📜
๓. จูฬวคฺโค
๑. อภิชฺชมานเปตวตฺถุ
‘‘อภิชฺชมาเน ¶ ¶ ¶ วาริมฺหิ, คงฺคาย อิธ คจฺฉสิ;
นคฺโค ปุพฺพทฺธเปโตว มาลธารี อลงฺกโต;
กุหึ คมิสฺสสิ เปต, กตฺถ วาโส ภวิสฺสตี’’ติ.
‘‘จุนฺทฏฺิลํ ¶ [จุนฺทฏฺิกํ (สี.)] คมิสฺสามิ, เปโต โส อิติ ภาสติ;
อนฺตเร วาสภคามํ, พาราณสึ จ [พาราณสิยา จ (สี. สฺยา.)] สนฺติเก’’.
ตฺจ ทิสฺวา มหามตฺโต, โกลิโย อิติ วิสฺสุโต;
สตฺตุํ ภตฺตฺจ เปตสฺส, ปีตกฺจ ยุคํ อทา.
นาวาย ติฏฺมานาย, กปฺปกสฺส อทาปยิ;
กปฺปกสฺส ปทินฺนมฺหิ, าเน เปตสฺส ทิสฺสถ [เปตสฺสุ’ทิสฺสถ (สี.), เปตสฺสุ’ทิจฺฉถ (?)].
ตโต สุวตฺถวสโน, มาลธารี อลงฺกโต;
าเน ิตสฺส เปตสฺส, ทกฺขิณา อุปกปฺปถ;
ตสฺมา ทชฺเชถ เปตานํ, อนุกมฺปาย ปุนปฺปุนํ.
สาตุนฺนวสนา [สาหุนฺนวาสิโน (สฺยา. ปี.), สาหุนฺทวาสิโน (ก.)] เอเก, อฺเ เกสนิวาสนา [เกสนิวาสิโน (สฺยา. ก.)];
เปตา ภตฺตาย คจฺฉนฺติ, ปกฺกมนฺติ ทิโสทิสํ.
ทูเร เอเก [ทูเร เปตา (ก.)] ปธาวิตฺวา, อลทฺธาว นิวตฺตเร;
ฉาตา ปมุจฺฉิตา ภนฺตา, ภูมิยํ ปฏิสุมฺภิตา.
เต จ [เกจิ (สี. สฺยา.)] ตตฺถ ปปติตา [ปปติตฺวา (สี.), จ ปติตา (สฺยา.)], ภูมิยํ ปฏิสุมฺภิตา;
ปุพฺเพ อกตกลฺยาณา, อคฺคิทฑฺฒาว อาตเป.
‘‘มยํ ปุพฺเพ ปาปธมฺมา, ฆรณี กุลมาตโร;
สนฺเตสุ เทยฺยธมฺเมสุ, ทีปํ นากมฺห อตฺตโน.
‘‘ปหูตํ ¶ ¶ อนฺนปานมฺปิ, อปิสฺสุ อวกิรียติ;
สมฺมคฺคเต ปพฺพชิเต, น จ กิฺจิ อทมฺหเส.
‘‘อกมฺมกามา ¶ อลสา, สาทุกามา มหคฺฆสา;
อาโลปปิณฺฑทาตาโร, ปฏิคฺคเห ปริภาสิมฺหเส [ปริภาสิตา (สฺยา. ก.)].
‘‘เต ¶ ฆรา ตา จ ทาสิโย, ตาเนวาภรณานิ โน;
เต อฺเ ปริจาเรนฺติ, มยํ ทุกฺขสฺส ภาคิโน.
‘‘เวณี วา อวฺา โหนฺติ, รถการี จ ทุพฺภิกา;
จณฺฑาลี กปณา โหนฺติ, กปฺปกา [นฺหาปิกา (สี.)] จ ปุนปฺปุนํ.
‘‘ยานิ ยานิ นิหีนานิ, กุลานิ กปณานิ จ;
เตสุ เตสฺเวว ชายนฺติ, เอสา มจฺฉริโน คติ.
‘‘ปุพฺเพ จ กตกลฺยาณา, ทายกา วีตมจฺฉรา;
สคฺคํ เต ปริปูเรนฺติ, โอภาเสนฺติ จ นนฺทนํ.
