มูล > สุตฺตปิฏก > ขุทฺทกนิกาย > ชาตกปาฬิ-๑

THA Vol 1
VRI Vol 1
MMR Vol 1

Misc. Paragraph

๒. ทุกนิปาโต

๑. ทฬฺหวคฺโค

ทฬฺหํ ¶ ¶ ¶ ทฬฺหสฺส ขิปติ, พลฺลิโก [มลฺลิโก (สี. ปี.)] มุทุนา มุทุํ;

สาธุมฺปิ สาธุนา เชติ, อสาธุมฺปิ อสาธุนา;

เอตาทิโส อยํ ราชา, มคฺคา อุยฺยาหิ สารถิ.

อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุํ สาธุนา ชิเน;

ชิเน กทริยํ ทาเนน, สจฺเจนาลิกวาทินํ;

เอตาทิโส อยํ ราชา, มคฺคา อุยฺยาหิ สารถีติ.

๑๕๒. อสเมกฺขิตกมฺมนฺตํ, ตุริตาภินิปาตินํ.

สานิ กมฺมานิ ตปฺเปนฺติ, อุณฺหํวชฺโฌหิตํ มุเข.

สีโห จ สีหนาเทน, ททฺทรํ อภินาทยิ;

สุตฺวา สีหสฺส นิคฺโฆสํ, สิงฺคาโล [สิคาโล (สี. สฺยา. ปี.)] ททฺทเร วสํ;

ภีโต สนฺตาสมาปาทิ, หทยฺจสฺส อปฺผลีติ.

สิงฺคาลชาตกํ [สิคาลชาตกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ทุติยํ.

จตุปฺปโท ¶ อหํ สมฺม, ตฺวมฺปิ สมฺม จตุปฺปโท;

เอหิ สมฺม [สีห (สี. ปี.)] นิวตฺตสฺสุ, กึ นุ ภีโต ปลายสิ.

อสุจิ ¶ ปูติโลโมสิ, ทุคฺคนฺโธ วาสิ สูกร;

สเจ ยุชฺฌิตุกาโมสิ, ชยํ สมฺม ททามิ เตติ.

อิธูรคานํ ¶ ปวโร ปวิฏฺโ, เสลสฺส วณฺเณน ปโมกฺขมิจฺฉํ;

พฺรหฺมฺจ วณฺณํ [วกฺกํ (ก.)] อปจายมาโน, พุภุกฺขิโต โน วิตรามิ [วิสหามิ (ก. สิ. สฺยา. ปี.)] โภตฺตุํ.

โส พฺรหฺมคุตฺโต จิรเมว ชีว, ทิพฺยา จ เต ปาตุภวนฺตุ ภกฺขา;

โย พฺรหฺมวณฺณํ อปจายมาโน, พุภุกฺขิโต โน วิตราสิ [สพฺพตฺถปิ สมานํ] โภตฺตุนฺติ.

ชีว ¶ วสฺสสตํ ภคฺค [คคฺค (สี. ปี.)], อปรานิ จ วีสตึ [วีสติ (สฺยา. ก.)];

มา มํ ปิสาจา ขาทนฺตุ, ชีว ตฺวํ สรโท สตํ.

ตฺวมฺปิ วสฺสสตํ ชีว, อปรานิ จ วีสตึ;

วิสํ ปิสาจา ขาทนฺตุ, ชีว ตฺวํ สรโท สตนฺติ.

อลีนจิตฺตํ นิสฺสาย, ปหฏฺา มหตี จมู;

โกสลํ เสนาสนฺตุฏฺํ, ชีวคฺคาหํ อคาหยิ.

เอวํ นิสฺสยสมฺปนฺโน, ภิกฺขุ อารทฺธวีริโย;

ภาวยํ กุสลํ ธมฺมํ, โยคกฺเขมสฺส ปตฺติยา;

ปาปุเณ อนุปุพฺเพน, สพฺพสํโยชนกฺขยนฺติ.

เยน ¶ กามํ ปณาเมติ, ธมฺโม พลวตํ มิคี;

อุนฺนทนฺตี วิชานาหิ, ชาตํ สรณโต ภยํ.

อปิ ¶ เจปิ ทุพฺพโล มิตฺโต, มิตฺตธมฺเมสุ ติฏฺติ;

โส าตโก จ พนฺธุ จ, โส มิตฺโต โส จ เม สขา;

ทาินิ ¶ มาติมฺิตฺโถ [มฺิโว (สฺยา.), มฺวฺโห (ก.)], สิงฺคาโล มม ปาณโทติ.

นยิทํ วิสมสีเลน, โสเณน สุหนู สห;

สุหนูปิ ตาทิโสเยว, โย โสณสฺส สโคจโร.

ปกฺขนฺทินา ปคพฺเภน, นิจฺจํ สนฺทานขาทินา;

สเมติ ปาปํ ปาเปน, สเมติ อสตา อสนฺติ.

อุเทตยํ จกฺขุมา เอกราชา, หริสฺสวณฺโณ ปถวิปฺปภาโส [ปวิปฺปภาโส (สี. สฺยา. ปี.)];

ตํ ตํ นมสฺสามิ หริสฺสวณฺณํ ปถวิปฺปภาสํ, ตยาชฺช คุตฺตา วิหเรมุ ทิวสํ.

เย พฺราหฺมณา เวทคู สพฺพธมฺเม, เต เม นโม เต จ มํ ปาลยนฺตุ;

นมตฺถุ พุทฺธานํ [พุทฺธาน (?)] นมตฺถุ โพธิยา, นโม วิมุตฺตานํ [วิมุตฺตาน (?)] นโม วิมุตฺติยา;

อิมํ โส ปริตฺตํ กตฺวา, โมโร จรติ เอสนา.

อเปตยํ ¶ ¶ จกฺขุมา เอกราชา, หริสฺสวณฺโณ ปถวิปฺปภาโส;

ตํ ตํ นมฺมสฺสามิ หริสฺสวณฺณํ ปถวิปฺปภาสํ, ตยาชฺช คุตฺตา วิหเรมุ รตฺตึ.

เย พฺราหฺมณา เวทคู สพฺพธมฺเม, เต เม นโม เต จ มํ ปาลยนฺตุ;

นมตฺถุ พุทฺธานํ นมตฺถุ โพธิยา, นโม วิมุตฺตานํ นโม วิมุตฺติยา;

อิมํ โส ปริตฺตํ กตฺวา, โมโร วาสมกปฺปยีติ.

เอวเมว นูน [นุ (ก.)] ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํ;

อสฺสา วหนฺติ อาชฺา, ยถา หํสา วินีลกํ.

วินีล ¶ ทุคฺคํ ภชสิ, อภูมึ ตาต เสวสิ;

คามนฺตกานิ [คามนฺติกานิ (สี.), คามนฺตรานิ (ก.)] เสวสฺสุ, เอตํ มาตาลยํ ตวาติ.

วรพลฺลิก ¶ ททฺทร สูกรโก, อุรคูตฺตม ปฺจมภคฺควโร;

มหตีจมุ ยาว สิงฺคาลวโร, สุหนุตฺตม โมร วินีลํ ทสาติ.

๑๖๑. อินฺทสมานโคตฺตชาตกํ (๒-๒-๑)

น ¶ สนฺถวํ [สนฺธวํ (ก.)] กาปุริเสน กยิรา, อริโย อนริเยน ปชานมตฺถํ;

จิรานุวุตฺโถปิ กโรติ ปาปํ, คโช ยถา อินฺทสมานโคตฺตํ.

ยํ ตฺเวว ชฺา สทิโส มมนฺติ, สีเลน ปฺาย สุเตน จาปิ;

เตเนว เมตฺตึ กยิราถ สทฺธึ, สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโมติ.

