📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
ขุทฺทกนิกาเย
เถราปทานปาฬิ
(ทุติโย ภาโค)
๔๓. สกึสมฺมชฺชกวคฺโค
๑. สกึสมฺมชฺชกตฺเถรอปทานํ
‘‘วิปสฺสิโน ¶ ¶ ¶ ภควโต, ปาฏลึ โพธิมุตฺตมํ;
ทิสฺวาว ตํ ปาทปคฺคํ, ตตฺถ จิตฺตํ ปสาทยึ.
‘‘สมฺมชฺชนึ คเหตฺวาน, โพธึ สมฺมชฺชิ ตาวเท;
สมฺมชฺชิตฺวาน ตํ โพธึ, อวนฺทึ ปาฏลึ อหํ.
‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, สิเร กตฺวาน อฺชลึ;
นมสฺสมาโน ตํ โพธึ, คฺฉึ ปฏิกุฏึ อหํ.
‘‘ตาทิมคฺเคน ¶ คจฺฉามิ, สรนฺโต โพธิมุตฺตมํ;
อชคโร มํ ปีเฬสิ, โฆรรูโป มหพฺพโล.
‘‘อาสนฺเน ¶ เม กตํ กมฺมํ, ผเลน โตสยี มมํ;
กเฬวรํ เม คิลติ, เทวโลเก รมามหํ.
‘‘อนาวิลํ มม จิตฺตํ, วิสุทฺธํ ปณฺฑรํ สทา;
โสกสลฺลํ น ชานามิ, จิตฺตสนฺตาปนํ มม.
‘‘กุฏฺํ คณฺโฑ กิลาโส จ, อปมาโร วิตจฺฉิกา;
ททฺทุ กณฺฑุ จ เม นตฺถิ, ผลํ สมฺมชฺชนายิทํ [สมฺมชฺชเน อิทํ (สี.)].
‘‘โสโก ¶ จ ปริเทโว จ, หทเย เม น วิชฺชติ;
อภนฺตํ อุชุกํ จิตฺตํ, ผลํ สมฺมชฺชนายิทํ.
‘‘สมาธีสุ ¶ น มชฺชามิ [สมาธีสุ น สชฺชามิ (สี.), สมาธึ ปุน ปชฺชามิ (สฺยา)], วิสทํ โหติ มานสํ;
ยํ ยํ สมาธิมิจฺฉามิ, โส โส สมฺปชฺชเต มมํ.
‘‘รชนีเย น รชฺชามิ, อโถ ทุสฺสนิเยสุ [โทสนิเยสุ (สี. สฺยา. ก.)] จ;
โมหนีเย น มุยฺหามิ, ผลํ สมฺมชฺชนายิทํ.
‘‘เอกนวุติโต [เอกนวุเต อิโต (สี. สฺยา.)] กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ผลํ สมฺมชฺชนายิทํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก;
ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สกึสมฺมชฺชโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
สกึสมฺมชฺชกตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. เอกทุสฺสทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘นคเร ¶ หํสวติยา, อโหสึ ติณหารโก;
ติณหาเรน ชีวามิ, เตน โปเสมิ ทารเก.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;
ตมนฺธการํ นาเสตฺวา, อุปฺปชฺชิ โลกนายโก.
‘‘สเก ¶ ฆเร นิสีทิตฺวา, เอวํ จินฺเตสิ ตาวเท;
‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, เทยฺยธมฺโม น วิชฺชติ.
‘‘‘อิทํ ¶ เม สาฏกํ เอกํ, นตฺถิ เม โกจิ ทายโก;
ทุกฺโข นิรยสมฺผสฺโส, โรปยิสฺสามิ ทกฺขิณํ’.
‘‘เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, สกํ จิตฺตํ ปสาทยึ;
เอกํ ทุสฺสํ คเหตฺวาน, พุทฺธเสฏฺสฺสทาสหํ.
‘‘เอกํ ¶ ทุสฺสํ ททิตฺวาน, อุกฺกุฏฺึ สมฺปวตฺตยึ;
‘ยทิ พุทฺโธ ตุวํ วีร, ตาเรหิ มํ มหามุนิ’.
