📜
๑๑. เอกาทสกนิปาโต
๔๕๕. มาตุโปสกชาตกํ (๑)
ตสฺส ¶ ¶ ¶ นาคสฺส วิปฺปวาเสน, วิรูฬฺหา สลฺลกี จ กุฏชา จ;
กุรุวินฺทกรวีรา [กรวรา (สี. สฺยา.)] ติสสามา จ, นิวาเต ปุปฺผิตา จ กณิการา.
โกจิเทว สุวณฺณกายุรา, นาคราชํ ภรนฺติ ปิณฺเฑน;
ยตฺถ ราชา ราชกุมาโร วา, กวจมภิเหสฺสติ อฉมฺภิโต [อสมฺภีโต (สี. สฺยา. ปี.)].
คณฺหาหิ นาค กพฬํ, มา นาค กิสโก ภว;
พหูนิ ราชกิจฺจานิ, ตานิ [ยานิ (สี. ปี.)] นาค กริสฺสสิ.
สา นูนสา กปณิกา, อนฺธา อปริณายิกา;
ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ, คิรึ จณฺโฑรณํ ปติ.
กา นุ เต สา มหานาค, อนฺธา อปริณายิกา;
ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ, คิรึ จณฺโฑรณํ ปติ.
มาตา เม สา มหาราช, อนฺธา อปริณายิกา;
ขาณุํ ปาเทน ฆฏฺเฏติ, คิรึ จณฺโฑรณํ ปติ.
มฺุจเถตํ มหานาคํ, โยยํ ภรติ มาตรํ;
สเมตุ ¶ มาตรา นาโค, สห สพฺเพหิ าติภิ.
มุตฺโต จ พนฺธนา นาโค, มุตฺตมาทาย กฺุชโร [กาสิราเชน เปสิโต (สี. สฺยา.), มุตฺโต ทามาโต กฺุชโร (ปี. สี. นิยฺย)];
มุหุตฺตํ อสฺสาสยิตฺวา [วิสฺสมิตฺวาน (สี.)], อคมา เยน ปพฺพโต.
ตโต โส นฬินึ [นิลินํ (สฺยา.)] คนฺตฺวา, สีตํ กฺุชรเสวิตํ;
โสณฺฑายูทกมาหตฺวา [มาหิตฺวา (สฺยา. ก.)], มาตรํ อภิสิฺจถ.
โกย ¶ อนริโย เทโว, อกาเลนปิ วสฺสติ [อกาเลน ปวสฺสติ (สี. สฺยา.), อกาเลน’ติวสฺสติ (ปี.)];
คโต เม อตฺรโช ปุตฺโต, โย มยฺหํ ปริจารโก.
อุฏฺเหิ อมฺม กึ เสสิ, อาคโต ตฺยาหมตฺรโช;
มุตฺโตมฺหิ กาสิราเชน, เวเทเหน ยสสฺสินา.
จิรํ ¶ ชีวตุ โส ราชา, กาสีนํ รฏฺวฑฺฒโน;
โย เม ปุตฺตํ ปโมเจสิ, สทา วุทฺธาปจายิกนฺติ.
มาตุโปสกชาตกํ ปมํ.
๔๕๖. ชุณฺหชาตกํ (๒)
สุโณหิ มยฺหํ วจนํ ชนินฺท, อตฺเถน ชุณฺหมฺหิ อิธานุปตฺโต;
น พฺราหฺมเณ อทฺธิเก ติฏฺมาเน, คนฺตพฺพ [คนฺตพฺย (ก.)] มาหุ ทฺวิปทินฺท [ทิปทาน (สี. ปี.), ทฺวิปทาน (สฺยา.)] เสฏฺ.
สุโณมิ ¶ ติฏฺามิ วเทหิ พฺรหฺเม, เยนาสิ [เยนาปิ (สฺยา. ก.)] อตฺเถน อิธานุปตฺโต;
กํ วา ตฺวมตฺถํ มยิ ปตฺถยาโน, อิธาคมา พฺรหฺเม ตทิงฺฆ พฺรูหิ.
ททาหิ เม คามวรานิ ปฺจ, ทาสีสตํ สตฺต ควํสตานิ;
ปโรสหสฺสฺจ สุวณฺณนิกฺเข, ภริยา จ เม สาทิสี ทฺเว ททาหิ.
ตโป นุ เต พฺราหฺมณ ภึสรูโป, มนฺตา นุ เต พฺราหฺมณ จิตฺตรูปา;
ยกฺขา นุ [ยกฺขา ว (สี. ปี.)] เต อสฺสวา สนฺติ เกจิ, อตฺถํ วา เม อภิชานาสิ กตฺตํ.