‘‘เวชยนฺเต จ ปาสาเท, รมิตฺวา กามกามิโน;
อุจฺจากุเลสุ ชายนฺติ, สโภเคสุ ตโต จุตา.
‘‘กูฏาคาเร จ ปาสาเท, ปลฺลงฺเก โคนกตฺถเต;
พีชิตงฺคา [วีชิตงฺคา (สี. สฺยา.)] โมรหตฺเถหิ, กุเล ชาตา ยสสฺสิโน.
‘‘องฺกโต องฺกํ คจฺฉนฺติ, มาลธารี อลงฺกตา;
ธาติโย อุปติฏฺนฺติ, สายํ ปาตํ สุเขสิโน.
‘‘นยิทํ ¶ อกตปฺุานํ, กตปฺุานเมวิทํ;
อโสกํ นนฺทนํ รมฺมํ, ติทสานํ มหาวนํ.
‘‘สุขํ อกตปฺุานํ, อิธ นตฺถิ ปรตฺถ จ;
สุขฺจ กตปฺุานํ, อิธ เจว ปรตฺถ จ.
‘‘เตสํ สหพฺยกามานํ, กตฺตพฺพํ กุสลํ พหุํ;
กตปฺุา หิ โมทนฺติ, สคฺเค โภคสมงฺคิโน’’ติ.
อภิชฺชมานเปตวตฺถุ ปมํ.
๒. สาณวาสีเถรเปตวตฺถุ
กุณฺฑินาคริโย ¶ เถโร, สาณวาสิ [สานุวาสิ (สี.), สานวาสิ (สฺยา.)] นิวาสิโก;
โปฏฺปาโทติ นาเมน, สมโณ ภาวิตินฺทฺริโย.
ตสฺส ¶ มาตา ปิตา ภาตา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ ¶ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา.
เต ¶ ทุคฺคตา สูจิกฏฺฏา, กิลนฺตา นคฺคิโน กิสา;
อุตฺตสนฺตา [โอตฺตปฺปนฺตา (สฺยา. ก.)] มหตฺตาสา [มหาตาสา (สี.)], น ทสฺเสนฺติ กุรูริโน [กุรุทฺทิโน (ก.)].
ตสฺส ภาตา วิตริตฺวา, นคฺโค เอกปเถกโก;
จตุกุณฺฑิโก ภวิตฺวาน, เถรสฺส ทสฺสยีตุมํ.
เถโร จามนสิกตฺวา, ตุณฺหีภูโต อติกฺกมิ;
โส จ วิฺาปยี เถรํ, ‘ภาตา เปตคโต อหํ’.
‘‘มาตา ¶ ปิตา จ เต ภนฺเต, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา.
‘‘เต ทุคฺคตา สูจิกฏฺฏา, กิลนฺตา นคฺคิโน กิสา;
อุตฺตสนฺตา มหตฺตาสา, น ทสฺเสนฺติ กุรูริโน.
‘‘อนุกมฺปสฺสุ การุณิโก, ทตฺวา อนฺวาทิสาหิ โน;
ตว ทินฺเนน ทาเนน, ยาเปสฺสนฺติ กุรูริโน’’ติ.
เถโร จริตฺวา ปิณฺฑาย, ภิกฺขู อฺเ จ ทฺวาทส;
เอกชฺฌํ สนฺนิปตึสุ, ภตฺตวิสฺสคฺคการณา.
เถโร สพฺเพว เต อาห, ‘‘ยถาลทฺธํ ททาถ เม;
สงฺฆภตฺตํ กริสฺสามิ, อนุกมฺปาย าตินํ’’.
นิยฺยาทยึสุ เถรสฺส, เถโร สงฺฆํ นิมนฺตยิ;
ทตฺวา อนฺวาทิสิ เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;
‘‘อิทํ เม าตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ าตโย’’.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเ, โภชนํ อุทปชฺชถ;
สุจึ ปณีตํ สมฺปนฺนํ, อเนกรสพฺยฺชนํ.
ตโต อุทฺทสฺสยี [อุทฺทิสยี (สี. ก.), อุทฺทิสฺสติ (สฺยา. ก.)] ภาตา, วณฺณวา พลวา สุขี;
‘‘ปหูตํ โภชนํ ภนฺเต, ปสฺส นคฺคามฺหเส มยํ;
ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา วตฺถํ ลภามเส’’ติ.
