📜
๒๐. สฏฺินิปาโต
๑. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรคาถา
‘‘อารฺิกา ¶ ¶ ¶ ปิณฺฑปาติกา, อฺุฉาปตฺตาคเต รตา;
ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตา.
‘‘อารฺิกา ปิณฺฑปาติกา, อฺุฉาปตฺตาคเต รตา;
ธุนาม ¶ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กฺุชโร.
‘‘รุกฺขมูลิกา สาตติกา, อฺุฉาปตฺตาคเต รตา;
ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตา.
‘‘รุกฺขมูลิกา สาตติกา, อฺุฉาปตฺตาคเต รตา;
ธุนาม มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กฺุชโร.
‘‘อฏฺิกงฺกลกุฏิเก, มํสนฺหารุปสิพฺพิเต;
ธิรตฺถุ ปุเร ทุคฺคนฺเธ, ปรคตฺเต มมายเส.
‘‘คูถภสฺเต ตโจนทฺเธ, อุรคณฺฑิปิสาจินิ;
นว โสตานิ เต กาเย, ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทา.
‘‘ตว สรีรํ นวโสตํ, ทุคฺคนฺธกรํ ปริพนฺธํ;
ภิกฺขุ ปริวชฺชยเต ตํ, มีฬฺหํ จ ยถา สุจิกาโม.
‘‘เอวฺเจ ตํ ชโน ชฺา, ยถา ชานามิ ตํ อหํ;
อารกา ปริวชฺเชยฺย, คูถฏฺานํว ปาวุเส’’.
‘‘เอวเมตํ มหาวีร, ยถา สมณ ภาสสิ;
เอตฺถ เจเก วิสีทนฺติ, ปงฺกมฺหิว ชรคฺคโว.
‘‘อากาสมฺหิ หลิทฺทิยา, โย มฺเถ รเชตเว;
อฺเน วาปิ รงฺเคน, วิฆาตุทยเมว ตํ.
‘‘ตทากาสสมํ จิตฺตํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํ;
มา ปาปจิตฺเต อาสาทิ, อคฺคิขนฺธํว ปกฺขิมา.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ, อรุกายํ สมุสฺสิตํ;
อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ิติ.
‘‘ปสฺส ¶ จิตฺตกตํ รูปํ, มณินา กุณฺฑเลน จ;
อฏฺึ ตเจน โอนทฺธํ, สห วตฺเถหิ โสภติ.
‘‘อลตฺตกกตา ¶ ปาทา, มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโน.
‘‘อฏฺปทกตา เกสา, เนตฺตา อฺชนมกฺขิตา;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโน.
‘‘อฺชนีว นวา จิตฺตา, ปูติกาโย อลงฺกโต;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโน.
‘‘โอทหิ มิคโว ปาสํ, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, กทฺทนฺเต มิคพนฺธเก.
‘‘ฉินฺโน ปาโส มิควสฺส, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, โสจนฺเต มิคลุทฺทเก.
‘‘ตทาสิ ยํ ภึสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
อเนกาการสมฺปนฺเน, สาริปุตฺตมฺหิ นิพฺพุเต.
[ที. นิ. ๒.๒๒๑, ๒๗๒; สํ. นิ. ๑.๑๘๖; ๒.๑๔๓; อป. เถร ๑.๒.๑๑๕; ชา. ๑.๑.๙๕] ‘‘อนิจฺจา ¶ ¶ วต สงฺขารา อุปฺปาทวย ธมฺมิโน.
อุปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, เตสํ วูปสโม สุโข.
‘‘สุขุมํ เต ปฏิวิชฺฌนฺติ, วาลคฺคํ อุสุนา ยถา;
เย ปฺจกฺขนฺเธ ปสฺสนฺติ, ปรโต โน จ อตฺตโต.
‘‘เย จ ปสฺสนฺติ สงฺขาเร, ปรโต โน จ อตฺตโต;
ปจฺจพฺยาธึสุ นิปุณํ, วาลคฺคํ อุสุนา ยถา.
[สํ. นิ. ๑.๒๑, ๙๗] ‘‘สตฺติยา วิย โอมฏฺโ, ฑยฺหมาโนว มตฺถเก;
กามราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช.
[สํ. นิ. ๑.๒๑, ๙๗]‘‘สตฺติยา วิย โอมฏฺโ, ฑยฺหมาโนว มตฺถเก;
ภวราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช’’.
‘‘โจทิโต ภาวิตตฺเตน, สรีรนฺติมธารินา;
มิคารมาตุปาสาทํ, ปาทงฺคุฏฺเน กมฺปยึ.
‘‘นยิทํ สิถิลมารพฺภ, นยิทํ อปฺเปน ถามสา;
นิพฺพานมธิคนฺตพฺพํ, สพฺพคนฺถ-ปโมจนํ.
