📜
๒๑. กณิการปุปฺผิยวคฺโค
๑. กณิการปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘กณิการํ ¶ ¶ ¶ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, โอจินิตฺวานหํ ตทา;
ติสฺสสฺส อภิโรเปสึ, โอฆติณฺณสฺส ตาทิโน.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจตฺตึเส อิโต กปฺเป, อรุณปาณีติ วิสฺสุโต;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กณิการปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
กณิการปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. มิเนลปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สุวณฺณวณฺโณ ภควา, สตรํสี ปตาปวา;
จงฺกมนํ สมารูฬฺโห, เมตฺตจิตฺโต สิขีสโภ.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, วนฺทิตฺวา [โถเมตฺวา (สฺยา.)] าณมุตฺตมํ;
มิเนลปุปฺผํ ปคฺคยฺห, พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ ¶ อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘เอกูนตึสกปฺปมฺหิ, สุเมฆฆนนามโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มิเนลปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มิเนลปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. กิงฺกณิปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘กฺจนคฺฆิยสงฺกาโส, สพฺพฺู โลกนายโก;
โอทกํ ทหโมคฺคยฺห, สินายิ โลกนายโก.
‘‘ปคฺคยฺห กิงฺกณึ [กิงฺกิณึ (สี.)] ปุปฺผํ, วิปสฺสิสฺสาภิโรปยึ;
อุทคฺคจิตฺโต สุมโน, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตวีสติกปฺปมฺหิ, ราชา ภีมรโถ อหุ;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กิงฺกณิปุปฺผิโย [กิงฺกิณิกปุปฺผิโย (สี.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
กิงฺกณิปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. ตรณิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อตฺถทสฺสี ตุ ภควา, ทฺวิปทินฺโท นราสโภ;
ปุรกฺขโต สาวเกหิ, คงฺคาตีรมุปาคมิ.
‘‘สมติตฺติ กากเปยฺยา, คงฺคา อาสิ ทุรุตฺตรา;
อุตฺตารยึ ภิกฺขุสงฺฆํ, พุทฺธฺจ ทฺวิปทุตฺตมํ.
‘‘อฏฺารเส ¶ กปฺปสเต, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ตรณาย อิทํ ผลํ.
‘‘เตรเสโต ¶ กปฺปสเต, ปฺจ สพฺโพภวา [สพฺโภควา (สี.)] อหุํ;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปจฺฉิเม ¶ จ ภเว อสฺมึ, ชาโตหํ พฺราหฺมเณ กุเล;
สทฺธึ ตีหิ สหาเยหิ, ปพฺพชึ สตฺถุ สาสเน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ตรณิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
ตรณิยตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. นิคฺคุณฺฑิปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘วิปสฺสิสฺส ¶ ภควโต, อาสิมารามิโก อหํ;
นิคฺคุณฺฑิปุปฺผํ ปคฺคยฺห, พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจวีเส [ปฺจตึเส (สี. สฺยา.)] อิโต กปฺเป, เอโก อาสึ ชนาธิโป;
มหาปตาปนาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา นิคฺคุณฺฑิปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
นิคฺคุณฺฑิปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. อุทกทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ภฺุชนฺตํ สมณํ ทิสฺวา, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;
ฆเฏโนทกมาทาย, สิทฺธตฺถสฺส อทาสหํ.
‘‘นิมฺมโล ¶ โหมหํ อชฺช, วิมโล ขีณสํสโย;
ภเว นิพฺพตฺตมานมฺหิ, ผลํ นิพฺพตฺตเต มม [สุภํ (สี.)].
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, อุทกํ ยมทาสหํ [ยํ ตทา อทํ (สี.), อททึ ตทา (สฺยา.)];
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ทกทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘เอกสฏฺิมฺหิโต กปฺเป, เอโกว วิมโล อหุ;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุทกทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุทกทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. สลลมาลิยตฺเถรอปทานํ
‘‘กณิการํว ¶ ¶ โชตนฺตํ, นิสินฺนํ ปพฺพตนฺตเร;
โอภาเสนฺตํ ทิสา สพฺพา, สิทฺธตฺถํ นรสารถึ.
‘‘ธนุํ อทฺเวชฺฌํ กตฺวาน, อุสุํ สนฺนยฺหหํ ตทา;
ปุปฺผํ สวณฺฏํ เฉตฺวาน, พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘เอกปฺาสิโต กปฺเป, เอโก อาสึ ชุตินฺธโร;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สลลมาลิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สลลมาลิยตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อกฺกนฺตฺจ ¶ ปทํ ทิสฺวา, จกฺกาลงฺการภูสิตํ;
ปเทนานุปทํ ยนฺโต, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน.
‘‘โกรณฺฑํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, สมูลํ ปูชิตํ มยา;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, อวนฺทึ ปทมุตฺตมํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตปฺาสกปฺปมฺหิ, เอโก วีตมโล อหุํ;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา โกรณฺฑปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. อาธารทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อาธารกํ ¶ ¶ มยา ทินฺนํ, สิขิโน โลกพนฺธุโน;
ธาเรมิ ปถวึ สพฺพํ, เกวลํ วสุธํ อิมํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘สตฺตวีเส อิโต กปฺเป, อเหสุํ จตุโร ชนา;
สมนฺตวรณา นาม, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อาธารทายโก [ปริยาทานิโย (ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อาธารทายกตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ปาปนิวาริยตฺเถรอปทานํ
‘‘ติสฺสสฺส ¶ ตุ ภควโต, เทวเทวสฺส ตาทิโน;
เอกจฺฉตฺตํ มยา ทินฺนํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
‘‘นิวุตํ โหติ เม ปาปํ, กุสลสฺสุปสมฺปทา;
อากาเส ฉตฺตํ ธาเรนฺติ, ปุพฺพกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘จริมํ ¶ วตฺตเต มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ ฉตฺตมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ฉตฺตทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ทฺเวสตฺตติมฺหิโต กปฺเป, อฏฺาสึสุ ชนาธิปา;
มหานิทานนาเมน, ราชาโน จกฺกวตฺติโน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปาปนิวาริโย [วาตาตปนิวาริโย (สี.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
ปาปนิวาริยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
กณิการปุปฺผิยวคฺโค เอกวีสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ ¶ –
กณิกาโร มิเนลฺจ, กิงฺกณิ ตรเณน จ;
นิคฺคุณฺฑิปุปฺผี ทกโท, สลโล จ กุรณฺฑโก;
อาธารโก ปาปวารี, อฏฺตาลีส คาถกาติ.