📜
๗. สกจินฺตนิยวคฺโค
๑. สกจินฺตนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปวนํ ¶ ¶ ¶ กานนํ ทิสฺวา, อปฺปสทฺทมนฺนาวิลํ;
อิสีนํ อนุจิณฺณํว, อาหุตีนํ ปฏิคฺคหํ.
‘‘ถูปํ กตฺวาน ปุลินํ [เวฬุนา (อฏฺ.), เวฬินํ (สฺยา.)], นานาปุปฺผํ สโมกิรึ;
สมฺมุขา วิย สมฺพุทฺธํ, นิมฺมิตํ อภิวนฺทหํ.
‘‘สตฺตรตนสมฺปนฺโน ¶ , ราชา รฏฺมฺหิ อิสฺสโร;
สกกมฺมาภิรทฺโธหํ, ปุปฺผปูชายิทํ [ถูปปูชายิทํ (สี.)] ผลํ.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปุปฺผปูชายิทํ [ถูปปูชายิทํ (สี.)] ผลํ.
‘‘อสีติกปฺเปนนฺตยโส, จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จตุทีปมฺหิ อิสฺสโร.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สกจินฺตนิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สกจินฺตนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. อโวปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘วิหารา อภินิกฺขมฺม, อพฺภุฏฺหิย [อพฺภุฏฺาสิ จ (สฺยา. ก.)] จงฺกเม;
จตุสจฺจํ ปกาสนฺโต, เทเสติ [เทเสนฺโต (สฺยา. ก.)] อมตํ ปทํ.
‘‘สิขิสฺส ¶ คิรมฺาย, พุทฺธเสฏฺสฺส ตาทิโน;
นานาปุปฺผํ คเหตฺวาน, อากาสมฺหิ สโมกิรึ.
‘‘เตน ¶ กมฺเมน ทฺวิปทินฺท, โลกเชฏฺ นราสภ;
ปตฺโตมฺหิ อจลํ านํ, หิตฺวา ชยปราชยํ.
‘‘เอกตฺตึเส ¶ อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปุปฺผปูชายิทํ ผลํ.
‘‘อิโต วีสติกปฺปมฺหิ, สุเมโธ นาม ขตฺติโย;
สตฺตรตนสมฺปนฺโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพโล.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อโวปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อโวปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ปจฺจาคมนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สินฺธุยา ¶ นทิยา ตีเร, จกฺกวาโก อหํ ตทา;
สุทฺธเสวาลภกฺโขหํ, ปาเปสุ จ สุสฺโต.
‘‘อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, คจฺฉนฺตํ อนิลฺชเส;
ตุณฺเฑน สาลํ ปคฺคยฺห, วิปสฺสิสฺสาภิโรปยึ.
‘‘ยสฺส ¶ สทฺธา ตถาคเต, อจลา สุปติฏฺิตา;
เตน จิตฺตปฺปสาเทน, ทุคฺคตึ โส น คจฺฉติ.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, พุทฺธเสฏฺสฺส สนฺติเก;
วิหงฺคเมน สนฺเตน, สุพีชํ โรปิตํ มยา.
‘‘เอกนวุติโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ [ปุปฺผปูชายิทํ (สี.)] ผลํ.
‘‘สุจารุทสฺสนา นาม, อฏฺเเต เอกนามกา;
กปฺเป สตฺตรเส อาสุํ, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปจฺจาคมนิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปจฺจาคมนิยตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. ปรปฺปสาทกตฺเถรอปทานํ
‘‘อุสภํ ¶ ¶ ปวรํ วีรํ, มเหสึ วิชิตาวินํ;
สุวณฺณวณฺณํ สมฺพุทฺธํ, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติ.
‘‘หิมวาวาปริเมยฺโย, สาคโรว ทุรุตฺตโร;
ตเถว ฌานํ พุทฺธสฺส, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติ.
‘‘วสุธา ยถาปฺปเมยฺยา, จิตฺตา วนวฏํสกา;
ตเถว ¶ สีลํ พุทฺธสฺส, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติ.
‘‘อนิลฺชสาสงฺขุพฺโภ [อนิลโชว อสงฺโขโภ (สี.)], ยถากาโส อสงฺขิโย;
ตเถว าณํ พุทฺธสฺส, โก ทิสฺวา นปฺปสีทติ.
‘‘อิมาหิ ¶ จตุคาถาหิ, พฺราหฺมโณ เสนสวฺหโย;
พุทฺธเสฏฺํ ถวิตฺวาน, สิทฺธตฺถํ อปราชิตํ.
