📜
๘. นาคสมาลวคฺโค
๑. นาคสมาลตฺเถรอปทานวณฺณนา
อาปาฏลึ ¶ อหํ ปุปฺผนฺติอาทิกํ อายสฺมโต นาคสมาลตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิฺุตํ ปตฺโต ฆราวาสํ สณฺเปตฺวา ตถารูปสชฺชนสํสคฺคสฺส ¶ อลาเภน สตฺถริ ธรมานกาเล ทสฺสนสวนปูชากมฺมมกริตฺวา ปรินิพฺพุตกาเล ตสฺส ภควโต สารีริกธาตุํ นิทหิตฺวา กตเจติยมฺหิ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา ปาฏลิปุปฺผํ ปูเชตฺวา โสมนสฺสํ อุปฺปาเทตฺวา ยาวตายุกํ ตฺวา เตเนว โสมนสฺเสน ตโต กาลํ กโต ตุสิตาทีสุ ฉสุ เทวโลเกสุ สุขมนุภวิตฺวา อปรภาเค มนุสฺเสสุ มนุสฺสสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิฺุตํ ปตฺโต นาครุกฺขปลฺลวโกมฬสทิสสรีรตฺตา นาคสมาโลติ มาตาปิตูหิ กตนามเธยฺโย ภควติ ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๑. โส ¶ ปจฺฉา อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อาปาฏลึ อหํ ปุปฺผนฺติอาทิมาห. ตตฺถ อาปาฏลินฺติ อา สมนฺตโต, อาทเรน วา ปาฏลิปุปฺผํ คเหตฺวา อหํ ถูปมฺหิ อภิโรเปสึ ปูเชสินฺติ อตฺโถ. อุชฺฌิตํ สุมหาปเถติ สพฺพนครวาสีนํ วนฺทนปูชนตฺถาย มหาปเถ นครมชฺเฌ วีถิยํ อุชฺฌิตํ อุฏฺาปิตํ, อิฏฺกกมฺมสุธากมฺมาทีหิ นิปฺผาทิตนฺติ อตฺโถ. เสสํ เหฏฺา วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถตฺตา จ สุวิฺเยฺยเมวาติ.
นาคสมาลตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๒. ปทสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา
อกฺกนฺตฺจ ปทํ ทิสฺวาติอาทิกํ อายสฺมโต ปทสฺกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ ¶ กตาธิกาโร อุปฺปนฺนุปฺปนฺนภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ สทฺธาสมฺปนฺเน อุปาสกเคเห นิพฺพตฺโต วิฺุตํ ปตฺโต รตนตฺตเย ปสนฺโน ภควตา ตสฺส อนุกมฺปาย ทสฺสิตํ ปทเจติยํ ทิสฺวา ปสนฺโน โลมหฏฺชาโต วนฺทนปูชนาทิพหุมานมกาสิ. โส เตเนว สุเขตฺเต สุกเตน ปฺุเน ตโต จุโต สคฺเค นิพฺพตฺโต ตตฺถ ทิพฺพสุขมนุภวิตฺวา อปรภาเค มนุสฺเสสุ ชาโต มนุสฺสสมฺปตฺตึ สพฺพมนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺนกุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สทฺธาชาโต ¶ ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ, ปุรากตปฺุนาเมน ปทสฺกตฺเถโรติ ปากโฏ.
