📜
๑๕. ฉตฺตวคฺโค
๑. อติฉตฺติยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปรินิพฺพุเต ¶ ¶ ¶ ภควติ, อตฺถทสฺสีนรุตฺตเม;
ฉตฺตาติฉตฺตํ [ฉตฺตาธิฉตฺตํ (สี.)] กาเรตฺวา, ถูปมฺหิ อภิโรปยึ.
‘‘กาเลน กาลมาคนฺตฺวา, นมสฺสึ โลกนายกํ [สตฺถุ เจติยํ (สี.)];
ปุปฺผจฺฉทนํ กตฺวาน, ฉตฺตมฺหิ อภิโรปยึ.
‘‘สตฺตรเส กปฺปสเต, เทวรชฺชมการยึ;
มนุสฺสตฺตํ น คจฺฉามิ, ถูปปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อติฉตฺติโย [อธิฉตฺติโย (สี. สฺยา.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อติฉตฺติยตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. ถมฺภาโรปกตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต ¶ โลกนาถมฺหิ, ธมฺมทสฺสีนราสเภ;
อาโรเปสึ ธชตฺถมฺภํ, พุทฺธเสฏฺสฺส เจติเย.
‘‘นิสฺเสณึ มาปยิตฺวาน, ถูปเสฏฺํ สมารุหึ;
ชาติปุปฺผํ คเหตฺวาน, ถูปมฺหิ อภิโรปยึ.
‘‘อโห ¶ พุทฺโธ อโห ธมฺโม, อโห โน สตฺถุ สมฺปทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ถูปปูชายิทํ ผลํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ถูปสีขสนามกา;
โสฬสาสึสุ ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ถมฺภาโรปโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ถมฺภาโรปกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. เวทิการกตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต โลกนาถมฺหิ, ปิยทสฺสีนรุตฺตเม;
ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, มุตฺตาเวทิมกาสหํ.
‘‘มณีหิ ปริวาเรตฺวา, อกาสึ เวทิมุตฺตมํ;
เวทิกาย มหํ กตฺวา, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ.
‘‘ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
มณี ธาเรนฺติ อากาเส, ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘โสฬสิโต กปฺปสเต, มณิปฺปภาสนามกา;
ฉตฺตึสาสึสุ [พาตฺตึสาสึสุ (สี. สฺยา.)] ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เวทิการโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เวทิการกตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. สปริวาริยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปทุมุตฺตโร ¶ นาม ชิโน, โลกเชฏฺโ นราสโภ;
ชลิตฺวา อคฺคิกฺขนฺโธว, สมฺพุทฺโธ ปรินิพฺพุโต.
‘‘นิพฺพุเต จ มหาวีเร, ถูโป วิตฺถาริโก อหุ;
ทูรโตว [อโหรตฺตํ (สี.), ถูปทตฺตํ (สฺยา.)] อุปฏฺเนฺติ, ธาตุเคหวรุตฺตเม.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, อกํ จนฺทนเวทิกํ;
ทิสฺสติ ถูปขนฺโธ จ [ทียติ ธูมกฺขนฺโธ จ (สี.), ทียติ ธูปคนฺโธ จ (สฺยา.)], ถูปานุจฺฉวิโก ตทา.
‘‘ภเว ¶ นิพฺพตฺตมานมฺหิ, เทวตฺเต อถ มานุเส;
โอมตฺตํ เม น ปสฺสามิ, ปุพฺพกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจทสกปฺปสเต ¶ , อิโต อฏฺ ชนา อหุํ;
สพฺเพ สมตฺตนามา เต, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา สปริวาริโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สปริวาริยตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. อุมาปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต โลกมหิเต [โลกนาถมฺหิ (สี.)], อาหุตีนํ ปฏิคฺคเห;
สิทฺธตฺถมฺหิ ภควติ, มหาถูปมโห อหุ.
‘‘มเห ปวตฺตมานมฺหิ, สิทฺธตฺถสฺส มเหสิโน;
อุมาปุปฺผํ [อุมฺมาปุปฺผํ (สพฺพตฺถ)] คเหตฺวาน, ถูปมฺหิ อภิโรปยึ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ถูปปูชายิทํ [ปุปฺผปูชายิทํ (สฺยา.), พุทฺธปูชายิทํ (ก.)] ผลํ.