น ¶ เม ตโป อตฺถิ น จาปิ มนฺตา, ยกฺขาปิ เม อสฺสวา นตฺถิ เกจิ;
อตฺถมฺปิ เต นาภิชานามิ กตฺตํ, ปุพฺเพ จ โข [ปุพฺเพว โข (สฺยา. ก.)] สงฺคติมตฺตมาสิ.
ปมํ อิทํ ทสฺสนํ ชานโต เม, น ตาภิชานามิ อิโต ปุรตฺถา;
อกฺขาหิ เม ปุจฺฉิโต เอตมตฺถํ, กทา กุหึ วา อหุ สงฺคโม โน.
คนฺธารราชสฺส ¶ ปุรมฺหิ รมฺเม, อวสิมฺหเส ตกฺกสีลายํ เทว;
ตตฺถนฺธการมฺหิ ติมีสิกายํ [ติมิสฺสิกายํ (สี. อฏฺ.), ติมิสฺสกายํ (สฺยา.)], อํเสน อํสํ สมฆฏฺฏยิมฺห.
เต ตตฺถ ตฺวาน อุโภ ชนินฺท, สาราณิยํ [สารณียํ (ก.)] วีติสารยิมฺห [วีติสาริมฺห (สี. สฺยา. ปี.)] ตตฺถ;
สาเยว โน สงฺคติมตฺตมาสิ, ตโต น ปจฺฉา น ปุเร อโหสิ.
ยทา กทาจิ มนุเชสุ พฺรหฺเม, สมาคโม สปฺปุริเสน โหติ;
น ปณฺฑิตา สงฺคติสนฺถวานิ, ปุพฺเพ กตํ วาปิ วินาสยนฺติ.
พาลาว [พาลา จ (สี. สฺยา. ปี.)] โข สงฺคติสนฺถวานิ, ปุพฺเพ กตํ วาปิ วินาสยนฺติ;
พหุมฺปิ พาเลสุ กตํ วินสฺสติ, ตถา หิ พาลา อกตฺุรูปา.
ธีรา จ โข สงฺคติสนฺถวานิ, ปุพฺเพ กตํ วาปิ น นาสยนฺติ;
อปฺปมฺปิ ธีเรสุ กตํ น นสฺสติ, ตถา หิ ธีรา สุกตฺุรูปา.
ททามิ ¶ ¶ เต คามวรานิ ปฺจ, ทาสีสตํ สตฺต ควํสตานิ;
ปโรสหสฺสฺจ สุวณฺณนิกฺเข, ภริยา จ เต สาทิสี ทฺเว ททามิ.
เอวํ ¶ สตํ โหติ สเมจฺจ ราช, นกฺขตฺตราชาริว ตารกานํ;
อาปูรตี กาสิปตี ตถาหํ, ตยาปิ เม สงฺคโม อชฺช ลทฺโธติ.
ชุณฺหชาตกํ ทุติยํ.
๔๕๗. ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ (๓)
ยโสกโร ปฺุกโรหมสฺมิ, สทาตฺถุโต สมณพฺราหฺมณานํ;
มคฺคารโห เทวมนุสฺสปูชิโต, ธมฺโม อหํ เทหิ อธมฺม มคฺคํ.
อธมฺมยานํ ทฬฺหมารุหิตฺวา, อสนฺตสนฺโต พลวาหมสฺมิ;
ส กิสฺส เหตุมฺหิ ตวชฺช ทชฺชํ, มคฺคํ อหํ ธมฺม อทินฺนปุพฺพํ.
ธมฺโม หเว ปาตุรโหสิ ปุพฺเพ, ปจฺฉา ¶ อธมฺโม อุทปาทิ โลเก;
เชฏฺโ จ เสฏฺโ จ สนนฺตโน จ, อุยฺยาหิ เชฏฺสฺส กนิฏฺ มคฺคา.
น ยาจนาย นปิ ปาติรูปา, น อรหตา [น อรหติ (สี. ปี.), อรหติ (ก.)] เตหํ ทเทยฺยํ มคฺคํ;
ยุทฺธฺจ โน โหตุ อุภินฺนมชฺช, ยุทฺธมฺหิ โย เชสฺสติ ตสฺส มคฺโค.