๕. โส เอกทิวสํ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต อกฺกนฺตฺจ ปทํ ทิสฺวาติอาทิมาห. ตตฺถ อกฺกนฺตนฺติ อกฺกมิตํ ทสฺสิตํ. สพฺพพุทฺธานํ สพฺพทา จตุรงฺคุโลปริเยว คมนํ, อยํ ปน ตสฺส สทฺธาสมฺปนฺนตํ ตฺวา ‘‘เอโส อิมํ ปสฺสตู’’ติ ปทเจติยํ ทสฺเสสิ, ตสฺมา โส ตสฺมึ ปสีทิตฺวา วนฺทนปูชนาทิสกฺการมกาสีติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ปทสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๓. พุทฺธสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา
ทุมคฺเค ปํสุกูลิกนฺติอาทิกํ อายสฺมโต พุทฺธสฺกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ กุลเคเห ¶ นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สทฺธาชาโต ทุมคฺเค ลคฺคิตํ ภควโต ปํสุกูลจีวรํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ‘‘อรหทฺธช’’นฺติ จินฺเตตฺวา วนฺทนปูชนาทิสกฺการมกาสิ. โส เตน ปฺุกมฺเมน เทวมนุสฺสสมฺปตฺติมนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท วิภวสมฺปนฺเน เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต สทฺธาชาโต ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๙. โส ปตฺตอรหตฺตาธิคโม อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ทุมคฺเค ปํสุกูลิกนฺติอาทิมาห. ตตฺถ ธุนาติ กมฺปตีติ ทุโม. ทุหติ ปูเรติ อากาสตลนฺติ วา ทุโม, ทุมสฺส อคฺโค โกฏีติ ทุมคฺโค, ตสฺมึ ทุมคฺเค. ปํสุมิว ปฏิกฺกูลภาวํ อมนฺุภาวํ อุลติ คจฺฉตีติ ปํสุกูลํ, ปํสุกูลเมว ปํสุกูลิกํ, สตฺถุโน ¶ ปํสุกูลํ ทุมคฺเค ลคฺคิตํ ทิสฺวา อหํ อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา ตํ ปํสุกูลํ อวนฺทึ ปณามมกาสินฺติ อตฺโถ. ตนฺติ นิปาตมตฺตํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
พุทฺธสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๔. ภิสาลุวทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา
กานนํ ¶ วนโมคฺคยฺหาติอาทิกํ อายสฺมโต ภิสาลุวทายกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล หิมวนฺตสฺส สมีเป อรฺาวาเส วสนฺโต วนมูลผลาหาโร วิเวกวเสนาคตํ วิปสฺสึ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ปฺจภิสาลุเว อทาสิ. ภควา ตสฺส จิตฺตํ ปสาเทตุํ ปสฺสนฺตสฺเสว ปริภฺุชิ. โส เตน จิตฺตปฺปสาเทน กาลํ กตฺวา ตุสิตาทีสุ สมฺปตฺติมนุภวิตฺวา ปจฺฉา มนุสฺสสมฺปตฺติฺจ อนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิภวสมฺปตฺตึ ปตฺโต ตํ ปหาย สาสเน ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
๑๓. โส ตโต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต กานนํ วนโมคฺคยฺหาติอาทิมาห. ตํ เหฏฺา วุตฺตตฺถเมว. วสามิ วิปิเน อหนฺติ วิเวกวาโส อหํ วสามีติ สมฺพนฺโธ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ภิสาลุวทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
ฉฏฺภาณวารวณฺณนา นิฏฺิตา.
๕. เอกสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา
ขณฺโฑ ¶ นามาสิ นาเมนาติอาทิกํ อายสฺมโต เอกสฺกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต วิปสฺสิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิฺุตํ ปตฺโต รตนตฺตเย ปสนฺนมานโส ตสฺส สตฺถุโน ขณฺฑํ นาม อคฺคสาวกํ ภิกฺขาย จรมานํ ทิสฺวา สทฺทหิตฺวา ปิณฺฑปาตมทาสิ. โส เตน ปฺุกมฺเมน ¶ เทวมนุสฺสสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สาวตฺถิยํ เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วิฺุตํ ปตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ. โส เอกทิวสํ ปิณฺฑปาตสฺส สฺํ มนสิกริตฺวา ปฏิลทฺธวิเสสตฺตา เอกสฺกตฺเถโรติ ปากโฏ.