‘‘อยฺจ ¶ ทหโร ภิกฺขุ, อยมุตฺตมโปริโส;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินึ [สวาหนํ (ก.)].
‘‘วิวรมนุปภนฺติ ¶ วิชฺชุตา, เวภารสฺส จ ปณฺฑวสฺส จ;
นควิวรคโต ฌายติ, ปุตฺโต อปฺปฏิมสฺส ตาทิโน.
‘‘อุปสนฺโต อุปรโต, ปนฺตเสนาสโน มุนิ;
ทายาโท ¶ พุทฺธเสฏฺสฺส, พฺรหฺมุนา อภิวนฺทิโต.
‘‘อุปสนฺตํ อุปรตํ, ปนฺตเสนาสนํ มุนึ;
ทายาทํ พุทฺธเสฏฺสฺส, วนฺท พฺราหฺมณ กสฺสปํ.
‘‘โย จ ชาติสตํ คจฺเฉ, สพฺพา พฺราหฺมณชาติโย;
โสตฺติโย เวทสมฺปนฺโน, มนุสฺเสสุ ปุนปฺปุนํ.
‘‘อชฺฌายโกปิ เจ อสฺส, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
เอตสฺส วนฺทนาเยตํ, กลํ นาคฺฆติ โสฬสึ.
‘‘โย โส อฏฺ วิโมกฺขานิ, ปุเรภตฺตํ อผสฺสยิ [อปสฺสยิ (สี. ก.), อผุสฺสยิ (สฺยา.)];
อนุโลมํ ปฏิโลมํ, ตโต ปิณฺฑาย คจฺฉติ.
‘‘ตาทิสํ ภิกฺขุํ มาสาทิ [มา หนิ (สี.)], มาตฺตานํ ขณิ พฺราหฺมณ;
อภิปฺปสาเทหิ มนํ, อรหนฺตมฺหิ ตาทิเน;
ขิปฺปํ ปฺชลิโก วนฺท, มา เต วิชฏิ มตฺถกํ.
‘‘เนโส ปสฺสติ สทฺธมฺมํ, สํสาเรน ปุรกฺขโต;
อโธคมํ ชิมฺหปถํ, กุมฺมคฺคมนุธาวติ.
‘‘กิมีว มีฬฺหสลฺลิตฺโต, สงฺขาเร อธิมุจฺฉิโต;
ปคาฬฺโห ลาภสกฺกาเร, ตุจฺโฉ คจฺฉติ โปฏฺิโล.
‘‘อิมฺจ ปสฺส อายนฺตํ, สาริปุตฺตํ สุทสฺสนํ;
วิมุตฺตํ อุภโตภาเค, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํ.
‘‘วิสลฺลํ ¶ ขีณสํโยคํ, เตวิชฺชํ มจฺจุหายินํ;
ทกฺขิเณยฺยํ ¶ มนุสฺสานํ, ปฺุกฺเขตฺตํ อนุตฺตรํ.
‘‘เอเต สมฺพหุลา เทวา, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน;
ทส เทวสหสฺสานิ, สพฺเพ พฺรหฺมปุโรหิตา;
โมคฺคลฺลานํ นมสฺสนฺตา, ติฏฺนฺติ ปฺชลีกตา.
‘‘‘นโม ¶ เต ปุริสาชฺ, นโม เต ปุริสุตฺตม;
ยสฺส เต อาสวา ขีณา, ทกฺขิเณยฺโยสิ มาริส’.
‘‘ปูชิโต ¶ นรเทเวน, อุปฺปนฺโน มรณาภิภู;
ปุณฺฑรีกํว โตเยน, สงฺขาเรนุปลิปฺปติ.
‘‘ยสฺส มุหุตฺเตน สหสฺสธา โลโก, สํวิทิโต สพฺรหฺมกปฺโป วสิ;
อิทฺธิคุเณ จุตุปปาเต กาเล, ปสฺสติ เทวตา ส ภิกฺขุ.
‘‘สาริปุตฺโตว ปฺาย, สีเลน อุปสเมน จ;
โยปิ ปารงฺคโต ภิกฺขุ, เอตาวปรโม สิยา.
‘‘โกฏิสตสหสฺสสฺส, อตฺตภาวํ ขเณน นิมฺมิเน;
อหํ วิกุพฺพนาสุ กุสโล, วสีภูโตมฺหิ อิทฺธิยา.
‘‘สมาธิวิชฺชาวสิปารมีคโต, โมคฺคลฺลานโคตฺโต อสิตสฺส สาสเน;
ธีโร สมุจฺฉินฺทิ สมาหิตินฺทฺริโย, นาโค ¶ ยถา ปูติลตํว พนฺธนํ.