‘‘จตุนฺนวุติกปฺปานิ, ทุคฺคตึ นุปปชฺชถ;
สุคตึ สุขสมฺปตฺตึ [สุคตีสุ สุสุมฺปตฺตึ (สี. สฺยา.)], อนุโภสิมนปฺปกํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ถวิตฺวา โลกนายกํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, โถมนาย [โถมนสฺส (สฺยา.)] อิทํ ผลํ.
‘‘จาตุทฺทสมฺหิ กปฺปมฺหิ, จตุโร อาสุมุคฺคตา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปรปฺปสาทโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปรปฺปสาทกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. ภิสทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘เวสฺสภู นาม นาเมน, อิสีนํ ตติโย อหุ;
กานนํ วนโมคยฺห, วิหาสิ ปุริสุตฺตโม.
‘‘ภิสมุฬาลํ ¶ ¶ ¶ คณฺหิตฺวา, อคมํ พุทฺธสนฺติกํ;
ตฺจ พุทฺธสฺส ปาทาสึ, ปสนฺโน เสหิ ปาณิภิ.
‘‘กเรน จ ปรามฏฺโ, เวสฺสภูวรพุทฺธินา;
สุขาหํ นาภิชานามิ, สมํ เตน กุโตตฺตรึ.
‘‘จริโม วตฺตเต มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
หตฺถินาเคน สนฺเตน, กุสลํ โรปิตํ มยา [นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโว (สฺยา.)].
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สโมธานา จ ราชาโน, โสฬส มนุชาธิปา;
กปฺปมฺหิ จุทฺทเส [เตรเส (สี. สฺยา.)] อาสุํ, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ภิสทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ภิสทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. สุจินฺติตตฺเถรอปทานํ
‘‘คิริทุคฺคจโร ¶ อาสึ, อภิชาโตว เกสรี;
มิคสงฺฆํ วธิตฺวาน, ชีวามิ ปพฺพตนฺตเร.
‘‘อตฺถทสฺสี ¶ ตุ ภควา, สพฺพฺู วทตํ วโร;
มมุทฺธริตุกาโม โส, อาคจฺฉิ ปพฺพตุตฺตมํ.
‘‘ปสทฺจ มิคํ หนฺตฺวา, ภกฺขิตุํ สมุปาคมึ;
ภควา ตมฺหิ สมเย, ภิกฺขมาโน [สิกฺขาจาโร (สฺยา.)] อุปาคมิ.
‘‘วรมํสานิ ปคฺคยฺห, อทาสึ ตสฺส สตฺถุโน;
อนุโมทิ มหาวีโร, นิพฺพาเปนฺโต มมํ ตทา.
‘‘เตน ¶ จิตฺตปฺปสาเทน, คิริทุคฺคํ ปวิสึ อหํ;
ปีตึ อุปฺปาทยิตฺวาน, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ.
‘‘เอเตน ¶ มํสทาเนน, จิตฺตสฺส ปณิธีหิ จ;
ปนฺนรเส กปฺปสเต, เทวโลเก รมึ อหํ.
‘‘อวเสเสสุ กปฺเปสุ, กุสลํ จินฺติตํ [นิจิตํ (สี.), กริตํ (สฺยา.)] มยา;
เตเนว มํสทาเนน, พุทฺธานุสฺสรเณน จ.
‘‘อฏฺตฺตึสมฺหิ กปฺปมฺหิ, อฏฺ ทีฆายุนามกา;
สฏฺิมฺหิโต กปฺปสเต, ทุเว วรุณนามกา [สรณนามกา (สฺยา.)].
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุจินฺติโต เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สุจินฺติตตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. วตฺถทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปกฺขิชาโต ¶ ¶ ตทา อาสึ, สุปณฺโณ ครุฬาธิโป;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, คจฺฉนฺตํ คนฺธมาทนํ.
‘‘ชหิตฺวา ครุฬวณฺณํ, มาณวกํ อธารยึ;
เอกํ วตฺถํ มยา ทินฺนํ, ทฺวิปทินฺทสฺส ตาทิโน.
‘‘ตฺจ ทุสฺสํ ปฏิคฺคยฺห, พุทฺโธ โลกคฺคนายโก;
อนฺตลิกฺเข ิโต สตฺถา, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘อิมินา วตฺถทาเนน, จิตฺตสฺส ปณิธีหิ จ;
ปหาย ครุฬํ โยนึ, เทวโลเก รมิสฺสติ’.
‘‘อตฺถทสฺสี ตุ ภควา, โลกเชฏฺโ นราสโภ;
วตฺถทานํ ปสํสิตฺวา, ปกฺกามิ อุตฺตรามุโข.