น ¶ สนฺถวสฺมา ปรมตฺถิ ปาปิโย, โย สนฺถโว [สนฺธโว (ก.)] กาปุริเสน โหติ;

สนฺตปฺปิโต สปฺปินา ปายเสน [ปายาเสน (ก.)], กิจฺฉากตํ ปณฺณกุฏึ อทยฺหิ [อทฑฺฒหิ (สี. สฺยา.), อทฏฺหิ (ปี.), อททฺทหิ (?)].

น สนฺถวสฺมา ปรมตฺถิ เสยฺโย, โย สนฺถโว สปฺปุริเสน โหติ;

สีหสฺส พฺยคฺฆสฺส จ ทีปิโน จ, สามา มุขํ เลหติ สนฺถเวนาติ.

กาฬา มิคา เสตทนฺตา ตวีเม [ตว อิเม (สี. สฺยา. ปี.)], ปโรสตํ เหมชาลาภิฉนฺนา [เหมชาลาภิสฺฉนฺนา (สี.)];

เต เต ททามีติ สุสีม พฺรูสิ, อนุสฺสรํ ¶ เปตฺติปิตามหานํ.

กาฬา ¶ ¶ มิคา เสตทนฺตา มมีเม [มม อิเม (สี. ปี.)], ปโรสตํ เหมชาลาภิจฺฉนฺนา;

เต เต ททามีติ วทามิ มาณว, อนุสฺสรํ เปตฺติปิตามหานนฺติ.

ยํ นุ คิชฺโฌ โยชนสตํ, กุณปานิ อเวกฺขติ;

กสฺมา ชาลฺจ ปาสฺจ, อาสชฺชาปิ น พุชฺฌสิ.

ยทา ปราภโว โหติ, โปโส ชีวิตสงฺขเย;

อถ ชาลฺจ ปาสฺจ, อาสชฺชาปิ น พุชฺฌตีติ.

สนฺธึ กตฺวา อมิตฺเตน, อณฺฑเชน ชลาพุช;

วิวริย ทาํ เสสิ [สยสิ (สี. สฺยา. ปี.)], กุโต เต ภยมาคตํ.

สงฺเกเถว [สงฺกเตว (ก.)] อมิตฺตสฺมึ, มิตฺตสฺมิมฺปิ น วิสฺสเส;

อภยา ภยมุปฺปนฺนํ, อปิ มูลานิ กนฺตตีติ [มูลํ นิกนฺตตีติ (สี.)].

อุปสาฬกนามานิ [อุปสาฬฺหกนามานํ (สี. สฺยา. ปี.)], สหสฺสานิ จตุทฺทส;

อสฺมึ ปเทเส ทฑฺฒานิ, นตฺถิ โลเก อนามตํ.

ยมฺหิ ¶ สจฺจฺจ ธมฺโม จ, อหึสา สํยโม ทโม;

เอตํ อริยา เสวนฺติ, เอตํ โลเก อนามตนฺติ.

อภุตฺวา ¶ ภิกฺขสิ ภิกฺขุ, น หิ ภุตฺวาน ภิกฺขสิ;

ภุตฺวาน ภิกฺขุ ภิกฺขสฺสุ, มา ตํ กาโล อุปจฺจคา.

กาลํ ¶ โวหํ น ชานามิ, ฉนฺโน กาโล น ทิสฺสติ;

ตสฺมา อภุตฺวา ภิกฺขามิ, มา มํ กาโล อุปจฺจคาติ.

เสโน พลสา ปตมาโน, ลาปํ โคจรายินํ;

สหสา อชฺฌปฺปตฺโตว, มรณํ เตนุปาคมิ.

โสหํ นเยน สมฺปนฺโน, เปตฺติเก โคจเร รโต;

อเปตสตฺตุ โมทามิ, สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโนติ.

โย เว เมตฺเตน จิตฺเตน, สพฺพโลกานุกมฺปติ;

อุทฺธํ ¶ อโธ จ ติริยํ, อปฺปมาเณน สพฺพโส.

อปฺปมาณํ หิตํ จิตฺตํ, ปริปุณฺณํ สุภาวิตํ;

ยํ ปมาณกตํ กมฺมํ, น ตํ ตตฺราวสิสฺสตีติ.

นายํ ปุเร อุณฺณมติ [อุนฺนมติ (สฺยา.)], โตรณคฺเค กกณฺฏโก;

มโหสธ วิชานาหิ, เกน ถทฺโธ กกณฺฏโก.

อลทฺธปุพฺพํ ลทฺธาน, อฑฺฒมาสํ กกณฺฏโก;

อติมฺติ ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหนฺติ.

อถ ¶ อินฺทสมาน สปณฺณกุฏิ, สุสิมุตฺตม คิชฺฌ ชลาพุชโก;

อุปสาฬก ภิกฺขุ สลาปวโร, อถ เมตฺตวโร ทสปุณฺณมตีติ.

กลฺยาณธมฺโมติ ¶ ¶ ยทา ชนินฺท, โลเก สมฺํ อนุปาปุณาติ;

ตสฺมา น หิยฺเยถ [หีเยถ (สี.)] นโร สปฺโ, หิริยาปิ สนฺโต ธุรมาทิยนฺติ.

สายํ สมฺา อิธ มชฺช ปตฺตา, กลฺยาณธมฺโมติ ชนินฺท โลเก;

ตาหํ สเมกฺขํ อิธ ปพฺพชิสฺสํ, น หิ มตฺถิ ฉนฺโท อิธ กามโภเคติ.

โก นุ สทฺเทน มหตา, อภินาเทติ ททฺทรํ;

ตํ สีหา นปฺปฏินทนฺติ [กึ สีหา นปฺปฏินทนฺติ (สี. ปี.), น สีหา ปฏินทนฺติ (ก.)], โก นาเมโส มิคาธิภู.

อธโม มิคชาตานํ, สิงฺคาโล ตาต วสฺสติ;

ชาติมสฺส ชิคุจฺฉนฺตา, ตุณฺหี สีหา สมจฺฉเรติ.

ตาต ¶ ¶ มาณวโก เอโส, ตาลมูลํ อปสฺสิโต;

อคารกฺจิทํ อตฺถิ, หนฺท เทมสฺสคารกํ.

มา โข ตฺวํ ตาต ปกฺโกสิ, ทูเสยฺย โน อคารกํ;

เนตาทิสํ มุขํ โหติ, พฺราหฺมณสฺส สุสีลิโนติ.

อทมฺห เต วาริ ปหูตรูปํ, ฆมฺมาภิตตฺตสฺส ปิปาสิตสฺส;

โส ทานิ ปิตฺวาน [ปีตฺวาน (สี. ปี.)] กิริงฺกโรสิ [กิกึกโรสิ (สี. สฺยา. ปี.)], อสงฺคโม ปาปชเนน เสยฺโย.

โก เต สุโต วา ทิฏฺโ วา, สีลวา นาม มกฺกโฏ;

อิทานิ โข ตํ โอหจฺฉํ [อูหจฺจ (สี. ปี.), โอหจฺจํ (สฺยา.), อุหชฺชํ (ก.)], เอสา อสฺมาก ธมฺมตาติ.

๑๗๕. อาทิจฺจุปฏฺานชาตกํ (๒-๓-๕)

สพฺเพสุ ¶ กิร ภูเตสุ, สนฺติ สีลสมาหิตา;

ปสฺส สาขามิคํ ชมฺมํ, อาทิจฺจมุปติฏฺติ.

นาสฺส สีลํ วิชานาถ, อนฺาย ปสํสถ;

อคฺคิหุตฺตฺจ ¶ อุหนฺนํ [อูหนฺตํ (สี.), อูหนํ (สฺยา.), อูหนฺติ (ปี.), อุหทํ (ก.)], ทฺเว จ ภินฺนา กมณฺฑลูติ.

พาโล ¶ วตายํ ทุมสาขโคจโร, ปฺา ชนินฺท นยิมสฺส วิชฺชติ;

กฬายมุฏฺึ [กลายมุฏฺึ (สี. ปี.)] อวกิริย เกวลํ, เอกํ กฬายํ ปติตํ คเวสติ.

เอวเมว มยํ ราช, เย จฺเ อติโลภิโน;

อปฺเปน พหุํ ชิยฺยาม, กฬาเยเนว วานโรติ.

ธนุหตฺถกลาเปหิ, เนตฺตึ สวรธาริภิ;

สมนฺตา ปริกิณฺณมฺห, กถํ โมกฺโข ภวิสฺสติ.

อปฺเปว พหุกิจฺจานํ, อตฺโถ ชาเยถ โกจิ นํ;

อตฺถิ รุกฺขสฺส อจฺฉินฺนํ, ขชฺชถฺเว ตินฺทุกนฺติ.

ชนิตฺตํ ¶ เม ภวิตฺตํ เม, อิติ ปงฺเก อวสฺสยึ;

ตํ มํ ปงฺโก อชฺฌภวิ, ยถา ทุพฺพลกํ ตถา;

ตํ ตํ วทามิ ภคฺคว, สุโณหิ วจนํ มม.

คาเม วา ยทิ วา รฺเ, สุขํ ยตฺราธิคจฺฉติ;

ตํ ชนิตฺตํ ภวิตฺตฺจ, ปุริสสฺส ปชานโต;

ยมฺหิ ชีเว ตมฺหิ คจฺเฉ, น นิเกตหโต สิยาติ.

ตฺจ ¶ อปฺปฺจ อุจฺฉิฏฺํ, ตฺจ กิจฺเฉน โน อทา;

โสหํ พฺราหฺมณชาติโก, ยํ ภุตฺตํ ตมฺปิ อุคฺคตํ.

เอวํ ¶ ธมฺมํ นิรํกตฺวา [นิรากตฺวา (?) นิ + อา + กร + ตฺวา], โย อธมฺเมน ชีวติ;

สตธมฺโมว ลาเภน, ลทฺเธนปิ น นนฺทตีติ.

ทุทฺททํ ททมานานํ, ทุกฺกรํ กมฺม กุพฺพตํ;

อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ, สตํ ธมฺโม ทุรนฺนโย.

ตสฺมา สตฺจ อสตํ, นานา โหติ อิโต คติ;

อสนฺโต ¶ นิรยํ ยนฺติ, สนฺโต สคฺคปรายณาติ [ปรายนา (สฺยา. ก.)].

สุสมฺมิคาธิภู มาณวโก, วาริปหูตรูปาทิจฺจุปฏฺานา;

สกฬายสตินฺทุกปงฺก ปุน, สตธมฺม สุทุทฺททเกน ทสาติ.

ธนุคฺคโห อสทิโส, ราชปุตฺโต มหพฺพโล;

ทูเรปาตี อกฺขณเวธี, มหากายปฺปทาลโน.

สพฺพามิตฺเต รณํ กตฺวา, น จ กฺจิ วิเหยิ;

ภาตรํ โสตฺถึ กตฺวาน, สํยมํ อชฺฌุปาคมีติ.

สงฺคามาวจโร ¶ ¶ สูโร, พลวา อิติ วิสฺสุโต;

กึ ¶ นุ โตรณมาสชฺช, ปฏิกฺกมสิ กุฺชร.

โอมทฺท ขิปฺปํ ปลิฆํ, เอสิกานิ จ อพฺพห [อุพฺพห (สฺยา.), อพฺภุห (ก.)];

โตรณานิ จ มทฺทิตฺวา, ขิปฺปํ ปวิส กุฺชราติ.

วาโลทกํ อปฺปรสํ นิหีนํ, ปิตฺวา [ปีตฺวา (สี. ปี.)] มโท ชายติ คทฺรภานํ;

อิมฺจ ปิตฺวาน รสํ ปณีตํ, มโท น สฺชายติ สินฺธวานํ.

อปฺปํ ปิวิตฺวาน นิหีนชจฺโจ, โส มชฺชตี เตน ชนินฺท ปุฏฺโ [ผุฏฺโ (สี. สฺยา.), มุฏฺโ (ก.)];

โธรยฺหสีลี จ กุลมฺหิ ชาโต, น มชฺชตี อคฺครสํ ปิวิตฺวาติ.

ทูสิโต คิริทตฺเตน [คิริทนฺเตน (ปี.)], หโย สามสฺส ปณฺฑโว;

โปราณํ ปกตึ หิตฺวา, ตสฺเสวานุวิธิยฺยติ [นุวิธียติ (สี. ปี.)].

สเจ ¶ จ ตนุโช โปโส, สิขราการ [สิงฺคาราการ (สฺยา.)] กปฺปิโต;

อานเน นํ [ตํ (สี. สฺยา. ปี.)] คเหตฺวาน, มณฺฑเล ปริวตฺตเย;

ขิปฺปเมว ปหนฺตฺวาน, ตสฺเสวานุวิธิยฺยตีติ.

ยโถทเก ¶ อาวิเล อปฺปสนฺเน, น ปสฺสติ สิปฺปิกสมฺพุกฺจ;

สกฺขรํ วาลุกํ มจฺฉคุมฺพํ, เอวํ อาวิลมฺหิ [อาวิเล หิ (สี.)] จิตฺเต;

ยโถทเก ¶ อจฺเฉ วิปฺปสนฺเน, โส ปสฺสติ สิปฺปิกสมฺพุกฺจ;

สกฺขรํ วาลุกํ มจฺฉคุมฺพํ, เอวํ อนาวิลมฺหิ จิตฺเต;

โส ปสฺสติ อตฺตทตฺถํ ปรตฺถนฺติ.

วณฺณคนฺธรสูเปโต ¶ , อมฺโพยํ อหุวา ปุเร;

ตเมว ปูชํ ลภมาโน, เกนมฺโพ กฏุกปฺผโล.

ปุจิมนฺทปริวาโร, อมฺโพ เต ทธิวาหน;

มูลํ มูเลน สํสฏฺํ, สาขา สาขา [สาขํ (สฺยา. ก.)] นิเสวเร [นิวีสเร (ก.)];

อสาตสนฺนิวาเสน, เตนมฺโพ กฏุกปฺผโลติ.

อุจฺเจ วิฏภิมารุยฺห, มนฺตยวฺโห รโหคตา;

นีเจ โอรุยฺห มนฺตวฺโห, มิคราชาปิ โสสฺสติ.

ยํ สุวณฺโณ สุวณฺเณน [ยํ สุปณฺโณ สุปณฺเณน (สี. สฺยา. ปี.)], เทโว เทเวน มนฺตเย;

กึ เตตฺถ จตุมฏฺสฺส, พิลํ ปวิส ชมฺพุกาติ.

สีหงฺคุลี ¶ สีหนโข, สีหปาทปติฏฺิโต;

โส สีโห สีหสงฺฆมฺหิ, เอโก นทติ อฺถา.

มา ¶ ตฺวํ นทิ ราชปุตฺต, อปฺปสทฺโท วเน วส;

สเรน โข [มา (ก.)] ตํ ชาเนยฺยุํ, น หิ เต เปตฺติโก สโรติ.

เนตํ สีหสฺส นทิตํ, น พฺยคฺฆสฺส น [พฺยคฺฆสฺส น จ (ก.)] ทีปิโน;

ปารุโต สีหจมฺเมน, ชมฺโม นทติ คทฺรโภ.