เถโร ¶ สงฺการกูฏมฺหา, อุจฺจินิตฺวาน นนฺตเก;
ปิโลติกํ ¶ ปฏํ กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา.
ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;
‘‘อิทํ เม าตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ าตโย’’.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเ, วตฺถานิ อุทปชฺชิสุํ;
ตโต สุวตฺถวสโน, เถรสฺส ทสฺสยีตุมํ.
‘‘ยาวตา ¶ นนฺทราชสฺส, วิชิตสฺมึ ปฏิจฺฉทา;
ตโต พหุตรา ภนฺเต, วตฺถานจฺฉาทนานิ โน.
‘‘โกเสยฺยกมฺพลียานิ, โขม กปฺปาสิกานิ จ;
วิปุลา จ มหคฺฆา จ, เตปากาเสวลมฺพเร.
‘‘เต มยํ ปริทหาม, ยํ ยํ หิ มนโส ปิยํ;
ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา เคหํ ลภามเส’’ติ.
เถโร ปณฺณกุฏึ กตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;
ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;
‘‘อิทํ เม าตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ าตโย’’.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเ ¶ , ฆรานิ อุทปชฺชิสุํ;
กูฏาคารนิเวสนา, วิภตฺตา ภาคโส มิตา.
‘‘น มนุสฺเสสุ อีทิสา, ยาทิสา โน ฆรา อิธ;
อปิ ทิพฺเพสุ ยาทิสา, ตาทิสา โน ฆรา อิธ.
‘‘ททฺทลฺลมานา ¶ อาเภนฺติ [อาภนฺติ (ก.)], สมนฺตา จตุโร ทิสา;
‘ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา ปานียํ ลภามเส’’ติ.
เถโร กรณํ [กรกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปูเรตฺวา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;
ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;
‘‘อิทํ เม าตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ าตโย’.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเ, ปานียํ อุทปชฺชถ;
คมฺภีรา จตุรสฺสา จ, โปกฺขรฺโ สุนิมฺมิตา.
สีโตทิกา ¶ สุปฺปติตฺถา, สีตา อปฺปฏิคนฺธิยา;
ปทุมุปฺปลสฺฉนฺนา, วาริกิฺชกฺขปูริตา.
ตตฺถ นฺหตฺวา ปิวิตฺวา จ, เถรสฺส ปฏิทสฺสยุํ;
‘‘ปหูตํ ปานียํ ภนฺเต, ปาทา ทุกฺขา ผลนฺติ โน’’.
‘‘อาหิณฺฑมานา ขฺชาม, สกฺขเร กุสกณฺฏเก;
‘ตถา ภนฺเต ปรกฺกม, ยถา ยานํ ลภามเส’’’ติ.
เถโร สิปาฏิกํ ลทฺธา, สงฺเฆ จาตุทฺทิเส อทา;
ทตฺวา อนฺวาทิสี เถโร, มาตุ ปิตุ จ ภาตุโน;
‘‘อิทํ เม าตีนํ โหตุ, สุขิตา โหนฺตุ าตโย’’.
สมนนฺตรานุทฺทิฏฺเ ¶ , เปตา รเถน มาคมุํ;
‘‘อนุกมฺปิตมฺห ภทนฺเต, ภตฺเตนจฺฉาทเนน จ.
‘‘ฆเรน ปานียทาเนน, ยานทาเนน จูภยํ;
มุนึ การุณิกํ โลเก, ภนฺเต วนฺทิตุมาคตา’’ติ.
สาณวาสีเถรเปตวตฺถุ ทุติยํ.
๓. รถการเปติวตฺถุ
‘‘เวฬุริยถมฺภํ ¶ ¶ รุจิรํ ปภสฺสรํ, วิมานมารุยฺห อเนกจิตฺตํ;
ตตฺถจฺฉสิ เทวิ มหานุภาเว, ปถทฺธนิ [สมนฺตโต (ก.)] ปนฺนรเสว จนฺโท.
‘‘วณฺโณ จ เต กนกสฺส สนฺนิโภ, อุตฺตตฺตรูโป ภุส ทสฺสเนยฺโย;
ปลฺลงฺกเสฏฺเ อตุเล นิสินฺนา, เอกา ตุวํ นตฺถิ จ ตุยฺห สามิโก.
