📜
๒๓. อาลมฺพณทายกวคฺโค
๑. อาลมฺพณทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อตฺถทสฺสิสฺส ¶ ¶ ¶ ภควโต, โลกเชฏฺสฺส ตาทิโน;
อาลมฺพณํ มยา ทินฺนํ, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘ธรณึ ปฏิปชฺชามิ, วิปุลํ สาครปฺปรํ;
ปาเณสุ จ อิสฺสริยํ, วตฺเตมิ วสุธาย จ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘อิโต ทฺเวสฏฺิกปฺปมฺหิ, ตโย อาสึสุ ขตฺติยา;
เอกาปสฺสิตนามา เต, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อาลมฺพณทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อาลมฺพณทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. อชินทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, คณสตฺถารโก อหํ;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ.
‘‘จมฺมขณฺฑํ ¶ มยา ทินฺนํ, สิขิโน โลกพนฺธุโน;
เตน กมฺเมน ทฺวิปทินฺท, โลกเชฏฺ นราสภ.
‘‘สมฺปตฺตึ ¶ อนุโภตฺวาน, กิเลเส ฌาปยึ อหํ;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ อิโต กปฺเป, อชินํ ยํ อทาสหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อชินสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘อิโต ปฺจมเก กปฺเป, ราชา อาสึ สุทายโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อชินทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อชินทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ทฺเวรตนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘มิคลุทฺโท ปุเร อาสึ, อรฺเ กานเน อหํ;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ.
‘‘มํสเปสิ มยา ทินฺนา, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;
สเทวกสฺมึ โลกสฺมึ, อิสฺสรํ การยามหํ.
‘‘อิมินา ¶ มํสทาเนน, รตนํ นิพฺพตฺตเต มม;
ทุเวเม รตนา โลเก, ทิฏฺธมฺมสฺส ปตฺติยา.
‘‘เตหํ สพฺเพ อนุโภมิ, มํสทานสฺส สตฺติยา;
คตฺตฺจ มุทุกํ มยฺหํ, ปฺา นิปุณเวทนี.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ มํสมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, มํสทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อิโต จตุตฺถเก กปฺเป, เอโก อาสึ ชนาธิโป;
มหาโรหิตนาโม โส, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ทฺเวรตนิโย [ทฺวิรตนิโย (สี.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ทฺเวรตนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
ทสมํ ภาณวารํ.
๔. อารกฺขทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘สิทฺธตฺถสฺส ¶ ภควโต, เวทิ การาปิตา [เวทิกา การิตา (สฺยา.)] มยา;
อารกฺโข จ มยา ทินฺโน, สุคตสฺส มเหสิโน.
‘‘เตน ¶ กมฺมวิเสเสน, น ปสฺสึ ภยเภรวํ;
กุหิฺจิ อุปปนฺนสฺส, ตาโส มยฺหํ น วิชฺชติ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ ¶ กปฺเป, ยํ เวทึ การยึ ปุเร;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, เวทิกาย อิทํ ผลํ.
‘‘อิโต ฉฏฺมฺหิ กปฺปมฺหิ, อปสฺเสนสนามโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อารกฺขทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อารกฺขทายกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. อพฺยาธิกตฺเถรอปทานํ
‘‘วิปสฺสิสฺส ภควโต, อคฺคิสาลํ อทาสหํ;
พฺยาธิกานฺจ อาวาสํ, อุณฺโหทกปฏิคฺคหํ.
‘‘เตน กมฺเมนยํ มยฺหํ, อตฺตภาโว สุนิมฺมิโต;
พฺยาธาหํ นาภิชานามิ, ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ สาลมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อคฺคิสาลายิทํ ผลํ.
‘‘อิโต จ สตฺตเม กปฺเป, เอโกสึ อปราชิโต [เอโก อาสึ นราธิโป (สฺยา.)];
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อพฺยาธิโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อพฺยาธิกตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. องฺโกลปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘นารโท ¶ ¶ [วรโท (ก.)] อิติ เม นามํ, กสฺสโป อิติ มํ วิทู;
อทฺทสํ สมณานคฺคํ, วิปสฺสึ เทวสกฺกตํ.
‘‘อนุพฺยฺชนธรํ พุทฺธํ, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ;
องฺโกลปุปฺผํ [วกุลปุปฺผํ (สฺยา.), พโกลปุปฺผํ (ก.)] ปคฺคยฺห, พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘จตุสตฺตติโต กปฺเป, โรมโส นาม ขตฺติโย;
อามุกฺกมาลาภรโณ, สโยคฺคพลวาหโน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา องฺโกลปุปฺผิโย [วกุลปุปฺผิโย (สฺยา.), พโกลปุปฺผิโย (ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
องฺโกลปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. โสวณฺณวฏํสกิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อุยฺยานภูมึ ¶ นิยฺยนฺโต, อทฺทสํ โลกนายกํ;
วฏํสกํ คเหตฺวาน, โสวณฺณํ สาธุนิมฺมิตํ.
‘‘สีฆํ ตโต สมารุยฺห, หตฺถิกฺขนฺธคโต อหํ;
พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ, สิขิโน โลกพนฺธุโน.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปุปฺผปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตวีเส อิโต กปฺเป, เอโก อาสึ ชนาธิโป;
มหาปตาปนาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โสวณฺณวฏํสกิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
โสวณฺณวฏํสกิยตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. มิฺชวฏํสกิยตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต ¶ โลกนาถมฺหิ, สิขิมฺหิ วทตํ วเร;
วฏํสเกหิ อากิณฺณํ, โพธิปูชํ อกาสหํ.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ อิโต กปฺเป, ยํ ปูชมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, โพธิปูชายิทํ ผลํ.
‘‘อิโต ฉพฺพีสติกปฺเป, อหุํ เมฆพฺภนามโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มิฺชวฏํสกิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มิฺชวฏํสกิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. สุกตาเวฬิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อสิโต ¶ นาม นาเมน, มาลากาโร อหํ [อหุํ (?)] ตทา;
อาเวฬํ ปคฺคเหตฺวาน, รฺโ ทาตุํ วชามหํ.
‘‘อสมฺปตฺโตมฺหิ [อสมฺปตฺตมฺหิ (สี.), อสมฺปตฺโตว (?)] ราชานํ, อทฺทสํ สิขินายกํ;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, พุทฺธสฺส อภิโรปยึ.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจวีเส ¶ อิโต กปฺเป, ราชาโหสึ มหพฺพโล;
เวภาโร นาม นาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุกตาเวฬิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สุกตาเวฬิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. เอกวนฺทนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อุสภํ ¶ ปวรํ วีรํ, เวสฺสภุํ วิชิตาวินํ;
ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, พุทฺธเสฏฺมวนฺทหํ.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, วนฺทนาย อิทํ ผลํ.
‘‘จตุวีสติกปฺปมฺหิ, วิกตานนฺทนามโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกวนฺทนิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เอกวนฺทนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
อาลมฺพณทายกวคฺโค เตวีสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
อาลมฺพณฺจ ¶ อชินํ, มํสทารกฺขทายโก;
อพฺยาธิ องฺโกลํ [วกุลํ (สฺยา.), พกุฬํ (ก.)] โสณฺณํ, มิฺชอาเวฬวนฺทนํ;
ปฺจปฺาส คาถาโย, คณิตา อตฺถทสฺสิภิ.