ โข…เป… ¶ ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ – ‘‘อิงฺฆ เม ตฺวํ, อานนฺท, เอตมฺหา อุทปานา ปานียํ อาหรา’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา เยน โส อุทปาโน เตนุปสงฺกมิ. อถ โข โส อุทปาโน อายสฺมนฺเต อานนฺเท อุปสงฺกมนฺเต สพฺพํ ตํ ติณฺจ ภุสฺจ มุขโต โอวมิตฺวา อจฺฉสฺส อุทกสฺส อนาวิลสฺส วิปฺปสนฺนสฺส ยาว มุขโต ปูริโต วิสฺสนฺทนฺโต [วิสฺสนฺโท (ก.)] มฺเ อฏฺาสิ.
อถ โข อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ, ตถาคตสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา! อยฺหิ โส อุทปาโน มยิ อุปสงฺกมนฺเต สพฺพํ ตํ ติณฺจ ภุสฺจ มุขโต โอวมิตฺวา อจฺฉสฺส อุทกสฺส อนาวิลสฺส วิปฺปสนฺนสฺส ยาว มุขโต ปูริโต วิสฺสนฺทนฺโต มฺเ ิโต’’ติ!! ปตฺเตน ปานียํ อาทาย เยน ¶ ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อจฺฉริยํ, ภนฺเต, อพฺภุตํ, ภนฺเต, ตถาคตสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา! อยฺหิ โส, ภนฺเต, อุทปาโน มยิ อุปสงฺกมนฺเต สพฺพํ ตํ ติณฺจ ภุสฺจ มุขโต โอวมิตฺวา อจฺฉสฺส อุทกสฺส อนาวิลสฺส วิปฺปสนฺนสฺส ยาว มุขโต ปูริโต วิสฺสนฺทนฺโต มฺเ อฏฺาสิ!! ปิวตุ ภควา ปานียํ, ปิวตุ สุคโต ปานีย’’นฺติ.
อถ ¶ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘กึ ¶ กยิรา อุทปาเนน,
อาปา เจ สพฺพทา สิยุํ;
ตณฺหาย มูลโต เฉตฺวา,
กิสฺส ปริเยสนํ จเร’’ติ. นวมํ;
๑๐. อุเตนสุตฺตํ
๗๐. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน รฺโ อุเตนสฺส [อุเทนสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] อุยฺยานคตสฺส อนฺเตปุรํ ทฑฺฒํ โหติ, ปฺจ จ อิตฺถิสตานิ [ปฺจ อิตฺถิสตานิ (สี. สฺยา. ปี.)] กาลงฺกตานิ โหนฺติ สามาวตีปมุขานิ.
อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย โกสมฺพึ ปิณฺฑาย ปาวิสึสุ. โกสมฺพิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ, ภนฺเต, รฺโ อุเตนสฺส อุยฺยานคตสฺส อนฺเตปุรํ ทฑฺฒํ, ปฺจ จ อิตฺถิสตานิ กาลงฺกตานิ สามาวตีปมุขานิ. ตาสํ, ภนฺเต, อุปาสิกานํ กา คติ โก อภิสมฺปราโย’’ติ?
‘‘สนฺเตตฺถ, ภิกฺขเว, อุปาสิกาโย โสตาปนฺนา, สนฺติ สกทาคามินิโย, สนฺติ อนาคามินิโย. สพฺพา ตา, ภิกฺขเว, อุปาสิกาโย อนิปฺผลา กาลงฺกตา’’ติ.
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘โมหสมฺพนฺธโน โลโก, ภพฺพรูโปว ทิสฺสติ;
อุปธิพนฺธโน [อุปธิสมฺพนฺธโน (ก. สี.)] พาโล, ตมสา ปริวาริโต;
สสฺสโตริว ¶ [สสฺสติ วิย (ก. สี.)] ขายติ, ปสฺสโต นตฺถิ กิฺจน’’นฺติ. ทสมํ;
ตสฺสุทฺทานํ –
ทฺเว ¶ ภทฺทิยา ทฺเว จ สตฺตา, ลกุณฺฑโก ตณฺหาขโย;
ปปฺจขโย จ กจฺจาโน, อุทปานฺจ อุเตโนติ.
จูฬวคฺโค [จุลฺลวคฺโค (สี.), จูลวคฺโค (ปี.)] สตฺตโม นิฏฺิโต.