จิรมฺปิ ¶ โข ตํ ขาเทยฺย, คทฺรโภ หริตํ ยวํ;

ปารุโต สีหจมฺเมน, รวมาโนว ทูสยีติ.

ปสฺส สทฺธาย สีลสฺส, จาคสฺส จ อยํ ผลํ;

นาโค นาวาย วณฺเณน, สทฺธํ วหตุปาสกํ.

สพฺภิเรว สมาเสถ, สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ;

สตฺหิ สนฺนิวาเสน, โสตฺถึ คจฺฉติ นฺหาปิโตติ.

ธนุคฺคห ¶ กุฺชร อปฺปรโส, คิริทตฺตมนาวิลจิตฺตวรํ;

ทธิวาหน ชมฺพูก สีหนโข, หริตยว นาควเรน ทสาติ.

อปิ ¶ [อมฺโภ (สฺยา. ก. สี.)] รุหก ฉินฺนาปิ, ชิยา สนฺธียเต ปุน;

สนฺธียสฺสุ ปุราณิยา, มา โกธสฺส วสํ คมิ.

วิชฺชมาเนสุ วาเกสุ [วิชฺชมานาสุ มรุวาสุ (สี.), วิชฺชมานาสุ มรูทฺวาสุ (ปี.)], วิชฺชมาเนสุ การิสุ;

อฺํ ชิยํ กริสฺสามิ, อลฺเว ปุราณิยาติ.

อิตฺถี สิยา รูปวตี, สา จ สีลวตี สิยา;

ปุริโส ตํ น อิจฺเฉยฺย, สทฺทหาสิ มโหสธ.

สทฺทหามิ ¶ มหาราช, ปุริโส ทุพฺภโค สิยา;

สิรี ¶ จ กาฬกณฺณี จ, น สเมนฺติ กุทาจนนฺติ.

อยเมว สา อหมปิ [อหมฺปิ (สี. สฺยา. ปี.), อหสฺมิ (ก.)] โส อนฺโ, อยเมว โส หตฺถจฺฉินฺโน อนฺโ;

ยมาห ‘‘โกมารปตี มม’’นฺติ, วชฺฌิตฺถิโย นตฺถิ อิตฺถีสุ สจฺจํ.

อิมฺจ ชมฺมํ มุสเลน หนฺตฺวา, ลุทฺทํ ฉวํ ปรทารูปเสวึ;

อิมิสฺสา จ นํ ปาปปติพฺพตาย, ชีวนฺติยา ฉินฺทถ กณฺณนาสนฺติ.

น ¶ สนฺติ เทวา ปวสนฺติ นูน, น หิ นูน สนฺติ อิธ โลกปาลา;

สหสา กโรนฺตานมสฺตานํ, น หิ นูน สนฺตี ปฏิเสธิตาโร.

อกาเล วสฺสตี ตสฺส, กาเล ตสฺส น วสฺสติ;

สคฺคา ¶ จ จวติ านา, นนุ โส ตาวตา หโตติ.

ปพฺพตูปตฺถเร [ปพฺพตปตฺถเร (สี. สฺยา. ปี.)] รมฺเม, ชาตา โปกฺขรณี สิวา;

ตํ สิงฺคาโล อปาปายิ [อปาปาสิ (สี. สฺยา. ปี.)], ชานํ สีเหน รกฺขิตํ.

ปิวนฺติ เจ [ปิวนฺติ เว (สี.), ปิวนฺติว (ปี.), ปิวนฺเตว (?)] มหาราช, สาปทานิ มหานทึ;

น เตน อนที โหติ, ขมสฺสุ ยทิ เต ปิยาติ.

ปพฺพตูปตฺถร [ปพฺพตปตฺถร (สี. สฺยา. ปี.)] ชาตกํ ปฺจมํ.

เย น กาหนฺติ โอวาทํ, นรา พุทฺเธน เทสิตํ;

พฺยสนํ เต คมิสฺสนฺติ, รกฺขสีหิว วาณิชา.

เย ¶ จ กาหนฺติ โอวาทํ, นรา พุทฺเธน เทสิตํ;

โสตฺถึ ปารํ คมิสฺสนฺติ, วลาเหเนว [วาลาเหเนว (สี. ปี.)] วาณิชาติ.

วลาหกสฺส [วาลาหสฺส (สี. ปี.)] ชาตกํ ฉฏฺํ.

น นํ อุมฺหยเต ทิสฺวา, น จ นํ ปฏินนฺทติ;

จกฺขูนิ จสฺส น ททาติ, ปฏิโลมฺจ วตฺตติ.

เอเต ¶ ¶ ภวนฺติ อาการา, อมิตฺตสฺมึ ปติฏฺิตา;

เยหิ อมิตฺตํ ชาเนยฺย, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตติ.

ปวาสา อาคโต ตาต, อิทานิ นจิราคโต;

กจฺจินฺนุ ตาต เต มาตา, น อฺมุปเสวติ.

น โข ปเนตํ สุภณํ, คิรํ สจฺจุปสํหิตํ;

สเยถ โปฏฺปาโทว, มุมฺมุเร [มุมฺมุเร (สฺยา.), มํ ปุเร (ก.) มุมฺมุรสทฺโท ถุสคฺคิมฺหิ กุกฺกุเฬ จ วตฺตตีติ สกฺกตาภิธาเนสุ] อุปกูถิโตติ [อุปกูสิโตติ (สี. สฺยา. ปี.), อุปกูลิโต (ก.)].

อุภยํ เม น ขมติ, อุภยํ เม น รุจฺจติ;

ยาจายํ โกฏฺโมติณฺณา, นาทฺทสํ อิติ ภาสติ.

ตํ ตํ คามปติ พฺรูมิ, กทเร อปฺปสฺมิ ชีวิเต;

ทฺเว มาเส สงฺครํ กตฺวา [การํ กตฺวาน (สี. ปี.), สํกรํ กตฺวา (ก.)], มํสํ ชรคฺควํ กิสํ;

อปฺปตฺตกาเล โจเทสิ, ตมฺปิ มยฺหํ น รุจฺจตีติ.

สรีรทพฺยํ ¶ วุฑฺฒพฺยํ [วทฺธพฺยํ (สี. ปี.)], โสชจฺจํ สาธุสีลิยํ;

พฺราหฺมณํ เตว ปุจฺฉาม, กนฺนุ เตสํ วนิมฺหเส [วณิมฺหเส (สี. ปี.)].

อตฺโถ ¶ อตฺถิ สรีรสฺมึ, วุฑฺฒพฺยสฺส นโม กเร;

อตฺโถ อตฺถิ สุชาตสฺมึ, สีลํ อสฺมาก รุจฺจตีติ.

อปิรุหก ¶ รูปวตี มุสโล, ปวสนฺติ สปฺจมโปกฺขรณี;

อถ มุตฺติมวาณิช อุมฺหยเต, จิรอาคต โกฏฺ สรีร ทสาติ.

น ตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, ยทายสํ ทารุชปพฺพชฺจ [พพฺพชฺจ (สี.)];

สารตฺตรตฺตา มณิกุณฺฑเลสุ, ปุตฺเตสุ ¶ ทาเรสุ จ ยา อเปกฺขา.

เอตํ ทฬฺหํ พนฺธนมาหุ ธีรา, โอหารินํ สิถิลํ ทุปฺปมุฺจํ;

เอตมฺปิ เฉตฺวาน วชนฺติ ธีรา, อนเปกฺขิโน กามสุขํ ปหายาติ.

หํสา โกฺจา มยูรา จ, หตฺถโย [หตฺถิโน (สี.), หตฺถิโย (สฺยา. ปี.)] ปสทา มิคา;

สพฺเพ สีหสฺส ภายนฺติ, นตฺถิ กายสฺมิ ตุลฺยตา.

เอวเมว มนุสฺเสสุ, ทหโร เจปิ ปฺวา;

โส หิ ตตฺถ มหา โหติ, เนว พาโล สรีรวาติ.

วิรูปกฺเขหิ เม เมตฺตํ, เมตฺตํ เอราปเถหิ เม;

ฉพฺยาปุตฺเตหิ เม เมตฺตํ, เมตฺตํ กณฺหาโคตมเกหิ จ.

อปาทเกหิ ¶ ¶ เม เมตฺตํ, เมตฺตํ ทฺวิปาทเกหิ เม;

จตุปฺปเทหิ เม เมตฺตํ, เมตฺตํ พหุปฺปเทหิ เม.

มา ¶ มํ อปาทโก หึสิ, มา มํ หึสิ ทฺวิปาทโก;

มา มํ จตุปฺปโท หึสิ, มา มํ หึสิ พหุปฺปโท.

สพฺเพ สตฺตา สพฺเพ ปาณา, สพฺเพ ภูตา จ เกวลา;

สพฺเพ ภทฺรานิ ปสฺสนฺตุ, มา กฺจิ [กิฺจิ (สฺยา. ก.)] ปาปมาคมา.

อปฺปมาโณ พุทฺโธ, อปฺปมาโณ ธมฺโม;

อปฺปมาโณ สงฺโฆ, ปมาณวนฺตานิ สรีสปานิ [สิริสปานิ (สี. สฺยา. ปี.)];

อหิวิจฺฉิกสตปที, อุณฺณนาภิ [อุณฺณานาภิ (สี. สฺยา. ปี.)] สรพูมูสิกา.

กตา เม รกฺขา กตา เม ปริตฺตา, ปฏิกฺกมนฺตุ ภูตานิ;

โสหํ นโม ภควโต, นโม สตฺตนฺนํ สมฺมาสมฺพุทฺธานนฺติ.

อปิ วีรก ปสฺเสสิ, สกุณํ มฺชุภาณกํ;

มยูรคีวสงฺกาสํ, ปตึ มยฺหํ สวิฏฺกํ.

อุทกถลจรสฺส ปกฺขิโน, นิจฺจํ อามกมจฺฉโภชิโน;

ตสฺสานุกรํ สวิฏฺโก, เสวาเล ปลิคุณฺิโต มโตติ.

โสภติ มจฺโฉ คงฺเคยฺโย, อโถ โสภติ ยามุโน [โสภนฺติ มจฺฉา คงฺเคยฺยา, อโถ โสภนฺติ ยามุนา (สฺยา. ปี.)];

จตุปฺปโทยํ ¶ ปุริโส, นิคฺโรธปริมณฺฑโล;

อีสกายต [อีสมายต (ก.)] คีโว จ, สพฺเพว อติโรจติ.

ยํ ¶ ปุจฺฉิโต น ตํ อกฺขาสิ [อกฺขา (สี. สฺยา. ปี.)], อฺํ อกฺขาสิ [อกฺขาติ (สฺยา. ปี.)] ปุจฺฉิโต;

อตฺตปฺปสํสโก โปโส, นายํ อสฺมาก รุจฺจตีติ.

อิงฺฆ ¶ วทฺธมยํ [วทฺธมยํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปาสํ, ฉินฺท ทนฺเตหิ กจฺฉป;

อหํ ตถา กริสฺสามิ, ยถา เนหิติ ลุทฺทโก.

กจฺฉโป ปาวิสี วารึ, กุรุงฺโค ปาวิสี วนํ;

สตปตฺโต ทุมคฺคมฺหา, ทูเร ปุตฺเต อปานยีติ.

อยมสฺสกราเชน, เทโส วิจริโต มยา;

อนุกามย กาเมน [อนุกามยวนุกาเมน (สี. ปี.)], ปิเยน ปตินา สห.

นเวน สุขทุกฺเขน, โปราณํ อปิธียติ [อปิถียติ (สี. ปี.), อปิถิยฺยติ (สฺยา.)];

ตสฺมา อสฺสกรฺาว, กีโฏ ปิยตโร มมาติ.

อลํ ¶ เมเตหิ อมฺเพหิ, ชมฺพูหิ ปนเสหิ จ;

ยานิ ปารํ สมุทฺทสฺส, วรํ มยฺหํ อุทุมฺพโร.

มหตี วต เต โพนฺทิ, น จ ปฺา ตทูปิกา;

สุสุมาร [สุํสุมาร (สี. สฺยา. ปี.)] วฺจิโต เมสิ, คจฺฉ ทานิ ยถาสุขนฺติ.

ทิฏฺา ¶ มยา วเน รุกฺขา, อสฺสกณฺณา วิภีฏกา [วิเภทกา (สฺยา. ก.)];

น ตานิ เอวํ สกฺกนฺติ, ยถา ตฺวํ รุกฺข สกฺกสิ.

ปุราณกุกฺกุโฏ [กกฺกโร (สี. สฺยา. ปี.)] อยํ, เภตฺวา ปฺชรมาคโต;

กุสโล วาฬปาสานํ, อปกฺกมติ ภาสตีติ.

กุกฺกุฏ [กกฺกร (สี. สฺยา. ปี.)] ชาตกํ นวมํ.

อมฺโภ ¶ โก นาม ยํ รุกฺโข, สินฺนปตฺโต [สีนปตฺโต (สี. ปี.)] สกณฺฏโก;

ยตฺถ เอกปฺปหาเรน, อุตฺตมงฺคํ วิภิชฺชิตํ [วิสาฏิกํ (สี. สฺยา. ปี.), วิฆาฏิตํ (สี. นิยฺย)].

อจาริ วตายํ วิตุทํ วนานิ, กฏฺงฺครุกฺเขสุ อสารเกสุ;

อถาสทา ¶ ขทิรํ ชาตสารํ [ชาติสารํ (ก.)], ยตฺถพฺภิทา ครุโฬ อุตฺตมงฺคนฺติ.

ทฬฺหพนฺธน หํสวโร จ ปุน, วิรูปกฺข สวิฏฺก มจฺฉวโร;

สกุรุงฺค สอสฺสก อมฺพวโร, ปุน กุกฺกุฏโก ครุเฬน ทสาติ.

อกาสิ โยคฺคํ ธุวมปฺปมตฺโต, สํวจฺฉรํ พีรณถมฺภกสฺมึ;

พฺยากาสิ สฺํ ปริสํ วิคยฺห, น นิยฺยโม ตายติ อปฺปปฺํ.

ทฺวยํ ¶ ยาจนโก ตาต, โสมทตฺต นิคจฺฉติ;

อลาภํ ¶ ธนลาภํ วา, เอวํ ธมฺมา หิ ยาจนาติ.

อฺโ อุปริโม วณฺโณ, อฺโ วณฺโณ จ เหฏฺิโม;

พฺราหฺมณี ตฺเวว ปุจฺฉามิ, กึ เหฏฺา กิฺจ อุปฺปริ.

อหํ นโฏสฺมิ ภทฺทนฺเต, ภิกฺขโกสฺมิ อิธาคโต;

อยฺหิ โกฏฺโมติณฺโณ, อยํ โส ยํ [ตฺวํ (ก.)] คเวสสีติ.

อิสีนมนฺตรํ ¶ กตฺวา, ภรุราชาติ [กุรุราชาติ (ก.)] เม สุตํ;

อุจฺฉินฺโน สห รฏฺเหิ [รฏฺเน (สี. ปี.)], สราชา วิภวงฺคโต.

ตสฺมา หิ ฉนฺทาคมนํ, นปฺปสํสนฺติ ปณฺฑิตา;

อทุฏฺจิตฺโต ภาเสยฺย, คิรํ สจฺจุปสํหิตนฺติ.

ปุณฺณํ นทึ เยน จ เปยฺยมาหุ, ชาตํ ¶ ยวํ เยน จ คุยฺหมาหุ;

ทูรํ คตํ เยน จ อวฺหยนฺติ, โส ตฺยาคโต [ตฺยาภโต (สฺยา. ก.) ปเหฬิคาถาภาโว มนสิ กาตพฺโพ] หนฺท จ ภุฺช พฺราหฺมณ.

ยโต มํ สรตี ราชา, วายสมฺปิ ปเหตเว;

หํสา โกฺจา มยูรา จ [หํสโกฺจมยูรานํ (ก. อฏฺ. ปานฺตรํ)], อสตีเยว ปาปิยาติ.

อวธี ¶ วต อตฺตานํ, กจฺฉโป พฺยาหรํ คิรํ [กจฺฉโปว ปพฺยาหรํ (สฺยา.), กจฺฉโป โส ปพฺยาหรํ (ก.)];

สุคฺคหีตสฺมึ กฏฺสฺมึ, วาจาย สกิยาวธิ.

เอตมฺปิ ทิสฺวา นรวีริยเสฏฺ, วาจํ ปมุฺเจ กุสลํ นาติเวลํ;

ปสฺสสิ พหุภาเณน, กจฺฉปํ พฺยสนํ คตนฺติ.

น มายมคฺคิ ตปติ, น สูโล สาธุตจฺฉิโต;

ยฺจ มํ มฺเต มจฺฉี, อฺํ โส รติยา คโต.

โส ¶ มํ ทหติ ราคคฺคิ, จิตฺตํ จูปตเปติ มํ;

ชาลิโน มุฺจถายิรา มํ, น กาเม หฺเต กฺวจีติ.

สพฺโพ ¶ โลโก อตฺตมโน อโหสิ, อโกวิทา คามธมฺมสฺส เสคฺคุ;

โกมาริ โก นาม [โกมาริกา นาม (ก.), โกมาริโก นาม (สฺยา. ปี.)] ตวชฺช ธมฺโม, ยํ ตฺวํ คหิตา ปวเน ปโรทสิ.

โย ทุกฺขผุฏฺาย ภเวยฺย ตาณํ, โส เม ปิตา ทุพฺภิ วเน กโรติ;

สา กสฺส กนฺทามิ วนสฺส มชฺเฌ, โย ตายิตา โส สหสํ กโรตีติ.

สสฺส ¶ สาเยฺยมิทํ สุจินฺติตํ, ปจฺโจฑฺฑิตํ ปฏิกูฏสฺส กูฏํ;

ผาลฺเจ ขาเทยฺยุํ [อเทยฺยุํ (สี. ปี.)] มูสิกา, กสฺมา กุมารํ กุลลา น [โน (สี. สฺยา. ปี.)] หเรยฺยุํ.

กูฏสฺส ¶ หิ สนฺติ [สนฺตีธ (ก.)] กูฏกูฏา, ภวติ [ภวนฺติ (ก.)] จาปิ นิกติโน นิกตฺยา;

เทหิ ปุตฺตนฏฺ ผาลนฏฺสฺส ผาลํ, มา เต ปุตฺตมหาสิ ผาลนฏฺโติ.

หิรฺํ เม สุวณฺณํ เม, เอสา รตฺตึ ทิวา กถา;

ทุมฺเมธานํ มนุสฺสานํ, อริยธมฺมํ อปสฺสตํ.

ทฺเว ทฺเว คหปตโย เคเห, เอโก ตตฺถ อมสฺสุโก;

ลมฺพตฺถโน เวณิกโต, อโถ องฺกิตกณฺณโก;

กีโต ธเนน พหุนา, โส ตํ วิตุทเต ชนนฺติ.

สุขํ ชีวิตรูโปสิ, รฏฺา วิวนมาคโต;

โส เอกโก รุกฺขมูเล [อรฺสฺมึ (สี. สฺยา. ปี.)], กปโณ วิย ฌายสิ.

สุขํ ¶ ชีวิตรูโปสฺมิ, รฏฺา วิวนมาคโต;

โส เอกโก รุกฺขมูเล, กปโณ วิย ฌายามิ;

อถ ¶ พีรณถมฺภวโร จ นโฏ, ภรุราชวรุตฺตมปุณฺณนที;

พหุภาณิ อคฺคิปวเน มูสิกา, สหลมฺพตฺถโน กปเณน ทสาติ.

อนิกฺกสาโว กาสาวํ, โย วตฺถํ ปริทหิสฺสติ [ปริทเหสฺสติ (สี. ปี.)];

อเปโต ทมสจฺเจน, น โส กาสาวมรหติ.

โย จ วนฺตกสาวสฺส, สีเลสุ สุสมาหิโต;

อุเปโต ทมสจฺเจน, ส เว กาสาวมรหตีติ.

อิทํ ¶ ตทาจริยวโจ, ปาราสริโย ยทพฺรวิ [โปราณาจริโยพฺรวิ (ก.)];

มาสุ ตฺวํ อกริ [อกรา (สี. ปี.)] ปาปํ, ยํ ตฺวํ ปจฺฉา กตํ ตเป.

ยานิ กโรติ ปุริโส, ตานิ อตฺตนิ ปสฺสติ;

กลฺยาณการี กลฺยาณํ, ปาปการี จ ปาปกํ;

ยาทิสํ วปเต พีชํ, ตาทิสํ หรเต ผลนฺติ.

นเม ¶ นมนฺตสฺส ภเช ภชนฺตํ, กิจฺจานุกุพฺพสฺส กเรยฺย กิจฺจํ;

นานตฺถกามสฺส กเรยฺย อตฺถํ, อสมฺภชนฺตมฺปิ น สมฺภเชยฺย.

จเช ¶ จชนฺตํ วนถํ น กยิรา, อเปตจิตฺเตน น สมฺภเชยฺย;

ทิโช ทุมํ ขีณผลนฺติ ตฺวา, อฺํ สเมกฺเขยฺย มหา หิ โลโกติ.

ยสฺเสเต ¶ จตุโร ธมฺมา, วานรินฺท ยถา ตว;

สจฺจํ ธมฺโม ธิติ จาโค, ทิฏฺํ โส อติวตฺตติ.

ยสฺส เจเต น วิชฺชนฺติ, คุณา ปรมภทฺทกา;

สจฺจํ ธมฺโม ธิติ จาโค, ทิฏฺํ โส นาติวตฺตตีติ.

อตฺถิ เม ปุริโส เทว, สพฺพกิจฺเจสุ พฺยาวโฏ [วาวโฏ (ก.)];

ตสฺส เจโกปราธตฺถิ, ตตฺถ ตฺวํ กินฺติ มฺสิ.

อมฺหากมฺปตฺถิ ปุริโส, เอทิโส อิธ วิชฺชติ;

ทุลฺลโภ องฺคสมฺปนฺโน, ขนฺติรสฺมาก รุจฺจตีติ.

กาเล นิกฺขมนา สาธุ, นากาเล สาธุ นิกฺขโม;

อกาเลน หิ นิกฺขมฺม, เอกกมฺปิ พหุชฺชโน;

น กิฺจิ อตฺถํ โชเตติ, ธงฺกเสนาว โกสิยํ.

ธีโร จ วิธิวิธานฺู, ปเรสํ วิวรานุคู;

สพฺพามิตฺเต ¶ วสีกตฺวา, โกสิโยว สุขี สิยาติ.

สูโร ¶ ¶ สูเรน สงฺคมฺม, วิกฺกนฺเตน ปหารินา;

เอหิ นาค นิวตฺตสฺสุ, กึ นุ ภีโต ปลายสิ;

ปสฺสนฺตุ องฺคมคธา, มม ตุยฺหฺจ วิกฺกมํ.

น ตํ ปาทา วธิสฺสามิ, น ทนฺเตหิ น โสณฺฑิยา;

มีฬฺเหน ตํ วธิสฺสามิ, ปูติ หฺตุ ปูตินาติ.

ตโย คิรึ อนฺตรํ กามยามิ, ปฺจาลา กุรุโย เกกเก จ [กุรโย เกกเย จ (สี.)];

ตตุตฺตรึ [ตทุตฺตรึ (ก.)] พฺราหฺมณ กามยามิ, ติกิจฺฉ มํ พฺราหฺมณ กามนีตํ.

กณฺหาหิทฏฺสฺส กโรนฺติ เหเก, อมนุสฺสปวิฏฺสฺส [อมนุสฺสวทฺธสฺส (สี. ปี.), อมนุสฺสวิฏฺสฺส (สฺยา.)] กโรนฺติ ปณฺฑิตา;

น กามนีตสฺส กโรติ โกจิ, โอกฺกนฺตสุกฺกสฺส ¶ หิ กา ติกิจฺฉาติ.

คชคฺคเมเฆหิ หยคฺคมาลิภิ, รถูมิชาเตหิ สราภิวสฺเสภิ [สราภิวสฺสภิ (สฺยา. สี. อฏฺ.), สราภิวสฺสิภิ (?)];

ถรุคฺคหาวฏฺฏ [ธนุคฺคหาวฏฺฏ (ก.)] ทฬฺหปฺปหาริภิ, ปริวาริตา ตกฺกสิลา สมนฺตโต.

[อภิธาวถา จ ปตถา จ, วิวิธวินทิตา จ ทนฺติภิ; วตฺตตชฺช ตุมุโล โฆโส, ยถา วิชฺชุตา ชลธรสฺส คชฺชโตติ; (สี. ปี. ก.)] อภิธาวถ ¶ จูปธาวถ จ [อภิธาวถา จุปฺปตถา จ (สฺยา.)], วิวิธา วินาทิตา [วินาทิตตฺถ (ก.)] วทนฺติภิ;

วตฺตตชฺช ตุมุโล โฆโส ยถา, วิชฺชุลตา ชลธรสฺส คชฺชโตติ [อภิธาวถา จ ปตถา จ, วิวิธวินทิตา จ ทนฺติภิ; วตฺตตชฺช ตุมุโล โฆโส, ยถา วิชฺชุตา ชลธรสฺส คชฺชโตติ; (สี. ปี. ก.)].

ธชมปริมิตํ อนนฺตปารํ, ทุปฺปสหํธงฺเกหิ สาครํว [สาครมิว (สี. สฺยา. ปี.)];

คิริมิวอนิเลน ทุปฺปสยฺโห [ทุปฺปสโห (สี. ปี. ก.)], ทุปฺปสโห อหมชฺชตาทิเสน.

มา ¶ พาลิยํ วิลปิ [วิปฺปลปิ (พหูสุ)] น หิสฺส ตาทิสํ, วิฑยฺหเส [วิฬยฺหเส (สี. ปี.)] น หิ ลภเส นิเสธกํ;

อาสชฺชสิ คชมิว เอกจารินํ, โย ตํ ปทา นฬมิว โปถยิสฺสตีติ.

วรวตฺถวโจ ¶ ทุมขีณผลํ, จตุโรธมฺมวรํ ปุริสุตฺตม;

ธงฺกมคธา จ ตโยคิรินาม, คชคฺควโร ธชวเรน ทสาติ.

ยถาปิ ¶ กีตา ปุริสสฺสุปาหนา, สุขสฺส อตฺถาย ทุขํ อุทพฺพเห;

ฆมฺมาภิตตฺตา ถลสา ปปีฬิตา, ตสฺเสว ปาเท ปุริสสฺส ขาทเร.

เอวเมว ¶ โย ทุกฺกุลีโน อนริโย, ตมฺมาก [ตมฺหาก (สี.), ตุมฺหาก (สฺยา. ปี.)] วิชฺชฺจ สุตฺจ อาทิย;

ตเมว โส ตตฺถ สุเตน ขาทติ, อนริโย วุจฺจติ ทุปาหนูปโมติ [ปานทูปโมติ (สี. ปี.)].

เอกจินฺติโต ยมตฺโถ, พาโล อปริณายโก;

น หิ ขุชฺเชน วาเมน, โภติ สงฺคนฺตุมรหสิ.

ปุริสูสภํ มฺมานา, อหํ ขุชฺชมกามยึ;

โสยํ สํกุฏิโต เสติ, ฉินฺนตนฺติ ยถา วิณาติ [ถุณาติ (สี.)].

กามํ ยหึ อิจฺฉสิ เตน คจฺฉ, วิทฺโธสิ มมฺมมฺหิ [มมสฺมิ (ก.)] วิกณฺณเกน;

หโตสิ ภตฺเตน สุวาทิเตน [สวาทิเตน (สี. สฺยา. ปี.)], โลโล จ มจฺเฉ อนุพนฺธมาโน.

เอวมฺปิ ¶ โลกามิสํ โอปตนฺโต, วิหฺตี ¶ จิตฺตวสานุวตฺตี;

โส หฺติ าติสขาน มชฺเฌ, มจฺฉานุโค โสริว สุํสุมาโรติ [สุสุมาโร (ก.)].

ตฺวเมว ¶ ทานิมกร [มกริ (สฺยา.), มกรา (ก. สี.)], ยํ กาโม พฺยคมา ตยิ;

โสยํ อปฺปฏิสนฺธิโก, ขรฉินฺนํว เรนุกํ [เรรุกํ (สี. ปี.)].

อตฺริจฺฉํ [อตฺริจฺฉา (สี. สฺยา. ปี.)] อติโลเภน, อติโลภมเทน จ;

เอวํ หายติ อตฺถมฺหา, อหํว อสิตาภุยาติ.

สุขา ฆรา วจฺฉนข, สหิรฺา สโภชนา;

ยตฺถ ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ, สเยยฺยาถ อนุสฺสุโก.

ฆรา นานีหมานสฺส, ฆรา นาภณโต มุสา;

ฆรา นาทินฺนทณฺฑสฺส, ปเรสํ อนิกุพฺพโต [อนิกฺรุพฺพโต (ก.)];

เอวํ ฉิทฺทํ ทุรภิสมฺภวํ [ทุรภิภวํ (สี. ปี.)], โก ฆรํ ปฏิปชฺชตีติ.

ภทฺทโก ¶ วตยํ ปกฺขี, ทิโช กุมุทสนฺนิโภ;

วูปสนฺเตหิ ปกฺเขหิ, มนฺทมนฺโทว ฌายติ.

นาสฺส สีลํ วิชานาถ, อนฺาย ปสํสถ;

อมฺเห ทิโช น ปาเลติ, เตน ปกฺขี น ผนฺทตีติ.

โก ¶ นุ โข ภควา เหตุ, เอกจฺเจ อิธ ปุคฺคเล;

อตีว หทยํ นิพฺพาติ, จิตฺตฺจาปิ ปสีทติ.

ปุพฺเพว สนฺนิวาเสน, ปจฺจุปฺปนฺนหิเตน วา;

เอวํ ตํ ชายเต เปมํ, อุปฺปลํว ยโถทเกติ.

อิงฺฆ ¶ เอกปทํ ตาต, อเนกตฺถปทสฺสิตํ [ปทนิสฺสิตํ (สี. ปี.)];

กิฺจิ สงฺคาหิกํ พฺรูสิ, เยนตฺเถ สาธเยมเส.

ทกฺเขยฺเยกปทํ ตาต, อเนกตฺถปทสฺสิตํ;

ตฺจ สีเลน สฺุตฺตํ, ขนฺติยา อุปปาทิตํ;

อลํ ¶ มิตฺเต สุขาเปตุํ, อมิตฺตานํ ทุขาย จาติ.

อาสีวิสมฺปิ มํ [อาสีวิสํ มมํ (สี. ปี.)] สนฺตํ, ปวิฏฺํ กุมินามุขํ;

รุจฺจเต หริตามาตา, ยํ มํ ขาทนฺติ มจฺฉกา.

วิลุมฺปเตว ปุริโส, ยาวสฺส อุปกปฺปติ;

ยทา จฺเ วิลุมฺปนฺติ, โส วิลุตฺโต วิลุมฺปตีติ [วิลุปฺปตีติ (?)].

สพฺโพ ชโน หึสิโต ปิงฺคเลน, ตสฺมึ มเต ปจฺจยา [ปจฺจยํ (สี. สฺยา. ปี.)] เวทยนฺติ;

ปิโย นุ เต อาสิ อกณฺหเนตฺโต, กสฺมา นุ ตฺวํ โรทสิ ทฺวารปาล.

น ¶ เม ปิโย อาสิ อกณฺหเนตฺโต, ภายามิ ปจฺจาคมนาย ตสฺส;

อิโต คโต หึเสยฺย มจฺจุราชํ, โส หึสิโต อาเนยฺย ปุน อิธ.

ทฑฺโฒ วาหสหสฺเสหิ, สิตฺโต ฆฏสเตหิ โส;

ปริกฺขตา ¶ จ สา ภูมิ, มา ภายิ นาคมิสฺสตีติ.

วรุปาหน ขุชฺช วิกณฺณกโก, อสิตาภุย ปฺจมวจฺฉนโข;

ทิช เปมวรุตฺตมเอกปทํ, กุมินามุข ปิงฺคลเกน ทสาติ.

สิงฺคาโล ¶ มานถทฺโธ จ, ปริวาเรน อตฺถิโก;

ปาปุณิ มหตึ ภูมึ, ราชาสิ สพฺพทาินํ.

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ ปริวารวา;

โส หิ ตตฺถ มหา โหติ, สิงฺคาโล วิย ทาินนฺติ.

พาโล ¶ วตายํ สุนโข, โย วรตฺตํ [โย จ โยตฺตํ (ก.)] น ขาทติ;

พนฺธนา จ ปมุฺเจยฺย, อสิโต จ ฆรํ วเช.

อฏฺิตํ ¶ เม มนสฺมึ เม, อโถ เม หทเย กตํ;

กาลฺจ ปฏิกงฺขามิ, ยาว ปสฺสุปตู ชโน [ปสุปตุชฺชโน (สฺยา. ก.)].

สตฺตตนฺตึ สุมธุรํ, รามเณยฺยํ อวาจยึ;

โส มํ รงฺคมฺหิ อวฺเหติ, สรณํ เม โหหิ โกสิย.

อหํ ตํ สรณํ สมฺม [อหํ เต สรณํ โหมิ (วิ. ว. ๓๒๘)], อหมาจริยปูชโก;

น ตํ ชยิสฺสติ สิสฺโส, สิสฺสมาจริย เชสฺสสีติ.

ยํ ปสฺสติ น ตํ อิจฺฉติ, ยฺจ น ปสฺสติ ตํ กิริจฺฉติ;

มฺามิ จิรํ จริสฺสติ, น หิ ตํ ลจฺฉติ ยํ ส อิจฺฉติ.

ยํ ลภติ น เตน ตุสฺสติ, ยฺจ ปตฺเถติ ลทฺธํ หีเฬติ;

อิจฺฉา หิ อนนฺตโคจรา, วิคติจฺฉาน [วีติจฺฉานํ (สี. ปี.)] นโม กโรมเสติ.

วิคติจฺฉ [วีติจฺฉ (สี. ปี.)] ชาตกํ จตุตฺถํ.

กาโล ¶ ¶ ฆสติ ภูตานิ, สพฺพาเนว สหตฺตนา;

โย จ กาลฆโส ภูโต, ส ภูตปจนึ ปจิ.

พหูนิ นรสีสานิ, โลมสานิ พฺรหานิ จ;

คีวาสุ ปฏิมุกฺกานิ, โกจิเทเวตฺถ กณฺณวาติ.

หนฺตฺวา เฉตฺวา [ฌตฺวา (สี. ปี.), ฆตฺวา (สฺยา.)] วธิตฺวา จ, เทติ ทานํ อสฺโต;

เอทิสํ ภตฺตํ ภุฺชมาโน, ส ปาปมุปลิมฺปติ [ส ปาเปน อุปลิปฺปติ (สี. ปี.)].

ปุตฺตทารมฺปิ ¶ เจ หนฺตฺวา, เทติ ทานํ อสฺโต;

ภุฺชมาโนปิ สปฺปฺโ, น ปาปมุปลิมฺปตีติ.

อทฺธา ปาทฺชลี สพฺเพ, ปฺาย อติโรจติ;

ตถา หิ โอฏฺํ ภฺชติ, อุตฺตรึ นูน ปสฺสติ.

นายํ ธมฺมํ อธมฺมํ วา, อตฺถานตฺถฺจ พุชฺฌติ;

อฺตฺร ¶ โอฏฺนิพฺโภคา, นายํ ชานาติ กิฺจนนฺติ.

สพฺเพหิ กึสุโก ทิฏฺโ, กึนฺเวตฺถ วิจิกิจฺฉถ;

น หิ สพฺเพสุ าเนสุ, สารถี ปริปุจฺฉิโต.

เอวํ สพฺเพหิ าเณหิ, เยสํ ธมฺมา อชานิตา;

เต เว ธมฺเมสุ กงฺขนฺติ, กึสุกสฺมึว ภาตโรติ.

เอกปุตฺตโก ¶ ภวิสฺสสิ, ตฺวฺจ โน เหสฺสสิ อิสฺสโร กุเล;

โอโรห ทุมสฺมา สาลก, เอหิ ทานิ ฆรกํ วเชมเส.

นนุ มํ สุหทโยติ [นนุ มํ หทเยติ (สี. ปี.)] มฺสิ, ยฺจ มํ หนสิ เวฬุยฏฺิยา;

ปกฺกมฺพวเน รมามเส, คจฺฉ ตฺวํ ฆรกํ ยถาสุขนฺติ.

อยํ ¶ ¶ อิสี อุปสมสํยเม รโต, ส ติฏฺติ [สนฺติฏฺติ (สี. ปี.)] สิสิรภเยน อฏฺฏิโต;

หนฺท อยํ ปวิสตุมํ อคารกํ, วิเนตุ สีตํ ทรถฺจ เกวลํ.

นายํ อิสี อุปสมสํยเม รโต, กปี อยํ ทุมวรสาขโคจโร;

โส ทูสโก โรสโก จาปิ ชมฺโม, สเจวเชมมฺปิ [สเจ + อาวเช + อิมมฺปิ] ทูเสยฺยคารนฺติ [ทูสเย ฆรนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)].

อถ ราชา สิงฺคาลวโร สุนโข, ตถา โกสิย อิจฺฉติ กาลฆโส;

อถ ทานวโรฏฺปิ สารถินา, ปุนมฺพวนฺจ สิสิรกปิ ทสาติ.

ทฬฺหฺจ ¶ วคฺคํ อปเรน สนฺถวํ, กลฺยาณวคฺคาสทิโส จ รูหกํ;

นตํทฬฺห พีรณถมฺภกํ ปุน, กาสาวุปาหน สิงฺคาลเกน ทสาติ.