๑๘. โส ¶ อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ขณฺโฑ นามาสิ นาเมนาติอาทิมาห. ตตฺถ ตสฺส อคฺคสาวกตฺเถรสฺส กิเลสานํ ขณฺฑิตตฺตา ขณฺโฑติ นามํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
เอกสฺกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๖. ติณสนฺถรทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา
หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิกํ อายสฺมโต ติณสนฺถรทายกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต พุทฺธุปฺปาทโต ปเคว อุปฺปนฺนตฺตา ฆราวาสํ ปหาย ตาปสปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตสฺส อวิทูเร เอกํ สรํ นิสฺสาย ปฏิวสติ. ตสฺมึ สมเย ติสฺโส ภควา ตสฺสานุกมฺปาย อากาเสน อคมาสิ. อถ โข โส ตาปโส อากาสโต โอรุยฺห ิตํ ตํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ติณํ ลายิตฺวา ติณสนฺถรํ กตฺวา นิสีทาเปตฺวา พหุมานาทเรน ปฺจปติฏฺิเตน วนฺทิตฺวา ปฏิกุฏิโก หุตฺวา ปกฺกามิ. โส ยาวตายุกํ ตฺวา ตโต จวิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อเนกวิธสมฺปตฺตึ อนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๒๒. โส อปรภาเค อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต หิมวนฺตสฺสาวิทูเรติอาทิมาห. ตํ เหฏฺา วุตฺตตฺถเมว. มหาชาตสฺสโรติ เอตฺถ ปน สรนฺติ เอตฺถ ปานียตฺถิกา ทฺวิปทจตุปฺปทาทโย สตฺตาติ สรํ, อถ วา สรนฺติ เอตฺถ นทีกนฺทราทโยติ สรํ, มหนฺโต ¶ จ โส สยเมว ชาตตฺตา สโร เจติ มหาชาตสฺสโร. อโนตตฺตฉทฺทนฺตทหาทโย วิย อปากฏนามตฺตา ‘‘มหาชาตสฺสโร’’ติ วุตฺโตติ ทฏฺพฺโพ. สตปตฺเตหิ ¶ สฺฉนฺโนติ เอเกกสฺมึ ปุปฺเผ สตสตปตฺตานํ วเสน สตปตฺโต, สตปตฺตเสตปทุเมหิ ¶ สฺฉนฺโน คหนีภูโตติ อตฺโถ. นานาสกุณมาลโยติ อเนเก หํสกุกฺกุฏกุกฺกุหเทณฺฑิภาทโย เอกโต กุณนฺติ สทฺทํ กโรนฺตีติ สกุณาติ ลทฺธนามานํ ปกฺขีนํ อาลโย อาธารภูโตติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ติณสนฺถรทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๗. สูจิทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา
ตึสกปฺปสหสฺสมฺหีติอาทิกํ อายสฺมโต สูจิทายกตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต สุเมธสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย ภควโต จีวรกมฺมํ กาตุํ ปฺจ สูจิโย อทาสิ. โส เตน ปฺุเน เทวมนุสฺเสสุ ปฺุมนุภวิตฺวา วิจรนฺโต อุปฺปนฺนุปฺปนฺนภเว ติกฺขปฺโ หุตฺวา ปากโฏ อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชนฺโต ติกฺขปฺตาย ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิ.
๓๐. โส อปรภาเค ปฺุํ ปจฺจเวกฺขนฺโต ตํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ตึสกปฺปสหสฺสมฺหีติอาทิมาห. อนฺตรนฺตรํ ปเนตฺถ สุวิฺเยฺยเมว.
๓๑. ปฺจสูจี มยา ทินฺนาติ เอตฺถ สูจติ ฉิทฺทํ กโรติ วิชฺฌตีติ สูจิ, ปฺจมตฺตา สูจี ปฺจสูจี มยา ทินฺนาติ อตฺโถ. เสสํ สุวิฺเยฺยเมวาติ.
สูจิทายกตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๘. ปาฏลิปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา
สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธนฺติอาทิกํ อายสฺมโต ปาฏลิปุปฺผิยตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมชินวเรสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล เอกสฺมึ ¶ กุลเคเห เสฏฺิปุตฺโต หุตฺวา นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต กุสลากุสลฺู สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปาฏลิปุปฺผํ คเหตฺวา สตฺถุ ปูเชสิ. โส เตน ปฺุเน พหุธา ¶ สุขสมฺปตฺติโย อนุภวนฺโต เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สตฺถริ ปสนฺโน ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๓๖. โส อปรภาเค ¶ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธนฺติอาทิมาห. ตตฺถ อนฺตราปเณติ อา สมนฺตโต หิรฺสุวณฺณาทิกํ ภณฺฑํ ปเณนฺติ วิกฺกิณนฺติ ปตฺถรนฺติ เอตฺถาติ อาปณํ, อาปณสฺส อนฺตรํ วีถีติ อนฺตราปณํ, ตสฺมึ อนฺตราปเณ. สุวณฺณวณฺณํ กฺจนคฺฆิยสํกาสํ ทฺวตฺตึสวรลกฺขณํ สมฺพุทฺธํ ทิสฺวา ปาฏลิปุปฺผํ ปูเชสินฺติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ปาฏลิปุปฺผิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๙. ิตฺชลิยตฺเถรอปทานวณฺณนา
มิคลุทฺโท ปุเร อาสินฺติอาทิกํ อายสฺมโต ิตฺชลิยตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถุปฺปนฺนภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ติสฺสสฺส ภควโต กาเล ปุรากเตน เอเกน กมฺมจฺฉิทฺเทน เนสาทโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา วิฺุตํ ปตฺโต มิคสูกราทโย มาเรตฺวา เนสาทกมฺเมน อรฺเ วาสํ กปฺเปสิ. ตสฺมึ สมเย ติสฺโส ภควา ตสฺสานุกมฺปาย หิมวนฺตํ อคมาสิ. โส ตํ ทฺวตฺตึสวรลกฺขเณหิ อสีตานุพฺยฺชนพฺยามปฺปภาหิ จ ชลมานํ ภควนฺตํ ทิสฺวา โสมนสฺสชาโต ปณามํ กตฺวา คนฺตฺวา ปณฺณสนฺถเร นิสีทิ. ตสฺมึ ขเณ เทโว คชฺชนฺโต อสนิ ปติ, ตโต มรณสมเย พุทฺธมนุสฺสริตฺวา ปุนฺชลิมกาสิ. โส เตน ปฺุเน สุเขตฺเต กตกุสลตฺตา อกุสลวิปากํ ปฏิพาหิตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺโต กามาวจรสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุสฺเสสุ มนุสฺสสมฺปตฺติโย จ อนุภวิตฺวา อปรภาเค อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท เอกสฺมึ กุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย ปุรากตวาสนาย สตฺถริ ปสีทิตฺวา ปพฺพชิโต นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๔๒. โส ¶ ตโต ปรํ อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต มิคลุทฺโท ปุเร อาสินฺติอาทิมาห. ตตฺถ มิคลุทฺโทติ มิคานํ มารณํ อุปคจฺฉตีติ มิคลุทฺโท. มิคนฺติ สีฆํ วาตเวเคน คจฺฉนฺติ ธาวนฺตีติ มิคา, เตสํ มิคานํ มารเณ ลุทฺโท ทารุโณ โลภีติ มิคลุทฺโท. โส อหํ ปุเร ภควโต ทสฺสนสมเย มิคลุทฺโท อาสึ อโหสินฺติ อตฺโถ ¶ . อรฺเ กานเนติ อรติ คจฺฉติ มิคสมูโห เอตฺถาติ อรฺํ, อถ วา อา สมนฺตโต รชฺชนฺติ ตตฺถ วิเวกาภิรตา พุทฺธปจฺเจกพุทฺธาทโย ¶ มหาสารปฺปตฺตา สปฺปุริสาติ อรฺํ. กา กุจฺฉิตากาเรน วา ภยานกากาเรน วา นทนฺติ สทฺทํ กโรนฺติ, อานนฺติ วินฺทนฺตีติ วา กานนํ, ตสฺมึ อรฺเ กานเน มิคลุทฺโท ปุเร อาสินฺติ สมฺพนฺโธ. ตตฺถ อทฺทสํ สมฺพุทฺธนฺติ ตตฺถ ตสฺมึ อรฺเ อุปคตํ สมฺพุทฺธํ อทฺทสํ อทฺทกฺขินฺติ อตฺโถ. ทสฺสนํ ปุเร อโหสิ อวิทูเร, ตสฺมา มโนทฺวารานุสาเรน จกฺขุวิฺาณํ ปุเรจาริกํ กายวิฺาณสมงฺคึ ปาเปติ อปฺเปตีติ อตฺโถ.