‘‘ปริจิณฺโณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตา.
‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อตฺโถ อนุปฺปตฺโต, สพฺพสํโยชนกฺขโย.
[ม. นิ. ๑.๕๑๓] ‘‘กีทิโส นิรโย อาสิ, ยตฺถ ทุสฺสี อปจฺจถ;
วิธุรํ สาวกมาสชฺช, กกุสนฺธฺจ พฺราหฺมณํ.
‘‘สตํ อาสิ อโยสงฺกู, สพฺเพ ปจฺจตฺตเวทนา;
อีทิโส นิรโย อาสิ, ยตฺถ ทุสฺสี อปจฺจถ;
วิธุรํ สาวกมาสชฺช, กกุสนฺธฺจ พฺราหฺมณํ.
‘‘โย เอตมภิชานาติ, ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก;
ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘มชฺเฌสรสฺมึ ¶ [สรสฺส (สี.), สาครสฺมึ (ก.)] ติฏฺนฺติ, วิมานา กปฺปายิโน;
เวฬุริยวณฺณา รุจิรา, อจฺจิมนฺโต ปภสฺสรา;
อจฺฉรา ตตฺถ นจฺจนฺติ, ปุถุ นานตฺตวณฺณิโย.
‘‘โย ¶ ¶ เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย เว พุทฺเธน โจทิโต, ภิกฺขุสงฺฆสฺส เปกฺขโต;
มิคารมาตุปาสาทํ, ปาทงฺคุฏฺเน กมฺปยิ.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย ¶ เวชยนฺตปาสาทํ, ปาทงฺคุฏฺเน กมฺปยิ;
อิทฺธิพเลนุปตฺถทฺโธ, สํเวเชสิ จ เทวตา.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย เวชยนฺตปาสาเท, สกฺกํ โส ปริปุจฺฉติ;
อปิ อาวุโส ชานาสิ, ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโย;
ตสฺส สกฺโก วิยากาสิ, ปฺหํ ปุฏฺโ ยถาตถํ.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย พฺรหฺมานํ ปริปุจฺฉติ, สุธมฺมายํ ิโต [สุธมฺมายา’ภิโต (สฺยา.)] สภํ;
อชฺชาปิ ตฺยาวุโส สา ทิฏฺิ, ยา เต ทิฏฺิ ปุเร อหุ;
ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตํ, พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ.
‘‘ตสฺส พฺรหฺมา วิยากาสิ, ปฺหํ ปุฏฺโ ยถาตถํ;
น เม มาริส สา ทิฏฺิ, ยา เม ทิฏฺิ ปุเร อหุ.
‘‘ปสฺสามิ วีติวตฺตนฺตํ, พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ;
โสหํ อชฺช กถํ วชฺชํ, อหํ นิจฺโจมฺหิ สสฺสโต.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘โย มหาเนรุโน กูฏํ, วิโมกฺเขน อผสฺสยิ [อปสฺสยิ (สี. ก.)];
วนํ ปุพฺพวิเทหานํ, เย จ ภูมิสยา นรา.
‘‘โย เอตมภิชานาติ, ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก;
ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิ.
‘‘น เว อคฺคิ เจตยติ, อหํ พาลํ ฑหามีติ;
พาโลว ชลิตํ อคฺคึ, อาสชฺช นํ ปฑยฺหติ.
‘‘เอวเมว ตุวํ มาร, อาสชฺช นํ ตถาคตํ;
สยํ ฑหิสฺสสิ อตฺตานํ, พาโล อคฺคึว สมฺผุสํ.
‘‘อปฺุํ ¶ ¶ ปสวี มาโร, อาสชฺช นํ ตถาคตํ;
กึ นุ มฺสิ ปาปิม, น เม ปาปํ วิปจฺจติ.
‘‘กรโต เต จียเต [มิยฺยเต (สพฺพตฺถ) ม. นิ. ๑.๕๑๓ ปสฺสิตพฺพํ] ปาปํ, จิรรตฺตาย อนฺตก;
มาร นิพฺพินฺท พุทฺธมฺหา, อาสํ มากาสิ ภิกฺขุสุ.
‘‘อิติ ¶ ¶ มารํ อตชฺเชสิ, ภิกฺขุ เภสกฬาวเน;
ตโต โส ทุมฺมโน ยกฺโข, ตตฺเถวนฺตรธายถา’’ติ.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน [มหาโมคฺคลาโน (ก.)] เถโร คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สฏฺินิปาโต นิฏฺิโต.
ตตฺรุทฺทานํ –
สฏฺิกมฺหิ นิปาตมฺหิ, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก;
เอโกว เถรคาถาโย, อฏฺสฏฺิ ภวนฺติ ตาติ.