📜
๔๙. ปํสุกูลวคฺโค
๑-๑๐. ปํสุกูลสฺกตฺเถรอปทานาทิวณฺณนา
เอกูนปฺาสมวคฺเค ¶ ปมาปทานํ สุวิฺเยฺยเมว.
๑๔. ทุติยาปทาเน อธิจฺจุปฺปตฺติกา พุทฺธาติ อธิจฺเจน อการเณน อุปฺปตฺติกา สยมฺภูตา, อฺเหิ เทวพฺรหฺมมาราทีหิ อุปเทสทายเกหิ รหิตา สยมฺภูาเณน อุปฺปนฺนา ชาตา ปาตุภูตาติ อตฺโถ.
๑๖. โอทุมฺพริกปุปฺผํ วาติ อุทุมฺพรรุกฺเข ปุปฺผํ ทุลฺลภํ ทุลฺลภุปฺปตฺติกํ อิว. จนฺทมฺหิ สสกํ ยถาติ จนฺทมณฺฑเล สสเลขาย รูปํ ทุลฺลภํ ยถา. วายสานํ ยถา ขีรนฺติ กากานํ นิจฺจํ รตฺตินฺทิวํ ขุทฺทาปีฬิตภาเวน ขีรํ ทุลฺลภํ ยถา, เอวํ ทุลฺลภํ โลกนายกํ จตุราสงฺขฺเยยฺยํ วา อฏฺาสงฺขฺเยยฺยํ วา โสฬสาสงฺขฺเยยฺยํ วา กปฺปสตสหสฺสํ ปารมิโย ปูเรตฺวา พุทฺธภาวโต ทุลฺลโภ โลกนายโกติ อตฺโถ.
๓๐. ตติยาปทาเน มธุํ ภิเสหิ สวตีติ โปกฺขรมธุปทุมเกสเรหิ สวติ ปคฺฆรติ. ขีรํ สปฺปึ มุฬาลิภีติ ขีรฺจ สปฺปิรสฺจ ปทุมมุฬาเลหิ สวติ ปคฺฆรติ. ตสฺมา ตทุภยํ มม สนฺตกํ พุทฺโธ ปฏิคฺคณฺหตูติ อตฺโถ.
จตุตฺถปฺจมฉฏฺาปทานานิ อุตฺตานาเนว.
๑๑๙. สตฺตมาปทาเน จตฺตาลีสทิชาปิ จาติ ทฺวิกฺขตฺตุํ ชาตาติ ทิชา. กุมารวเย อุฏฺิตทนฺตานํ ปติตตฺตา ปุน อุฏฺิตทนฺตา ทิชา, เต จ ทนฺตา. พฺยากรณฺจ เหฏฺา นิทานกถายํ วุตฺตเมว.
อฏฺมาปทานํ อุตฺตานเมวาติ.
๑๗๑. นวมาปทาเน ¶ ตทาหํ มาณโว อาสินฺติ ยทา สุเมธปณฺฑิโต ทีปงฺกรภควโต สนฺติกา พฺยากรณํ ลภิ, ตทา อหํ เมโฆ นาม พฺราหฺมณมาณโว ¶ หุตฺวา สุเมธตาปเสน สห อิสิปพฺพชฺชํ ¶ ปพฺพชิตฺวา สิกฺขาปเทสุ สิกฺขิโต เกนจิ ปาปสหาเยน สํสฏฺโ สํสคฺคโทเสน ปาปวิตกฺกาทิวสํ คโต มาตุฆาตกมฺมวเสน นรเก อคฺคิชาลาทิทุกฺขมนุภวิตฺวา ตโต จุโต สมุทฺเท ติมิงฺคลมหามจฺโฉ หุตฺวา นิพฺพตฺโต, สมุทฺทมชฺเฌ คจฺฉนฺตํ มหานาวํ คิลิตุกาโม คโต. ทิสฺวา มํ วาณิชา ภีตา ‘‘อโห โคตโม ภควา’’ติ สทฺทมกํสุ. อถ มหามจฺโฉ ปุพฺพวาสนาวเสน พุทฺธคารวํ อุปฺปาเทตฺวา ตโต จุโต สาวตฺถิยํ วิภวสมฺปนฺเน พฺราหฺมณกุเล นิพฺพตฺโต สทฺโธ ปสนฺโน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิตฺวา ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ อุปฏฺานํ คนฺตฺวา สรมาโน วนฺทติ. ตทา ภควา ‘‘จิรํ ธมฺมรุจี’’ติ มํ อาห.
๑๘๔. อถ โส เถโร ‘‘สุจิรํ สตปฺุลกฺขณ’’นฺติอาทีหิ คาถาหิ โถเมสิ. ภนฺเต, สตปฺุลกฺขณธร โคตม. ปติปุพฺเพน วิสุทฺธปจฺจยนฺติ ปุพฺเพ ทีปงฺกรปาทมูเล ปริปุณฺณปารมีปจฺจยสมฺภาโร สุฏฺุ จิรํ กาลํ มยา น ทิฏฺโ อสีติ อตฺโถ. อหมชฺชสุเปกฺขนนฺติ อชฺช อิมสฺมึ ทิวเส อหํ สุเปกฺขนํ สุนฺทรทสฺสนํ, สุนฺทรทิฏฺํ วา นิรุปมํ วิคฺคหํ อุปมารหิตสรีรํ โคตมํ วต เอกนฺเตน ปสฺสามิ ทกฺขามีติ อตฺโถ.
๑๘๕-๑๘๖. สุจิรํ วิหตตโม มยาติ วิเสเสน หตตโม วิทฺธํสิตโมโห ตฺวํ มยาปิ สุฏฺุ จิรํ โถมิโตติ อตฺโถ. สุจิรกฺเขน นที วิโสสิตาติ เอสา ตณฺหานที สุนฺทรรกฺเขน โคปเนน วิเสเสน โสสิตา, อภพฺพุปฺปตฺติกตา ตยาติ อตฺโถ. สุจิรํ อมลํ วิโสธิตนฺติ สุฏฺุ จิรํ ทีเฆน อทฺธุนา อมลํ นิพฺพานํ วิเสเสน โสธิตํ, สุฏฺุ กตํ อธิคตํ ตยาติ อตฺโถ. นยนํ าณมยํ มหามุเน. จิรกาลสมงฺคิโตติ มหามุเน มหาสมณ าณมยํ นยนํ ทิพฺพจกฺขุํ จิรกาลํ สมธิคโต สมฺปตฺโต ตฺวนฺติ อตฺโถ. อวินฏฺโ ปุนรนฺตรนฺติ อหํ ปุน อนฺตรํ อนฺตราภเว มชฺเฌ ปรินฏฺโ ¶ ปริหีโน อโหสินฺติ อตฺโถ. ปุนรชฺชสมาคโต ตยาติ อชฺช อิมสฺมึ กาเล ตยา สทฺธึ ปุนปิ สมาคโต เอกีภูโต สห วสามีติ อตฺโถ. น หิ นสฺสนฺติ กตานิ โคตมาติ โคตม สพฺพฺุพุทฺธ, ตยา สทฺธึ กตานิ สมาคมาทีนิ ¶ น หิ นสฺสนฺติ ยาว ขนฺธปรินิพฺพานา น วินา ภวิสฺสนฺตีติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานเมวาติ.
ธมฺมรุจิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
ทสมาปทานํ สุวิฺเยฺยเมวาติ.
เอกูนปฺาสมวคฺควณฺณนา สมตฺตา.