๔๔. ตโต เม อสนีปาโตติ อา สมนฺตโต สนนฺโต คชฺชนฺโต ปตตีติ อสนิ, อสนิยา ปาโต ปตนํ อสนีปาโต, เทวทณฺโฑติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ิตฺชลิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
๑๐. ติปทุมิยตฺเถรอปทานวณฺณนา
ปทุมุตฺตโร นาม ชิโนติอาทิกํ อายสฺมโต ติปทุมิยตฺเถรสฺส อปทานํ. อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยานิ ปฺุานิ อุปจินนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวติยํ มาลาการกุลเคเห นิพฺพตฺโต วุทฺธิปฺปตฺโต มาลาการกมฺมํ กตฺวา วสนฺโต เอกทิวสํ อเนกวิธานิ ชลชถลชปุปฺผานิ คเหตฺวา รฺโ สนฺติกํ คนฺตุกาโม เอวํ จินฺเตสิ – ‘‘ราชา อิมานิ ตาว ปุปฺผานิ ทิสฺวา ปสนฺโน สหสฺสํ วา ธนํ คามาทิกํ วา ทเทยฺย, โลกนาถํ ปน ปูเชตฺวา นิพฺพานามตธนํ ลภามิ, กึ เม เอเตสุ สุนฺทร’’นฺติ เตน ‘‘ภควนฺตํ ¶ ปูเชตฺวา สคฺคโมกฺขสมฺปตฺติโย นิปฺผาเทตุํ วฏฺฏตี’’ติ จินฺเตตฺวา วณฺณวนฺตํ อตีว รตฺตปุปฺผตฺตยํ คเหตฺวา ปูเชสิ. ตานิ คนฺตฺวา อากาสํ ฉาเทตฺวา ปตฺถริตฺวา อฏฺํสุ. นครวาสิโน อจฺฉริยพฺภุตจิตฺตชาตา เจลุกฺเขปสหสฺสานิ ปวตฺตยึสุ. ตํ ทิสฺวา ภควา อนุโมทนํ อกาสิ. โส เตน ปฺุเน เทวมนุสฺเสสุ สมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท คหปติกุเล นิพฺพตฺโต วุทฺธิมนฺวาย สตฺถริ ปสีทิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา นจิรสฺเสว อรหา อโหสิ.
๔๘. โส อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสนฺโต ปทุมุตฺตโร ¶ นาม ชิโนติอาทิมาห. ตสฺสตฺโถ เหฏฺา วุตฺโตว. สพฺพธมฺมาน ปารคูติ สพฺเพสํ นวโลกุตฺตรธมฺมานํ ปารํ นิพฺพานํ คโต ปจฺจกฺขํ กโตติ อตฺโถ. ทนฺโต ทนฺตปริวุโตติ สยํ กายวาจาทีหิ ¶ ทนฺโต เอตทคฺเค ปิเตหิ สาวเกหิ ปริวุโตติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ สมฺพนฺธวเสน อุตฺตานตฺถเมวาติ.
ติปทุมิยตฺเถรอปทานวณฺณนา สมตฺตา.
อฏฺมวคฺควณฺณนา สมตฺตา.