📜
๓๑. ปทุมเกสรวคฺโค
๑. ปทุมเกสริยตฺเถรอปทานํ
‘‘อิสิสงฺเฆ ¶ ¶ อหํ ปุพฺเพ, อาสึ มาตงฺควารโณ;
มเหสีนํ ปสาเทน, ปทฺมเกสรโมกิรึ.
‘‘ปจฺเจกชินเสฏฺเสุ, ธุตราเคสุ ตาทิสุ;
เตสุ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, เกสรํ โอกิรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา ปทุมเกสริโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปทุมเกสริยตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. สพฺพคนฺธิยตฺเถรอปทานํ
‘‘คนฺธมาลํ มยา ทินฺนํ, วิปสฺสิสฺส มเหสิโน;
อทาสึ อุชุภูตสฺส, โกเสยฺยวตฺถมุตฺตมํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ วตฺถมททึ [คนฺธมททึ (สฺยา.)] ปุเร;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, คนฺธทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อิโต ¶ ปนฺนรเส กปฺเป, สุเจโฬ นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สพฺพคนฺธิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สพฺพคนฺธิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ปรมนฺนทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘กณิการํว ¶ ¶ โชตนฺตํ, อุทยนฺตํว ภาณุมํ;
วิปสฺสึ อทฺทสํ พุทฺธํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘อฺชลึ ¶ ปคฺคเหตฺวาน, อภิเนสึ สกํ ฆรํ;
อภิเนตฺวาน สมฺพุทฺธํ, ปรมนฺนมทาสหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ปรมนฺนมทึ [ปรมนฺนํ ททึ (สี.), ปรมนฺนมทํ (สฺยา.)] ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปรมนฺนสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปรมนฺนทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปรมนฺนทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. ธมฺมสฺกตฺเถรอปทานํ
‘‘วิปสฺสิโน ภควโต, มหาโพธิมโห อหุ;
รุกฺขฏฺสฺเสว สมฺพุทฺโธ, [รุกฺขฏฺเเยว สมฺพุทฺเธ (สี.), รุกฺขฏฺโ อิว สมฺพุทฺโธ (อฏฺ.) เอตฺถ รุกฺขฏฺสฺเสว โพธิมหการชนสฺส สมฺพุทฺโธ จตุสจฺจํ ปกาเสตีติ อตฺโถปิ สกฺกา าตุํ] โลกเชฏฺโ นราสโภ [โลกเชฏฺเ นราสเภ (สี.)].
‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขโต;
จตุสจฺจํ ปกาเสติ, วาจาสภิมุทีรยํ.
‘‘สงฺขิตฺเตน จ เทเสนฺโต, วิตฺถาเรน จ เทสยํ [เทสยิ (สฺยา.), ภาสติ (ก.)];
วิวฏฺฏจฺฉโท สมฺพุทฺโธ, นิพฺพาเปสิ มหาชนํ.
‘‘ตสฺสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน, โลกเชฏฺสฺส ตาทิโน;
วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, ปกฺกามึ อุตฺตรามุโข.
‘‘เอกนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ ธมฺมมสุณึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ธมฺมสวสฺสิทํ ผลํ.
‘‘เตตฺตึสมฺหิ ¶ อิโต กปฺเป, เอโก อาสึ มหีปติ;
สุตวา นาม นาเมน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธมฺมสฺโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ธมฺมสฺกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. ผลทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ภาคีรถีนทีตีเร ¶ ¶ , อโหสิ อสฺสโม ตทา;
ตมหํ อสฺสมํ คจฺฉึ, ผลหตฺโถ อเปกฺขวา.
‘‘วิปสฺสึ ตตฺถ อทฺทกฺขึ, ปีตรํสึว ภาณุมํ;
ยํ เม อตฺถิ ผลํ สพฺพํ, อทาสึ สตฺถุโน อหํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ผลํ อททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ผลทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา ผลทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ผลทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. สมฺปสาทกตฺเถรอปทานํ
‘‘‘นโม เต พุทฺธ วีรตฺถุ, วิปฺปมุตฺโตสิ สพฺพธิ;
พฺยสนมฺหิ [พฺยสนํ หิ (สี.)] อนุปฺปตฺโต, ตสฺส เม สรณํ ภว’.