สพฺพา ¶ ทิสา อนุวิสโฏหมสฺมิ, มหพฺพโล อมิตยโส อตุลฺโย;
คุเณหิ สพฺเพหิ อุเปตรูโป, ธมฺโม อธมฺม ตฺวํ กถํ วิเชสฺสสิ.
โลเหน เว หฺติ ชาตรูปํ, น ชาตรูเปน หนนฺติ โลหํ;
สเจ อธมฺโม หฺฉติ [หฺติ (สี. สฺยา.), หฺิติ (กตฺถจิ)] ธมฺมมชฺช, อโย สุวณฺณํ วิย ทสฺสเนยฺยํ.
สเจ ตุวํ ยุทฺธพโล อธมฺม [ยุทฺธพโล’สิ’ธมฺม (ก. สี.), ยุทฺธพโล’ส’ธมฺม (ปี.)], น ตุยฺห วุฑฺฒา [วทฺธา (สี. ปี.)] จ ครู จ อตฺถิ;
มคฺคฺจ เต ทมฺมิ ปิยาปฺปิเยน, วาจาทุรุตฺตานิปิ เต ขมามิ.
อิทฺจ สุตฺวา วจนํ อธมฺโม, อวํสิโร ¶ ปติโต อุทฺธปาโท;
‘‘ยุทฺธตฺถิโก เจ น ลภามิ ยุทฺธํ’’, เอตฺตาวตา โหติ หโต อธมฺโม.
ขนฺตีพโล ยุทฺธพลํ วิเชตฺวา, หนฺตฺวา อธมฺมํ นิหนิตฺว [วิหนิตฺวา (ก.)] ภูมฺยา;
ปายาสิ วิตฺโต [จิตฺโต (สฺยา.)] อภิรุยฺห สนฺทนํ, มคฺเคเนว อติพโล สจฺจนิกฺกโม.
มาตา ปิตา สมณพฺราหฺมณา จ, อสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร;
อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ เต [วชนฺติ (สี. ปี.)];
ยถา อธมฺโม ปติโต อวํสิโร.
มาตา ¶ ปิตา สมณพฺราหฺมณา จ, สุสมฺมานิตา ยสฺส สเก อคาเร;
อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา สุคตึ วชนฺติ เต;
ยถาปิ ธมฺโม อภิรุยฺห สนฺทนนฺติ.
ธมฺมเทวปุตฺตชาตกํ [ธมฺมชาตกํ (สี. ปี.)] ตติยํ.
๔๕๘. อุทยชาตกํ (๔)
เอกา ¶ ¶ นิสินฺนา สุจิ สฺตูรู, ปาสาทมารุยฺห อนินฺทิตงฺคี;
ยาจามิ ตํ กินฺนรเนตฺตจกฺขุ, อิเมกรตฺตึ อุภโย วเสม.
โอกิณฺณนฺตรปริขํ, ทฬฺหมฏฺฏาลโกฏฺกํ;
รกฺขิตํ ขคฺคหตฺเถหิ, ทุปฺปเวสมิทํ ปุรํ.
ทหรสฺส ยุวิโน จาปิ, อาคโม จ น วิชฺชติ;
อถ เกน นุ วณฺเณน, สงฺคมํ อิจฺฉเส มยา.
ยกฺโขหมสฺมิ กลฺยาณิ, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก [ตวนฺติกํ (สี. ปี.)];
ตฺวํ มํ นนฺทย [นนฺทสฺสุ (สฺยา. ก.)] ภทฺทนฺเต, ปุณฺณกํสํ ททามิ เต.
เทวํ ว ยกฺขํ อถ วา มนุสฺสํ, น ปตฺถเย อุทยมติจฺจ อฺํ;
คจฺเฉว ตฺวํ ยกฺข มหานุภาว, มา จสฺสุ คนฺตฺวา ปุนราวชิตฺถ.
ยา สา รติ อุตฺตมา กามโภคินํ, ยํ เหตุ สตฺตา วิสมํ จรนฺติ;
มา ตํ รตึ ชียิ ตุวํ สุจิมฺหิ เต, ททามิ เต รูปิยํ กํสปูรํ.
นารึ ¶ ¶ นโร นิชฺฌปยํ ธเนน, อุกฺกํสตี ยตฺถ กโรติ ฉนฺทํ;
วิปจฺจนีโก ตว เทวธมฺโม, ปจฺจกฺขโต โถกตเรน เอสิ.
อายุ จ วณฺโณ จ [อายุํ จ วณฺณํ จ (ก. สี. ปี.)] มนุสฺสโลเก, นิหียติ มนุชานํ สุคฺคตฺเต;
เตเนว วณฺเณน ธนมฺปิ ตุยฺหํ, นิหียติ ชิณฺณตราสิ อชฺช.