‘‘ภเว นิพฺพตฺตมานมฺหิ, โหนฺติ เม วตฺถสมฺปทา;
อากาเส ฉทนํ โหติ, วตฺถทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อรุณวา ¶ [อรุณกา (สี.), อรุณสา (สฺยา.)] สตฺต ชนา, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา;
ฉตฺตึสติมฺหิ อาสึสุ, กปฺปมฺหิ มนุชาธิปา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วตฺถทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
วตฺถทายกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. อมฺพทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘อโนมทสฺสี ¶ ภควา, นิสินฺโน ปพฺพตนฺตเร;
เมตฺตาย อผริ โลเก, อปฺปมาเณ นิรูปธิ.
‘‘กปิ อหํ ตทา อาสึ, หิมวนฺเต นคุตฺตเม;
ทิสฺวา อโนมทสฺสึ ตํ [อโนมํ อมิตํ (สี.), อโนมมธิตํ (สฺยา.)], พุทฺเธ จิตฺตํ ปสาทยึ.
‘‘อวิทูเร หิมวนฺตสฺส, อมฺพาสุํ ผลิโน ตทา;
ตโต ปกฺกํ คเหตฺวาน, อมฺพํ สมธุกํ อทํ.
‘‘ตํ ¶ เม พุทฺโธ วิยากาสิ, อโนมทสฺสี มหามุนิ;
อิมินา มธุทาเนน, อมฺพทาเนน จูภยํ.
‘‘สตฺตปฺาสกปฺปมฺหิ, เทวโลเก รมิสฺสติ;
อวเสเสสุ กปฺเปสุ, โวกิณฺณํ สํสริสฺสติ.
‘‘เขเปตฺวา ปาปกํ กมฺมํ, ปริปกฺกาย พุทฺธิยา;
วินิปาตมคนฺตฺวาน, กิเลเส ฌาปยิสฺสติ.
‘‘ทเมน อุตฺตเมนาหํ, ทมิโตมฺหิ มเหสินา;
ปตฺโตมฺหิ อจลํ านํ, หิตฺวา ชยปราชยํ.
‘‘สตฺตสตฺตติกปฺปสเต, อมฺพฏฺชสนามกา;
จตุทฺทส เต ราชาโน, จกฺกวตฺตี มหพฺพลา.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา อมฺพทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
อมฺพทายกตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. สุมนตฺเถรอปทานํ
‘‘สุมโน ¶ ¶ นาม นาเมน, มาลากาโร อหํ ตทา;
อทฺทสํ วิรชํ พุทฺธํ, โลกาหุติปฏิคฺคหํ.
‘‘อุโภ หตฺเถหิ ปคฺคยฺห, สุมนํ ปุปฺผมุตฺตมํ;
พุทฺธสฺส อภิโรเปสึ, สิขิโน โลกพนฺธุโน.
‘‘อิมาย ปุปฺผปูชาย, เจตนาปณิธีหิ จ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ [ปุปฺผปูชายิทํ (สี.)] ผลํ.
‘‘ฉพฺพีสติมฺหิ กปฺปมฺหิ, จตฺตาโรสุํ มหายสา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, ราชาโน จกฺกวตฺติโน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุมโน เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สุมนตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. ปุปฺผจงฺโกฏิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อภีตรูปํ ¶ ¶ สีหํว, ครุฬคฺคํว ปกฺขินํ;
พฺยคฺฆูสภํว ปวรํ, อภิชาตํว เกสรึ.
‘‘สิขึ ติโลกสรณํ, อเนชํ อปราชิตํ;
นิสินฺนํ สมณานคฺคํ, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํ.
‘‘จงฺโกฏเก [จงฺโคฏเก (สี.)] เปตฺวาน, อโนชํ ปุปฺผมุตฺตมํ;
สห จงฺโกฏเกเนว, พุทฺธเสฏฺํ สโมกิรึ.
‘‘เตน จิตฺตปฺปสาเทน, ทฺวิปทินฺท นราสภ;
ปตฺโตมฺหิ อจลํ านํ, หิตฺวา ชยปราชยํ.
‘‘เอกตฺตึเส อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สมฺปุณฺเณ ¶ ¶ ตึสกปฺปมฺหิ, เทวภูติสนามกา;
สตฺตรตนสมฺปนฺนา, ปฺจาสุํ จกฺกวตฺติโน.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุปฺผจงฺโกฏิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
ปุปฺผจงฺโกฏิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
สกจินฺตนิยวคฺโค สตฺตโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
สกจินฺตี ¶ อโวปุปฺผี, สปจฺจาคมเนน จ;
ปรปฺปสาที ภิสโท, สุจินฺติ วตฺถทายโก.
อมฺพทายี จ สุมโน, ปุปฺผจงฺโกฏกีปิ จ;
คาเถกสตฺตติ วุตฺตา, คณิตา อตฺถทสฺสิภิ.