‘‘อิมา จ เต โปกฺขรณี สมนฺตา, ปหูตมลฺยา [ปหูตมาลา (สี. สฺยา.)] พหุปุณฺฑรีกา;
สุวณฺณจุณฺเณหิ สมนฺตโมตฺถตา, น ตตฺถ ปงฺโก ปณโก จ วิชฺชติ.
‘‘หํสา ¶ จิเม ทสฺสนียา มโนรมา, อุทกสฺมิมนุปริยนฺติ สพฺพทา;
สมยฺย วคฺคูปนทนฺติ สพฺเพ, พินฺทุสฺสรา ทุนฺทุภีนํว โฆโส.
‘‘ททฺทลฺลมานา ยสสา ยสสฺสินี, นาวาย จ ตฺวํ อวลมฺพ ติฏฺสิ;
อาฬารปมฺเห ¶ หสิเต ปิยํวเท, สพฺพงฺคกลฺยาณิ ภุสํ วิโรจสิ.
‘‘อิทํ ¶ วิมานํ วิรชํ สเม ิตํ, อุยฺยานวนฺตํ [อุยฺยานวนํ (ก.)] รตินนฺทิวฑฺฒนํ;
อิจฺฉามหํ นาริ อโนมทสฺสเน, ตยา สห นนฺทเน อิธ โมทิตุ’’นฺติ.
‘‘กโรหิ กมฺมํ อิธ เวทนียํ, จิตฺตฺจ เต อิธ นิหิตํ ภวตุ [นตฺจ โหตุ (ก.), นิตฺจ โหตุ (สฺยา.)];
กตฺวาน กมฺมํ อิธ เวทนียํ, เอวํ มมํ ลจฺฉสิ กามกามินิ’’นฺติ.
‘‘สาธู’’ติ โส ตสฺสา ปฏิสฺสุณิตฺวา, อกาสิ กมฺมํ ตหึ เวทนียํ;
กตฺวาน กมฺมํ ตหึ เวทนียํ, อุปปชฺชิ โส มาณโว ตสฺสา สหพฺยตนฺติ.
รถการเปติวตฺถุ ตติยํ.
ภาณวารํ ทุติยํ นิฏฺิตํ.
๔. ภุสเปตวตฺถุ
‘‘ภุสานิ ¶ ¶ เอโก สาลึ ปุนาปโร, อยฺจ นารี สกมํสโลหิตํ;
ตุวฺจ ¶ คูถํ อสุจึ อกนฺตํ [อกนฺติกํ (สี. ปี.)], ปริภฺุชสิ กิสฺส อยํ วิปาโก’’ติ.
‘‘อยํ ¶ ปุเร มาตรํ หึสติ, อยํ ปน กูฏวาณิโช;
อยํ มํสานิ ขาทิตฺวา, มุสาวาเทน วฺเจติ.
‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อคารินี สพฺพกุลสฺส อิสฺสรา;
สนฺเตสุ ปริคุหามิ, มา จ กิฺจิ อิโต อทํ.
‘‘มุสาวาเทน ฉาเทมิ, ‘นตฺถิ เอตํ มม เคเห;
สเจ สนฺตํ นิคุหามิ, คูโถ เม โหตุ โภชนํ’.
‘‘ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน, มุสาวาทสฺส จูภยํ;
สุคนฺธํ สาลิโน ภตฺตํ, คูถํ เม ปริวตฺตติ.
‘‘อวฺฌานิ จ กมฺมานิ, น หิ กมฺมํ วินสฺสติ;
ทุคฺคนฺธํ กิมินํ [กิมิชํ (สี.)] มีฬํ, ภฺุชามิ จ ปิวามิ จา’’ติ.
ภุสเปตวตฺถุ จตุตฺถํ.
๕. กุมารเปตวตฺถุ
อจฺเฉรรูปํ สุคตสฺส าณํ, สตฺถา ยถา ปุคฺคลํ พฺยากาสิ;
อุสฺสนฺนปฺุาปิ ภวนฺติ เหเก, ปริตฺตปฺุาปิ ภวนฺติ เหเก.
อยํ ¶ กุมาโร สีวถิกาย ฉฑฺฑิโต, องฺคุฏฺสฺเนเหน ¶ ยาเปติ รตฺตึ;
น ยกฺขภูตา น สรีสปา [สิรึสปา (สี. สฺยา. ปี.)] วา, วิเหเยยฺยุํ กตปฺุํ กุมารํ.