‘‘สิทฺธตฺโถ ตสฺส พฺยากาสิ, โลเก อปฺปฏิปุคฺคโล;
‘มโหทธิสโม สงฺโฆ, อปฺปเมยฺโย อนุตฺตโร.
‘‘‘ตตฺถ ตฺวํ วิรเช เขตฺเต, อนนฺตผลทายเก;
สงฺเฆ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สุพีชํ วาป [จาปิ (สี.), วาปิ (สฺยา.)] โรปย.
‘‘อิทํ ¶ วตฺวาน สพฺพฺู, โลกเชฏฺโ นราสโภ;
มเมว อนุสาสิตฺวา, เวหาสํ นภมุคฺคมิ.
‘‘อจิรํ คตมตฺตมฺหิ, สพฺพฺุมฺหิ นราสเภ;
มรณํ สมนุปฺปตฺโต, ตุสิตํ อุปปชฺชหํ.
‘‘ตทาหํ วิรเช เขตฺเต, อนนฺตผลทายเก;
สงฺเฆ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ปสาทมลภึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปสาทสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สมฺปสาทโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สมฺปสาทกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. อารามทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘สิทฺธตฺถสฺส ¶ ภควโต, อาราโม โรปิโต มยา;
สนฺทจฺฉาเยสุ [สีตฉาเยสุ (สฺยา.), สนฺตจฺฉาเยสุ (ก.)] รุกฺเขสุ, อุปาสนฺเตสุ ปกฺขิสุ.
‘‘อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ;
อารามํ อภินาเมสึ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, ผลํ ปุปฺผมทาสหํ;
ตโต ชาตปฺปสาโทว, ตํ วนํ ปริณามยึ.
‘‘พุทฺธสฺส ยมิทํ ทาสึ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;
ภเว นิพฺพตฺตมานมฺหิ, นิพฺพตฺตติ ผลํ มม.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ อารามมทํ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อารามสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘สตฺตตึเส อิโต กปฺเป, สตฺตาสุํ มุทุสีตลา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อารามทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อารามทายกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. อนุเลปทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อตฺถทสฺสิสฺส มุนิโน, อทฺทสํ สาวกํ อหํ;
นวกมฺมํ กโรนฺตสฺส, สีมาย อุปคจฺฉหํ.
‘‘นิฏฺิเต นวกมฺเม จ, อนุเลปมทาสหํ;
ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, ปฺุกฺเขตฺเต อนุตฺตเร.
‘‘อฏฺารเส ¶ กปฺปสเต, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อนุเลปสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อนุเลปทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อนุเลปทายกตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. พุทฺธสฺกตฺเถรอปทานํ
‘‘อุเทนฺตํ ¶ ¶ สตรํสึว, ปีตรํสึว ภาณุมํ;
วนนฺตรคตํ สนฺตํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ.
‘‘อทฺทสํ สุปินนฺเตน, สิทฺธตฺถํ โลกนายกํ;
ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สุคตึ อุปปชฺชหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ สฺมลภึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธสฺายิทํ ผลํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พุทฺธสฺโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
พุทฺธสฺกตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ปพฺภารทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปิยทสฺสิโน ภควโต, ปพฺภาโร โสธิโต มยา;
ฆฏกฺจ อุปฏฺาสึ, ปริโภคาย ตาทิโน.
‘‘ตํ เม พุทฺโธ วิยากาสิ, ปิยทสฺสี มหามุนิ;
สหสฺสกณฺโฑ สตเภณฺฑุ [สตเคณฺฑุ (สฺยา. ก.)], ธชาลุ หริตามโย.
‘‘นิพฺพตฺติสฺสติ ¶ โส ยูโป, รตนฺจ อนปฺปกํ;
ปพฺภารทานํ ทตฺวาน, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทหํ.
‘‘อิโต พาตฺตึสกปฺปมฺหิ, สุสุทฺโธ นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปพฺภารทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปพฺภารทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
ปทุมเกสรวคฺโค เอกตึสติโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
เกสรํ คนฺธมนฺนฺจ, ธมฺมสฺี ผเลน จ;
ปสาทารามทายี จ, เลปโก พุทฺธสฺโก;
ปพฺภารโท จ คาถาโย, เอกปฺาส กิตฺติตา.