📜
๒๔. กกุสนฺธพุทฺธวํโส
เวสฺสภุสฺส ¶ ¶ อปเรน, สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;
กกุสนฺโธ นาม นาเมน, อปฺปเมยฺโย ทุราสโท.
อุคฺฆาเฏตฺวา สพฺพภวํ, จริยาย ปารมึ คโต;
สีโหว ปฺชรํ เภตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตนฺเต, กกุสนฺเธ โลกนายเก;
จตฺตารีสโกฏิสหสฺสานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ.
อนฺตลิกฺขมฺหิ ¶ อากาเส, ยมกํ กตฺวา วิกุพฺพนํ;
ตึสโกฏิสหสฺสานํ, โพเธสิ เทวมานุเส.
นรเทวสฺส ยกฺขสฺส, จตุสจฺจปฺปกาสเน;
ธมฺมาภิสมโย ตสฺส, คณนาโต อสงฺขิโย.
กกุสนฺธสฺส ภควโต, เอโก อาสิ สมาคโม;
ขีณาสวานํ วิมลานํ, สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
จตฺตาลีสสหสฺสานํ, ตทา อาสิ สมาคโม;
ทนฺตภูมิมนุปฺปตฺตานํ, อาสวาริคณกฺขยา.
อหํ เตน สมเยน, เขโม นามาสิ ขตฺติโย;
ตถาคเต ชินปุตฺเต, ทานํ ทตฺวา อนปฺปกํ.
ปตฺตฺจ จีวรํ ทตฺวา, อฺชนํ มธุลฏฺิกํ;
อิเมตํ ปตฺถิตํ สพฺพํ, ปฏิยาเทมิ วรํ วรํ.
โสปิ ¶ ¶ มํ พุทฺโธ พฺยากาสิ, กกุสนฺโธ วินายโก;
‘‘อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ.
‘‘อหุ กปิลวฺหยา รมฺมา…เป… ¶ เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’.
ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา, ภิยฺโย จิตฺตํ ปสาทยึ;
อุตฺตรึ วตมธิฏฺาสึ, ทสปารมิปูริยา.
นครํ เขมาวตี นาม, เขโม นามาสหํ ตทา;
สพฺพฺุตํ คเวสนฺโต, ปพฺพชึ ตสฺส สนฺติเก.
พฺราหฺมโณ อคฺคิทตฺโต จ, อาสิ พุทฺธสฺส โส ปิตา;
วิสาขา นาม ชนิกา, กกุสนฺธสฺส สตฺถุโน.
วสเต ตตฺถ เขเม ปุเร, สมฺพุทฺธสฺส มหากุลํ;
นรานํ ปวรํ เสฏฺํ, ชาติมนฺตํ มหายสํ.
จตุวสฺสสหสฺสานิ, อคารํ อชฺฌ โส วสิ;
กาม ¶ -กามวณฺณ-กามสุทฺธินามา [สุจิ สุรุจิ รติวทฺธนนามกา (สี.)], ตโย ปาสาทมุตฺตมา.
สมตึสสหสฺสานิ ¶ , นาริโย สมลงฺกตา;
โรจินี นาม สา นารี, อุตฺตโร นาม อตฺรโช.
นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา, รถยาเนน นิกฺขมิ;
อนูนอฏฺมาสานิ, ปธานํ ปทหี ชิโน.
พฺรหฺมุนา ¶ ยาจิโต สนฺโต, กกุสนฺโธ วินายโก;
วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, มิคทาเย นรุตฺตโม.
วิธุโร จ สฺชีโว จ, อเหสุํ อคฺคสาวกา;
พุทฺธิโช นามุปฏฺาโก, กกุสนฺธสฺส สตฺถุโน.
สามา จ จมฺปานามา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;
โพธิ ตสฺส ภควโต, สิรีโสติ ปวุจฺจติ.
อจฺจุโต จ สุมโน จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺกา;
นนฺทา เจว สุนนฺทา จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺิกา.
จตฺตาลีสรตนานิ ¶ , อจฺจุคฺคโต มหามุนิ;
กนกปฺปภา นิจฺฉรติ, สมนฺตา ทสโยชนํ.
จตฺตาลีสวสฺสสหสฺสานิ, อายุ ตสฺส มเหสิโน;
ตาวตา ติฏฺมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
ธมฺมาปณํ ปสาเรตฺวา, นรนารีนํ สเทวเก;
นทิตฺวา ¶ สีหนาทํว, นิพฺพุโต โส สสาวโก.
อฏฺงฺควจนสมฺปนฺโน, อจฺฉิทฺทานิ นิรนฺตรํ;
สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ, นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขารา.
กกุสนฺโธ ชินวโร, เขมารามมฺหิ นิพฺพุโต;
ตตฺเถวสฺส ถูปวโร, คาวุตํ นภมุคฺคโตติ.
กกุสนฺธสฺส ภควโต วํโส ทฺวาวีสติโม.