มูล > สุตฺตปิฏก > ขุทฺทกนิกาย > ชาตกปาฬิ-๑

[กิมคฺฆตี ตณฺฑุลนาฬิกา จ, พาราณสี อนฺตรพาหิรานิ; อสฺสปฺจสเต ตานิ, เอกา ตณฺฑุลนาฬิกาติ; (สฺยา.)] กิมคฺฆติ ตณฺฑุลนาฬิกาย, อสฺสาน มูลาย วเทหิ ราช [นาฬิกา จ (สี.), นาฬิกาย (ก. สี. อฏฺ.)];

พาราณสึ สนฺตรพาหิรโต [พาหิรนฺตํ (สี.)], อยมคฺฆติ ตณฺฑุลนาฬิกาติ [กิมคฺฆตี วณฺฑุลนาฬิกา จ, พาราณสี อนฺตรพาหิรานิ; อสฺสปฺจสเต ตานิ, เอกา ตณฺฑุลนาฬิกาติ; (สฺยา.)].

หิริโอตฺตปฺปสมฺปนฺนา ¶ , สุกฺกธมฺมสมาหิตา;

สนฺโต สปฺปุริสา โลเก, เทวธมฺมาติ วุจฺจเรติ.

ปุตฺโต ตฺยาหํ มหาราช, ตฺวํ มํ โปส ชนาธิป;

อฺเปิ เทโว โปเสติ, กิฺจ [กิฺจิ (ก.)] เทโว สกํ ปชนฺติ.

กฏฺหาริ [กฏฺวาหน (ก.)] ชาตกํ สตฺตมํ.

อปิ ¶ ¶ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;

วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ คามณีติ.

อุตฺตมงฺครุหา มยฺหํ, อิเม ชาตา วโยหรา;

ปาตุภูตา เทวทูตา, ปพฺพชฺชาสมโย มมาติ.

มฆเทว [มขาเทว (สี. ปี.), เทวทูต (ก.)] ชาตกํ นวมํ.

ยฺจ ¶ อฺเ น รกฺขนฺติ, โย จ อฺเ น รกฺขติ;

ส เว ราช สุขํ เสติ, กาเมสุ อนเปกฺขวาติ.

วราปณฺณก วณฺณุปถ เสริวโร, สุวิจกฺขณ ตณฺฑุลนาฬิกสฺสา;

หิริ ปุตฺตวรุตฺตคามณินา, โย จ น รกฺขติ เตน ทสาติ.

โหติ สีลวตํ อตฺโถ, ปฏิสนฺถาร [ปฏิสนฺธาร (ก.)] วุตฺตินํ;

ลกฺขณํ ปสฺส อายนฺตํ, าติสงฺฆปุรกฺขตํ [ปุรกฺขิตํ (สฺยา.), ปุเรกฺขิตํ (ก.)];

อถ ปสฺสสิมํ กาฬํ, สุวิหีนํว าติภีติ.

นิคฺโรธเมว ¶ ¶ ¶ เสเวยฺย, น สาขมุปสํวเส;

นิคฺโรธสฺมึ มตํ เสยฺโย, ยฺเจ สาขสฺมิ [สาขสฺมึ (สี. ปี.)] ชีวิตนฺติ.

ธิรตฺถุ กณฺฑินํ สลฺลํ, ปุริสํ คาฬฺหเวธินํ;

ธิรตฺถุ ตํ ชนปทํ, ยตฺถิตฺถี ปริณายิกา;

เต จาปิ ธิกฺกิตา [ธิกฺกตา (?)] สตฺตา, เย อิตฺถีนํ วสํคตาติ.

น กิรตฺถิ รเสหิ ปาปิโย, อาวาเสหิ ว [วา (สพฺพตฺถ)] สนฺถเวหิ วา;

วาตมิคํ คหนนิสฺสิตํ [เคหนิสฺสิตํ (สี. ปี.)], วสมาเนสิ รเสหิ สฺชโยติ.

อฏฺกฺขุรํ ขราทิเย, มิคํ วงฺกาติวงฺกินํ;

สตฺตหิ ¶ กาลาติกฺกนฺตํ [สตฺตหิ กลาห’ติกฺกนฺตํ (สี.), สตฺตกาเลห’ติกฺกนฺตํ (สฺยา.), สตฺตหิ กาลาห’ติกฺกนฺตํ (ปี.)], น นํ โอวทิตุสฺสเหติ.

มิคํ ¶ ติปลฺลตฺถ [ติปลฺลตฺต (ก.)] มเนกมายํ, อฏฺกฺขุรํ อฑฺฒรตฺตาปปายึ [อฑฺฒรตฺตาวปายึ (สี. ปี.)];

เอเกน โสเตน ฉมาสฺสสนฺโต, ฉหิ กลาหิติโภติ [กลาหติโภติ (สี. สฺยา. ปี.)] ภาคิเนยฺโยติ.

กาเฬ ¶ วา ยทิ วา ชุณฺเห, ยทา วายติ มาลุโต;

วาตชานิ หิ สีตานิ, อุโภตฺถมปราชิตาติ.

เอวํ เจ สตฺตา ชาเนยฺยุํ, ทุกฺขายํ ชาติสมฺภโว;

น ปาโณ ปาณินํ หฺเ, ปาณฆาตี หิ โสจตีติ.

สเจ ¶ มุจฺเจ [มุฺเจ (สี. สฺยา. ปี.)] เปจฺจ มุจฺเจ [มุฺเจ (สี. สฺยา. ปี.)], มุจฺจมาโน หิ พชฺฌติ;

น เหวํ ธีรา มุจฺจนฺติ, มุตฺติ พาลสฺส พนฺธนนฺติ.