เอวํ เม เปกฺขมานสฺส, ราชปุตฺติ ยสสฺสินิ;
หายเตว ตว [หายเต วต เต (สี. สฺยา. ก.), หายเตว ตโต (ปี.)] วณฺโณ, อโหรตฺตานมจฺจเย.
อิมินาว ตฺวํ วยสา, ราชปุตฺติ สุเมธเส;
พฺรหฺมจริยํ จเรยฺยาสิ, ภิยฺโย วณฺณวตี สิยา.
เทวา น ชีรนฺติ ยถา มนุสฺสา, คตฺเตสุ เตสํ วลิโย น โหนฺติ;
ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาว, กถํ นุ เทวาน [กถํ น เทวานํ (ปี.)] สรีรเทโห.
เทวา น ชีรนฺติ ยถา มนุสฺสา, คตฺเตสุ เตสํ วลิโย น โหนฺติ;
สุเว สุเว ภิยฺยตโรว [ภิยฺยตโร จ (ก.)] เตสํ, ทิพฺโพ ¶ จ วณฺโณ วิปุลา จ โภคา.
กึสูธ ภีตา ชนตา อเนกา, มคฺโค จ เนกายตนํ ปวุตฺโต;
ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาว, กตฺถฏฺิโต ปรโลกํ น ภาเย.
วาจํ ¶ ¶ มนฺจ ปณิธาย สมฺมา, กาเยน ปาปานิ อกุพฺพมาโน;
พหุนฺนปานํ ฆรมาวสนฺโต, สทฺโธ มุทู สํวิภาคี วทฺู;
สงฺคาหโก สขิโล สณฺหวาโจ, เอตฺถฏฺิโต ปรโลกํ น ภาเย.
อนุสาสสิ มํ ยกฺข, ยถา มาตา ยถา ปิตา;
อุฬารวณฺณํ ปุจฺฉามิ, โก นุ ตฺวมสิ สุพฺรหา.
อุทโยหมสฺมิ กลฺยาณิ, สงฺกรตฺตา อิธาคโต [สงฺครตฺถา อิธาคโต (สี. ปี.), สงฺครตฺถายิธาคโต (สฺยา.)];
อามนฺต โข ตํ คจฺฉามิ, มุตฺโตสฺมิ ตว สงฺกรา [สงฺครา (สี. สฺยา. ปี.)].
สเจ โข ตฺวํ อุทโยสิ, สงฺกรตฺตา อิธาคโต;
อนุสาส มํ ราชปุตฺต, ยถาสฺส ปุน สงฺคโม.
อติปตติ [อธิปตตี (สี. ปี.)] วโย ขโณ ตเถว, านํ นตฺถิ ธุวํ จวนฺติ สตฺตา;
ปริชิยฺยติ อทฺธุวํ สรีรํ, อุทเย ¶ มา ปมาท [มา ปมาทํ (สี.)] จรสฺสุ ธมฺมํ.
กสิณา ปถวี ธนสฺส ปูรา, เอกสฺเสว สิยา อนฺเธยฺยา;
ตฺจาปิ ชหติ [ชหาติ (สี. สฺยา. ปี.), ชหาตี (?)] อวีตราโค, อุทเย มา ปมาท จรสฺสุ ธมฺมํ.
มาตา จ ปิตา จ ภาตโร จ, ภริยา ยาปิ ธเนน โหติ กีตา [ภริยาปิ ธเนน โหนฺติ อติตฺตา (ก.)];
เต จาปิ ชหนฺติ อฺมฺํ, อุทเย มา ปมาท จรสฺสุ ธมฺมํ.
กาโย ¶ ปรโภชนนฺติ ตฺวา [กาโย จ ปรโภชนํ วิทิตฺวา (ก.)], สํสาเร สุคติฺจ ทุคฺคติฺจ [สุคตี จ ทุคฺคตี จ (สี. สฺยา. ปี.), สุคฺคตึ ทุคฺคติฺจ (ก.)];
อิตฺตรวาโสติ ชานิยาน, อุทเย มา ปมาท จรสฺสุ ธมฺมํ.
สาธุ ภาสติยํ [ภาสตยํ (สี. ปี.)] ยกฺโข, อปฺปํ มจฺจาน ชีวิตํ;
กสิรฺจ ปริตฺตฺจ, ตฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ;
สาหํ เอกา ปพฺพชิสฺสามิ, หิตฺวา กาสึ สุรุนฺธนนฺติ.