สุนขาปิมสฺส ปลิหึสุ ปาเท, ธงฺกา สิงฺคาลา [สิคาลา (สี. สฺยา. ปี.)] ปริวตฺตยนฺติ;
คพฺภาสยํ ปกฺขิคณา หรนฺติ, กากา ปน อกฺขิมลํ หรนฺติ.
นยิมสฺส ¶ [น อิมสฺส (สฺยา.), นิมสฺส (ก.)] รกฺขํ วิทหึสุ เกจิ, น โอสธํ สาสปธูปนํ วา;
นกฺขตฺตโยคมฺปิ น อคฺคเหสุํ [น อุคฺคเหสุํ (ก.)], น สพฺพธฺานิปิ อากิรึสุ.
เอตาทิสํ อุตฺตมกิจฺฉปตฺตํ, รตฺตาภตํ สีวถิกาย ฉฑฺฑิตํ;
โนนีตปิณฺฑํว ปเวธมานํ, สสํสยํ ชีวิตสาวเสสํ.
ตมทฺทสา ¶ เทวมนุสฺสปูชิโต, ทิสฺวา จ ตํ พฺยากริ ภูริปฺโ;
‘‘อยํ กุมาโร นครสฺสิมสฺส, อคฺคกุลิโก ภวิสฺสติ โภคโต จ’’ [โภควา จ (สฺยา. ก.)].
‘‘กิสฺส ¶ [กึ’ส (?)] วตํ กึ ปน พฺรหฺมจริยํ, กิสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา, ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธิ’’นฺติ.
พุทฺธปมุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ปูชํ อกาสิ ชนตา อุฬารํ;
ตตฺรสฺส จิตฺตสฺสหุ อฺถตฺตํ, วาจํ อภาสิ ผรุสํ อสพฺภํ.
โส ตํ วิตกฺกํ ปวิโนทยิตฺวา, ปีตึ ปสาทํ ปฏิลทฺธา ปจฺฉา;
ตถาคตํ เชตวเน วสนฺตํ, ยาคุยา อุปฏฺาสิ สตฺตรตฺตํ.
ตสฺส [ตํ’ส (?)] วตํ ตํ ปน พฺรหฺมจริยํ, ตสฺส สุจิณฺณสฺส อยํ วิปาโก;
เอตาทิสํ พฺยสนํ ปาปุณิตฺวา, ตํ ตาทิสํ ปจฺจนุโภสฺสติทฺธึ.
ตฺวาน ¶ โส วสฺสสตํ อิเธว, สพฺเพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูโต;
กายสฺส เภทา อภิสมฺปรายํ, สหพฺยตํ คจฺฉติ วาสวสฺสาติ.
กุมารเปตวตฺถุ ปฺจมํ.
๖. เสริณีเปตวตฺถุ
‘‘นคฺคา ¶ ¶ ทุพฺพณฺณรูปาสิ, กิสา ธมนิสนฺถตา;
อุปฺผาสุลิเก กิสิเก, กา นุ ตฺวํ อิธ ติฏฺสี’’ติ.
‘‘อหํ ภทนฺเต เปตีมฺหิ, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติ.
‘‘กึ นุ กาเยน วาจาย, มนสา กุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, เปตโลกํ อิโต คตา’’ติ.
‘‘อนาวเฏสุ ติตฺเถสุ, วิจินึ อฑฺฒมาสกํ;
สนฺเตสุ เทยฺยธมฺเมสุ, ทีปํ นากาสิมตฺตโน.
‘‘นทึ อุเปมิ ตสิตา, ริตฺตกา ปริวตฺตติ;
ฉายํ อุเปมิ อุณฺเหสุ, อาตโป ปริวตฺตติ.
‘‘อคฺคิวณฺโณ จ เม วาโต, ฑหนฺโต อุปวายติ;
เอตฺจ ภนฺเต อรหามิ, อฺฺจ ปาปกํ ตโต.
‘‘คนฺตฺวาน ¶ ¶ หตฺถินึ ปุรํ, วชฺเชสิ มยฺห มาตรํ;
‘ธีตา จ เต มยา ทิฏฺา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’.