ทิสฺวา ปทมนุตฺติณฺณํ, ทิสฺวาโนตริตํ ปทํ;

นเฬน วารึ ปิสฺสาม [ปิวิสฺสาม (สี. สฺยา. ปี.)], เนว [น จ (ก.)] มํ ตฺวํ วธิสฺสสีติ.

อถ ¶ ลกฺขณ สาข ธิรตฺถุ ปุน, น กิรตฺถิ รเสหิ ขราทิยา;

อติโภติ วร [รส (สพฺพตฺถ)] มาลุต ปาณ, มุจฺเจน นฬอวฺหยเนน ภวนฺติ ทสาติ.

าตเมตํ ¶ กุรุงฺคสฺส, ยํ ตฺวํ เสปณฺณิ สิยฺยสิ [เสยฺยสิ (สี. สฺยา. ปี.)];

อฺํ ¶ เสปณฺณิ คจฺฉามิ, น เม เต รุจฺจเต ผลนฺติ.

เย กุกฺกุรา ราชกุลมฺหิ วทฺธา, โกเลยฺยกา วณฺณพลูปปนฺนา;

เตเม น วชฺฌา มยมสฺม วชฺฌา, นายํ สฆจฺจา ทุพฺพลฆาติกายนฺติ.

อปิ ปสฺเสน เสมาโน, สลฺเลภิ สลฺลลีกโต;

เสยฺโยว วฬวา โคโช [โภชฺโช (สี.), โภชฺโฌ (สฺยา. ปี.)], ยุฺช มฺเว สารถีติ.

โคชานีย [โภชาชานีย (สี. สฺยา. ปี.)] ชาตกํ ตติยํ.

ยทา ยทา ยตฺถ ยทา, ยตฺถ ยตฺถ ยทา ยทา;

อาชฺโ กุรุเต เวคํ, หายนฺติ ตตฺถ วาฬวาติ.

อฺมฺเหิ ¶ ¶ ติตฺเถหิ, อสฺสํ ปาเยหิ สารถิ;

อจฺจาสนสฺส ปุริโส, ปายาสสฺสปิ ตปฺปตีติ.

ปุราณโจราน ¶ วโจ นิสมฺม, มหิฬามุโข โปถยมนฺวจารี;

สุสฺตานฺหิ วโจ นิสมฺม, คชุตฺตโม สพฺพคุเณสุ อฏฺาติ.

นาลํ กพฬํ ปทาตเว, น จ ปิณฺฑํ น กุเส น ฆํสิตุํ;

มฺามิ อภิณฺหทสฺสนา, นาโค สฺเนหมกาสิ [สิเนหมกาสิ (สี. สฺยา. ปี.)] กุกฺกุเรติ.

มนุฺเมว ¶ ภาเสยฺย, นามนุฺํ กุทาจนํ;

มนุฺํ ภาสมานสฺส, ครุํ ภารํ อุททฺธริ;

ธนฺจ นํ อลาเภสิ, เตน จตฺตมโน อหูติ.

ยโต ยโต ครุ ธุรํ, ยโต คมฺภีรวตฺตนี;

ตทาสฺสุ กณฺหํ ยุฺชนฺติ, สฺวาสฺสุ ตํ วหเต ธุรนฺติ.

มา ¶ มุนิกสฺส ปิหยิ, อาตุรนฺนานิ ภุฺชติ;

อปฺโปสฺสุกฺโก ภุสํ ขาท, เอตํ ทีฆายุลกฺขณนฺติ.

กุรุงฺคสฺส ¶ กุกฺกุรโคชวโร, ปุน วาฬวสฺสสิริวฺหยโน [สิริวยโน (สพฺพตฺถ)];

มหิฬามุขนามนุฺวโร, วหเต ธุร มุนิเกน ทสาติ.

กุลาวกา ¶ มาตลิ สิมฺพลิสฺมึ, อีสามุเขน ปริวชฺชยสฺสุ;

กามํ จชาม อสุเรสุ ปาณํ, มา เม ทิชา วิกฺกุลวา [มายิเม ทิชา วิกุลาวา (สี. สฺยา. ปี.)] อเหสุนฺติ.

รุทํ มนุฺํ รุจิรา จ ปิฏฺิ, เวฬุริยวณฺณูปนิภา [วณฺณูปฏิภา (สฺยา.), วณฺณสนฺนิภา (ก.)] จ คีวา;

พฺยามมตฺตานิ จ เปขุณานิ, นจฺเจน เต ธีตรํ โน ททามีติ.

สมฺโมทมานา ¶ คจฺฉนฺติ, ชาลมาทาย ปกฺขิโน;

ยทา เต วิวทิสฺสนฺติ, ตทา เอหินฺติ เม วสนฺติ.

น ¶ มํ สีตํ น มํ อุณฺหํ, น มํ ชาลสฺมิ พาธนํ;

ยฺจ มํ มฺเต มจฺฉี, อฺํ โส รติยา คโตติ.

สนฺติ ¶ ปกฺขา อปตนา, สนฺติ ปาทา อวฺจนา;

มาตาปิตา จ นิกฺขนฺตา, ชาตเวท ปฏิกฺกมาติ.

ยํ นิสฺสิตา ชคติรุหํ วิหงฺคมา, สฺวายํ อคฺคึ ปมุฺจติ;

ทิสา ภชถ วกฺกงฺคา [วงฺกงฺคา (สฺยา.)], ชาตํ สรณโต ภยนฺติ.

เย วุฑฺฒ [วทฺธ (สี. ปี.)] มปจายนฺติ, นรา ธมฺมสฺส โกวิทา;

ทิฏฺเว ธมฺเม ปาสํสา, สมฺปราเย จ สุคฺคตีติ.

