📜
๓๐. จิตกปูชกวคฺโค
๑. จิตกปูชกตฺเถรอปทานํ
‘‘อชิโต ¶ ¶ นาม นาเมน, อโหสึ พฺราหฺมโณ ตทา;
อาหุตึ ยิฏฺุกาโมหํ, นานาปุปฺผํ สมานยึ.
‘‘ชลนฺตํ จิตกํ ทิสฺวา, สิขิโน โลกพนฺธุโน;
ตฺจ ปุปฺผํ สมาเนตฺวา, จิตเก โอกิรึ อหํ.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตวีเส [สตฺตตึเส (ก.)] อิโต กปฺเป, สตฺตาสุํ มนุชาธิปา;
สุปชฺชลิตนามา เต, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา จิตกปูชโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
จิตกปูชกตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. ปุปฺผธารกตฺเถรอปทานํ
‘‘วากจีรธโร ¶ อาสึ, อชินุตฺตรวาสโน;
อภิฺา ปฺจ นิพฺพตฺตา, จนฺทสฺส ปริมชฺชโก.
‘‘วิปสฺสึ โลกปชฺโชตํ, ทิสฺวา อภิคตํ มมํ;
ปาริจฺฉตฺตกปุปฺผานิ, ธาเรสึ สตฺถุโน อหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ธารณาย อิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตาสีติมฺหิโต ¶ กปฺเป, เอโก อาสึ มหีปติ;
สมนฺตธารโณ นาม, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุปฺผธารโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปุปฺผธารกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ฉตฺตทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปุตฺโต มม ปพฺพชิโต, กาสายวสโน ตทา;
โส จ พุทฺธตฺตํ สมฺปตฺโต, นิพฺพุโต โลกปูชิโต.
‘‘วิจินนฺโต ¶ สกํ ปุตฺตํ, อคมํ ปจฺฉโต อหํ;
นิพฺพุตสฺส มหนฺตสฺส, จิตกํ อคมาสหํ.
‘‘ปคฺคยฺห อฺชลึ ตตฺถ, วนฺทิตฺวา จิตกํ อหํ;
เสตจฺฉตฺตฺจ ปคฺคยฺห, อาโรเปสึ อหํ ตทา.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ฉตฺตมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ฉตฺตทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจวีเส ¶ อิโต กปฺเป, สตฺต อาสุํ ชนาธิปา;
มหารหสนามา เต, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ฉตฺตทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ฉตฺตทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. สทฺทสฺกตฺเถรอปทานํ
‘‘อนุคฺคตมฺหิ อาทิจฺเจ, ปนาโท [ปสาโท (สฺยา. อฏฺ.)] วิปุโล อหุ;
พุทฺธเสฏฺสฺส โลกมฺหิ, ปาตุภาโว มเหสิโน.
‘‘โฆส [สทฺท (สี. สฺยา.)] มสฺโสสหํ ¶ ตตฺถ, น จ ปสฺสามิ ตํ ชินํ;
มรณฺจ อนุปฺปตฺโต, พุทฺธสฺมนุสฺสรึ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ ¶ กปฺเป, ยํ สฺมลภึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สทฺทสฺโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สทฺทสฺกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. โคสีสนิกฺเขปกตฺเถรอปทานํ
‘‘อารามทฺวารา นิกฺขมฺม, โคสีสํ สนฺถตํ มยา;
อนุโภมิ สกํ กมฺมํ, ปุพฺพกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อาชานิยา วาตชวา, สินฺธวา สีฆวาหนา;
อนุโภมิ สพฺพเมตํ, โคสีสสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘อโห การํ ปรมการํ, สุขตฺเต สุกตํ มยา;
สงฺเฆ กตสฺส การสฺส, น อฺํ กลมคฺฆติ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ สีสํ สนฺถรึ อหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, สนฺถรสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ปฺจสตฺตติกปฺปมฺหิ, สุปฺปติฏฺิตนามโก;
เอโก อาสึ มหาเตโช, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โคสีสนิกฺเขปโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
โคสีสนิกฺเขปกตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. ปาทปูชกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปพฺพเต ¶ ¶ หิมวนฺตมฺหิ, อโหสึ กินฺนโร ตทา;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, ปีตรํสึว ภาณุมํ.