อุทยชาตกํ จตุตฺถํ.
๔๕๙. ปานียชาตกํ (๕)
มิตฺโต ¶ มิตฺตสฺส ปานียํ, อทินฺนํ ปริภฺุชิสํ;
เตน ปจฺฉา วิชิคุจฺฉึ, ตํ ปาปํ ปกตํ มยา;
มา ปุน อกรํ ปาปํ, ตสฺมา ปพฺพชิโต อหํ.
ปรทารฺจ ทิสฺวาน, ฉนฺโท เม อุทปชฺชถ [อุปปชฺชถ (สฺยา. ก.)];
เตน ปจฺฉา วิชิคุจฺฉึ, ตํ ปาปํ ปกตํ มยา;
มา ปุน อกรํ ปาปํ, ตสฺมา ปพฺพชิโต อหํ.
ปิตรํ ¶ เม มหาราช, โจรา อคณฺหุ [อคณฺหุํ (สี. ปี.), อคณฺหิ (ก.)] กานเน;
เตสาหํ ปุจฺฉิโต ชานํ, อฺถา นํ วิยากรึ.
เตน ปจฺฉา วิชิคุจฺฉึ, ตํ ปาปํ ปกตํ มยา;
มา ปุน อกรํ ปาปํ, ตสฺมา ปพฺพชิโต อหํ.
ปาณาติปาตมกรุํ, โสมยาเค อุปฏฺิเต;
เตสาหํ สมนฺุาสึ, เตน ปจฺฉา วิชิคุจฺฉึ.
ตํ ปาปํ ปกตํ มยา, มา ปุน อกรํ ปาปํ;
ตสฺมา ปพฺพชิโต อหํ.
สุราเมรยมาธุกา [มธุกา (สี. สฺยา. ปี.)], เย ชนา ปมาสุ โน;
พหูนํ เต อนตฺถาย, มชฺชปานมกปฺปยุํ.
เตสาหํ ¶ สมนฺุาสึ, เตน ปจฺฉา วิชิคุจฺฉึ;
ตํ ปาปํ ปกตํ มยา, มา ปุน อกรํ ปาปํ;
ตสฺมา ปพฺพชิโต อหํ.
ธิรตฺถุ ¶ สุพหู กาเม, ทุคฺคนฺเธ พหุกณฺฏเก;
เย อหํ ปฏิเสวนฺโต, นาลภึ ตาทิสํ สุขํ.
มหสฺสาทา สุขา กามา, นตฺถิ กามา ปรํ [กามปรํ (สี. ปี.)] สุขํ;
เย กาเม ปฏิเสวนฺติ, สคฺคํ เต อุปปชฺชเร.
อปฺปสฺสาทา ทุขา กามา, นตฺถิ กามา ปรํ ทุขํ;
เย กาเม ปฏิเสวนฺติ, นิรยํ เต อุปปชฺชเร.
อสี ยถา สุนิสิโต, เนตฺตึโสว สุปายิโก [สุปาสิโต (ก. สี. นิยฺย), สุปายิโต (ก. อฏฺ.)];
สตฺตีว อุรสิ ขิตฺตา, กามา ทุกฺขตรา ตโต.
องฺคารานํว ชลิตํ, กาสุํ สาธิกโปริสํ;
ผาลํว ทิวสํตตฺตํ, กามา ทุกฺขตรา ตโต.
วิสํ ยถา หลาหลํ, เตลํ ปกฺกุถิตํ [อุกฺกฏฺิตํ (สี. ปี.), ปกฺกุฏฺิตํ (สฺยา.)] ยถา;
ตมฺพโลห [ตมฺปโลหํ (สฺยา.)] วิลีนํว, กามา ทุกฺขตรา ตโตติ.
ปานียชาตกํ ปฺจมํ.
๔๖๐. ยุธฺจยชาตกํ (๖)
มิตฺตามจฺจปริพฺยูฬฺหํ [ปริพฺพูฬฺหํ (สี. ปี.)], อหํ วนฺเท รเถสภํ;
ปพฺพชิสฺสามหํ ราช [ปพฺพชิสฺสํ มหาราช (สี. ปี.)], ตํ เทโว อนุมฺตุ.
สเจ ¶ เต อูนํ กาเมหิ, อหํ ปริปูรยามิ [อหํว ปูรยามิ (ก.)] เต;
โย ตํ หึสติ วาเรมิ, มา ปพฺพช [ปพฺพชิ (ปี.)] ยุธฺจย [ยุธฺชย (สี. สฺยา.), ยุวฺชย (ปี.)].