‘‘อตฺถิ เม เอตฺถ นิกฺขิตฺตํ, อนกฺขาตฺจ ตํ มยา;
จตฺตาริสตสหสฺสานิ, ปลฺลงฺกสฺส จ เหฏฺโต.
‘‘ตโต เม ทานํ ททตุ, ตสฺสา จ โหตุ ชีวิกา;
ทานํ ทตฺวา จ เม มาตา, ทกฺขิณํ อนุทิจฺฉตุ [อนุทิสฺสตุ (สี. ปี.), อนฺวาทิสฺสตุ (สฺยา.)];
ตทาหํ ¶ สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’’ติ.
‘‘สาธู’’ติ ¶ โส ปฏิสฺสุตฺวา, คนฺตฺวาน หตฺถินึ ปุรํ;
อโวจ ตสฺสา มาตรํ –
‘ธีตา จ เต มยา ทิฏฺา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’.
‘‘สา มํ ตตฺถ สมาทเปสิ, ( ) [(คนฺตฺวาน หตฺถินึ ปุรํ) (สฺยา. ก.)] วชฺเชสิ มยฺห มาตรํ;
‘ธีตา จ เต มยา ทิฏฺา, ทุคฺคตา ยมโลกิกา;
ปาปกมฺมํ กริตฺวาน, เปตโลกํ อิโต คตา’.
‘‘อตฺถิ จ เม เอตฺถ นิกฺขิตฺตํ, อนกฺขาตฺจ ตํ มยา;
จตฺตาริสตสหสฺสานิ, ปลฺลงฺกสฺส จ เหฏฺโต.
‘‘ตโต เม ทานํ ททตุ, ตสฺสา จ โหตุ ชีวิกา;
ทานํ ทตฺวา จ เม มาตา, ทกฺขิณํ อนุทิจฺฉตุ ( ) [(ตโต ตุวํ ทานํ เทหิ, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสี) (ก.)];
‘ตทา สา สุขิตา เหสฺสํ, สพฺพกามสมิทฺธินี’’’ติ.
ตโต หิ สา ทานมทา, ตสฺสา ทกฺขิณมาทิสี;
เปตี จ สุขิตา อาสิ, ตสฺสา จาสิ สุชีวิกาติ.
เสริณีเปตวตฺถุ ฉฏฺํ.
๗. มิคลุทฺทกเปตวตฺถุ
‘‘นรนาริปุรกฺขโต ¶ ยุวา, รชนีเยหิ กามคุเณหิ [กาเมหิ (ก.)] โสภสิ;
ทิวสํ อนุโภสิ การณํ, กิมกาสิ ปุริมาย ชาติยา’’ติ.
‘‘อหํ ¶ ราชคเห รมฺเม, รมณีเย คิริพฺพเช;
มิคลุทฺโท ¶ ปุเร อาสึ, โลหิตปาณิ ทารุโณ.
‘‘อวิโรธกเรสุ ปาณิสุ, ปุถุสตฺเตสุ ปทุฏฺมานโส;
วิจรึ อติทารุโณ สทา [ตทา (สี.)], ปรหึสาย รโต อสฺโต.
‘‘ตสฺส ¶ เม สหาโย สุหทโย [สุหโท (สี.)], สทฺโธ อาสิ อุปาสโก;
โสปิ [โส หิ (สฺยา.)] มํ อนุกมฺปนฺโต, นิวาเรสิ ปุนปฺปุนํ.
‘‘‘มากาสิ ปาปกํ กมฺมํ, มา ตาต ทุคฺคตึ อคา;
สเจ อิจฺฉสิ เปจฺจ สุขํ, วิรม ปาณวธา อสํยมา’.
‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, สุขกามสฺส หิตานุกมฺปิโน;
นากาสึ สกลานุสาสนึ, จิรปาปาภิรโต อพุทฺธิมา.
‘‘โส มํ ปุน ภูริสุเมธโส, อนุกมฺปาย สํยเม นิเวสยิ;
‘สเจ ทิวา หนสิ ปาณิโน, อถ เต รตฺตึ ภวตุ สํยโม’.
‘‘สฺวาหํ ¶ ทิวา หนิตฺวา ปาณิโน, วิรโต รตฺติมโหสิ สฺโต;
รตฺตาหํ ปริจาเรมิ, ทิวา ขชฺชามิ ทุคฺคโต.
