📜
๑๖. อตฺถทสฺสีพุทฺธวํโส
ตตฺเถว ¶ ¶ มณฺฑกปฺปมฺหิ, อตฺถทสฺสี มหายโส;
มหาตมํ นิหนฺตฺวาน, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยิ;
อมเตน ตปฺปยี โลกํ, ทสสหสฺสิสเทวกํ.
ตสฺสาปิ โลกนาถสฺส, อเหสุํ อภิสมยา ตโย;
โกฏิสตสหสฺสานํ, ปมาภิสมโย อหุ.
ยทา พุทฺโธ อตฺถทสฺสี, จรเต เทวจาริกํ;
โกฏิสตสหสฺสานํ, ทุติยาภิสมโย อหุ.
ปุนาปรํ ยทา พุทฺโธ, เทเสสิ ปิตุสนฺติเก;
โกฏิสตสหสฺสานํ, ตติยาภิสมโย อหุ.
สนฺนิปาตา ตโย อาสุํ, ตสฺสาปิ จ มเหสิโน;
ขีณาสวานํ วิมลานํ, สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
อฏฺนวุติสหสฺสานํ ¶ , ปโม อาสิ สมาคโม;
อฏฺาสีติสหสฺสานํ, ทุติโย อาสิ สมาคโม.
อฏฺสตฺตติสตสหสฺสานํ ¶ , ตติโย อาสิ สมาคโม;
อนุปาทา วิมุตฺตานํ, วิมลานํ มเหสินํ.
อหํ เตน สมเยน, ชฏิโล อุคฺคตาปโน;
สุสีโม นาม นาเมน, มหิยา เสฏฺสมฺมโต.
ทิพฺพํ ¶ มนฺทารวํ ปุปฺผํ, ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ;
เทวโลกาหริตฺวาน, สมฺพุทฺธมภิปูชยึ.
โสปิ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ, อตฺถทสฺสี มหามุนิ;
‘‘อฏฺารเส กปฺปสเต, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ.
‘‘ปธานํ ปทหิตฺวาน…เป… เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’.
ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา, หฏฺโ [ตุฏฺโ (สฺยา. กํ.)] สํวิคฺคมานโส;
อุตฺตรึ วตมธิฏฺาสึ, ทสปารมิปูริยา.
โสภณํ นาม นครํ, สาคโร นาม ขตฺติโย;
สุทสฺสนา นาม ชนิกา, อตฺถทสฺสิสฺส สตฺถุโน.
ทสวสฺสสหสฺสานิ, อคารํ อชฺฌ โส วสิ;
อมรคิริ สุคิริ วาหนา, ตโย ปาสาทมุตฺตมา.
เตตฺตึสฺจ ¶ สหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;
วิสาขา นาม นารี จ, เสโล นามาสิ อตฺรโช.
นิมิตฺเต ¶ จตุโร ทิสฺวา, อสฺสยาเนน นิกฺขมิ;
อนูนอฏฺมาสานิ, ปธานํ ปทหี ชิโน.
พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, อตฺถทสฺสี มหายโส;
วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, อโนมุยฺยาเน นราสโภ.
สนฺโต จ อุปสนฺโต จ, อเหสุํ อคฺคสาวกา;
อภโย นามุปฏฺาโก, อตฺถทสฺสิสฺส สตฺถุโน.
ธมฺมา เจว สุธมฺมา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;
โพธิ ตสฺส ภควโต, จมฺปโกติ ปวุจฺจติ.
นกุโล จ นิสโภ จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺกา;
มกิลา จ สุนนฺทา จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺิกา.
โสปิ ¶ ¶ พุทฺโธ อสมสโม, อสีติหตฺถมุคฺคโต;
โสภเต สาลราชาว, อุฬุราชาว ปูริโต.
ตสฺส ปากติกา รํสี, อเนกสตโกฏิโย;
อุทฺธํ อโธ ทส ทิสา, ผรนฺติ โยชนํ สทา.
โสปิ พุทฺโธ นราสโภ, สพฺพสตฺตุตฺตโม มุนิ;
วสฺสสตสหสฺสานิ, โลเก อฏฺาสิ จกฺขุมา.
อตุลํ ทสฺเสตฺวา โอภาสํ, วิโรเจตฺวา สเทวเก [อตุลํ ทสฺสยิตฺวาน, โอภาเสตฺวา สเทวเก (สี. ก.)];
โสปิ อนิจฺจตํ ปตฺโต, ยถคฺคุปาทานสงฺขยา.
อตฺถทสฺสี ¶ ชินวโร, อโนมารามมฺหิ นิพฺพุโต;
ธาตุวิตฺถาริกํ อาสิ, เตสุ เตสุ ปเทสโตติ.
อตฺถทสฺสิสฺส ภควโต วํโส จุทฺทสโม.