‘‘อิโต จ นวเม กปฺเป, โสมเทวสนามกา;
ปฺจาสีติสุ ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุมาปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุมาปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. อนุเลปทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อโนมทสฺสีมุนิโน ¶ ¶ , โพธิเวทิมกาสหํ;
สุธาย ปิณฺฑํ ทตฺวาน, ปาณิกมฺมํ อกาสหํ.
‘‘ทิสฺวา ¶ ตํ สุกตํ กมฺมํ, อโนมทสฺสี นรุตฺตโม;
ภิกฺขุสงฺเฆ ิโต สตฺถา, อิมํ คาถํ อภาสถ.
‘‘‘อิมินา สุธกมฺเมน, เจตนาปณิธีหิ จ;
สมฺปตฺตึ อนุโภตฺวาน, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสติ’.
‘‘ปสนฺนมุขวณฺโณมฺหิ ¶ , เอกคฺโค สุสมาหิโต;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘อิโต กปฺปสเต อาสึ, ปริปุณฺเณ อนูนเก [ปริปุณฺโณ อนูนโก (สฺยา.)];
ราชา สพฺพฆโน นาม, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อนุเลปทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อนุเลปทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. มคฺคทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อุตฺตริตฺวาน ¶ นทิกํ, วนํ คจฺฉติ จกฺขุมา;
ตมทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ, สิทฺธตฺถํ วรลกฺขณํ.
‘‘กุทาล [กุทฺทาล (สี. สฺยา.)] ปิฏกมาทาย, สมํ กตฺวาน ตํ ปถํ;
สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา, สกํ จิตฺตํ ปสาทยึ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, มคฺคทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตปฺาสกปฺปมฺหิ, เอโก อาสึ ชนาธิโป;
นาเมน สุปฺปพุทฺโธติ, นายโก โส นริสฺสโร.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มคฺคทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มคฺคทายกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. ผลกทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ยานกาโร ¶ ¶ ปุเร อาสึ, ทารุกมฺเม สุสิกฺขิโต;
จนฺทนํ ผลกํ กตฺวา, อทาสึ โลกพนฺธุโน.
‘‘ปภาสติ ¶ อิทํ พฺยมฺหํ, สุวณฺณสฺส สุนิมฺมิตํ;
หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, ทิพฺพยานํ อุปฏฺิตํ.
‘‘ปาสาทา ¶ สิวิกา เจว, นิพฺพตฺตนฺติ ยทิจฺฉกํ;
อกฺขุพฺภํ [อกฺโขภํ (สี.)] รตนํ มยฺหํ, ผลกสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ผลกํ ยมหํ ททึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ผลกสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตปฺาสกปฺปมฺหิ, จตุโร นิมฺมิตาวฺหยา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ผลกทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ผลกทายกตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. วฏํสกิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สุเมโธ นาม นาเมน, สยมฺภู อปราชิโต;
วิเวกมนุพฺรูหนฺโต, อชฺโฌคหิ มหาวนํ.
‘‘สฬลํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, คนฺถิตฺวาน [พนฺธิตฺวาน (สี.)] วฏํสกํ;
พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ, สมฺมุขา โลกนายกํ.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ ¶ , ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘อูนวีเส กปฺปสเต, โสฬสาสุํ สุนิมฺมิตา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วฏํสกิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
วฏํสกิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ปลฺลงฺกทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘สุเมธสฺส ¶ ภควโต, โลกเชฏฺสฺส ตาทิโน;
ปลฺลงฺโก หิ มยา ทินฺโน, สอุตฺตรสปจฺฉโท.
‘‘สตฺตรตนสมฺปนฺโน ¶ , ปลฺลงฺโก อาสิ โส ตทา;
มม สงฺกปฺปมฺาย, นิพฺพตฺตติ สทา มม.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ, ปลฺลงฺกมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปลฺลงฺกสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘วีสกปฺปสหสฺสมฺหิ, สุวณฺณาภา ตโย ชนา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปลฺลงฺกทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปลฺลงฺกทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
ฉตฺตวคฺโค ปนฺนรสโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
ฉตฺตํ ถมฺโภ จ เวทิ จ, ปริวารุมปุปฺผิโย;
อนุเลโป จ มคฺโค จ, ผลโก จ วฏํสโก;
ปลฺลงฺกทายี จ คาถาโย, ฉปฺปฺาส ปกิตฺติตาติ.