มูล > สุตฺตปิฏก > ขุทฺทกนิกาย > เถรคาถาปาฬิ

MMR Vol 0
VRI Vol 0
PTS Vol 0
THA Vol 0

Misc. Paragraph

๔. จตุกนิปาโต

๑. นาคสมาลตฺเถรคาถา

‘‘อลงฺกตา ¶ ¶ ¶ สุวสนา, มาลินี จนฺทนุสฺสทา;

มชฺเฌ มหาปเถ นารี, ตุริเย นจฺจติ นฏฺฏกี.

‘‘ปิณฺฑิกาย ปวิฏฺโหํ, คจฺฉนฺโต นํ อุทิกฺขิสํ;

อลงฺกตํ สุวสนํ, มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํ.

‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;

อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฏฺถ [สมฺปติฏฺถ (ก.)].

‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;

ติสฺโส ¶ วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘อหํ มิทฺเธน ปกโต, วิหารา อุปนิกฺขมึ;

จงฺกมํ อภิรุหนฺโต, ตตฺเถว ปปตึ ฉมา.

‘‘คตฺตานิ ปริมชฺชิตฺวา, ปุนปารุยฺห จงฺกมํ;

จงฺกเม จงฺกมึ โสหํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิโต.

‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;

อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฏฺถ.

‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

[ธ. ป. ๖ ธมฺมปเทปิ] ‘‘ปเร จ น วิชานนฺติ, มยเมตฺถ ยมามเส;

เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ, ตโต สมฺมนฺติ เมธคา.

‘‘ยทา ¶ จ อวิชานนฺตา, อิริยนฺตฺยมรา วิย;

วิชานนฺติ จ เย ธมฺมํ, อาตุเรสุ อนาตุรา.

‘‘ยํ ¶ กิฺจิ สิถิลํ กมฺมํ, สํกิลิฏฺฺจ ยํ วตํ;

สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ, น ตํ โหติ มหปฺผลํ.

‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;

อารกา โหติ สทฺธมฺมา, นภํ ปุถวิยา ยถา’’ติ.

‘‘ธิรตฺถุ ¶ ปูเร ทุคฺคนฺเธ, มารปกฺเข อวสฺสุเต;

นวโสตานิ เต กาเย, ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทา.

‘‘มา ¶ ปุราณํ อมฺิตฺโถ, มาสาเทสิ ตถาคเต;

สคฺเคปิ เต น รชฺชนฺติ, กิมงฺคํ ปน [กิมงฺค ปน (สี.)] มานุเส.

‘‘เย จ โข พาลา ทุมฺเมธา, ทุมฺมนฺตี โมหปารุตา;

ตาทิสา ตตฺถ รชฺชนฺติ, มารขิตฺตมฺหิ พนฺธเน.

‘‘เยสํ ราโค จ โทโส จ, อวิชฺชา จ วิราชิตา;

ตาที ตตฺถ น รชฺชนฺติ, ฉินฺนสุตฺตา อพนฺธนา’’ติ.

‘‘ปฺจปฺาสวสฺสานิ, รโชชลฺลมธารยึ;

ภุฺชนฺโต มาสิกํ ภตฺตํ, เกสมสฺสุํ อโลจยึ.

‘‘เอกปาเทน อฏฺาสึ, อาสนํ ปริวชฺชยึ;

สุกฺขคูถานิ จ ขาทึ, อุทฺเทสฺจ น สาทิยึ.

‘‘เอตาทิสํ กริตฺวาน, พหุํ ทุคฺคติคามินํ;

วุยฺหมาโน มโหเฆน, พุทฺธํ สรณมาคมํ.

‘‘สรณคมนํ ปสฺส, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

‘‘สฺวาคตํ ¶ ¶ วต เม อาสิ, คยายํ คยผคฺคุยา;

ยํ อทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ, เทเสนฺตํ ธมฺมมุตฺตมํ.

‘‘มหปฺปภํ ¶ คณาจริยํ, อคฺคปตฺตํ วินายกํ;

สเทวกสฺส โลกสฺส, ชินํ อตุลทสฺสนํ.

‘‘มหานาคํ มหาวีรํ, มหาชุติมนาสวํ;

สพฺพาสวปริกฺขีณํ, สตฺถารมกุโตภยํ.

‘‘จิรสํกิลิฏฺํ วต มํ, ทิฏฺิสนฺทานพนฺธิตํ [สนฺธิตํ (สี. สฺยา.), สนฺทิตํ (ปี. สี. อฏฺ.)];

วิโมจยิ โส ภควา, สพฺพคนฺเถหิ เสนก’’นฺติ.

‘‘โย ทนฺธกาเล ตรติ, ตรณีเย จ ทนฺธเย;

อโยนิ [อโยนิโส (สฺยา.)] สํวิธาเนน, พาโล ทุกฺขํ นิคจฺฉติ.

‘‘ตสฺสตฺถา ปริหายนฺติ, กาฬปกฺเขว จนฺทิมา;

อายสกฺยฺจ [อายสสฺยฺจ (สี.)] ปปฺโปติ, มิตฺเตหิ จ วิรุชฺฌติ.

‘‘โย ทนฺธกาเล ทนฺเธติ, ตรณีเย จ ตารเย;

โยนิโส สํวิธาเนน, สุขํ ปปฺโปติ ปณฺฑิโต.