‘‘ปทุมุตฺตโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห;
มม ทานํ ปกิตฺเตนฺโต, อกา เม อนุโมทนํ.
‘‘‘อิมินา เอกทุสฺเสน, เจตนาปณิธีหิ จ;
กปฺปสตสหสฺสานิ, วินิปาตํ น คจฺฉสิ.
‘‘‘ฉตฺตึสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสสิ;
เตตฺตึสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี [จกฺกวตฺติ (สฺยา.)] ภวิสฺสสิ.
‘‘‘ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ [อสงฺกยํ (สฺยา. ก.) เอวมุปริปิ];
เทวโลเก มนุสฺเส วา, สํสรนฺโต ตุวํ ภเว.
‘‘‘รูปวา คุณสมฺปนฺโน, อนวกฺกนฺตเทหวา [อนุวตฺตนฺต… (สฺยา)];
อกฺโขภํ อมิตํ ทุสฺสํ, ลภิสฺสสิ ยทิจฺฉกํ’.
‘‘อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ, ชลชุตฺตมนามโก;
นภํ อพฺภุคฺคมี วีโร [ธีโร (สี. สฺยา.)], หํสราชาว อมฺพเร.
‘‘ยํ ¶ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
โภเค เม อูนตา นตฺถิ, เอกทุสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ปทุทฺธาเร ¶ ปทุทฺธาเร, ทุสฺสํ นิพฺพตฺตเต มมํ;
เหฏฺา ทุสฺสมฺหิ ติฏฺามิ, อุปริจฺฉทนํ มม.
‘‘จกฺกวาฬํ อุปาทาย, สกานนํ สปพฺพตํ;
อิจฺฉมาโน จหํ อชฺช, ทุสฺเสหจฺฉาทเยยฺย ตํ.
‘‘เตเนว เอกทุสฺเสน, สํสรนฺโต ภวาภเว;
สุวณฺณวณฺโณ หุตฺวาน, สํสรามิ ภวาภเว.
‘‘วิปากํ ¶ วิเอกทุสฺสสฺส, นาชฺฌคํ กตฺถจิกฺขยํ;
อยํ เม อนฺติมา ชาติ, วิปจฺจติ อิธาปิ เม.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ ทุสฺสมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, เอกทุสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกทุสฺสทายโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
เอกทุสฺสทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. เอกาสนทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร ¶ ¶ , โคสิโต นาม ปพฺพโต;
อสฺสโม สุกโต มยฺหํ, ปณฺณสาลา สุมาปิตา.
‘‘นารโท นาม นาเมน, กสฺสโป อิติ มํ วิทู;
สุทฺธิมคฺคํ คเวสนฺโต, วสามิ โคสิเต ตทา.
‘‘ปทุมุตฺตโร นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;
วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ, อคฺฉิ อนิลฺชสา.
‘‘วนคฺเค คจฺฉมานสฺส, ทิสฺวา รํสึ มเหสิโน;
กฏฺมฺจํ ปฺาเปตฺวา, อชินฺจ อปตฺถรึ.
‘‘อาสนํ ¶ ปฺาเปตฺวาน, สิเร กตฺวาน อฺชลึ;
โสมนสฺสํ ปเวทิตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวึ.
‘‘‘สลฺลกตฺโต มหาวีร, อาตุรานํ ติกิจฺฉโก;
มมํ โรคปเรตสฺส [ราค… (สฺยา.)], ติกิจฺฉํ เทหิ นายก.
‘‘‘กลฺลตฺถิกา เย ปสฺสนฺติ, พุทฺธเสฏฺ ตุวํ มุเน;
ธุวตฺถสิทฺธึ ปปฺโปนฺติ, เอเตสํ อชโร [ชชฺชโร (สี. ปี. ก.)] ภเว.
‘‘‘น ¶ เม เทยฺยธมฺโม อตฺถิ, ปวตฺตผลโภชิหํ;
อิทํ เม อาสนํ อตฺถิ [น เม เทยฺยํ ตว อตฺถิ (สี. สฺยา.)], นิสีท กฏฺมฺจเก’.
‘‘นิสีทิ ตตฺถ ภควา, อสมฺภีโตว [อจฺฉมฺภิโตว (สฺยา. ก.)] เกสรี;
มุหุตฺตํ วีตินาเมตฺวา, อิทํ วจนมพฺรวิ.