‘‘อุเปตํ ตมหํ [อุเปโตปิ ตทา (สฺยา.), อุเปสึ ตมหํ (?)] พุทฺธํ, วิปสฺสึ โลกนายกํ;
จนฺทนํ ตครฺจาปิ, ปาเท โอสิฺจหํ ตทา.
‘‘เอกนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ ปาทํ อภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปาทปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปาทปูชโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปาทปูชกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. เทสกิตฺตกตฺเถรอปทานํ
‘‘อุปสาลกนาโมหํ ¶ , อโหสึ พฺราหฺมโณ ตทา;
กานนํ วนโมคาฬฺหํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘ทิสฺวาน วนฺทึ ปาเทสุ, โลกาหุติปฏิคฺคหํ;
ปสนฺนจิตฺตํ มํ ตฺวา, พุทฺโธ อนฺตรธายถ.
‘‘กานนา อภินิกฺขมฺม, พุทฺธเสฏฺมนุสฺสรึ;
ตํ เทสํ กิตฺตยิตฺวาน, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ เทสมภิกิตฺตยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เทสกิตฺตโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เทสกิตฺตกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. สรณคมนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปพฺพเต ¶ หิมวนฺตมฺหิ, อโหสึ ลุทฺทโก ตทา;
วิปสฺสึ อทฺทสํ พุทฺธํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘อุปาสิตฺวาน ¶ สมฺพุทฺธํ, เวยฺยาวจฺจมกาสหํ;
สรณฺจ อุปาคจฺฉึ, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘เอกนวุติโต ¶ กปฺเป, สรณํ อุปคจฺฉหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, สรณาคมนปฺผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สรณคมนิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สรณคมนิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. อมฺพปิณฺฑิยตฺเถรอปทานํ
‘‘โรมโส นาม นาเมน, ทานโว อิติ วิสฺสุโต;
อมฺพปิณฺฑี มยา ทินฺนา [อมฺพปิณฺโฑ มยา ทินฺโน (สฺยา.)], วิปสฺสิสฺส มเหสิโน.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยมมฺพมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อมฺพทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อมฺพปิณฺฑิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อมฺพปิณฺฑิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. อนุสํสาวกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปิณฺฑาย ¶ จรมานาหํ, วิปสฺสิมทฺทสํ ชินํ;
อุฬุงฺคภิกฺขํ ปาทาสึ, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต ¶ สุมโน, อภิวาเทสหํ ตทา;
อนุสํสาวยึ พุทฺธํ, อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, อนุสํสาวยึ อหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อนุสํสาวนา ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อนุสํสาวโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อนุสํสาวกตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
จิตกปูชกวคฺโค ตึสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
จิตกํ ¶ ปาริฉตฺโต จ, สทฺทโคสีสสนฺถรํ;
ปาโท ปเทสํ สรณํ, อมฺโพ สํสาวโกปิ จ;
อฏฺตาลีส คาถาโย, คณิตาโย วิภาวิภิ.
อถ ¶ วคฺคุทฺทานํ –
กณิกาโร ¶ หตฺถิทโท, อาลมฺพณุทกาสนํ;
ตุวรํ โถมโก เจว, อุกฺเขปํ สีสุปธานํ.
ปณฺณโท จิตปูชี จ, คาถาโย เจว สพฺพโส;
จตฺตาริ จ สตานีห, เอกปฺาสเมว จ.
ปฺจวีสสตา สพฺพา, ทฺวาสตฺตติ ตทุตฺตริ;
ติสตํ อปทานานํ, คณิตา อตฺถทสฺสิภิ.
กณิการวคฺคทสกํ.
ตติยสตกํ สมตฺตํ.