‘‘ตสฺส กมฺมสฺส กุสลสฺส, อนุโภมิ รตฺตึ อมานุสึ;
ทิวา ปฏิหตาว [ปฏิหตา จ (ก.)] กุกฺกุรา, อุปธาวนฺติ สมนฺตา ขาทิตุํ.
‘‘เย จ เต สตตานุโยคิโน, ธุวํ ปยุตฺตา สุคตสฺส สาสเน;
มฺามิ เต อมตเมว เกวลํ, อธิคจฺฉนฺติ ปทํ อสงฺขต’’นฺติ.
มิคลุทฺทกเปตวตฺถุ สตฺตมํ.
๘. ทุติยมิคลุทฺทกเปตวตฺถุ
‘‘กูฏาคาเร ¶ จ ปาสาเท, ปลฺลงฺเก โคนกตฺถเต;
ปฺจงฺคิเกน ตุริเยน, รมสิ สุปฺปวาทิเต.
‘‘ตโต ¶ รตฺยา วิวสาเน [วฺยวสาเน (สี.)], สูริยุคฺคมนํ ปติ;
อปวิทฺโธ สุสานสฺมึ, พหุทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘กึ ¶ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, อิทํ ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ’’.
‘‘อหํ ¶ ราชคเห รมฺเม, รมณีเย คิริพฺพเช;
มิคลุทฺโท ปุเร อาสึ, ลุทฺโท จาสิมสฺโต.
‘‘ตสฺส เม สหาโย สุหทโย, สทฺโธ อาสิ อุปาสโก;
ตสฺส กุลุปโก ภิกฺขุ, อาสิ โคตมสาวโก;
โสปิ มํ อนุกมฺปนฺโต, นิวาเรสิ ปุนปฺปุนํ.
‘‘‘มากาสิ ปาปกํ กมฺมํ, มา ตาต ทุคฺคตึ อคา;
สเจ อิจฺฉสิ เปจฺจ สุขํ, วิรม ปาณวธา อสํยมา’.
‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, สุขกามสฺส หิตานุกมฺปิโน;
นากาสึ สกลานุสาสนึ, จิรปาปาภิรโต อพุทฺธิมา.
‘‘โส มํ ปุน ภูริสุเมธโส, อนุกมฺปาย สํยเม นิเวสยิ;
‘สเจ ทิวา หนสิ ปาณิโน, อถ เต รตฺตึ ภวตุ สํยโม’.
‘‘สฺวาหํ ทิวา หนิตฺวา ปาณิโน, วิรโต รตฺติมโหสิ สฺโต;
รตฺตาหํ ปริจาเรมิ, ทิวา ขชฺชามิ ทุคฺคโต.
‘‘ตสฺส ¶ กมฺมสฺส กุสลสฺส, อนุโภมิ รตฺตึ อมานุสึ;
ทิวา ปฏิหตาว กุกฺกุรา, อุปธาวนฺติ สมนฺตา ขาทิตุํ.
‘‘เย จ เต สตตานุโยคิโน, ธุวํ ปยุตฺตา [ธุวยุตฺตา (สี.)] สุคตสฺส สาสเน;
มฺามิ เต อมตเมว เกวลํ, อธิคจฺฉนฺติ ปทํ อสงฺขต’’นฺติ.
ทุติยมิคลุทฺทกเปตวตฺถุ อฏฺมํ.
๙. กูฏวินิจฺฉยิกเปตวตฺถุ
‘‘มาลี ¶ ¶ กิริฏี กายูรี [เกยูรี (สี.)], คตฺตา เต จนฺทนุสฺสทา;
ปสนฺนมุขวณฺโณสิ, สูริยวณฺโณว โสภสิ.
‘‘อมานุสา ปาริสชฺชา, เย เตเม ปริจารกา;
ทส กฺาสหสฺสานิ, ยา เตมา ปริจาริกา;
ตา [กา (ก.)] กมฺพุกายูรธรา, กฺจนาเวฬภูสิตา.
‘‘มหานุภาโวสิ ตุวํ, โลมหํสนรูปวา;
ปิฏฺิมํสานิ อตฺตโน, สามํ อุกฺกจฺจ [อุกฺกฑฺฒ (สี.)] ขาทสิ.
‘‘กึ ¶ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกุฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, ปิฏฺิมํสานิ อตฺตโน;
สามํ อุกฺกจฺจ ขาทสี’’ติ.
