📜
๒๗. ปทุมุกฺขิปวคฺโค
๑. อากาสุกฺขิปิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สุวณฺณวณฺณํ ¶ ¶ สิทฺธตฺถํ, คจฺฉนฺตํ อนฺตราปเณ;
ชลชคฺเค ทุเว คยฺห, อุปาคจฺฉึ นราสภํ.
‘‘เอกฺจ ปุปฺผํ ปาเทสุ, พุทฺธเสฏฺสฺส นิกฺขิปึ;
เอกฺจ ปุปฺผํ ปคฺคยฺห, อากาเส อุกฺขิปึ อหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปุปฺผทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อิโต ฉตฺตึสกปฺปมฺหิ, เอโก อาสึ มหีปติ;
อนฺตลิกฺขกโร นาม, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อากาสุกฺขิปิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อากาสุกฺขิปิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. เตลมกฺขิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สิทฺธตฺถมฺหิ ¶ ภควติ, นิพฺพุตมฺหิ นราสเภ;
โพธิยา เวทิกายาหํ, เตลํ มกฺเขสิ ตาวเท.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ เตลํ มกฺขยึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, มกฺขนาย อิทํ ผลํ.
‘‘จตุวีเส อิโต กปฺเป, สุจฺฉวิ นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เตลมกฺขิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เตลมกฺขิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. อฑฺฒจนฺทิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ติสฺสสฺส ¶ โข ภควโต, โพธิยา ปาทปุตฺตเม;
อฑฺฒจนฺทํ มยา ทินฺนํ, ธรณีรุหปาทเป.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ จนฺท [ยํ ปุปฺผ (ก.)] มภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, โพธิปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจวีเส ¶ อิโต กปฺเป, เทวโล นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อฑฺฒจนฺทิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อฑฺฒจนฺทิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. ปทีปทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘เทวภูโต อหํ สนฺโต, โอรุยฺห ปถวึ ตทา;
ปทีเป ปฺจ ปาทาสึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปทีปมทํ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ทีปทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจปฺาสเก กปฺเป, เอโก อาสึ มหีปติ;
สมนฺตจกฺขุนาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปทีปทายโก [อปณฺณทีปิโย (สี. ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปทีปทายกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. พิฬาลิทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร ¶ ¶ ¶ , โรมโส นาม ปพฺพโต;
ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหิ, สมโณ ภาวิตินฺทฺริโย.
‘‘พิฬาลิโย ¶ คเหตฺวาน, สมณสฺส อทาสหํ;
อนุโมทิ มหาวีโร, สยมฺภู อปราชิโต.
‘‘พิฬาลี เต มม ทินฺนา, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;
ภเว นิพฺพตฺตมานมฺหิ, ผลํ นิพฺพตฺตตํ ตว.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ พิฬาลิมทาสหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พิฬาลิยา อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พิฬาลิทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
พิฬาลิทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. มจฺฉทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘จนฺทภาคานทีตีเร, อุกฺกุโส อาสหํ ตทา;
มหนฺตํ มจฺฉํ ปคฺคยฺห, สิทฺธตฺถมุนิโน อทํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ มจฺฉมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, มจฺฉทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มจฺฉทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มจฺฉทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. ชวหํสกตฺเถรอปทานํ
‘‘จนฺทภาคานทีตีเร, อาสึ วนจโร ตทา;
สิทฺธตฺถํ อทฺทสํ พุทฺธํ, คจฺฉนฺตํ อนิลฺชเส.
‘‘อฺชลึ ¶ ปคฺคเหตฺวาน, อุลฺโลเกนฺโต มหามุนึ;
สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, อวนฺทึ นายกํ อหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ ¶ กปฺเป, ยมวนฺทึ นราสภํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, วนฺทนาย อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ชวหํสโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ชวหํสกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. สฬลปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘จนฺทภาคานทีตีเร ¶ , อโหสึ กินฺนโร ตทา;
วิปสฺสึ อทฺทสํ พุทฺธํ, รํสิชาลสมากุลํ.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, ปรมาย จ ปีติยา;
ปคฺคยฺห สฬลํ ปุปฺผํ, วิปสฺสึ โอกิรึ อหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สฬลปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สฬลปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. อุปาคตาสยตฺเถรอปทานํ
‘‘หิมวนฺตสฺส เวมชฺเฌ, สโร อาสิ สุนิมฺมิโต;
ตตฺถาหํ รกฺขโส อาสึ, เหสีโล ภยานโก.
‘‘อนุกมฺปโก การุณิโก, วิปสฺสี โลกนายโก;
มมุทฺธริตุกาโม โส, อาคจฺฉิ มม สนฺติกํ.
‘‘อุปาคตํ ¶ มหาวีรํ, เทวเทวํ นราสภํ;
อาสยา อภินิกฺขมฺม, อวนฺทึ สตฺถุโน อหํ.
‘‘เอกนวุติโต ¶ ¶ กปฺเป, ยํ วนฺทึ ปุริสุตฺตมํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, วนฺทนาย อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปาคตาสโย [อุปาคตหาสนิโย (สฺยา.), อุปาคตาหาสนิโย (ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุปาคตาสยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ตรณิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สุวณฺณวณฺโณ ¶ สมฺพุทฺโธ, วิปสฺสี ทกฺขิณารโห;
นทีตีเร ิโต สตฺถา, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขโต.
‘‘นาวา น วิชฺชเต ตตฺถ, สนฺตารณี มหณฺณเว;
นทิยา อภินิกฺขมฺม, ตาเรสึ โลกนายกํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ตาเรสึ นรุตฺตมํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ตรณาย อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา ตรณิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ตรณิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
ปทุมุกฺขิปวคฺโค สตฺตวีสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
อุกฺขิปี เตลจนฺที จ, ทีปโท จ พิฬาลิโท;
มจฺโฉ ชโว สฬลโท, รกฺขโส ตรโณ ทส;
คาถาโย เจตฺถ สงฺขาตา, ตาลีสํ เจกเมว จาติ.