📜
๔๙. ปํสุกูลวคฺโค
๑. ปํสุกูลสฺกตฺเถรอปทานํ
‘‘ติสฺโส ¶ ¶ นามาสิ ภควา, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
ปํสุกูลํ เปตฺวาน, วิหารํ ปาวิสี ชิโน.
‘‘วินตํ [สชฺชิตํ (สฺยา.), ติยนฺตํ (ปี.)] ธนุมาทาย, ภกฺขตฺถาย จรึ อหํ;
มณฺฑลคฺคํ คเหตฺวาน, กานนํ ปาวิสึ อหํ.
‘‘ตตฺถทฺทสํ ¶ ปํสุกูลํ, ทุมคฺเค ลคฺคิตํ ตทา;
จาปํ ตตฺเถว นิกฺขิปฺป, สิเร กตฺวาน อฺชลึ.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, วิปุลาย จ ปีติยา;
พุทฺธเสฏฺํ สริตฺวาน, ปํสุกูลํ อวนฺทหํ.
‘‘ทฺเวนวุเต อิโต กปฺเป, ปํสุกูลมวนฺทหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, วนฺทนาย อิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ ¶ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก;
ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส, วิโมกฺขาปิ จ อฏฺิเม;
ฉฬภิฺา สจฺฉิกตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปํสุกูลสฺโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ปํสุกูลสฺกตฺเถรสฺสาปทานํ ปมํ.
๒. พุทฺธสฺกตฺเถรอปทานํ
‘‘อชฺฌายโก ¶ มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
ลกฺขเณ อิติหาเส จ, สนิฆณฺฑุสเกฏุเภ.
‘‘นทีโสตปฏิภาคา ¶ , สิสฺสา อายนฺติ เม ตทา;
เตสาหํ มนฺเต [มนฺตํ (สฺยา. ก.)] วาเจมิ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต.
‘‘สิทฺธตฺโถ นาม สมฺพุทฺโธ, โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเท;
ตมนฺธการํ นาเสตฺวา, าณาโลกํ ปวตฺตยิ.
‘‘มม อฺตโร สิสฺโส, สิสฺสานํ โส กเถสิ เม;
สุตฺวาน เต เอตมตฺถํ, อาโรเจสุํ มมํ ตทา.
‘‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, สพฺพฺู โลกนายโก;
ตสฺสานุวตฺตติ ชโน, ลาโภ อมฺหํ น วิชฺชติ [น เหสฺสติ (สี. ปี.)].
‘‘อธิจฺจุปฺปตฺติกา พุทฺธา, จกฺขุมนฺโต มหายสา;
ยํนูนาหํ พุทฺธเสฏฺํ, ปสฺเสยฺยํ โลกนายกํ.
‘‘อชินํ ¶ เม คเหตฺวาน, วากจีรํ กมณฺฑลุํ;
อสฺสมา อภินิกฺขมฺม, สิสฺเส อามนฺตยึ อหํ.
‘‘โอทุมฺพริกปุปฺผํว, จนฺทมฺหิ สสกํ ยถา;
วายสานํ ยถา ขีรํ, ทุลฺลโภ โลกนายโก [ทุลฺลภา โลกนายกา (สี.), ทุลฺลภํ โลกนายกํ (สฺยา. ปี. ก.)].
‘‘พุทฺโธ โลกมฺหิ อุปฺปนฺโน, มนุสฺสตฺตมฺปิ ทุลฺลภํ;
อุโภสุ วิชฺชมาเนสุ, สวนฺจ สุทุลฺลภํ.
‘‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, จกฺขุํ ลจฺฉาม โน ภวํ;
เอถ สพฺเพ คมิสฺสาม, สมฺมาสมฺพุทฺธสนฺติกํ.
‘‘กมณฺฑลุธรา ¶ สพฺเพ, ขราชินนิวาสิโน;
เต ชฏา ภารภริตา, นิกฺขมุํ วิปินา ตทา.
‘‘ยุคมตฺตํ เปกฺขมานา, อุตฺตมตฺถํ คเวสิโน;
อาสตฺติโทสรหิตา, อสมฺภีตาว เกสรี.
‘‘อปฺปกิจฺจา อโลลุปฺปา, นิปกา สนฺตวุตฺติโน;
อฺุฉาย จรมานา เต, พุทฺธเสฏฺมุปาคมุํ.
‘‘ทิยฑฺฒโยชเน ¶ เสเส, พฺยาธิ เม อุปปชฺชถ;
พุทฺธเสฏฺํ สริตฺวาน, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต ¶ กปฺเป, ยํ สฺมลภึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธสฺายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ ¶ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา พุทฺธสฺโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
พุทฺธสฺกตฺเถรสฺสาปทานํ ทุติยํ.
๓. ภิสทายกตฺเถรอปทานํ
‘‘โอคยฺห ยํ [โอคยฺหาหํ (สี. สฺยา. ปี.)] โปกฺขรณึ, นานากฺุชรเสวิตํ;
อุทฺธรามิ ภิสํ ตตฺถ, ฆาสเหตุ [อสนเหตุ (สฺยา.)] อหํ ตทา.
‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, ปทุมุตฺตรสวฺหโย;
รตฺตมฺพรธโร [รตฺตกมฺพลธโร (สฺยา.)] พุทฺโธ, คจฺฉติ อนิลฺชเส.
‘‘ธุนนฺโต ปํสุกูลานิ, สทฺทมสฺโสสหํ ตทา;
อุทฺธํ นิชฺฌายมาโนหํ, อทฺทสํ โลกนายกํ.
‘‘ตตฺเถว ิตโก สนฺโต, อายาจึ โลกนายกํ;
มธุํ ภิเสหิ สวติ, ขีรํ สปฺปึ มุฬาลิภิ.
‘‘ปฏิคฺคณฺหาตุ เม พุทฺโธ, อนุกมฺปาย จกฺขุมา;
ตโต การุณิโก สตฺถา, โอรุหิตฺวา มหายโส.
‘‘ปฏิคฺคณฺหิ มมํ ภิกฺขํ, อนุกมฺปาย จกฺขุมา;
ปฏิคฺคเหตฺวา สมฺพุทฺโธ, อกา เม อนุโมทนํ.
‘‘‘สุขี ¶ โหตุ [โหหิ (สี. สฺยา. ปี. ก.)] มหาปฺุ, คติ ตุยฺหํ สมิชฺฌตุ;
อิมินา ภิสทาเนน, ลภสฺสุ วิปุลํ สุขํ’.
‘‘อิทํ ¶ ¶ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ, ชลชุตฺตมนามโก;
ภิกฺขมาทาย สมฺพุทฺโธ, อมฺพเรนาคมา ชิโน.
‘‘ตโต ¶ ภิสํ คเหตฺวาน, อาคจฺฉึ มม อสฺสมํ;
ภิสํ รุกฺเข ลเคตฺวาน [ลคฺคิตฺวาน (สฺยา. ก.)], มม ทานมนุสฺสรึ.
‘‘มหาวาโต วุฏฺหิตฺวา, สฺจาเลสิ วนํ ตทา;
อากาโส อภินาทิตฺถ, อสนิยา ผลนฺติยา.
‘‘ตโต เม อสนิปาโต, มตฺถเก นิปตี ตทา;
โสหํ นิสินฺนโก สนฺโต, ตตฺถ กาลงฺกโต อหุํ.
‘‘ปฺุกมฺเมน สํยุตฺโต, ตุสิตํ อุปปชฺชหํ;
กเฬวรํ เม ปติตํ, เทวโลเก รมึ อหํ.
‘‘ฉฬสีติสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;
สายปาตํ [สายํ ปาตํ (สฺยา. ก.)] อุปฏฺนฺติ, ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘มนุสฺสโยนิมาคนฺตฺวา, สุขิโต โหมหํ สทา;
โภเค เม อูนตา นตฺถิ, ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘อนุกมฺปิตโก เตน, เทวเทเวน ตาทินา;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ ภิสํ [ภิกฺขํ (สพฺพตฺถ)] อททึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ภิสทานสฺสิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ภิสทายโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ภิสทายกตฺเถรสฺสาปทานํ ตติยํ.
๔. าณถวิกตฺเถรอปทานํ
‘‘ทกฺขิเณ ¶ หิมวนฺตสฺส, สุกโต อสฺสโม มม;
อุตฺตมตฺถํ คเวสนฺโต, วสามิ วิปิเน ตทา.
‘‘ลาภาลาเภน ¶ สนฺตุฏฺโ, มูเลน จ ผเลน จ;
อนฺเวสนฺโต อาจริยํ, วสามิ เอกโก อหํ.
‘‘สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ, โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเท;
จตุสจฺจํ ปกาเสติ, อุทฺธรนฺโต มหาชนํ.
‘‘นาหํ สุโณมิ สมฺพุทฺธํ, นปิ เม โกจิ สํสติ [ภาสติ (สี.), สาสติ (สฺยา. ปี.)];
อฏฺวสฺเส อติกฺกนฺเต, อสฺโสสึ โลกนายกํ.
‘‘อคฺคิทารุํ ¶ นีหริตฺวา, สมฺมชฺชิตฺวาน อสฺสมํ;
ขาริภารํ คเหตฺวาน, นิกฺขมึ วิปินา อหํ.
‘‘เอกรตฺตึ ¶ วสนฺโตหํ, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
อนุปุพฺเพน จนฺทวตึ, ตทาหํ อุปสงฺกมึ.
‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, สุเมโธ โลกนายโก;
อุทฺธรนฺโต พหู สตฺเต, เทเสติ อมตํ ปทํ.
‘‘ชนกายมติกฺกมฺม, วนฺทิตฺวา ชินสาครํ;
เอกํสํ อชินํ กตฺวา, สนฺถวึ โลกนายกํ.
‘‘‘ตุวํ สตฺถา จ เกตุ จ, ธโช ยูโป จ ปาณินํ;
ปรายโน [ปรายโณ (สี. ปี.)] ปติฏฺา จ, ทีโป จ ทฺวิปทุตฺตโม.
เอกวีสติมํ ภาณวารํ.
‘‘‘เนปฺุโ ทสฺสเน วีโร, ตาเรสิ ชนตํ ตุวํ;
นตฺถฺโ ตารโก โลเก, ตวุตฺตริตโร มุเน.
‘‘‘สกฺกา เถเว [หเว (สี. ปี.) ภเว (สฺยา. ก.)] กุสคฺเคน, ปเมตุํ สาครุตฺตเม [สาครุตฺตโม (สี. สฺยา. ปี.)];
นตฺเวว ตว สพฺพฺุ, าณํ สกฺกา ปเมตเว.
‘‘‘ตุลทณฺเฑ ¶ [ตุลมณฺฑเล (สี. ปี.)] เปตฺวาน, มหึ [มหี (สฺยา. ปี.)] สกฺกา ธเรตเว;
นตฺเวว ตว ปฺาย, ปมาณมตฺถิ จกฺขุม.
‘‘‘อากาโส มินิตุํ สกฺกา, รชฺชุยา องฺคุเลน วา;
นตฺเวว ตว สพฺพฺุ, สีลํ สกฺกา ปเมตเว.
‘‘‘มหาสมุทฺเท ¶ อุทกํ, อากาโส จ วสุนฺธรา;
ปริเมยฺยานิ เอตานิ, อปฺปเมยฺโยสิ จกฺขุม’.
‘‘ฉหิ ¶ คาถาหิ สพฺพฺุํ, กิตฺตยิตฺวา มหายสํ;
อฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน, ตุณฺหี อฏฺาสหํ ตทา.
‘‘ยํ วทนฺติ สุเมโธติ, ภูริปฺํ สุเมธสํ;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘โย เม าณํ ปกิตฺเตสิ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโต.
‘‘‘สตฺตสตฺตติ กปฺปานิ, เทวโลเก รมิสฺสติ;
สหสฺสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสติ.
‘‘‘อเนกสตกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํ.
‘‘‘เทวภูโต ¶ มนุสฺโส วา, ปฺุกมฺมสมาหิโต;
อนูนมนสงฺกปฺโป, ติกฺขปฺโ ภวิสฺสติ’.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
‘‘อคารา อภินิกฺขมฺม, ปพฺพชิสฺสติ กิฺจโน;
ชาติยา สตฺตวสฺเสน, อรหตฺตํ ผุสิสฺสติ.
‘‘ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ สาสนํ;
เอตฺถนฺตเร น ชานามิ, เจตนํ อมโนรมํ.
‘‘สํสริตฺวา ภเว สพฺเพ, สมฺปตฺตานุภวึ อหํ;
โภเค ¶ เม อูนตา นตฺถิ, ผลํ าณสฺส โถมเน.
‘‘ติยคฺคี นิพฺพุตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ ¶ , ยํ าณมถวึ อหํ [มภิโถมยึ (สี. ปี.), มภิโถมหํ (สฺยา.)];
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ผลํ าณสฺส โถมเน.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา าณถวิโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
าณถวิกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํ.
๕. จนฺทนมาลิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ปฺจ กามคุเณ หิตฺวา, ปิยรูเป มโนรเม;
อสีติโกฏิโย หิตฺวา, ปพฺพชึ อนคาริยํ.
‘‘ปพฺพชิตฺวาน กาเยน, ปาปกมฺมํ วิวชฺชยึ;
วจีทุจฺจริตํ หิตฺวา, นทีกูเล วสามหํ.
‘‘เอกกํ ¶ มํ วิหรนฺตํ, พุทฺธเสฏฺโ อุปาคมิ;
นาหํ ชานามิ พุทฺโธติ, อกาสึ ปฏิสนฺถรํ [ปฏิสนฺธารํ (ก.)].
‘‘กริตฺวา ปฏิสนฺถารํ, นามโคตฺตมปุจฺฉหํ;
‘เทวตานุสิ คนฺธพฺโพ, อทุ สกฺโก ปุรินฺทโท.
‘‘‘โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, มหาพฺรหฺมา อิธาคโต;
วิโรเจสิ ทิสา สพฺพา, อุทยํ สูริโย ยถา.
‘‘‘สหสฺสารานิ ¶ จกฺกานิ, ปาเท ทิสฺสนฺติ มาริส;
โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุตฺโต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ;
นามโคตฺตํ ปเวเทหิ, สํสยํ อปเนหิ เม’.
‘‘‘นมฺหิ เทโว น คนฺธพฺโพ, นมฺหิ [นาปิ (สี.)] สกฺโก ปุรินฺทโท;
พฺรหฺมภาโว จ เม นตฺถิ, เอเตสํ อุตฺตโม อหํ.
‘‘‘อตีโต วิสยํ เตสํ, ทาลยึ กามพนฺธนํ;
สพฺเพ กิเลเส ฌาเปตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ’.
‘‘ตสฺส ¶ ¶ วาจํ สุณิตฺวาหํ, อิทํ วจนมพฺรวึ;
‘ยทิ พุทฺโธติ สพฺพฺู, นิสีท ตฺวํ มหามุเน.
‘ตมหํ ปูชยิสฺสามิ, ทุกฺขสฺสนฺตกโร ตุวํ’;
‘‘ปตฺถริตฺวา ชินจมฺมํ, อทาสิ สตฺถุโน อหํ.
‘‘นิสีทิ ตตฺถ ภควา, สีโหว คิริคพฺภเร;
ขิปฺปํ ปพฺพตมารุยฺห, อมฺพสฺส ผลมคฺคหึ.
‘‘สาลกลฺยาณิกํ ปุปฺผํ, จนฺทนฺจ มหารหํ;
ขิปฺปํ ¶ ปคฺคยฺห ตํ สพฺพํ, อุเปตฺวา โลกนายกํ.
‘‘ผลํ พุทฺธสฺส ทตฺวาน, สาลปุปฺผมปูชยึ;
จนฺทนํ อนุลิมฺปิตฺวา, อวนฺทึ สตฺถุโน อหํ.
‘‘ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, วิปุลาย จ ปีติยา;
อชินมฺหิ นิสีทิตฺวา, สุเมโธ โลกนายโก.
‘‘มม กมฺมํ ปกิตฺเตสิ, หาสยนฺโต มมํ ตทา;
‘อิมินา ผลทาเนน, คนฺธมาเลหิ จูภยํ.
‘‘‘ปฺจวีเส กปฺปสเต, เทวโลเก รมิสฺสติ;
อนูนมนสงฺกปฺโป, วสวตฺตี ภวิสฺสติ.
‘‘‘ฉพฺพีสติกปฺปสเต, มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ;
ภวิสฺสติ จกฺกวตฺตี, จาตุรนฺโต มหิทฺธิโก.
‘‘‘เวภารํ นาม นครํ, วิสฺสกมฺเมน มาปิตํ;
เหสฺสติ สพฺพโสวณฺณํ, นานารตนภูสิตํ.
‘‘‘เอเตเนว อุปาเยน, สํสริสฺสติ โส ภเว [โยนิโส (สฺยา. ปี.)];
สพฺพตฺถ ปูชิโต หุตฺวา, เทวตฺเต อถ มานุเส.
‘‘‘ปจฺฉิเม ภเว สมฺปตฺเต, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติ;
อคารา อภินิกฺขมฺม, อนคารี ภวิสฺสติ;
อภิฺาปารคู หุตฺวา, นิพฺพายิสฺสตินาสโว’.
‘‘อิทํ ¶ วตฺวาน สมฺพุทฺโธ, สุเมโธ โลกนายโก;
มม นิชฺฌายมานสฺส, ปกฺกามิ อนิลฺชเส.
‘‘เตน ¶ ¶ กมฺเมน สุกเตน, เจตนาปณิธีหิ จ;
ชหิตฺวา มานุสํ เทหํ, ตาวตึสมคจฺฉหํ.
‘‘ตุสิตโต ¶ จวิตฺวาน, นิพฺพตฺตึ มาตุกุจฺฉิยํ;
โภเค เม อูนตา นตฺถิ, ยมฺหิ คพฺเภ วสามหํ.
‘‘มาตุกุจฺฉิคเต มยิ, อนฺนปานฺจ โภชนํ;
มาตุยา มม ฉนฺเทน, นิพฺพตฺตติ ยทิจฺฉกํ.
‘‘ชาติยา ปฺจวสฺเสน, ปพฺพชึ อนคาริยํ;
โอโรปิตมฺหิ เกสมฺหิ, อรหตฺตมปาปุณึ.
‘‘ปุพฺพกมฺมํ คเวสนฺโต, โอเรน นาทฺทสํ อหํ;
ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ, มม กมฺมมนุสฺสรึ.
‘‘นโม เต ปุริสาชฺ, นโม เต ปุริสุตฺตม;
ตว สาสนมาคมฺม, ปตฺโตมฺหิ อจลํ ปทํ.
‘‘ตึสกปฺปสหสฺสมฺหิ, ยํ พุทฺธมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา จนฺทนมาลิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
จนฺทนมาลิยตฺเถรสฺสาปทานํ ปฺจมํ.
๖. ธาตุปูชกตฺเถรอปทานํ
‘‘นิพฺพุเต โลกนาถมฺหิ, สิทฺธตฺเถ โลกนายเก;
มม าตี สมาเนตฺวา, ธาตุปูชํ อกาสหํ.
‘‘จตุนฺนวุติโต กปฺเป, ยํ ธาตุมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ธาตุปูชายิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธาตุปูชโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ธาตุปูชกตฺเถรสฺสาปทานํ ฉฏฺํ.
๗. ปุลินุปฺปาทกตฺเถรอปทานํ
‘‘ปพฺพเต ¶ ¶ หิมวนฺตมฺหิ, เทวโล นาม ตาปโส;
ตตฺถ เม จงฺกโม อาสิ, อมนุสฺเสหิ มาปิโต.
‘‘ชฏาภาเรน ¶ [ชฏาภารสฺส (สฺยา. ก.)] ภริโต, กมณฺฑลุธโร สทา;
อุตฺตมตฺถํ คเวสนฺโต, วิปินา นิกฺขมึ ตทา.
‘‘จุลฺลาสีติสหสฺสานิ, สิสฺสา มยฺหํ อุปฏฺหุํ;
สกกมฺมาภิปสุตา, วสนฺติ วิปิเน ตทา.
‘‘อสฺสมา อภินิกฺขมฺม, อกํ ปุลินเจติยํ;
นานาปุปฺผํ สมาเนตฺวา, ตํ เจติยมปูชยึ.
‘‘ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, อสฺสมํ ปวิสามหํ;
สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา, เอตมตฺถํ ปุจฺฉึสุ มํ [เอตมตฺถมปุจฺฉุ มํ (สี.), เอตมตฺตํ อปุจฺฉึสุ (สฺยา. ก.)].
‘‘‘ปุลิเนน กโต ถูโป [กโต ถูเป (สี.)], ยํ ตฺวํ เทว [เทวํ (สี. ปี.)] มสฺสติ;
มยมฺปิ าตุมิจฺฉาม, ปุฏฺโ อาจิกฺข โน ตุวํ’.
‘‘‘นิทฺทิฏฺา นุ [นิทฺทิฏฺา โน (สี. ปี.), ทิฏฺาโน โว (สฺยา.)] มนฺตปเท, จกฺขุมนฺโต มหายสา;
เต โข อหํ นมสฺสามิ, พุทฺธเสฏฺเ มหายเส’.
‘‘‘กีทิสา เต มหาวีรา, สพฺพฺู โลกนายกา;
กถํวณฺณา กถํสีลา, กีทิสา เต มหายสา’.
‘‘‘พาตฺตึสลกฺขณา ¶ พุทฺธา, จตฺตาลีสทิชาปิ จ;
เนตฺตา โคปขุมา เตสํ, ชิฺชุกา ผลสนฺนิภา.
‘‘‘คจฺฉมานา จ เต พุทฺธา, ยุคมตฺตฺจ เปกฺขเร;
น เตสํ ชาณุ นทติ, สนฺธิสทฺโท น สุยฺยติ.
‘‘‘คจฺฉมานา จ สุคตา, อุทฺธรนฺตาว คจฺฉเร;
ปมํ ทกฺขิณํ ปาทํ, พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
‘‘‘อสมฺภีตา ¶ จ เต พุทฺธา, มิคราชาว เกสรี;
เนวุกฺกํเสนฺติ อตฺตานํ, โน จ วมฺเภนฺติ ปาณินํ.
‘‘‘มานาวมานโต มุตฺตา, สมา สพฺเพสุ ปาณิสุ;
อนตฺตุกฺกํสกา พุทฺธา, พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
‘‘‘อุปฺปชฺชนฺตา ¶ จ สมฺพุทฺธา, อาโลกํ ทสฺสยนฺติ เต;
ฉปฺปการํ ปกมฺเปนฺติ, เกวลํ วสุธํ อิมํ.
‘‘‘ปสฺสนฺติ ¶ นิรยฺเจเต, นิพฺพาติ นิรโย ตทา;
ปวสฺสติ มหาเมโฆ, พุทฺธานํ เอส ธมฺมตา.
‘‘‘อีทิสา เต มหานาคา, อตุลา จ [เต (สฺยา. ก.)] มหายสา;
วณฺณโต อนติกฺกนฺตา, อปฺปเมยฺยา ตถาคตา’.
‘‘‘อนุโมทึสุ เม วากฺยํ, สพฺเพ สิสฺสา สคารวา;
ตถา จ ปฏิปชฺชึสุ, ยถาสตฺติ ยถาพลํ’.
‘‘ปฏิปูเชนฺติ ปุลินํ, สกกมฺมาภิลาสิโน;
สทฺทหนฺตา มม วากฺยํ, พุทฺธสกฺกตมานสา [พุทฺธตฺตคตมานสา (สี. สฺยา. ปี.)].
‘‘ตทา จวิตฺวา ตุสิตา, เทวปุตฺโต มหายโส;
อุปฺปชฺชิ มาตุกุจฺฉิมฺหิ, ทสสหสฺสิ กมฺปถ.
‘‘อสฺสมสฺสาวิทูรมฺหิ, จงฺกมมฺหิ ิโต อหํ;
สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา, อาคจฺฉุํ มม สนฺติเก.
‘‘อุสโภว มหี นทติ, มิคราชาว กูชติ;
สุสุมาโรว [สุํสุมาโรว (สี. สฺยา. ปี.)] สฬติ, กึ วิปาโก ภวิสฺสติ.
‘‘ยํ ¶ ¶ ปกิตฺเตมิ สมฺพุทฺธํ, สิกตาถูปสนฺติเก;
โส ทานิ ภควา สตฺถา, มาตุกุจฺฉิมุปาคมิ.
‘‘เตสํ ธมฺมกถํ วตฺวา, กิตฺตยิตฺวา มหามุนึ;
อุยฺโยเชตฺวา สเก สิสฺเส, ปลฺลงฺกมาภุชึ อหํ.
‘‘พลฺจ วต เม ขีณํ, พฺยาธินา [พฺยาธิโต (สี. สฺยา. ปี. ก.)] ปรเมน ตํ;
พุทฺธเสฏฺํ สริตฺวาน, ตตฺถ กาลงฺกโต [กาลกโต (สี. ปี.)] อหํ.
‘‘สพฺเพ สิสฺสา สมาคนฺตฺวา, อกํสุ จิตกํ ตทา;
กเฬวรฺจ เม คยฺห, จิตกํ อภิโรปยุํ.
‘‘จิตกํ ปริวาเรตฺวา, สีเส กตฺวาน อฺชลึ;
โสกสลฺลปเรตา เต, วิกฺกนฺทึสุ สมาคตา.
‘‘เตสํ ลาลปฺปมานานํ, อคมํ จิตกํ ตทา;
‘อหํ อาจริโย ตุมฺหํ, มา โสจิตฺถ สุเมธสา.
‘‘‘สทตฺเถ ¶ วายเมยฺยาถ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา;
มา โว ปมตฺตา อหุตฺถ [อหุวตฺถ (สี.)], ขโณ โว ปฏิปาทิโต’.
‘‘สเก สิสฺเสนุสาสิตฺวา, เทวโลกํ ปุนาคมึ;
อฏฺารส จ กปฺปานิ, เทวโลเก รมามหํ.
‘‘สตานํ ¶ ปฺจกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ;
อเนกสตกฺขตฺตฺุจ, เทวรชฺชมการยึ.
‘‘อวเสเสสุ กปฺเปสุ, โวกิณฺโณ [โวกิณฺณํ (สี. สฺยา. ก.)] สํสรึ อหํ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, อุปฺปาทสฺส อิทํ ผลํ [ปุลินปูชายิทํ ผลํ (สี.)].
‘‘ยถา ¶ โกมุทิเก มาเส, พหู ปุปฺผนฺติ ปาทปา;
ตเถวาหมฺปิ สมเย, ปุปฺผิโตมฺหิ มเหสินา.
‘‘วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ, โยคกฺเขมาธิวาหนํ;
นาโคว พนฺธนํ เฉตฺวา, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สตสหสฺสิโต กปฺเป, ยํ พุทฺธมภิกิตฺตยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, กิตฺตนาย อิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ¶ ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุลินุปฺปาทโก เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ปุลินุปฺปาทกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํ.
๘. ตรณิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อตฺถทสฺสี ตุ ภควา, สยมฺภู โลกนายโก;
วินตา นทิยา ตีรํ [ตีเร (สฺยา. ปี. ก.)], อุปาคจฺฉิ ตถาคโต.
‘‘อุทกา อภินิกฺขมฺม, กจฺฉโป วาริโคจโร;
พุทฺธํ ตาเรตุกาโมหํ, อุเปสึ โลกนายกํ.
‘‘‘อภิรูหตุ ¶ ¶ มํ พุทฺโธ, อตฺถทสฺสี มหามุนิ;
อหํ ตํ ตารยิสฺสามิ, ทุกฺขสฺสนฺตกโร ตุวํ’.
‘‘มม สงฺกปฺปมฺาย, อตฺถทสฺสี มหายโส;
อภิรูหิตฺวา เม ปิฏฺึ, อฏฺาสิ โลกนายโก.
‘‘ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ วิฺุตํ;
สุขํ เม ตาทิสํ นตฺถิ, ผุฏฺเ ปาทตเล ยถา.
‘‘อุตฺตริตฺวาน สมฺพุทฺโธ, อตฺถทสฺสี มหายโส;
นทีตีรมฺหิ ตฺวาน, อิมา คาถา อภาสถ.
‘‘‘ยาวตา ¶ วตฺตเต จิตฺตํ, คงฺคาโสตํ ตรามหํ;
อยฺจ กจฺฉโป ราชา, ตาเรสิ มม ปฺวา.
‘‘‘อิมินา พุทฺธตรเณน, เมตฺตจิตฺตวตาย จ;
อฏฺารเส กปฺปสเต, เทวโลเก รมิสฺสติ.
‘‘‘เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา, สุกฺกมูเลน โจทิโต;
เอกาสเน นิสีทิตฺวา, กงฺขาโสตํ ตริสฺสติ.
‘‘‘ยถาปิ ¶ ภทฺทเก เขตฺเต, พีชํ อปฺปมฺปิ โรปิตํ;
สมฺมาธาเร ปวจฺฉนฺเต, ผลํ โตเสติ กสฺสกํ [กสฺสเก (สฺยา.)].
‘‘‘ตเถวิทํ พุทฺธเขตฺตํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
สมฺมาธาเร ปวจฺฉนฺเต, ผลํ มํ โตสยิสฺสติ’.
‘‘ปธานปหิตตฺโตมฺหิ, อุปสนฺโต นิรูปธิ;
สพฺพาสเว ปริฺาย, วิหรามิ อนาสโว.
‘‘อฏฺารเส ¶ กปฺปสเต, ยํ กมฺมมกรึ ตทา;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, ตรณาย อิทํ ผลํ.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ตรณิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ตรณิยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺมํ.
๙. ธมฺมรุจิยตฺเถรอปทานํ
‘‘ยทา ¶ ทีปงฺกโร พุทฺโธ, สุเมธํ พฺยากรี ชิโน;
‘อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ.
‘‘‘อิมสฺส ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;
ปิตา สุทฺโธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโม.
‘‘‘ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํ;
อสฺสตฺถมูเล สมฺพุทฺโธ, พุชฺฌิสฺสติ มหายโส.
‘‘‘อุปติสฺโส โกลิโต จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;
อานนฺโท นาม นาเมน [อานนฺโท นามุปฏฺาโก (สฺยา.)], อุปฏฺิสฺสติมํ ชินํ.
‘‘‘เขมา ¶ อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;
จิตฺโต อาฬวโก เจว, อคฺคา เหสฺสนฺตุปาสกา.
‘‘‘ขุชฺชุตฺตรา ¶ นนฺทมาตา, อคฺคา เหสฺสนฺตุปาสิกา;
โพธิ อิมสฺส วีรสฺส, อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติ’.
‘‘อิทํ ¶ สุตฺวาน วจนํ, อสมสฺส มเหสิโน;
อาโมทิตา นรมรู, นมสฺสนฺติ กตฺชลี.
‘‘ตทาหํ มาณโว อาสึ, เมโฆ นาม สุสิกฺขิโต;
สุตฺวา พฺยากรณํ เสฏฺํ, สุเมธสฺส มหามุเน.
‘‘สํวิสฏฺโ ภวิตฺวาน, สุเมเธ กรุณาสเย [กรุณาลเย (สฺยา.)];
ปพฺพชนฺตฺจ ตํ วีรํ, สหาว อนุปพฺพชึ.
‘‘สํวุโต ปาติโมกฺขสฺมึ, อินฺทฺริเยสุ จ ปฺจสุ;
สุทฺธาชีโว สโต วีโร, ชินสาสนการโก.
‘‘เอวํ วิหรมาโนหํ, ปาปมิตฺเตน เกนจิ;
นิโยชิโต อนาจาเร, สุมคฺคา ปริธํสิโต.
‘‘วิตกฺกวสิโก หุตฺวา, สาสนโต อปกฺกมึ;
ปจฺฉา เตน กุมิตฺเตน, ปยุตฺโต มาตุฆาตนํ.
‘‘อกรึ อานนฺตริยํ [อกรึ นนฺตริยฺจ (สฺยา. ก.)], ฆาตยึ ทุฏฺมานโส;
ตโต จุโต มหาวีจึ, อุปปนฺโน สุทารุณํ.
‘‘วินิปาตคโต ¶ สนฺโต, สํสรึ ทุกฺขิโต จิรํ;
น ปุโน อทฺทสํ วีรํ, สุเมธํ นรปุงฺควํ.
‘‘อสฺมึ ¶ กปฺเป สมุทฺทมฺหิ, มจฺโฉ อาสึ ติมิงฺคโล;
ทิสฺวาหํ สาคเร นาวํ, โคจรตฺถมุปาคมึ.
‘‘ทิสฺวา มํ วาณิชา ภีตา, พุทฺธเสฏฺมนุสฺสรุํ;
โคตโมติ มหาโฆสํ, สุตฺวา เตหิ อุทีริตํ.
‘‘ปุพฺพสฺํ สริตฺวาน, ตโต กาลงฺกโต อหํ;
สาวตฺถิยํ กุเล อิทฺเธ, ชาโต พฺราหฺมณชาติยํ.
‘‘อาสึ ธมฺมรุจิ นาม, สพฺพปาปชิคุจฺฉโก;
ทิสฺวาหํ โลกปชฺโชตํ, ชาติยา สตฺตวสฺสิโก.
‘‘มหาเชตวนํ ¶ คนฺตฺวา, ปพฺพชึ อนคาริยํ;
อุเปมิ พุทฺธํ ติกฺขตฺตุํ, รตฺติยา ทิวสสฺส จ.
‘‘ตทา ทิสฺวา มุนิ อาห, จิรํ ธมฺมรุจีติ มํ;
ตโตหํ อวจํ พุทฺธํ, ปุพฺพกมฺมปภาวิตํ.
‘‘สุจิรํ สตปฺุลกฺขณํ, ปติปุพฺเพน วิสุทฺธปจฺจยํ;
อหมชฺชสุเปกฺขนํ ¶ วต, ตว ปสฺสามิ นิรุปมํ วิคฺคหํ [นิรูปมคฺคหํ (สี.)].
‘‘สุจิรํ วิหตตฺตโม มยา, สุจิรกฺเขน นที วิโสสิตา;
สุจิรํ อมลํ วิโสธิตํ, นยนํ าณมยํ มหามุเน.
‘‘จิรกาลสมงฺคิโต ¶ [จิรกาลํ สมาคโต (ปี.)] ตยา, อวินฏฺโ ปุนรนฺตรํ จิรํ;
ปุนรชฺชสมาคโต ตยา, น หิ นสฺสนฺติ กตานิ โคตม.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ธมฺมรุจิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
ธมฺมรุจิยตฺเถรสฺสาปทานํ นวมํ.
๑๐. สาลมณฺฑปิยตฺเถรอปทานํ
‘‘อชฺโฌคาเหตฺวา ¶ สาลวนํ, สุกโต อสฺสโม มม;
สาลปุปฺเผหิ สฺฉนฺโน, วสามิ วิปิเน ตทา.
‘‘ปิยทสฺสี จ ภควา, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
วิเวกกาโม สมฺพุทฺโธ, สาลวนมุปาคมิ.
‘‘อสฺสมา อภินิกฺขมฺม, ปวนํ อคมาสหํ;
มูลผลํ คเวสนฺโต, อาหิณฺฑามิ วเน ตทา.
‘‘ตตฺถทฺทสาสึ ¶ สมฺพุทฺธํ, ปิยทสฺสึ มหายสํ;
สุนิสินฺนํ สมาปนฺนํ, วิโรจนฺตํ มหาวเน.
‘‘จตุทณฺเฑ ¶ เปตฺวาน, พุทฺธสฺส อุปรี อหํ;
มณฺฑปํ สุกตํ กตฺวา, สาลปุปฺเผหิ ฉาทยึ.
‘‘สตฺตาหํ ธารยิตฺวาน, มณฺฑปํ สาลฉาทิตํ;
ตตฺถ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, พุทฺธเสฏฺมวนฺทหํ.
‘‘ภควา ¶ ตมฺหิ สมเย, วุฏฺหิตฺวา สมาธิโต;
ยุคมตฺตํ เปกฺขมาโน, นิสีทิ ปุริสุตฺตโม.
‘‘สาวโก วรุโณ นาม, ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน;
วสีสตสหสฺเสหิ, อุปคจฺฉิ วินายกํ.
‘‘ปิยทสฺสี จ ภควา, โลกเชฏฺโ นราสโภ;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, สิตํ ปาตุกรี ชิโน.
‘‘อนุรุทฺโธ อุปฏฺาโก, ปิยทสฺสิสฺส สตฺถุโน;
เอกํสํ จีวรํ กตฺวา, อปุจฺฉิตฺถ มหามุนึ.
‘‘‘โก นุ โข ภควา เหตุ, สิตกมฺมสฺส สตฺถุโน;
การเณ วิชฺชมานมฺหิ, สตฺถา ปาตุกเร สิตํ’.
‘‘‘สตฺตาหํ สาลจฺฉทนํ [ปุปฺผฉทนํ (สี. สฺยา. ปี.)], โย เม ธาเรสิ มาณโว;
ตสฺส กมฺมํ สริตฺวาน, สิตํ ปาตุกรึ อหํ.
‘‘‘อโนกาสํ น ปสฺสามิ, ยตฺถ [ยํ ตํ (สฺยา. ปี. ก.)] ปฺุํ วิปจฺจติ;
เทวโลเก ¶ มนุสฺเส วา, โอกาโสว น สมฺมติ.
‘‘‘เทวโลเก ¶ วสนฺตสฺส, ปฺุกมฺมสมงฺคิโน;
ยาวตา ปริสา ตสฺส, สาลจฺฉนฺนา ภวิสฺสติ.
‘‘‘ตตฺถ ทิพฺเพหิ นจฺเจหิ, คีเตหิ วาทิเตหิ จ;
รมิสฺสติ สทา สนฺโต, ปฺุกมฺมสมาหิโต.
‘‘‘ยาวตา ปริสา ตสฺส, คนฺธคนฺธี ภวิสฺสติ;
สาลสฺส ปุปฺผวสฺโส จ, ปวสฺสิสฺสติ ตาวเท.
‘‘‘ตโต จุโตยํ มนุโช, มานุสํ อาคมิสฺสติ;
อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, สพฺพกาลํ ธริสฺสติ [ธริยติ (สี. ปี.)].
‘‘‘อิธ ¶ นจฺจฺจ คีตฺจ, สมฺมตาฬสมาหิตํ;
ปริวาเรสฺสนฺติ มํ นิจฺจํ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
‘‘‘อุคฺคจฺฉนฺเต จ สูริเย, สาลวสฺสํ ปวสฺสติ;
ปฺุกมฺเมน สํยุตฺตํ, วสฺสเต สพฺพกาลิกํ.
‘‘‘อฏฺารเส กปฺปสเต, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติ.
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต;
สพฺพาสเว ปริฺาย, นิพฺพายิสฺสตินาสโว.
‘‘‘ธมฺมํ อภิสเมนฺตสฺส, สาลจฺฉนฺนํ ภวิสฺสติ;
จิตเก ฌายมานสฺส, ฉทนํ ตตฺถ เหสฺสติ’.
‘‘วิปากํ กิตฺตยิตฺวาน, ปิยทสฺสี มหามุนิ;
ปริสาย ธมฺมํ เทเสสิ, ตปฺเปนฺโต ธมฺมวุฏฺิยา.
‘‘ตึสกปฺปานิ ¶ ¶ เทเวสุ, เทวรชฺชมการยึ;
สฏฺิ จ สตฺตกฺขตฺตฺุจ, จกฺกวตฺตี อโหสหํ.
‘‘เทวโลกา อิธาคนฺตฺวา, ลภามิ วิปุลํ สุขํ;
อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, มณฺฑปสฺส อิทํ ผลํ.
‘‘อยํ ปจฺฉิมโก มยฺหํ, จริโม วตฺตเต ภโว;
อิธาปิ สาลจฺฉทนํ, เหสฺสติ สพฺพกาลิกํ.
‘‘มหามุนึ โตสยิตฺวา, โคตมํ สกฺยปุงฺควํ;
ปตฺโตมฺหิ อจลํ านํ, หิตฺวา ชยปราชยํ.
‘‘อฏฺารเส ¶ กปฺปสเต, ยํ พุทฺธมภิปูชยึ;
ทุคฺคตึ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํ.
กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป… วิหรามิ อนาสโว.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ.
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’.
อิตฺถํ ¶ สุทํ อายสฺมา สาลมณฺฑปิโย เถโร อิมา คาถาโย
อภาสิตฺถาติ.
สาลมณฺฑปิยตฺเถรสฺสาปทานํ ทสมํ.
ปํสุกูลวคฺโค เอกูนปฺาสโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปํสุกูลํ ¶ พุทฺธสฺี, ภิสโท าณกิตฺตโก;
จนฺทนี ธาตุปูชี จ, ปุลินุปฺปาทโกปิ จ.
ตรโณ ธมฺมรุจิโก, สาลมณฺฑปิโย ตถา;
สตานิ ทฺเว โหนฺติ คาถา, อูนวีสติเมว จ.