📜
๒๙. ปณฺณทายกวคฺโค
๑. ปณฺณทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปณฺณสาเล ¶ ¶ ¶ นิสินฺโนมฺหิ, ปณฺณโภชนโภชโน;
อุปวิฏฺฺจ มํ สนฺตํ, อุปาคจฺฉิ มหาอิสิ [มหามุนิ (สี.)].
‘‘สิทฺธตฺโถ โลกปชฺโชโต, สพฺพโลกติกิจฺฉโก;
ตสฺส ปณฺณํ มยา ทินฺนํ, นิสินฺนํ [นิสินฺนสฺส (สฺยา. อฏฺ.)] ปณฺณสนฺถเร.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ปณฺณมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปณฺณทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปณฺณทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปณฺณทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. ผลทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘สิเนรุสมสนฺโตโส ¶ , ธรณีสม [ธรณีธร (สี. สฺยา.)] สาทิโส;
วุฏฺหิตฺวา สมาธิมฺหา, ภิกฺขาย มมุปฏฺิโต.
‘‘หรีตกํ [หรีตกึ (สฺยา.)] อามลกํ, อมฺพชมฺพุวิภีตกํ;
โกลํ ภลฺลาตกํ พิลฺลํ, ผารุสกผลานิ จ.
‘‘สิทฺธตฺถสฺส มเหสิสฺส, สพฺพโลกานุกมฺปิโน;
ตฺจ สพฺพํ มยา ทินฺนํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ผลํ อททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ผลทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตปฺาสิโต ¶ กปฺเป, เอกชฺโฌ นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ผลทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ผลทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ปจฺจุคฺคมนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สีหํ ¶ ยถา วนจรํ, นิสภาชานิยํ ยถา;
กกุธํ วิลสนฺตํว, อาคจฺฉนฺตํ นราสภํ.
‘‘สิทฺธตฺถํ ¶ โลกปชฺโชตํ, สพฺพโลกติกิจฺฉกํ;
อกาสึ ปจฺจุคฺคมนํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ปจฺจุคฺคจฺฉึ นราสภํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปจฺจุคฺคมเน อิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตตึเส [สตฺตวีเส (สี. สฺยา.)] อิโต กปฺเป, เอโก อาสึ ชนาธิโป;
สปริวาโรติ นาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปจฺจุคฺคมนิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปจฺจุคฺคมนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. เอกปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ทกฺขิณมฺหิ ทุวารมฺหิ, ปิสาโจ อาสหํ ตทา;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, ปีตรํสึว ภาณุมํ.
‘‘วิปสฺสิสฺส นรคฺคสฺส, สพฺพโลกหิเตสิโน;
เอกปุปฺผํ มยา ทินฺนํ, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เอกปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. มฆวปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘นมฺมทานทิยา ตีเร, สยมฺภู อปราชิโต;
สมาธึ โส สมาปนฺโน, วิปฺปสนฺโน อนาวิโล.
‘‘ทิสฺวา ปสนฺนสุมโน, สมฺพุทฺธํ อปราชิตํ;
ตาหํ มฆวปุปฺเผน, สยมฺภุํ ปูชยึ ตทา.
‘‘เอกนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มฆวปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มฆวปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. อุปฏฺากทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘รถิยํ ¶ ปฏิปชฺชนฺตํ, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ;
ทฺวิปทินฺทํ มหานาคํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘ปกฺโกสาปิย ตสฺสาหํ, สพฺพโลกหิเตสิโน;
อุปฏฺาโก มยา ทินฺโน, สิทฺธตฺถสฺส มเหสิโน.
‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา [ปฏิคฺคเหสิ (ก.)] สมฺพุทฺโธ, นิยฺยาเทสิ มหามุนิ [มหาอิสิ (ก.)];
อุฏฺาย อาสนา ตมฺหา, ปกฺกามิ ปาจินามุโข.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, อุปฏฺากมทํ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อุปฏฺานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตปฺาสิโต กปฺเป, พลเสนสนามโก;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปฏฺากทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อุปฏฺากทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. อปทานิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อปทานํ สุคตานํ, กิตฺตยึหํ มเหสินํ;
ปาเท จ สิรสา วนฺทึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.
‘‘ทฺเวนวุเต ¶ อิโต กปฺเป, อปทานํ ปกิตฺตยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อปทานิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อปทานิยตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. สตฺตาหปพฺพชิตตฺเถรอปทานํ
‘‘วิปสฺสิสฺส ¶ ภควโต, สงฺโฆ สกฺกตมานิโต;
พฺยสนํ เม อนุปฺปตฺตํ, าติเภโท ปุเร อหุ.
‘‘ปพฺพชฺชํ อุปคนฺตฺวาน, พฺยสนุปสมายหํ;
สตฺตาหาภิรโต ตตฺถ, สตฺถุสาสนกมฺยตา.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยมหํ ปพฺพชึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปพฺพชฺชาย อิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตสฏฺิมฺหิโต ¶ กปฺเป, สตฺต อาสุํ มหีปตี;
สุนิกฺขมาติ ายนฺติ, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา สตฺตาหปพฺพชิโต เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สตฺตาหปพฺพชิตตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. พุทฺธุปฏฺายิกตฺเถรอปทานํ
‘‘เวฏมฺภินีติ ¶ [เวฏมฺพรีติ (สี.), เวธมฺภินีติ (สฺยา.)] เม นามํ, ปิตุสนฺตํ [ปิตา’สนฺตํ (?)] มมํ ตทา;
มม หตฺถํ คเหตฺวาน, อุปานยิ มหามุนึ.
‘‘อิเมมํ อุทฺทิสิสฺสนฺติ, พุทฺธา โลกคฺคนายกา;
เตหํ อุปฏฺึ สกฺกจฺจํ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, พุทฺเธ อุปฏฺหึ [ปริจรึ (สี. สฺยา.)] ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อุปฏฺานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘เตวีสมฺหิ อิโต กปฺเป, จตุโร อาสุ ขตฺติยา;
สมณุปฏฺากา นาม, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พุทฺธุปฏฺายิโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
พุทฺธุปฏฺายิกตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ปุพฺพงฺคมิยตฺเถรอปทานํ
‘‘จุลฺลาสีติสหสฺสานิ ¶ ¶ , ปพฺพชิมฺห อกิฺจนา;
เตสํ ปุพฺพงฺคโม อาสึ, อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา.
‘‘สราคา ¶ สภวา [สโมหา (สฺยา.)] เจเต, วิปฺปสนฺนมนาวิลา;
อุปฏฺหึสุ สกฺกจฺจํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิ.
‘‘ขีณาสวา วนฺตโทสา, กตกิจฺจา อนาสวา;
ผรึสุ เมตฺตจิตฺเตน, สยมฺภู อปราชิตา.
‘‘เตสํ อุปฏฺหิตฺวาน, สมฺพุทฺธานํ ปติสฺสโต;
มรณฺจ อนุปฺปตฺโต, เทวตฺตฺจ อคมฺหเส.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ สีลมนุปาลยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, สฺมสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุพฺพงฺคมิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปุพฺพงฺคมิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
ปณฺณทายกวคฺโค เอกูนตึสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปณฺณํ ผลํ ปจฺจุคฺคมํ, เอกปุปฺผิ จ มฆวา;
อุปฏฺากาปทานฺจ ¶ , ปพฺพชฺชา พุทฺธุปฏฺาโก;
ปุพฺพงฺคโม จ คาถาโย, อฏฺตาลีส กิตฺติตา.