📜
๒๖. กสฺสปพุทฺธวํโส
โกณาคมนสฺส ¶ ¶ อปเรน, สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทุตฺตโม;
กสฺสโป นาม โคตฺเตน, ธมฺมราชา ปภงฺกโร.
สฺฉฑฺฑิตํ ¶ กุลมูลํ, พหฺวนฺนปานโภชนํ;
ทตฺวาน ยาจเก ทานํ, ปูรยิตฺวาน มานสํ;
อุสโภว อาฬกํ เภตฺวา, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํ.
ธมฺมจกฺกํ ¶ ปวตฺเตนฺเต, กสฺสเป โลกนายเก;
วีสโกฏิสหสฺสานํ, ปมาภิสมโย อหุ.
จตุมาสํ ยทา พุทฺโธ, โลเก จรติ จาริกํ;
ทสโกฏิสหสฺสานํ, ทุติยาภิสมโย อหุ.
ยมกํ วิกุพฺพนํ กตฺวา, าณธาตุํ ปกิตฺตยิ;
ปฺจโกฏิสหสฺสานํ, ตติยาภิสมโย อหุ.
สุธมฺมา เทวปุเร รมฺเม, ตตฺถ ธมฺมํ ปกิตฺตยิ;
ตีณิโกฏิสหสฺสานํ, เทวานํ โพธยี ชิโน.
นรเทวสฺส ยกฺขสฺส, อปเร ธมฺมเทสเน;
เอเตสานํ อภิสมยา, คณนาโต อสงฺขิยา.
ตสฺสาปิ เทวเทวสฺส, เอโก อาสิ สมาคโม;
ขีณาสวานํ วิมลานํ, สนฺตจิตฺตาน ตาทินํ.
วีสภิกฺขุสหสฺสานํ, ตทา อาสิ สมาคโม;
อติกฺกนฺตภวนฺตานํ, หิริสีเลน ตาทินํ.
อหํ ตทา มาณวโก, โชติปาโลติ วิสฺสุโต;
อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู.
ลกฺขเณ ¶ อิติหาเส จ, สธมฺเม ปารมึ คโต;
ภูมนฺตลิกฺขกุสโล, กตวิชฺโช อนาวโย.
กสฺสปสฺส ภควโต, ฆฏิกาโร นามุปฏฺาโก;
สคารโว สปฺปติสฺโส, นิพฺพุโต ตติเย ผเล.
อาทาย ¶ มํ ฆฏีกาโร, อุปคฺฉิ กสฺสปํ ชินํ;
ตสฺส ธมฺมํ สุณิตฺวาน, ปพฺพชึ ตสฺส สนฺติเก.
อารทฺธวีริโย หุตฺวา, วตฺตาวตฺเตสุ โกวิโท;
น กฺวจิ ปริหายามิ, ปูเรสึ ชินสาสนํ.
ยาวตา พุทฺธภณิตํ, นวงฺคํ ชินสาสนํ;
สพฺพํ ปริยาปุณิตฺวาน, โสภยึ ชินสาสนํ.
มม อจฺฉริยํ ทิสฺวา, โสปิ พุทฺโธ วิยากริ;
‘‘อิมมฺหิ ภทฺทเก กปฺเป, อยํ พุทฺโธ ภวิสฺสติ.
‘‘อหุ ¶ ¶ กปิลวฺหยา รมฺมา, นิกฺขมิตฺวา ตถาคโต;
ปธานํ ปทหิตฺวาน, กตฺวา ทุกฺกรการิกํ.
‘‘อชปาลรุกฺขมูเล, นิสีทิตฺวา ตถาคโต;
ตตฺถ ปายาสํ ปคฺคยฺห, เนรฺชรมุเปหิติ.
‘‘เนรฺชราย ตีรมฺหิ, ปายาสํ ปริภฺุชิย;
ปฏิยตฺตวรมคฺเคน, โพธิมูลมุเปหิติ.
‘‘ตโต ปทกฺขิณํ กตฺวา, โพธิมณฺฑํ อนุตฺตโร;
อปราชิตฏฺานมฺหิ [อปราชิตนิสภฏฺาเน (ก.)], โพธิปลฺลงฺกมุตฺตเม;
ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา, พุชฺฌิสฺสติ มหายโส.
‘‘อิมสฺส ¶ ชนิกา มาตา, มายา นาม ภวิสฺสติ;
ปิตา สุทฺโธทโน นาม, อยํ เหสฺสติ โคตโม.
‘‘อนาสวา วีตราคา, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
โกลิโต อุปติสฺโส จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวกา;
อานนฺโท นามุปฏฺาโก, อุปฏฺิสฺสติมํ ชินํ.
‘‘เขมา อุปฺปลวณฺณา จ, อคฺคา เหสฺสนฺติ สาวิกา;
อนาสวา สนฺตจิตฺตา, วีตราคา สมาหิตา;
โพธิ ตสฺส ภควโต, อสฺสตฺโถติ ปวุจฺจติ.
‘‘จิตฺโต หตฺถาฬวโก จ, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺกา;
นนฺทมาตา จ อุตฺตรา, อคฺคา เหสฺสนฺตุปฏฺิกา’’.
อิทํ สุตฺวาน วจนํ, อสฺสมสฺส มเหสิโน;
อาโมทิตา นรมรู, พุทฺธพีชํ กิร อยํ.
อุกฺกุฏฺิสทฺทา ¶ ปวตฺตนฺติ, อปฺโผเฏนฺติ หสนฺติ จ;
กตฺชลี นมสฺสนฺติ, ทสสหสฺสี สเทวกา.
‘‘ยทิมสฺส โลกนาถสฺส, วิรชฺฌิสฺสาม สาสนํ;
อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ.
‘‘ยถา มนุสฺสา นทึ ตรนฺตา, ปฏิติตฺถํ วิรชฺฌิย;
เหฏฺา ติตฺเถ คเหตฺวาน, อุตฺตรนฺติ มหานทึ.
‘‘เอวเมว ¶ ¶ มยํ สพฺเพ, ยทิ มฺุจามิมํ ชินํ;
อนาคตมฺหิ อทฺธาเน, เหสฺสาม สมฺมุขา อิมํ’’.
ตสฺสาปิ วจนํ สุตฺวา, ภิยฺโย จิตฺตํ ปสาทยึ;
อุตฺตรึ วตมธิฏฺาสึ, ทสปารมิปูริยา.
เอวมหํ สํสริตฺวา, ปริวชฺเชนฺโต อนาจรํ;
ทุกฺกรฺจ กตํ มยฺหํ, โพธิยาเยว การณา.
นครํ พาราณสี นาม, กิกี นามาสิ ขตฺติโย;
วสเต ตตฺถ นคเร, สมฺพุทฺธสฺส มหากุลํ.
พฺราหฺมโณ พฺรหฺมทตฺโตว, อาสิ พุทฺธสฺส โส ปิตา;
ธนวตี นาม ชนิกา, กสฺสปสฺส มเหสิโน.
ทุเว ¶ วสฺสสหสฺสานิ, อคารํ อชฺฌ โส วสิ;
หํโส ยโส สิรินนฺโท, ตโย ปาสาทมุตฺตมา.
ติโสฬสสหสฺสานิ, นาริโย สมลงฺกตา;
สุนนฺทา นาม สา นารี, วิชิตเสโน นาม อตฺรโช.
นิมิตฺเต จตุโร ทิสฺวา, ปาสาเทนาภินิกฺขมิ;
สตฺตาหํ ปธานจารํ, อจรี ปุริสุตฺตโม.
พฺรหฺมุนา ยาจิโต สนฺโต, กสฺสโป โลกนายโก;
วตฺติ จกฺกํ มหาวีโร, มิคทาเย นรุตฺตโม.
ติสฺโส จ ภารทฺวาโช จ, อเหสุํ อคฺคสาวกา;
สพฺพมิตฺโต นามุปฏฺาโก, กสฺสปสฺส มเหสิโน.
อนุฬา ¶ อุรุเวฬา จ, อเหสุํ อคฺคสาวิกา;
โพธิ ตสฺส ภควโต, นิคฺโรโธติ ปวุจฺจติ.
สุมงฺคโล ¶ ฆฏิกาโร จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺกา;
วิจิตเสนา ภทฺทา [ภทฺรา (ก.)] จ, อเหสุํ อคฺคุปฏฺิกา.
อุจฺจตฺตเนน โส พุทฺโธ, วีสติรตนุคฺคโต;
วิชฺชุลฏฺีว อากาเส, จนฺโทว คหปูริโต.
วีสติวสฺสสหสฺสานิ ¶ , อายุ ตสฺส มเหสิโน;
ตาวตา ติฏฺมาโน โส, ตาเรสิ ชนตํ พหุํ.
ธมฺมตฬากํ มาปยิตฺวา, สีลํ ทตฺวา วิเลปนํ;
ธมฺมทุสฺสํ นิวาเสตฺวา, ธมฺมมาลํ วิภชฺชิย.
ธมฺมวิมลมาทาสํ, ปยิตฺวา มหาชเน;
เกจิ นิพฺพานํ ปตฺเถนฺตา, ปสฺสนฺตุ เม อลงฺกรํ.
สีลกฺจุกํ ทตฺวาน, ฌานกวจวมฺมิตํ;
ธมฺมจมฺมํ ปารุปิตฺวา, ทตฺวา สนฺนาหมุตฺตมํ.
สติผลกํ ทตฺวาน, ติขิณาณกุนฺติมํ;
ธมฺมขคฺควรํ ทตฺวา, สีลสํสคฺคมทฺทนํ.
เตวิชฺชาภูสนํ ทตฺวาน, อาเวฬํ จตุโร ผเล;
ฉฬภิฺาภรณํ ทตฺวา, ธมฺมปุปฺผปิฬนฺธนํ.
สทฺธมฺมปณฺฑรจฺฉตฺตํ, ทตฺวา ปาปนิวารณํ;
มาปยิตฺวาภยํ ปุปฺผํ, นิพฺพุโต โส สสาวโก.
เอโส ¶ หิ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อปฺปเมยฺโย ทุราสโท;
เอโส หิ ธมฺมรตโน, สฺวากฺขาโต เอหิปสฺสิโก.
เอโส หิ สงฺฆรตโน, สุปฺปฏิปนฺโน อนุตฺตโร;
สพฺพํ ตมนฺตรหิตํ, นนุ ริตฺตา สพฺพสงฺขารา.
มหากสฺสโป ชิโน สตฺถา, เสตพฺยารามมฺหิ นิพฺพุโต;
ตตฺเถวสฺส ชินถูโป, โยชนุพฺเพธมุคฺคโตติ.
กสฺสปสฺส ภควโต วํโส จตุวีสติโม.