‘‘‘วิสฏฺโ ¶ [วิสฺสตฺโถ (สี. ปี), วิสฺสฏฺโ (สฺยา. ก.)] โหหิ มา ภายิ, ลทฺโธ โชติรโส ตยา;
ยํ ตุยฺหํ ปตฺถิตํ สพฺพํ, ปริปูริสฺสตินาคเต [ปริปูริสฺสตาสนํ (สฺยา. ก.)].
‘‘‘น โมฆํ ตํ กตํ ตุยฺหํ, ปฺุกฺเขตฺเต อนุตฺตเร;
สกฺกา อุทฺธริตุํ อตฺตา, ยสฺส จิตฺตํ ปณีหิตํ [สุนีหิตํ (สฺยา.)].
‘‘‘อิมินาสนทาเนน, เจตนาปณิธีหิ จ;
กปฺปสตสหสฺสานิ, วินิปาตํ น คจฺฉสิ.
‘‘‘ปฺาสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสสิ;
อสีติกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสสิ.
‘‘‘ปเทสรชฺชํ ¶ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ;
สพฺพตฺถ สุขิโต หุตฺวา, สํสาเร สํสริสฺสสิ’.
‘‘อิทํ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ, ชลชุตฺตมนามโก;
นภํ อพฺภุคฺคมี วีโร, หํสราชาว อมฺพเร.
‘‘หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, สรถํ สนฺทมานิกํ;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ, เอกาสนสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กานนํ ปวิสิตฺวาปิ, ยทา อิจฺฉามิ อาสนํ;
มม สงฺกปฺปมฺาย, ปลฺลงฺโก อุปติฏฺติ.
‘‘วาริมชฺฌคโต สนฺโต, ยทา อิจฺฉามิ อาสนํ;
มม สงฺกปฺปมฺาย, ปลฺลงฺโก อุปติฏฺติ.
‘‘ยํ ¶ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
ปลฺลงฺกสตสหสฺสานิ, ปริวาเรนฺติ มํ สทา.
‘‘ทุเว ¶ ¶ ภเว สํสรามิ, เทวตฺเต อถ มานุเส;
ทุเว กุเล ปชายามิ, ขตฺติเย อถ พฺราหฺมเณ.
‘‘เอกาสนํ ททิตฺวาน, ปฺุกฺเขตฺเต อนุตฺตเร;
ธมฺมปลฺลงฺกมาทาย [ธมฺมปลฺลงฺกมฺาย (สฺยา. ก.)], วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ ทานมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, เอกาสนสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกาสนทายโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
เอกาสนทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. สตฺตกทมฺพปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร, กุกฺกุโฏ [กทมฺโพ (สี. สฺยา. ปี.)] นาม ปพฺพโต;
ตมฺหิ ปพฺพตปาทมฺหิ, สตฺต พุทฺธา วสึสุ เต.
‘‘กทมฺพํ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, ปคฺคเหตฺวาน อฺชลึ;
สตฺต มาลา คเหตฺวาน, ปฺุจิตฺเตน [ปุณฺณจิตฺเตน (ก.)] โอกิรึ.
‘‘เตน ¶ กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวตึสมคจฺฉหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สตฺตกทมฺพปุปฺผิโย เถโร อิมา
คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
สตฺตกทมฺพปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถรอปทานํ
‘‘วนกมฺมิโก ปุเร อาสึ, ปิตุมาตุมเตนหํ [ปิตุปิตามเหนหํ (สี. สฺยา. ปี.)];
ปสุมาเรน ชีวามิ, กุสลํ เม น วิชฺชติ.
‘‘มม อาสยสามนฺตา, ติสฺโส โลกคฺคนายโก;
ปทานิ ตีณิ ทสฺเสสิ, อนุกมฺปาย จกฺขุมา.
‘‘อกฺกนฺเต จ ปเท ทิสฺวา, ติสฺสนามสฺส สตฺถุโน;
หฏฺโ หฏฺเน จิตฺเตน, ปเท จิตฺตํ ปสาทยึ.
‘‘โกรณฺฑํ ¶ ปุปฺผิตํ ทิสฺวา, ปาทปํ ธรณีรุหํ;
สโกสกํ คเหตฺวาน, ปทเสฏฺมปูชยึ.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวตึสมคจฺฉหํ.
‘‘ยํ ยํ โยนุปปชฺชามิ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
โกรณฺฑวณฺณโกเยว, สุปฺปภาโส ภวามหํ.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ปทปูชายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โกรณฺฑปุปฺผิโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
โกรณฺฑปุปฺผิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. ฆตมณฺฑทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘สุจินฺติตํ ¶ ¶ ภควนฺตํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ;
อุปวิฏฺํ มหารฺํ, วาตาพาเธน ปีฬิตํ.
‘‘ทิสฺวา ¶ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ฆตมณฺฑมุปานยึ;
กตตฺตา ¶ อาจิตตฺตา จ, คงฺคา ภาคีรถี อยํ.
‘‘มหาสมุทฺทา จตฺตาโร, ฆตํ สมฺปชฺชเร มม;
อยฺจ ปถวี โฆรา, อปฺปมาณา อสงฺขิยา.
‘‘มม สงฺกปฺปมฺาย, ภวเต มธุสกฺกรา;
จาตุทฺทีปา [จตุทฺทิสา (สฺยา.)] อิเม รุกฺขา, ปาทปา ธรณีรุหา.
‘‘มม สงฺกปฺปมฺาย, กปฺปรุกฺขา ภวนฺติ เต;
ปฺาสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชมการยึ.
‘‘เอกปฺาสกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ทานมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ฆตมณฺฑสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ฆตมณฺฑทายโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ฆตมณฺฑทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. เอกธมฺมสฺสวนิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปทุมุตฺตโร ¶ นาม ชิโน, สพฺพธมฺมาน ปารคู;
จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโต, สนฺตาเรสิ พหุํ ชนํ.
‘‘อหํ ¶ ¶ เตน สมเยน, ชฏิโล อุคฺคตาปโน;
ธุนนฺโต วากจีรานิ, คจฺฉามิ อมฺพเร ตทา.
‘‘พุทฺธเสฏฺสฺส อุปริ, คนฺตุํ น วิสหามหํ;
ปกฺขีว เสลมาสชฺช, คมนํ น ลภามหํ.
‘‘อุทเก โวกฺกมิตฺวาน, เอวํ คจฺฉามิ อมฺพเร;
น เม อิทํ ภูตปุพฺพํ, อิริยาปถวิโกปนํ.
‘‘หนฺท เมตํ คเวสิสฺสํ, อปฺเปวตฺถํ ลเภยฺยหํ;
โอโรหนฺโต อนฺตลิกฺขา, สทฺทมสฺโสสิ สตฺถุโน.
‘‘สเรน รชนีเยน, สวนีเยน วคฺคุนา;
อนิจฺจตํ กเถนฺตสฺส, ตฺเว อุคฺคหึ ตทา;
อนิจฺจสฺมุคฺคยฺห ¶ , อคมาสึ มมสฺสมํ.
‘‘ยาวตายุํ วสิตฺวาน, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ;
จริเม วตฺตมานมฺหิ, สทฺธมฺมสฺสวนํ สรึ.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวตึสมคจฺฉหํ.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมึ อหํ;
เอกปฺาสกฺขตฺตฺุจ ¶ , เทวรชฺชมการยึ.
‘‘เอกวีสติกฺขตฺตฺุจ [เอกตึสติ… (สฺยา.)], จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ.
‘‘อนุโภมิ สกํ ปฺุํ, สุขิโตหํ ภวาภเว;
อนุสฺสรามิ ตํ สฺํ, สํสรนฺโต ภวาภเว;
น โกฏึ ปฏิวิชฺฌามิ, นิพฺพานํ อจฺจุตํ ปทํ.
‘‘ปิตุเคเห นิสีทิตฺวา, สมโณ ภาวิตินฺทฺริโย;
กถํส [กถยํ (สี. ปี. ก.)] ปริทีเปนฺโต, อนิจฺจตมุทาหริ.
‘‘‘อนิจฺจา วต สงฺขารา, อุปฺปาทวยธมฺมิโน;
อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, เตสํ วูปสโม สุโข’.
‘‘สห ¶ คาถํ สุณิตฺวาน, ปุพฺพสฺมนุสฺสรึ;
เอกาสเน นิสีทิตฺวา, อรหตฺตมปาปุณึ.
‘‘ชาติยา ¶ สตฺตวสฺเสน, อรหตฺตมปาปุณึ;
อุปสมฺปาทยี พุทฺโธ, ธมฺมสฺสวนสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ ธมฺมมสุณึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ธมฺมสฺสวนสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา ¶ จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เอกธมฺมสฺสวนิโย เถโร อิมา
คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
เอกธมฺมสฺสวนิยตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. สุจินฺติตตฺเถรอปทานํ
‘‘นคเร หํสวติยา, อโหสึ กสฺสโก ตทา;
กสิกมฺเมน ชีวามิ, เตน โปเสมิ ทารเก.
‘‘สุสมฺปนฺนํ ¶ ตทา เขตฺตํ, ธฺํ เม ผลินํ [ผลิตํ (สี. ปี.)] อหุ;
ปากกาเล จ สมฺปตฺเต, เอวํ จินฺเตสหํ ตทา.
‘‘นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ, ชานนฺตสฺส คุณาคุณํ;
โยหํ สงฺเฆ อทตฺวาน, อคฺคํ ภฺุเชยฺย เจ ตทา [มตฺตนา (สฺยา.)].
‘‘อยํ พุทฺโธ อสมสโม, ทฺวตฺตึสวรลกฺขโณ;
ตโต ปภาวิโต สงฺโฆ, ปฺุกฺเขตฺโต อนุตฺตโร.
‘‘ตตฺถ ทสฺสามหํ ทานํ, นวสสฺสํ ปุเร ปุเร;
เอวาหํ จินฺตยิตฺวาน, หฏฺโ ปีณิตมานโส [ปีติก… (สฺยา.)].
‘‘เขตฺตโต ¶ ธฺมาหตฺวา, สมฺพุทฺธํ อุปสงฺกมึ;
อุปสงฺกมฺม สมฺพุทฺธํ, โลกเชฏฺํ นราสภํ;
วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, อิทํ วจนมพฺรวึ.
‘‘‘นวสสฺสฺจ สมฺปนฺนํ, อายาโคสิ [อิธ โหสิ (สฺยา.)] จ ตฺวํ มุเน;
อนุกมฺปมุปาทาย ¶ , อธิวาเสหิ จกฺขุม’.
‘‘ปทุมุตฺตโร ¶ โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห;
มม สงฺกปฺปมฺาย, อิทํ วจนมพฺรวิ.
‘‘‘จตฺตาโร จ ปฏิปนฺนา, จตฺตาโร จ ผเล ิตา;
เอส สงฺโฆ อุชุภูโต, ปฺาสีลสมาหิโต;
ยชนฺตานํ มนุสฺสานํ, ปฺุเปกฺขาน ปาณินํ.
‘‘‘กโรโตปธิกํ ปฺุํ, สงฺเฆ ทินฺนํ มหปฺผลํ;
ตสฺมึ สงฺเฆว [สํเฆ จ (สฺยา. ปี.)] ทาตพฺพํ, ตว สสฺสํ ตเถตรํ.
‘‘‘สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวาน, ภิกฺขู เนตฺวาน สํฆรํ;
ปฏิยตฺตํ ฆเร สนฺตํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส เทหิ ตฺวํ’.
‘‘สงฺฆโต อุทฺทิสิตฺวาน, ภิกฺขู เนตฺวาน สํฆรํ;
ยํ ฆเร ปฏิยตฺตํ เม, ภิกฺขุสงฺฆสฺสทาสหํ.
‘‘เตน กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวตึสมคจฺฉหํ.
‘‘ตตฺถ เม สุกตํ พฺยมฺหํ, โสวณฺณํ สปฺปภสฺสรํ;
สฏฺิโยชนมุพฺเพธํ, ตึสโยชนวิตฺถตํ.
เอกูนวีสติมํ ภาณวารํ.
‘‘อากิณฺณํ ภวนํ มยฺหํ, นารีคณสมากุลํ;
ตตฺถ ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ, วสามิ ติทเส อหํ.
‘‘สตานํ ¶ ตีณิกฺขตฺตฺุจ, เทวรชฺชมการยึ;
สตานํ ปฺจกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ.
‘‘ภวาภเว ¶ ¶ สํสรนฺโต, ลภามิ อมิตํ ธนํ;
โภเค เม อูนตา นตฺถิ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘หตฺถิยานํ อสฺสยานํ, สิวิกํ สนฺทมานิกํ;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ [สพฺพเมตมฺปิ (ก.)], นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘นววตฺถํ นวผลํ, นวคฺครสโภชนํ;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘โกเสยฺยกมฺพลิยานิ ¶ , โขมกปฺปาสิกานิ จ;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘ทาสีคณํ ทาสคณํ, นาริโย จ อลงฺกตา;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘น มํ สีตํ วา อุณฺหํ วา, ปริฬาโห น วิชฺชติ;
อโถ เจตสิกํ ทุกฺขํ, หทเย เม น วิชฺชติ.
‘‘อิทํ ขาท อิทํ ภฺุช, อิมมฺหิ สยเน สย;
ลภามิ สพฺพเมเวตํ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อยํ ปจฺฉิมโก ทานิ, จริโม วตฺตเต ภโว;
อชฺชาปิ เทยฺยธมฺโม เม, ผลํ โตเสสิ สพฺพทา.
‘‘นวสสฺสํ ¶ ททิตฺวาน, สงฺเฆ คณวรุตฺตเม;
อฏฺานิสํเส อนุโภมิ, กมฺมานุจฺฉวิเก มม.
‘‘วณฺณวา ยสวา โหมิ, มหาโภโค อนีติโก;
มหาปกฺโข [มหาภกฺโข (สฺยา. ก.)] สทา โหมิ, อเภชฺชปริโส สทา.
‘‘สพฺเพ มํ อปจายนฺติ, เย เกจิ ปถวิสฺสิตา;
เทยฺยธมฺมา จ เย เกจิ, ปุเร ปุเร ลภามหํ.
‘‘ภิกฺขุสงฺฆสฺส วา มชฺเฌ, พุทฺธเสฏฺสฺส สมฺมุขา;
สพฺเพปิ สมติกฺกมฺม, เทนฺติ มเมว ทายกา.
‘‘ปมํ นวสสฺสฺหิ, ทตฺวา สงฺเฆ คณุตฺตเม;
อิมานิสํเส อนุโภมิ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘สตสหสฺสิโต ¶ กปฺเป, ยํ ทานมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, นวสสฺสสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว;
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สุจินฺติโต เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
สุจินฺติตตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. โสวณฺณกิงฺกณิยตฺเถรอปทานํ
‘‘สทฺธาย ¶ ¶ ¶ อภินิกฺขมฺม, ปพฺพชึ อนคาริยํ;
วากจีรธโร อาสึ, ตโปกมฺมมปสฺสิโต.
‘‘อตฺถทสฺสี ตุ ภควา, โลกเชฏฺโ นราสโภ;
อุปฺปชฺชิ ตมฺหิ สมเย, ตารยนฺโต มหาชนํ.
‘‘พลฺจ วต เม ขีณํ, พฺยาธินา ปรเมน ตํ;
พุทฺธเสฏฺํ สริตฺวาน, ปุลิเน ถูปมุตฺตมํ.
‘‘กริตฺวา หฏฺจิตฺโตหํ, สหตฺเถน [ปสาเทน (ก.)] สโมกิรึ;
โสณฺณกิงฺกณิปุปฺผานิ, อุทคฺคมนโส อหํ.
‘‘สมฺมุขา วิย สมฺพุทฺธํ, ถูปํ ปริจรึ อหํ;
เตน เจโตปสาเทน, อตฺถทสฺสิสฺส ตาทิโน.
‘‘เทวโลกํ คโต สนฺโต, ลภามิ วิปุลํ สุขํ;
สุวณฺณวณฺโณ ตตฺถาสึ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘อสีติโกฏิโย มยฺหํ, นาริโย สมลงฺกตา;
สทา มยฺหํ อุปฏฺนฺติ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘สฏฺิตุริยสหสฺสานิ [สฏฺิตูริย… (ก.)], เภริโย ปณวานิ จ;
สงฺขา จ ฑิณฺฑิมา ตตฺถ, วคฺคู วชฺชนฺติ [นทนฺติ (สี.), วทนฺติ (ปี.)] ทุนฺทุภี.
‘‘จุลฺลาสีติสหสฺสานิ ¶ , หตฺถิโน สมลงฺกตา;
ติธาปภินฺนมาตงฺคา, กฺุชรา สฏฺิหายนา.
‘‘เหมชาลาภิสฺฉนฺนา ¶ , อุปฏฺานํ กโรนฺติ เม;
พลกาเย คเช เจว, อูนตา เม น วิชฺชติ.
‘‘โสณฺณกิงฺกณิปุปฺผานํ, วิปากํ อนุโภมหํ;
อฏฺปฺาสกฺขตฺตฺุจ, เทวรชฺชมการยึ.
‘‘เอกสตฺตติกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
ปถพฺยา รชฺชํ เอกสตํ, มหิยา การยึ อหํ.
‘‘โส ทานิ อมตํ ปตฺโต, อสงฺขตํ สุทุทฺทสํ [คมฺภีรํ ทุทฺทสํ ปทํ (สฺยา.)];
สํโยชนปริกฺขีโณ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
‘‘อฏฺารเส ¶ กปฺปสเต, ยํ ปุปฺผมภิโรปยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โสวณฺณกิงฺกณิโย เถโร อิมา
คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
โสวณฺณกิงฺกณิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. โสณฺณโกนฺตริกตฺเถรอปทานํ
‘‘มโนภาวนิยํ ¶ พุทฺธํ, อตฺตทนฺตํ สมาหิตํ;
อิริยมานํ พฺรหฺมปเถ, จิตฺตวูปสเม รตํ.
‘‘นิตฺติณฺณโอฆํ สมฺพุทฺธํ, ฌายึ ฌานรตํ มุนึ;
อุปติตฺถํ สมาปนฺนํ, อินฺทิวรทลปฺปภํ.
‘‘อลาพุโนทกํ คยฺห, พุทฺธเสฏฺํ อุปาคมึ;
พุทฺธสฺส ปาเท โธวิตฺวา, อลาพุกมทาสหํ.
‘‘อาณาเปสิ ¶ จ สมฺพุทฺโธ, ปทุมุตฺตรนามโก;
‘อิมินา ทกมาหตฺวา, ปาทมูเล เปหิ เม’.
‘‘สาธูติหํ ปฏิสฺสุตฺวา, สตฺถุคารวตาย จ;
ทกํ อลาพุนาหตฺวา, พุทฺธเสฏฺํ อุปาคมึ.
‘‘อนุโมทิ มหาวีโร, จิตฺตํ นิพฺพาปยํ มม;
‘อิมินาลาพุทาเนน, สงฺกปฺโป เต สมิชฺฌตุ’.
‘‘ปนฺนรเสสุ กปฺเปสุ, เทวโลเก รมึ อหํ;
ตึสติกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
‘‘ทิวา วา ยทิ วา รตฺตึ, จงฺกมนฺตสฺส ติฏฺโต;
โสวณฺณํ โกนฺตรํ คยฺห, ติฏฺเต ปุรโต มม.
‘‘พุทฺธสฺส ¶ ทตฺวานลาพุํ, ลภามิ โสณฺณโกนฺตรํ;
อปฺปกมฺปิ กตํ การํ, วิปุลํ โหติ ตาทิสุ.
‘‘สตสหสฺสิโต ¶ กปฺเป, ยํลาพุมททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อลาพุสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โสณฺณโกนฺตริโก เถโร อิมา
คาถาโย อภาสิตฺถาติ.
โสณฺณโกนฺตริกตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
สกึสมฺมชฺชกวคฺโค เตจตฺตาลีสโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
สกึสมฺมชฺชโก ¶ เถโร, เอกทุสฺสี เอกาสนี;
กทมฺพโกรณฺฑกโท, ฆตสฺสวนิโกปิ จ.
สุจินฺติโก กิงฺกณิโก, โสณฺณโกนฺตริโกปิ จ;
เอกคาถาสตฺเจตฺถ, เอกสตฺตติเมว จ.