นาจฺจนฺตํ ¶ นิกติปฺปฺโ, นิกตฺยา สุขเมธติ;

อาราเธติ นิกติปฺปฺโ [อาราเธ นิกติปฺปฺโ (ปี.)], พโก กกฺกฏกามิวาติ.

มฺเ ¶ โสวณฺณโย ราสิ, โสณฺณมาลา จ นนฺทโก;

ยตฺถ ทาโส อามชาโต, ิโต ถุลฺลานิ [ถูลานิ (ก.)] คชฺชตีติ.

กามํ ¶ ปตามิ นิรยํ, อุทฺธํปาโท อวํสิโร;

นานริยํ กริสฺสามิ, หนฺท ปิณฺฑํ ปฏิคฺคหาติ.

สิริมาตลิ ธีตร ปกฺขิวโร, รติยาคโต มาตาปิตา จ ปุน;

ชคตีรุห วุฑฺฒ สุกกฺกฏโก, ตถา นนฺทกปิณฺฑวเรน ทสาติ.

โย ¶ อตฺถกามสฺส หิตานุกมฺปิโน, โอวชฺชมาโน น กโรติ สาสนํ;

อชิยา ปาทโมลมฺพ [ปาทโมลุมฺพ (สี. สฺยา. ปี.)], มิตฺตโก วิย โสจตีติ.

โย ¶ อตฺถกามสฺส หิตานุกมฺปิโน, โอวชฺชมาโน น กโรติ สาสนํ;

กโปตกสฺส วจนํ อกตฺวา, อมิตฺตหตฺถตฺถคโตว เสตีติ.

โย อตฺถกามสฺส หิตานุกมฺปิโน, โอวชฺชมาโน น กโรติ สาสนํ;

เอวํ โส นิหโต เสติ, เวฬุกสฺส ยถา ปิตาติ.

เสยฺโย ¶ ¶ อมิตฺโต มติยา อุเปโต, น ตฺเวว มิตฺโต มติวิปฺปหีโน;

มกสํ วธิสฺสนฺติ หิ เอฬมูโค, ปุตฺโต ปิตุ อพฺภิทา อุตฺตมงฺคนฺติ.

เสยฺโย อมิตฺโต เมธาวี, ยฺเจ พาลานุกมฺปโก;

ปสฺส โรหิณิกํ ชมฺมึ, มาตรํ หนฺตฺวาน โสจตีติ.

น เว อนตฺถกุสเลน, อตฺถจริยา สุขาวหา;

หาเปติ อตฺถํ ทุมฺเมโธ, กปิ อารามิโก ยถาติ.

น ¶ เว อนตฺถกุสเลน, อตฺถจริยา สุขาวหา;

หาเปติ อตฺถํ ทุมฺเมโธ, โกณฺฑฺโ วารุณึ ยถาติ.

อนุปาเยน ¶ โย อตฺถํ, อิจฺฉติ โส วิหฺติ;

เจตา หนึสุ เวทพฺพํ [เวทพฺภํ (สี. ปี.)], สพฺเพ เต พฺยสนมชฺฌคูติ.

เวทพฺพ [เวทพฺภ (สี. ปี.)] ชาตกํ อฏฺมํ.

นกฺขตฺตํ ¶ ปฏิมาเนนฺตํ, อตฺโถ พาลํ อุปจฺจคา;

อตฺโถ อตฺถสฺส นกฺขตฺตํ, กึ กริสฺสนฺติ ตารกาติ.

ทุมฺเมธานํ สหสฺเสน, ยฺโ เม อุปยาจิโต;

อิทานิ โขหํ ยชิสฺสามิ, พหุ [พหู (สี. ปี.), พหุํ (ก.)] อธมฺมิโก ชโนติ.

อถ มิตฺตก มาตุ กโปตวโร, ตถา เวฬูก เอฬมูโค โรหิณี;

กปิ ¶ วารุณิ เจตจรา จ ปุน, ตถา ตารก ยฺวเรน ทสาติ.

อาสีเสเถว ¶ [อาสึเสเถว (สี. สฺยา. ปี.)] ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, ยถา อิจฺฉึ ตถา อหูติ.

วายเมเถว ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

ปสฺสามิ โวหํ อตฺตานํ, อุทกา ถลมุพฺภตนฺติ.

ตเถว ¶ ปุณฺณา ปาติโย, อฺายํ วตฺตเต กถา;

อาการเณน [อาการเกน (สี. สฺยา. ปี.)] ชานามิ, น จายํ ภทฺทิกา สุราติ.

นายํ ¶ รุกฺโข ทุรารุโห, นปิ คามโต อารกา;

อาการเณน ชานามิ, นายํ สาทุผโล ทุโมติ.

โย อลีเนน จิตฺเตน, อลีนมนโส นโร;

ภาเวติ กุสลํ ธมฺมํ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา;

ปาปุเณ อนุปุพฺเพน, สพฺพสํโยชนกฺขยนฺติ.

โย ¶ ปหฏฺเน จิตฺเตน, ปหฏฺมนโส นโร;

ภาเวติ กุสลํ ธมฺมํ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา;

ปาปุเณ อนุปุพฺเพน, สพฺพสํโยชนกฺขยนฺติ.

ยสฺเสเต จตุโร ธมฺมา, วานรินฺท ยถา ตว;

สจฺจํ ธมฺโม ธิติ [ธิตี (สี. ปี.)] จาโค, ทิฏฺํ โส อติวตฺตตีติ.

ยสฺเสเต ¶ ¶ จ [ยสฺส เอเต (สี. ปี.)] ตโย ธมฺมา, วานรินฺท ยถา ตว;

ทกฺขิยํ สูริยํ ปฺา, ทิฏฺํ โส อติวตฺตตีติ.

ธเม ธเม นาติธเม, อติธนฺตฺหิ ปาปกํ;

ธนฺเตน หิ สตํ ลทฺธํ, อติธนฺเตน นาสิตนฺติ.

ธเม ธเม นาติธเม, อติธนฺตฺหิ ปาปกํ;

ธนฺเตนาธิคตา โภคา, เต ตาโต วิธมี ธมนฺติ.

ยถา ¶ อิจฺฉึ ตถาหุทกา ถลา, สุร สาทุผโล จ อลีนมโน;

สมฺปหฏฺมโน ¶ จตุโร จ ตโย, สตลทฺธก โภคธเนน ทสาติ.

อสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺตา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหยนฺติ.

ยํ ¶ พฺราหฺมโณ อวาเทสิ, วีณํ สมุขเวิโต;

อณฺฑภูตา ภตา ภริยา, ตาสุ โก ชาตุ วิสฺสเสติ.

โกธนา อกตฺู จ, ปิสุณา มิตฺตเภทิกา [ปิสุณา จ วิเภทิกา (สี. สฺยา. ปี.)];

พฺรหฺมจริยํ จร ภิกฺขุ, โส สุขํ น วิหาหสีติ [ปิหาหิสีติ (สี. สฺยา. ปี.), วิหายสิ (ก.)].

ตกฺกปณฺฑิตชาตกํ [ตกฺกชาตกํ (สี. สฺยา. ปี. อฏฺ.)] ตติยํ.

มา ¶ สุ นนฺทิ อิจฺฉติ มํ, มา สุ โสจิ น มิจฺฉติ [น อิจฺฉติ (สี. สฺยา. ปี.)];

ถีนํ ภาโว ทุราชาโน, มจฺฉสฺเสโวทเก คตนฺติ.

ยถา ¶ นที จ ปนฺโถ จ, ปานาคารํ สภา ปปา;

เอวํ โลกิตฺถิโย นาม, นาสํ กุชฺฌนฺติ ปณฺฑิตาติ.

เอกา อิจฺฉา ปุเร อาสิ, อลทฺธา มุทุลกฺขณํ;

ยโต ลทฺธา อฬารกฺขี, อิจฺฉา อิจฺฉํ วิชายถาติ.

อุจฺฉงฺเค เทว เม ปุตฺโต, ปเถ ธาวนฺติยา ปติ;

ตฺจ เทสํ น ปสฺสามิ, ยโต โสทริยมานเยติ [โสทริยํ นเย (ก.)].

ยสฺมึ ¶ ¶ มโน นิวิสติ, จิตฺตฺจาปิ [จิตฺตํ วาปิ (กตฺถจิ)] ปสีทติ;

อทิฏฺปุพฺพเก โปเส, กามํ ตสฺมิมฺปิ วิสฺสเสติ.

ธิรตฺถุ ตํ วิสํ วนฺตํ, ยมหํ ชีวิตการณา;

วนฺตํ ปจฺจาวมิสฺสามิ [ปจฺจาหริสฺสามิ (ก.)], มตํ เม ชีวิตา วรนฺติ.

น ตํ ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ อวชียติ;

ตํ โข ชิตํ สาธุ ชิตํ, ยํ ชิตํ นาวชียตีติ.

สิขีสพฺพฆโสปิ ¶ จ วีณวโร, ปิสุณา มิตฺตเภทิกา นนฺที นที;

มุทุลกฺขณ โสทริยา จ มโน, วิส สาธุชิเตน ภวนฺติ ทสาติ.

โย ¶ ปุพฺเพ กรณียานิ, ปจฺฉา โส กาตุมิจฺฉติ;

วรุณกฏฺ [วรณกฏฺ (สี. ปี.)] ภฺโชว, ส ปจฺฉา มนุตปฺปตีติ.

อกตฺุสฺส ¶ โปสสฺส, นิจฺจํ วิวรทสฺสิโน;

สพฺพํ เจ ปถวึ [ปวึ (สี. สฺยา. ปี.)] ทชฺชา, เนว นํ อภิราธเยติ.

สจฺจํ กิเรวมาหํสุ, นรา เอกจฺจิยา อิธ;

กฏฺํ นิปฺลวิตํ [วิปฺลาวิตํ (สี. ปี.)] เสยฺโย, น ตฺเวเวกจฺจิโย นโรติ.

สาธู สมฺพหุลา าตี, อปิ รุกฺขา อรฺชา;

วาโต ¶ วหติ เอกฏฺํ, พฺรหนฺตมฺปิ วนปฺปตินฺติ.

อภิตฺถนย ¶ ปชฺชุนฺน, นิธึ กากสฺส นาสย;

กากํ โสกาย รนฺเธหิ, มฺจ โสกา ปโมจยาติ.

อสงฺกิโยมฺหิ คามมฺหิ, อรฺเ นตฺถิ เม ภยํ;

อุชุํ มคฺคํ สมารูฬฺโห, เมตฺตาย กรุณาย จาติ.

อุสภา ¶ รุกฺขา คาวิโย ควา จ, อสฺโส กํโส สิงฺคาลี [สิคาสี (สี. สฺยา. ปี.)] จ กุมฺโภ;

โปกฺขรณี จ อปากจนฺทนํ, ลาพูนิ สีทนฺติ สิลา ปฺลวนฺติ.

มณฺฑูกิโย กณฺหสปฺเป คิลนฺติ, กากํ สุปณฺณา ปริวารยนฺติ;

ตสา ¶ วกา เอฬกานํ ภยาหิ, วิปริยาโส [วิปริยาโย (สฺยา. ก.)] วตฺตติ นยิธ มตฺถีติ.

อุโภ ขฺชา อุโภ กุณี, อุโภ วิสมจกฺขุกา [จกฺขุลา (สี. ปี.)];

อุภินฺนํ ปิฬกา [ปีฬกา (สฺยา.)] ชาตา, นาหํ ปสฺสามิ อิลฺลิสนฺติ.

ยโต ¶ วิลุตฺตา จ หตา จ คาโว, ทฑฺฒานิ เคหานิ ชโน จ นีโต;

อถาคมา ปุตฺตหตาย ปุตฺโต, ขรสฺสรํ ฑิณฺฑิมํ [เทณฺฑิมํ (สี. สฺยา. ปี.), ฑินฺทิมํ (ก.)] วาทยนฺโตติ.

ยํ เต ปวิกตฺถิตํ ปุเร, อถ เต ปูติสรา สชนฺติ ปจฺฉา;

อุภยํ ¶ น สเมติ ภีมเสน, ยุทฺธกถา จ อิทฺจ เต วิหฺนฺติ.

วรุณวคฺโค [วรณวคฺโค (สี. ปี.)] อฏฺโม.

วรุณา อกตฺูวเร ตุ สจฺจวรํ, สวนปฺปตินา จ อภิตฺถนย;

กรุณาย สิลาปฺลว อิลฺลิสโต, ปุน ฑิณฺฑิมปูติสเรน ทสาติ.

อปายิมฺห ¶ อนจฺจิมฺห, อคายิมฺห รุทิมฺห จ;

วิสฺิกรณึ ปิตฺวา [ปีตฺวา (สี. สฺยา. ปี.)], ทิฏฺา นาหุมฺห วานราติ.

อติกฺกมฺม ¶ ¶ รมณกํ, สทามตฺตฺจ ทูภกํ;

สฺวาสิ ปาสาณมาสีโน, ยสฺมา ชีวํ น โมกฺขสีติ.

มิตฺโต หเว สตฺตปเทน โหติ, สหาโย ปน ทฺวาทสเกน โหติ;

มาสฑฺฒมาเสน จ าติ โหติ, ตตุตฺตรึ อตฺตสโมปิ โหติ;

โสหํ กถํ อตฺตสุขสฺส เหตุ, จิรสนฺถุตํ [จิรสนฺธวํ (ก.), จิรสตฺถุนํ (ปี.)] กาฬกณฺณึ ชเหยฺยนฺติ.

อาโรคฺยมิจฺเฉ ปรมฺจ ลาภํ, สีลฺจ วุทฺธานุมตํ สุตฺจ;

ธมฺมานุวตฺตี จ อลีนตา จ, อตฺถสฺส ทฺวารา ปมุขา ฉเฬเตติ.

อายตึ ¶ โทสํ นาฺาย, โย กาเม ปฏิเสวติ;

วิปากนฺเต หนนฺติ นํ, กึปกฺกมิว ภกฺขิตนฺติ.

สีลํ ¶ กิเรว กลฺยาณํ, สีลํ โลเก อนุตฺตรํ;

ปสฺส โฆรวิโส นาโค, สีลวาติ น หฺตีติ.

ยสฺส ¶ มงฺคลา สมูหตาเส [สมูหตา (สี. สฺยา. ปี. สุ. นิ. ๓๖๒], อุปฺปาตา [อุปฺปาทา (ปี.)] สุปินา จ ลกฺขณา จ;

โส [ส (สี. ปี. ก.)] มงฺคลโทสวีติวตฺโต, ยุคโยคาธิคโต น ชาตุเมตีติ.

กลฺยาณิเมว มุฺเจยฺย, น หิ มุฺเจยฺย ปาปิกํ;

โมกฺโข กลฺยาณิยา สาธุ, มุตฺวา ตปฺปติ ปาปิกนฺติ.

วาจาว ¶ กิร เต อาสิ, สณฺหา สขิลภาณิโน;

ติณมตฺเต อสชฺชิตฺโถ, โน จ นิกฺขสตํ หรนฺติ.

โย ปุพฺเพ กตกลฺยาโณ, กตตฺโถ นาวพุชฺฌติ;

ปจฺฉา กิจฺเจ สมุปฺปนฺเน, กตฺตารํ นาธิคจฺฉตีติ.

อปายิมฺห จ ทูภกํ สตฺตปทํ, ฉฬทฺวร จ อายตินา จ ปุน;

อหิสีลว มงฺคลิ ปาปิกสฺสา, สตํนิกฺข กตตฺถวเรน ทสาติ.

ลิตฺตํ ¶ ¶ ปรเมน เตชสา, คิลมกฺขํ ¶ ปุริโส น พุชฺฌติ;

คิล เร คิล ปาปธุตฺตก, ปจฺฉา เต กฏุกํ ภวิสฺสตีติ.

อุกฺกฏฺเ สูรมิจฺฉนฺติ, มนฺตีสุ อกุตูหลํ;

ปิยฺจ อนฺนปานมฺหิ, อตฺเถ ชาเต จ ปณฺฑิตนฺติ.

น วิสฺสเส อวิสฺสตฺเถ, วิสฺสตฺเถปิ น วิสฺสเส;

วิสฺสาสา ภยมนฺเวติ, สีหํว มิคมาตุกาติ [มิคมาตุยา (ก.)].

โสตตฺโต โสสินฺโท [โสสีโต (สี. สฺยา. ปี.), โสสิโน (ก.)] เจว, เอโก ภึสนเก วเน;

นคฺโค น จคฺคิมาสีโน, เอสนาปสุโต มุนีติ.

อนิจฺจา ¶ วต สงฺขารา, อุปฺปาทวยธมฺมิโน;

อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, เตสํ วูปสโม สุโขติ.

สมติตฺติกํ ¶ อนวเสกํ, เตลปตฺตํ ยถา ปริหเรยฺย;

เอวํ สจิตฺตมนุรกฺเข, ปตฺถยาโน ทิสํ อคตปุพฺพนฺติ.

ชีวกฺจ ¶ มตํ ทิสฺวา, ธนปาลิฺจ ทุคฺคตํ;

ปนฺถกฺจ วเน มูฬฺหํ, ปาปโก ปุนราคโตติ.

สาธุ ¶ โข ปณฺฑิโต นาม, น ตฺเวว อติปณฺฑิโต;

อติปณฺฑิเตน ปุตฺเตน, มนมฺหิ อุปกูฬิโตติ [อุปกูลิโตติ (สี.), อุปกุฏฺิโตติ (สฺยา.), อุปกุฏิโต (ก.)].

ปโรสหสฺสมฺปิ สมาคตานํ, กนฺเทยฺยุํ เต วสฺสสตํ อปฺา;

เอโกว เสยฺโย ปุริโส สปฺโ, โย ภาสิตสฺส วิชานาติ อตฺถนฺติ.

อสาตํ สาตรูเปน, ปิยรูเปน อปฺปิยํ;

ทุกฺขํ สุขสฺส รูเปน, ปมตฺตมติวตฺตตีติ.

คิลมกฺขกุตูหล ¶ ¶ มาตุกสฺสา, มุนินา จ อนิจฺจต ปตฺตวรํ;

ธนปาลิวโร อติปณฺฑิตโก, สปโรสหสฺสอสาตทสาติ.

ปโรสตํ ¶ เจปิ สมาคตานํ, ฌาเยยฺยุํ เต วสฺสสตํ อปฺา;

เอโกว เสยฺโย ปุริโส สปฺโ, โย ภาสิตสฺส วิชานาติ อตฺถนฺติ.

โย ทุกฺขผุฏฺาย ภเวยฺย ตาณํ, โส เม ปิตา ทุพฺภิ [ทูภิ (สี. ปี.)] วเน กโรติ;

สา กสฺส กนฺทามิ วนสฺส มชฺเฌ, โย ตายิตา โส สหสํ [สหสา (สี. สฺยา. ปี.)] กโรตีติ.

ยตฺถ ¶ เวรี นิวิสติ [นิวสติ (สี. ก.)], น วเส ตตฺถ ปณฺฑิโต;

เอกรตฺตํ ทิรตฺตํ วา, ทุกฺขํ วสติ เวริสูติ.

จตุพฺภิ อฏฺชฺฌคมา, อฏฺาหิปิ จ โสฬส;

โสฬสาหิ จ พาตฺตึส [พตฺตึส (สี. สฺยา. ปี.)], อตฺริจฺฉํ จกฺกมาสโท;

อิจฺฉาหตสฺส โปสสฺส, จกฺกํ ภมติ มตฺถเกติ.

พหุมฺเปตํ ¶ ¶ วเน กฏฺํ, วาโต ภฺชติ ทุพฺพลํ;

ตสฺส เจ ภายสี นาค, กิโส นูน ภวิสฺสสีติ.

สุขํ วต มํ ชีวนฺตํ [สุขกํ วต ชีวํ (ก.)], ปจมานา อุทฺจนี;

โจรี ชายปฺปวาเทน, เตลํ โลณฺจ ยาจตีติ.

สาธุ ¶ โข สิปฺปกํ นาม, อปิ ยาทิส กีทิสํ;

ปสฺส ขฺชปฺปหาเรน, ลทฺธา คามา จตุทฺทิสาติ.

สิกฺเขยฺย สิกฺขิตพฺพานิ, สนฺติ ตจฺฉนฺทิโน [สจฺฉนฺทิโน (สี. ปี.)] ชนา;

พาหิยา หิ [ปิ (สี. สฺยา. ปี.)] สุหนฺเนน, ราชานมภิราธยีติ.

ยถนฺโน ปุริโส โหติ, ตถนฺนา ตสฺส เทวตา;

อาหเรตํ กุณฺฑปูวํ [กณํ ปูวํ (สี. ปี.)], มา เม ภาคํ วินาสยาติ.

สพฺพสํหารโก ¶ ¶ [สพฺพสาหารโก (ก.)] นตฺถิ, สุทฺธํ กงฺคุ ปวายติ;

อลิกํ ภายติยํ ธุตฺตี, สจฺจมาห มหลฺลิกาติ.

สปโรสต ตายิต เวรี ¶ ปุน, ภมจกฺกถ นาคสิริวฺหยโน;

สุขกฺจ วต สิปฺปก พาหิยา, กุณฺฑปูว มหลฺลิกกา จ ทสาติ.

หํจิ [หํสิ (สี. สฺยา.), หฺจิ (?)] ตุวํ เอวมฺสิ เสยฺโย, ปุตฺเตน ปิตาติ ราชเสฏฺ;

หนฺทสฺสตรสฺส เต อยํ, อสฺสตรสฺส หิ คทฺรโภ ปิตาติ.

เยน สตฺตุพิลงฺคา จ, ทิคุณปลาโส จ ปุปฺผิโต;

เยน ททามิ [เยนา’ทามิ (สี. สฺยา.)] เตน วทามิ, เยน น ททามิ [เยน นา’ทามิ (สี. สฺยา.)] น เตน วทามิ;

เอส ¶ มคฺโค ยวมชฺฌกสฺส, เอตํ ฉนฺนปถํ วิชานาหีติ.

สทฺทหาสิ ¶ สิงฺคาลสฺส [สิคาลสฺส (สี. สฺยา. ปี.)], สุราปีตสฺส พฺราหฺมณ;

สิปฺปิกานํ สตํ นตฺถิ, กุโต กํสสตา ทุเวติ.

พหุจินฺตี ¶ อปฺปจินฺตี, อุโภ ชาเล อพชฺฌเร;

มิตจินฺตี ปโมเจสี, อุโภ ตตฺถ สมาคตาติ.

ยายฺ [ยายฺเ (ก.)] มนุสาสติ, สยํ โลลุปฺปจารินี;

สายํ วิปกฺขิกา เสติ, หตา จกฺเกน สาสิกาติ [สาลิกาติ (สี. สฺยา. ปี.)].

อติกรมกราจริย ¶ , มยฺหมฺเปตํ น รุจฺจติ;

จตุตฺเถ ลงฺฆยิตฺวาน, ปฺจมายสิ อาวุโตติ.

อจฺจุคฺคตาติลปตา [อติพลตา (สี. สฺยา. ปี.), อติลปกา (กตฺถจิ)], อติเวลํ ปภาสิตา;

วาจา หนติ ทุมฺเมธํ, ติตฺติรํวาติวสฺสิตนฺติ.

นาจินฺตยนฺโต ปุริโส, วิเสสมธิคจฺฉติ;

จินฺติตสฺส ผลํ ปสฺส, มุตฺโตสฺมิ วธพนฺธนาติ.

อมาตาปิตรสํวทฺโธ ¶ [ปิตริ (สี. ปี.), ปิตุ (สฺยา.)], อนาเจรกุเล วสํ;

นายํ กาลํ อกาลํ วา, อภิชานาติ กุกฺกุโฏติ.

อพทฺธา ¶ ¶ ตตฺถ พชฺฌนฺติ, ยตฺถ พาลา ปภาสเร;

พทฺธาปิ ตตฺถ มุจฺจนฺติ, ยตฺถ ธีรา ปภาสเรติ.

หํจิวคฺโค [หํสิวคฺโค (สี. สฺยา.)] ทฺวาทสโม.

อถ คทฺรภ สตฺตุว กํสสตํ, พหุจินฺติ สาสิกายาติกร;

อติเวล วิเสสมนาจริโยว, ธีราปภาสรเตน ทสาติ.

กเร สริกฺโข อถ วาปิ เสฏฺโ, นิหีนโก วาปิ กเรยฺย เอโก;

กเรยฺยุเมเต [กเรยฺยุํ เต (สี. ปี.)] พฺยสเน อุตฺตมตฺถํ, ยถา อหํ กุสนาฬิ รุจายนฺติ.

ยสํ ¶ ¶ ลทฺธาน ทุมฺเมโธ, อนตฺถํ จรติ อตฺตโน;

อตฺตโน จ ปเรสฺจ, หึสาย ปฏิปชฺชตีติ.

อสพฺพตฺถคามึ วาจํ, พาโล สพฺพตฺถ ภาสติ;

นายํ ทธึ เวทิ น [น เวทิ (ก.)] นงฺคลีสํ, ทธิปฺปยํ [ทธิมฺปยํ (สี. ปี.)] มฺติ นงฺคลีสนฺติ.

วายเมเถว ¶ ปุริโส, น นิพฺพินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;

วายามสฺส ผลํ ปสฺส, ภุตฺตา อมฺพา อนีติหนฺติ.

พหุมฺปิ โส วิกตฺเถยฺย, อฺํ ชนปทํ คโต;

อนฺวาคนฺตฺวาน ทูเสยฺย, ภุฺช โภเค กฏาหกาติ.

ตเทเวกสฺส ¶ [ตเถเวกสฺส (สี. สฺยา. ปี. อฏฺ. มูลปาโ)] กลฺยาณํ, ตเทเวกสฺส ปาปกํ;

ตสฺมา สพฺพํ น กลฺยาณํ, สพฺพํ วาปิ น ปาปกนฺติ.

เต เทสา ตานิ วตฺถูนิ, อหฺจ วนโคจโร;

อนุวิจฺจ โข ตํ คณฺเหยฺยุํ, ปิว [ปิป (สี. ปี.)] ขีรํ กลณฺฑุกาติ.

โย ¶ เว ธมฺมํ ธชํ [ธมฺมธชํ (สฺยา. ปี. ก.)] กตฺวา, นิคูฬฺโห ปาปมาจเร;

วิสฺสาสยิตฺวา ภูตานิ, พิฬารํ นาม ตํ วตนฺติ.

นายํ สิขา ปุฺเหตุ, ฆาสเหตุ อยํ สิขา;

นางฺคุฏฺคณนํ ยาติ, อลํ เต โหตุ อคฺคิกาติ.

ยถา ¶ ¶ วาจา จ ภุฺชสฺสุ, ยถา ภุตฺตฺจ พฺยาหร;

อุภยํ เต น สเมติ, วาจา ภุตฺตฺจ โกสิเยติ.

กุสนาฬิวคฺโค [สริกฺขวคฺโค (ก.)] เตรสโม.

กุสนาฬิสิริวฺหยโน จ ยสํ, ทธิ มมฺพ กฏาหกปฺจมโก;

อถ ปาปก ขีร พิฬารวตํ, สิขิ โกสิยสวฺหยเนน ทสาติ.

อสมฺปทาเนนิตรีตรสฺส, พาลสฺส มิตฺตานิ กลี ภวนฺติ;

ตสฺมา หรามิ ภุสํ อฑฺฒมานํ, มา เม มิตฺติ ชียิตฺถ สสฺสตายนฺติ.

กุสลูปเทเส ¶ ¶ ธิติยา ทฬฺหาย จ, อนิวตฺติตตฺตาภยภีรุตาย [อวตฺถิตตฺตาภยภีรุตาย (สี. สฺยา. ปี.)] จ;

น รกฺขสีนํ วสมาคมิมฺหเส, ส โสตฺถิภาโว มหตา ภเยน เมติ.

ภีรุก [ปฺจครุก (สี. ปี.), ปฺจภีรุก (สฺยา.), อภยภีรุต§(?)] ชาตกํ ทุติยํ.

เขมํ ยหึ ตตฺถ อรี อุทีริโต [อริ อุทฺธริโต (ก.)], ทกสฺส มชฺเฌ ชลเต ฆตาสโน;

น อชฺช วาโส มหิยา มหีรุเห, ทิสา ภชวฺโห สรณาชฺช โน ภยนฺติ.

เย ¶ สฺิโน เตปิ ทุคฺคตา, เยปิ อสฺิโน เตปิ ทุคฺคตา;

เอตํ อุภยํ วิวชฺชย, ตํ ¶ สมาปตฺติสุขํ อนงฺคณนฺติ.

จนฺทาภํ สูริยาภฺจ, โยธ ปฺาย คาธติ.

อวิตกฺเกน ฌาเนน, โหติ อาภสฺสรูปโคติ.

ยํ ¶ ลทฺธํ เตน ตุฏฺพฺพํ, อติโลโภ หิ ปาปโก;

หํสราชํ คเหตฺวาน, สุวณฺณา ปริหายถาติ.

ยตฺเถโก ลภเต พพฺพุ, ทุติโย ตตฺถ ชายติ;

ตติโย จ จตุตฺโถ จ, อิทํ เต พพฺพุกา พิลนฺติ.

กึ เต ชฏาหิ ทุมฺเมธ, กึ เต อชินสาฏิยา;

อพฺภนฺตรํ ¶ เต คหนํ, พาหิรํ ปริมชฺชสีติ.

อกฺขี ภินฺนา ปโฏ นฏฺโ, สขิเคเห จ ภณฺฑนํ;

อุภโต ปทุฏฺา กมฺมนฺตา [ปทุฏฺกมฺมนฺโต (สี.), ปทุฏฺโ กมฺมนฺโต (ปี.)], อุทกมฺหิ ถลมฺหิ จาติ.

นิจฺจํ ¶ อุพฺพิคฺคหทยา, สพฺพโลกวิเหสกา;

ตสฺมา เนสํ วสา นตฺถิ, กากานมฺหาก [กากานสฺมาก (สี. สฺยา. ปี.)] าตินนฺติ.

อิตรีตร ¶ รกฺขสิ เขมิโย จ, ปโรสตปฺเหน อาภสฺสโร ปุน;

อถ หํสวรุตฺตมพพฺพุชฏํ, ปฏนฏฺก กากวเรน ทสาติ.

น ¶ ปาปชนสํเสวี, อจฺจนฺตสุขเมธติ;

โคธากุลํ [โคธกฺกุลํ (ก.)] กกณฺฏาว [กกณฺฏกา (ก.)], กลึ ปาเปติ อตฺตนนฺติ.

เอตฺหิ เต ทุราชานํ, ยํ เสสิ มตสายิกํ;

ยสฺส เต กฑฺฒมานสฺส, หตฺถา ทณฺโฑ น มุจฺจตีติ.

ลสี จ เต นิปฺผลิตา, มตฺถโก จ ปทาลิโต [วิทาลิโต (สี. ปี.)];

สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา, อชฺช โข ตฺวํ วิโรจสีติ.

พหุมฺเปตํ ¶ อสพฺภิ [พหุเปตมสพฺภิ (ก.)] ชาตเวท, ยํ ตํ วาลธินาภิปูชยาม;

มํสารหสฺส ¶ นตฺถชฺช มํสํ, นงฺคุฏฺมฺปิ ภวํ ปฏิคฺคหาตูติ.

น ¶ ตฺวํ ราธ วิชานาสิ, อฑฺฒรตฺเต อนาคเต;

อพฺยยตํ [อพฺยายตํ (สี. สฺยา. ปี.), อพฺยตฺตตํ (?)] วิลปสิ, วิรตฺตา โกสิยายเนติ.

อปิ นุ หนุกา สนฺตา, มุขฺจ ปริสุสฺสติ;

โอรมาม น ปาเรม, ปูรเตว มโหทธีติ.

นยิทํ ทุกฺขํ อทุํ ทุกฺขํ, ยํ มํ ตุทติ วายโส;

ยํ สามา ปุปฺผรตฺเตน, กตฺติกํ นานุโภสฺสตีติ.

นาหํ ¶ ปุนํ น จ ปุนํ, น จาปิ อปุนปฺปุนํ;

หตฺถิโพนฺทึ ปเวกฺขามิ, ตถา หิ ภยตชฺชิโตติ.

เอกปณฺโณ อยํ รุกฺโข, น ภูมฺยา จตุรงฺคุโล;

ผเลน วิสกปฺเปน, มหายํ กึ ภวิสฺสตีติ.

อสนฺตํ ¶ ¶ โย ปคฺคณฺหาติ, อสนฺตํ จูปเสวติ;

ตเมว ฆาสํ กุรุเต, พฺยคฺโฆ สฺชีวโก ยถาติ.

กกณฺฏก [ปาปเสวน (ก.)] วคฺโค ปนฺนรสโม.

สุขเมธติ ทณฺฑวโร จ ปุน, ลสิ วาลธิ ปฺจมราธวโร;

สมโหทธิ ¶ กตฺติก โพนฺทิ ปุน, จตุรงฺคุลพฺยคฺฆวเรน ทสาติ.

(อุปริโม ปณฺณาสโก.) [( ) สีหฬโปตฺถเกเยว ทิสฺสติ]

อปณฺณกํ สีลวคฺคกุรุงฺค, กุลาวกํ อตฺถกาเมน ปฺจมํ;

อาสีโส อิตฺถิวรุณํ อปายิ, ลิตฺตวคฺเคน เต ทส;

ปโรสตํ หํจิ กุสนาฬิ [หํสิ สริกฺขํ (สพฺพตฺถ)], อสมฺปทํ กกณฺฏกวคฺโค.