‘‘อตฺตโนหํ อนตฺถาย, ชีวโลเก อจาริสํ;
เปสฺุมุสาวาเทน, นิกติวฺจนาย จ.
‘‘ตตฺถาหํ ปริสํ คนฺตฺวา, สจฺจกาเล อุปฏฺิเต;
อตฺถํ ¶ ธมฺมํ นิรากตฺวา [นิรํกตฺวา (ก.) นิ + อา + กร + ตฺวา = นิรากตฺวา], อธมฺมมนุวตฺติสํ.
‘‘เอวํ โส ขาทตตฺตานํ, โย โหติ ปิฏฺิมํสิโก;
ยถาหํ อชฺช ขาทามิ, ปิฏฺิมํสานิ อตฺตโน.
‘‘ตยิทํ ตยา นารท สามํ ทิฏฺํ, อนุกมฺปกา เย กุสลา วเทยฺยุํ;
มา เปสุณํ มา จ มุสา อภาณิ, มา โขสิ ปิฏฺิมํสิโก ตุว’’นฺติ.
กูฏวินิจฺฉยิกเปตวตฺถุ นวมํ.
๑๐. ธาตุวิวณฺณเปตวตฺถุ
‘‘อนฺตลิกฺขสฺมึ ¶ ติฏฺนฺโต, ทุคฺคนฺโธ ปูติ วายสิ;
มุขฺจ เต กิมโย ปูติคนฺธํ, ขาทนฺติ กึ กมฺมมกาสิ ปุพฺเพ.
‘‘ตโต ¶ สตฺถํ คเหตฺวาน, โอกฺกนฺตนฺติ ปุนปฺปุนํ;
ขาเรน ปริปฺโผสิตฺวา, โอกฺกนฺตนฺติ ปุนปฺปุนํ.
‘‘กึ นุ กาเยน วาจาย, มนสา ทุกฺกฏํ กตํ;
กิสฺส กมฺมวิปาเกน, อิทํ ทุกฺขํ นิคจฺฉสี’’ติ.
‘‘อหํ ราชคเห รมฺเม, รมณีเย คิริพฺพเช;
อิสฺสโร ธนธฺสฺส, สุปหูตสฺส มาริส.
‘‘ตสฺสายํ เม ภริยา จ, ธีตา จ สุณิสา จ เม;
ตา มาลํ อุปฺปลฺจาปิ, ปจฺจคฺฆฺจ วิเลปนํ;
ถูปํ หรนฺติโย วาเรสึ, ตํ ปาปํ ปกตํ มยา.
‘‘ฉฬาสีติสหสฺสานิ ¶ , มยํ ปจฺจตฺตเวทนา;
ถูปปูชํ วิวณฺเณตฺวา, ปจฺจาม นิรเย ภุสํ.
‘‘เย ¶ จ โข ถูปปูชาย, วตฺตนฺเต อรหโต มเห;
อาทีนวํ ปกาเสนฺติ, วิเวจเยถ [วิเวจยถ (สี.)] เน ตโต.
‘‘อิมา จ ปสฺส อายนฺติโย, มาลธารี อลงฺกตา;
มาลาวิปากํนุโภนฺติโย [อนุภวนฺติ (สี. ปี.)], สมิทฺธา จ ตา [สมิทฺธา ตา (สี. สฺยา.)] ยสสฺสินิโย.
‘‘ตฺจ ทิสฺวาน อจฺเฉรํ, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
นโม กโรนฺติ สปฺปฺา, วนฺทนฺติ ตํ มหามุนึ.
‘‘โสหํ ¶ นูน อิโต คนฺตฺวา, โยนึ ลทฺธาน มานุสึ;
ถูปปูชํ กริสฺสามิ, อปฺปมตฺโต ปุนปฺปุน’’นฺติ.
ธาตุวิวณฺณเปตวตฺถุ ทสมํ. จูฬวคฺโค ตติโย นิฏฺิโต.
ตสฺสุทฺทานํ –
อภิชฺชมาโน กุณฺฑิโย [โกณฺฑฺโ (สพฺพตฺถ)], รถการี ภุเสน จ;
กุมาโร คณิกา เจว, ทฺเว ลุทฺทา ปิฏฺิปูชนา;
วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ.