📜
๔. กุณฺฑธานวคฺโค
๑. กุณฺฑธานตฺเถรอปทานํ
‘‘สตฺตาหํ ¶ ¶ ปฏิสลฺลีนํ, สยมฺภุํ อคฺคปุคฺคลํ;
ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, พุทฺธเสฏฺํ อุปฏฺหึ.
‘‘วุฏฺิตํ กาลมฺาย, ปทุมุตฺตรํ มหามุนึ;
มหนฺตึ กทลีกณฺณึ, คเหตฺวา อุปคจฺฉหํ.
‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา ¶ [ปฏิคฺคเหสิ (สฺยา. ก.)] ภควา, สพฺพฺู [ตํ ผลํ (สี.)] โลกนายโก;
มม จิตฺตํ ปสาเทนฺโต, ปริภฺุชิ มหามุนิ.
‘‘ปริภฺุชิตฺวา สมฺพุทฺโธ, สตฺถวาโห อนุตฺตโร;
สกาสเน นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘เย ¶ จ สนฺติ สมิตาโร [เย วสนฺติ สเมตาโร (สี.)], ยกฺขา อิมมฺหิ ปพฺพเต;
อรฺเ ภูตภพฺยานิ [ภูตคณา สพฺเพ (สฺยา.)], สุณนฺตุ วจนํ มม’.
‘‘โย โส พุทฺธํ อุปฏฺาสิ, มิคราชํว เกสรึ [มิคราชาว เกสรี (สี.)];
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโต.
‘‘‘เอกาทสฺจกฺขตฺตุํ, โส [โสยเมกาทสกฺขตฺตุํ (สี.)] เทวราชา ภวิสฺสติ;
จตุตึสติกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ.
‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
‘‘‘อกฺโกสิตฺวาน สมเณ, สีลวนฺเต อนาสเว;
ปาปกมฺมวิปาเกน, นามเธยฺยํ ลภิสฺสติ [ภวิสฺสติ (ก.)].
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
กุณฺฑธาโนติ นาเมน, สาวโก โส ภวิสฺสติ’.
‘‘ปวิเวกมนุยุตฺโต, ฌายี ฌานรโต อหํ;
โตสยิตฺวาน สตฺถารํ, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สาวเกหิ ¶ ¶ [สาวกคฺเคหิ (สี.)] ปริวุโต, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขโต;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, สลากํ คาหยี ชิโน.
‘‘เอกํสํ ¶ จีวรํ กตฺวา, วนฺทิตฺวา โลกนายกํ;
วทตํ วรสฺส ปุรโต, ปมํ อคฺคเหสหํ.
‘‘เตน กมฺเมน ภควา, ทสสหสฺสีกมฺปโก;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, อคฺคฏฺาเน เปสิ มํ.
‘‘วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ, โยคกฺเขมาธิวาหนํ;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กุณฺฑธาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
กุณฺฑธานตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. สาคตตฺเถรอปทานํ
‘‘โสภิโต ¶ นาม นาเมน, อโหสึ พฺราหฺมโณ ตทา;
ปุรกฺขโต สสิสฺเสหิ, อารามํ อคมาสหํ.
‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขโต;
อารามทฺวารา นิกฺขมฺม, อฏฺาสิ ปุริสุตฺตโม.
‘‘ตมทฺทสาสึ สมฺพุทฺธํ, ทนฺตํ ทนฺตปุรกฺขตํ;
สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สนฺถวึ โลกนายกํ.
‘‘เย เกจิ ปาทปา สพฺเพ, มหิยา เต วิรูหเร;
พุทฺธิมนฺโต ¶ ตถา สตฺตา, รุหนฺติ ชินสาสเน.
‘‘สตฺถวาโหสิ สปฺปฺโ, มเหสิ พหุเก ชเน;
วิปถา อุทฺธริตฺวาน, ปถํ อาจิกฺขเส ตุวํ.
‘‘ทนฺโต ¶ ทนฺตปริกิณฺโณ [ปุรกฺขโต (สฺยา.)], ฌายี ฌานรเตหิ จ;
อาตาปี ปหิตตฺเตหิ, อุปสนฺเตหิ ตาทิภิ.
‘‘อลงฺกโต ปริสาหิ, ปฺุาเณหิ โสภติ;
ปภา นิทฺธาวเต ตุยฺหํ, สูริโยทยเน ยถา.
‘‘ปสนฺนจิตฺตํ ¶ ทิสฺวาน, มเหสี ปทุมุตฺตโร;
ภิกฺขุสงฺเฆ ิโต สตฺถา, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘โย โส หาสํ ชเนตฺวาน, มมํ กิตฺเตสิ พฺราหฺมโณ;
กปฺปานํ สตสหสฺสํ, เทวโลเก รมิสฺสติ.
‘‘‘ตุสิตา หิ จวิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
โคตมสฺส ภควโต, สาสเน ปพฺพชิสฺสติ.
‘‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, อรหตฺตํ [ตุฏฺหฏฺํ (สฺยา. ก.)] ลภิสฺสติ;
สาคโต นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’.
‘‘ปพฺพชิตฺวาน กาเยน, ปาปกมฺมํ วิวชฺชยึ;
วจีทุจฺจริตํ หิตฺวา, อาชีวํ ปริโสธยึ.
‘‘เอวํ ¶ วิหรมาโนหํ, เตโชธาตูสุ โกวิโท;
สพฺพาสเว ปริฺาย, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สาคโต เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สาคตตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. มหากจฺจานตฺเถรอปทานํ
‘‘ปทุมุตฺตรนาถสฺส, ปทุมํ นาม เจติยํ;
สิลาสนํ [สีหาสนํ (ก.)] การยิตฺวา, สุวณฺเณนาภิเลปยึ.
‘‘รตนามยฉตฺตฺจ, ปคฺคยฺห วาฬพีชนึ [วาฬพีชนี (สี. สฺยา.)];
พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ, โลกพนฺธุสฺส ตาทิโน.
‘‘ยาวตา ¶ เทวตา ภุมฺมา [ภูมา (ก.)], สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทา;
รตนามยฉตฺตานํ, วิปากํ กถยิสฺสติ.
‘‘ตฺจ สพฺพํ สุณิสฺสาม, กถยนฺตสฺส สตฺถุโน;
ภิยฺโย หาสํ ชเนยฺยาม, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน.
‘‘เหมาสเน นิสีทิตฺวา, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
ภิกฺขุสงฺฆปริพฺยูฬฺโห [ปริพฺพูฬฺโห (สี.)], อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘เยนิทํ ¶ อาสนํ ทินฺนํ, โสวณฺณํ รตนามยํ;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโต.
‘‘‘ตึสกปฺปานิ ¶ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
สมนฺตา โยชนสตํ, อาภายาภิภวิสฺสติ.
‘‘‘มนุสฺสโลกมาคนฺตฺวา, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;
ปภสฺสโรติ นาเมน, อุคฺคเตโช ภวิสฺสติ.
‘‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ, สตรํสีว อุคฺคโต;
สมนฺตา อฏฺรตนํ, อุชฺโชติสฺสติ ขตฺติโย.
‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
‘‘‘ตุสิตา ¶ หิ จวิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
กจฺจาโน นาม นาเมน, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ.
‘‘‘โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน, อรหา เหสฺสตินาสโว;
โคตโม โลกปชฺโชโต, อคฺคฏฺาเน เปสฺสติ.
‘‘‘สํขิตฺตปุจฺฉิตํ [สํขิตฺตํ ปุจฺฉิตํ (สฺยา. ก.)] ปฺหํ, วิตฺถาเรน กเถสฺสติ;
กถยนฺโต จ ตํ ปฺหํ, อชฺฌาสยํ [อชฺฌาสํ (สี.), อพฺภาสํ (ก.)] ปูรยิสฺสติ’.
‘‘อฑฺเฒ กุเล อภิชาโต, พฺราหฺมโณ มนฺตปารคู;
โอหาย ธนธฺานิ, ปพฺพชึ อนคาริยํ.
‘‘สํขิตฺเตนปิ ปุจฺฉนฺเต, วิตฺถาเรน กเถมหํ;
อชฺฌาสยํ เตสํ ปูเรมิ, โตเสมิ ทฺวิปทุตฺตมํ.
‘‘โตสิโต ¶ เม มหาวีโร, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, เอตทคฺเค เปสิ มํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหากจฺจาโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
มหากจฺจานตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. กาฬุทายิตฺเถรอปทานํ
‘‘ปทุมุตฺตรพุทฺธสฺส ¶ , โลกเชฏฺสฺส ตาทิโน;
อทฺธานํ ปฏิปนฺนสฺส, จรโต จาริกํ ตทา.
‘‘สุผุลฺลํ ปทุมํ คยฺห, อุปฺปลํ มลฺลิกฺจหํ;
ปรมนฺนํ คเหตฺวาน, อทาสึ สตฺถุโน อหํ.
‘‘ปริภฺุชิ มหาวีโร, ปรมนฺนํ สุโภชนํ;
ตฺจ ปุปฺผํ คเหตฺวาน, ชนสฺส สมฺปทสฺสยิ.
‘‘อิฏฺํ กนฺตํ [กนฺตยิทํ (สฺยา.)], ปิยํ โลเก, ชลชํ ปุปฺผมุตฺตมํ;
สุทุกฺกรํ กตํ เตน, โย เม ปุปฺผํ อทาสิทํ.
‘‘โย ¶ ปุปฺผมภิโรเปสิ, ปรมนฺนฺจทาสิ เม;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโต.
‘‘‘ทส อฏฺ จกฺขตฺตุํ [ทส จฏฺกฺขตฺตุํ (สี.), ทสมฏฺกฺขตฺตุํ (สฺยา.)] โส, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
อุปฺปลํ ปทุมฺจาปิ, มลฺลิกฺจ ตทุตฺตริ.
‘‘‘อสฺส ¶ ปฺุวิปาเกน, ทิพฺพคนฺธสมายุตํ;
อากาเส ฉทนํ กตฺวา, ธารยิสฺสติ ตาวเท.
‘‘‘ปฺจวีสติกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;
ปถพฺยา รชฺชํ ปฺจสตํ, วสุธํ อาวสิสฺสติ.
‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน [นาเมน (สี. สฺยา. ก.)], สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
‘‘‘สกกมฺมาภิรทฺโธ ¶ โส, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
สกฺยานํ นนฺทิชนโน, าติพนฺธุ ภวิสฺสติ.
‘‘‘โส ปจฺฉา ปพฺพชิตฺวาน, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
สพฺพาสเว ปริฺาย, นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
‘‘‘ปฏิสมฺภิทมนุปฺปตฺตํ, กตกิจฺจมนาสวํ;
โคตโม โลกพนฺธุ ตํ [โส (สี.)], เอตทคฺเค เปสฺสติ.
‘‘‘ปธานปหิตตฺโต โส, อุปสนฺโต นิรูปธิ;
อุทายี นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก’.
‘‘ราโค ¶ โทโส จ โมโห จ, มาโน มกฺโข จ ธํสิโต;
สพฺพาสเว ปริฺาย, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘โตสยิฺจาปิ สมฺพุทฺธํ, อาตาปี นิปโก อหํ;
ปสาทิโต [ปโมทิโต (สี.)] จ สมฺพุทฺโธ, เอตทคฺเค เปสิ มํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา กาฬุทายี เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
กาฬุทายีเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. โมฆราชตฺเถรอปทานํ
‘‘อตฺถทสฺสี ¶ ตุ ภควา, สยมฺภู อปราชิโต;
ภิกฺขุสงฺฆปริพฺยูฬฺโห, รถิยํ ปฏิปชฺชถ.
‘‘สิสฺเสหิ สมฺปริวุโต, ฆรมฺหา อภินิกฺขมึ;
นิกฺขมิตฺวานหํ ตตฺถ, อทฺทสํ โลกนายกํ.
‘‘อภิวาทิย สมฺพุทฺธํ, สิเร กตฺวาน อฺชลึ;
สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สนฺถวึ โลกนายกํ.
‘‘ยาวตา รูปิโน สตฺตา, อรูปี วา อสฺิโน;
สพฺเพ เต ตว าณมฺหิ, อนฺโต โหนฺติ สโมคธา.
‘‘สุขุมจฺฉิกชาเลน ¶ , อุทกํ โย ปริกฺขิเป;
เย เกจิ อุทเก ปาณา, อนฺโตชาเล ภวนฺติ เต.
‘‘เยสฺจ เจตนา อตฺถิ, รูปิโน จ อรูปิโน;
สพฺเพ เต ตว าณมฺหิ, อนฺโต โหนฺติ สโมคธา.
‘‘สมุทฺธรสิมํ โลกํ, อนฺธการสมากุลํ;
ตว ธมฺมํ สุณิตฺวาน, กงฺขาโสตํ ตรนฺติ เต.
‘‘อวิชฺชานิวุเต โลเก, อนฺธกาเรน โอตฺถเฏ;
ตว ¶ าณมฺหิ โชตนฺเต, อนฺธการา ปธํสิตา.
‘‘ตุวํ จกฺขูสิ สพฺเพสํ, มหาตมปนูทโน;
ตว ธมฺมํ สุณิตฺวาน, นิพฺพายติ พหุชฺชโน.
‘‘ปุฏกํ ¶ ปูรยิตฺวาน [ปีรํ (สี.), ปุตรํ (สฺยา.)], มธุขุทฺทมเนฬกํ;
อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห, อุปเนสึ มเหสิโน.
‘‘ปฏิคฺคณฺหิ มหาวีโร, สหตฺเถน มหา อิสี;
ภฺุชิตฺวา ตฺจ สพฺพฺู, เวหาสํ นภมุคฺคมิ.
‘‘อนฺตลิกฺเข ิโต สตฺถา, อตฺถทสฺสี นราสโภ;
มม จิตฺตํ ปสาเทนฺโต, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘เยนิทํ ถวิตํ าณํ, พุทฺธเสฏฺโ จ โถมิโต;
เตน จิตฺตปฺปสาเทน, ทุคฺคตึ โส น คจฺฉติ.
‘‘‘จตุทฺทสฺจกฺขตฺตุํ [จตุสฏฺิฺจ (สฺยา.)] โส, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
ปถพฺยา รชฺชํ อฏฺสตํ, วสุธํ อาวสิสฺสติ.
‘‘‘ปฺเจว ¶ สตกฺขตฺตฺุจ [อถ ปฺจสตกฺขตฺตุํ (สี.)], จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;
ปเทสรชฺชํ อสงฺเขยฺยํ, มหิยา การยิสฺสติ.
‘‘‘อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
โคตมสฺส ภควโต, สาสเน ปพฺพชิสฺสติ.
‘‘‘คมฺภีรํ นิปุณํ อตฺถํ, าเณน วิจินิสฺสติ;
โมฆราชาติ นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก.
‘‘‘ตีหิ ¶ วิชฺชาหิ สมฺปนฺนํ, กตกิจฺจมนาสวํ;
โคตโม ¶ สตฺถวาหคฺโค, เอตทคฺเค เปสฺสติ’.
‘‘หิตฺวา มานุสกํ โยคํ, เฉตฺวาน ภวพนฺธนํ;
สพฺพาสเว ปริฺาย, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา โมฆราโช เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
โมฆราชตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. อธิมุตฺตตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต โลกนาถมฺหิ, อตฺถทสฺสีนรุตฺตเม;
อุปฏฺหึ ภิกฺขุสงฺฆํ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา.
‘‘นิมนฺเตตฺวา ¶ ภิกฺขุสงฺฆํ [สํฆรตนํ (สี. สฺยา.)], อุชุภูตํ สมาหิตํ;
อุจฺฉุนา มณฺฑปํ กตฺวา, โภเชสึ สงฺฆมุตฺตมํ.
‘‘ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
สพฺเพ สตฺเต อภิโภมิ [อติโภมิ (สี. ก.)], ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อฏฺารเส กปฺปสเต, ยํ ทานมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อุจฺฉุทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อธิมุตฺโต เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
อธิมุตฺตตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. ลสุณทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร ¶ , ตาปโส อาสหํ ตทา;
ลสุณํ อุปชีวามิ, ลสุณํ มยฺหโภชนํ.
‘‘ขาริโย ¶ ปูรยิตฺวาน, สงฺฆารามมคจฺฉหํ;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, สงฺฆสฺส ลสุณํ อทํ.
‘‘วิปสฺสิสฺส นรคฺคสฺส, สาสเน นิรตสฺสหํ;
สงฺฆสฺส ลสุณํ ทตฺวา, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ลสุณํ ยมทํ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ลสุณสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ลสุณทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
ลสุณทายกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. อายาคทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต ¶ โลกนาถมฺหิ, สิขิมฺหิ วทตํ วเร;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, อวนฺทึ ถูปมุตฺตมํ.
‘‘วฑฺฒกีหิ ¶ กถาเปตฺวา, มูลํ ทตฺวานหํ ตทา;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, อายาคํ การเปสหํ.
‘‘อฏฺ กปฺปานิ เทเวสุ, อพฺโพกิณฺณํ [อพฺโพจฺฉินฺนํ (สี.)] วสึ อหํ;
อวเสเสสุ กปฺเปสุ, โวกิณฺณํ สํสรึ อหํ.
‘‘กาเย วิสํ น กมติ, สตฺถานิ น จ หนฺติ เม;
อุทเกหํ น มิยฺยามิ, อายาคสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ยทิจฺฉามิ อหํ วสฺสํ, มหาเมโฆ ปวสฺสติ;
เทวาปิ เม วสํ เอนฺติ, ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตรตนสมฺปนฺโน, ติสกฺขตฺตุํ อโหสหํ;
น มํ เกจาวชานนฺติ, ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ อิโต กปฺเป, อายาคํ ยมการยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อายาคสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อายาคทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อายาคทายกตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. ธมฺมจกฺกิกตฺเถรอปทานํ
‘‘สิทฺธตฺถสฺส ¶ ภควโต, สีหาสนสฺส สมฺมุขา;
ธมฺมจกฺกํ เม ปิตํ, สุกตํ วิฺุวณฺณิตํ.
‘‘จารุวณฺโณว โสภามิ, สโยคฺคพลวาหโน;
ปริวาเรนฺติ มํ นิจฺจํ, อนุยนฺตา พหุชฺชนา.
‘‘สฏฺิตูริยสหสฺเสหิ, ปริจาเรมหํ สทา;
ปริวาเรน โสภามิ, ปฺุกมฺมสฺสิทํ ผลํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ จกฺกํ ปยึ อหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ธมฺมจกฺกสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อิโต เอกาทเส กปฺเป, อฏฺาสึสุ ชนาธิปา;
สหสฺสราชนาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธมฺมจกฺกิโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ธมฺมจกฺกิกตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. กปฺปรุกฺขิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สิทฺธตฺถสฺส ภควโต, ถูปเสฏฺสฺส สมฺมุขา;
วิจิตฺตทุสฺเส ลเคตฺวา [ลคฺเคตฺวา (สี. สฺยา.)], กปฺปรุกฺขํ เปสหํ.
‘‘ยํ ¶ ¶ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
โสภยนฺโต มม ทฺวารํ, กปฺปรุกฺโข ปติฏฺติ.
‘‘อหฺจ ¶ ปริสา เจว, เย เกจิ มม วสฺสิตา [นิสฺสิตา (สี.)];
ตมฺหา ทุสฺสํ คเหตฺวาน, นิวาเสม มยํ สทา [ตทา (สฺยา.)].
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ รุกฺขํ ปยึ อหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, กปฺปรุกฺขสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อิโต จ สตฺตเม กปฺเป, สุเจฬา อฏฺ ขตฺติยา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กปฺปรุกฺขิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
กปฺปรุกฺขิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
กุณฺฑธานวคฺโค จตุตฺโถ.
ตสฺสุทฺทานํ –
กุณฺฑสาคตกจฺจานา, อุทายี โมฆราชโก;
อธิมุตฺโต ลสุณโท, อายาคี ธมฺมจกฺกิโก;
กปฺปรุกฺขี จ ทสโม, คาถา ทฺวยทสสตํ [คาถาโย ทฺวาทสสตํ (สี.)].