‘‘ตสฺสตฺถา ปริปูเรนฺติ, สุกฺกปกฺเขว จนฺทิมา;

ยโส กิตฺติฺจ ปปฺโปติ, มิตฺเตหิ น วิรุชฺฌตี’’ติ.

‘‘อุภเยเนว ¶ สมฺปนฺโน, ราหุลภทฺโทติ มํ วิทู;

ยฺจมฺหิ ปุตฺโต พุทฺธสฺส, ยฺจ ธมฺเมสุ จกฺขุมา.

‘‘ยฺจ เม อาสวา ขีณา, ยฺจ นตฺถิ ปุนพฺภโว;

อรหา ¶ ทกฺขิเณยฺโยมฺหิ, เตวิชฺโช อมตทฺทโส.

‘‘กามนฺธา ¶ ชาลปจฺฉนฺนา, ตณฺหาฉาทนฉาทิตา;

ปมตฺตพนฺธุนา พทฺธา, มจฺฉาว กุมินามุเข.

‘‘ตํ ¶ กามํ อหมุชฺฌิตฺวา, เฉตฺวา มารสฺส พนฺธนํ;

สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต’’ติ.

‘‘ชาตรูเปน สฺฉนฺนา [ปจฺฉนฺนา (สี.)], ทาสีคณปุรกฺขตา;

องฺเกน ปุตฺตมาทาย, ภริยา มํ อุปาคมิ.

‘‘ตฺจ ทิสฺวาน อายนฺตึ, สกปุตฺตสฺส มาตรํ;

อลงฺกตํ สุวสนํ, มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํ.

‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;

อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฏฺถ.

‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

[ชา. ๑.๑๐.๑๐๒ ชาตเกปิ] ‘‘ธมฺโม หเว รกฺขติ ธมฺมจารึ, ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหติ;

เอสานิสํโส ธมฺเม สุจิณฺเณ, น ทุคฺคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารี.

[ชา. ๑.๑๕.๓๘๕] ‘‘นหิ ธมฺโม อธมฺโม จ, อุโภ สมวิปากิโน;

อธมฺโม ¶ นิรยํ เนติ, ธมฺโม ปาเปติ สุคฺคตึ.

‘‘ตสฺมา หิ ธมฺเมสุ กเรยฺย ฉนฺทํ, อิติ โมทมาโน สุคเตน ตาทินา;

ธมฺเม ิตา สุคตวรสฺส สาวกา, นียนฺติ ธีรา สรณวรคฺคคามิโน.

‘‘วิปฺโผฏิโต ¶ คณฺฑมูโล, ตณฺหาชาโล สมูหโต;

จนฺโท ยถา โทสินา ปุณฺณมาสิย’’นฺติ.

‘‘ยทา พลากา สุจิปณฺฑรจฺฉทา, กาฬสฺส เมฆสฺส ภเยน ตชฺชิตา;

ปเลหิติ อาลยมาลเยสินี, ตทา นที อชกรณี รเมติ มํ.

‘‘ยทา ¶ ¶ พลากา สุวิสุทฺธปณฺฑรา, กาฬสฺส เมฆสฺส ภเยน ตชฺชิตา;

ปริเยสติ เลณมเลณทสฺสินี, ตทา นที อชกรณี รเมติ มํ.

‘‘กํ นุ ตตฺถ น รเมนฺติ, ชมฺพุโย อุภโต ตหึ;

โสเภนฺติ อาปคากูลํ, มม เลณสฺส [มหาเลณสฺส (สฺยา. ก.)] ปจฺฉโต.

‘นาชฺช คิรินทีหิ วิปฺปวาสสมโย,

เขมา อชกรณี สิวา สุรมฺมา’’’ติ.

‘‘ปพฺพชึ ชีวิกตฺโถหํ, ลทฺธาน อุปสมฺปทํ;

ตโต สทฺธํ ปฏิลภึ, ทฬฺหวีริโย ปรกฺกมึ.

‘‘กามํ ภิชฺชตุยํ กาโย, มํสเปสี วิสียรุํ [วิสิยนฺตุ (ก.)];

อุโภ ชณฺณุกสนฺธีหิ, ชงฺฆาโย ปปตนฺตุ เม.

‘‘นาสิสฺสํ ¶ น ปิวิสฺสามิ, วิหารา จ น นิกฺขเม;

นปิ ปสฺสํ นิปาเตสฺสํ, ตณฺหาสลฺเล อนูหเต.

‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปสฺส วีริยปรกฺกมํ;

ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติ.

นาคสมาโล ภคุ จ, สภิโย นนฺทโกปิ จ;

ชมฺพุโก เสนโก เถโร, สมฺภูโต ราหุโลปิ จ.

ภวติ จนฺทโน เถโร, ทเสเต [อิทานิ นเวว เถรา ทิสฺสนฺติ] พุทฺธสาวกา;

ธมฺมิโก สปฺปโก เถโร, มุทิโต จาปิ เต ตโย;

คาถาโย ทฺเว จ ปฺาส, เถรา สพฺเพปิ เตรสาติ [อิทานิ ทฺวาทเสว เถรา ทิสฺสนฺติ].