น ¶ มตฺถิ อูนํ กาเมหิ, หึสิตา เม น วิชฺชติ;
ทีปฺจ กาตุมิจฺฉามิ, ยํ ชรา นาภิกีรติ.
ปุตฺโต ¶ วา ปิตรํ ยาเจ, ปิตา วา ปุตฺตโมรสํ;
เนคโม ตํ ยาเจ [เนคโม ยาจเต (สี. สฺยา. ปี.)] ตาต, มา ปพฺพช ยุธฺจย.
มา มํ เทว นิวาเรหิ, ปพฺพชนฺตํ รเถสภ;
มาหํ กาเมหิ สมฺมตฺโต, ชราย วสมนฺวคู.
อหํ ตํ ตาต ยาจามิ, อหํ ปุตฺต นิวารเย;
จิรํ ตํ ทฏฺุมิจฺฉามิ, มา ปพฺพช ยุธฺจย.
อุสฺสาโวว ติณคฺคมฺหิ, สูริยุคฺคมนํ ปติ;
เอวมายุ มนุสฺสานํ, มา มํ อมฺม นิวารย.
ตรมาโน อิมํ ยานํ, อาโรเปตุ [ตรมานา อิมํ ยานํ, อาโรเปนฺตุ (สี. ปี.)] รเถสภ;
มา เม มาตา ตรนฺตสฺส, อนฺตรายกรา อหุ.
อภิธาวถ ภทฺทนฺเต, สฺุํ เหสฺสติ รมฺมกํ;
ยุธฺจโย อนฺุาโต, สพฺพทตฺเตน ราชินา.
โยหุ เสฏฺโ สหสฺสสฺส [มนุสฺสานํ (สฺยา.), สหสฺสานํ (ก.)], ยุวา กฺจนสนฺนิโภ;
โสยํ กุมาโร ปพฺพชิโต, กาสายวสโน พลี.
อุโภ กุมารา ปพฺพชิตา, ยุธฺจโย ยุธิฏฺิโล;
ปหาย มาตาปิตโร, สงฺคํ เฉตฺวาน มจฺจุโนติ.
ยุธฺจยชาตกํ ฉฏฺํ.
๔๖๑. ทสรถชาตกํ (๗)
เอถ ¶ ลกฺขณ สีตา จ, อุโภ โอตรโถทกํ;
เอวายํ ภรโต อาห, ‘‘ราชา ทสรโถ มโต’’.
เกน รามปฺปภาเวน, โสจิตพฺพํ น โสจสิ;
ปิตรํ กาลกตํ [กาลงฺกตํ (ก.)] สุตฺวา, น ตํ ปสหเต ทุขํ.
ยํ น สกฺกา นิปาเลตุํ, โปเสน ลปตํ พหุํ;
ส กิสฺส วิฺู เมธาวี, อตฺตานมุปตาปเย.
ทหรา ¶ ¶ จ หิ วุทฺธา จ [เย วุทฺธา (สี. อฏฺ.), เย วุฑฺฒา (สฺยา.)], เย พาลา เย จ ปณฺฑิตา;
อฑฺฒา เจว ทลิทฺทา จ, สพฺเพ มจฺจุปรายณา.
ผลานมิว ปกฺกานํ, นิจฺจํ ปตนโต ภยํ;
เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจ มรณโต ภยํ.
สายเมเก น ทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฏฺา พหุชฺชนา;
ปาโต เอเก น ทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฏฺา พหุชฺชนา.
ปริเทวยมาโน เจ, กิฺจิทตฺถํ อุทพฺพเห;
สมฺมูฬฺโห หึสมตฺตานํ, กยิรา ตํ วิจกฺขโณ.
กิโส วิวณฺโณ ภวติ, หึสมตฺตานมตฺตโน [มตฺตนา (สี. อฏฺ. สุ. นิ. ๕๙๐)];
น เตน เปตา ปาเลนฺติ, นิรตฺถา ปริเทวนา.
ยถา สรณมาทิตฺตํ, วารินา ปรินิพฺพเย [วารินาวนิพฺพาปเย (สฺยา. ก.)];
เอวมฺปิ ธีโร สุตวา, เมธาวี ปณฺฑิโต นโร;
ขิปฺปมุปฺปติตํ โสกํ, วาโต ตูลํว ธํสเย.
มจฺโจ เอโกว ¶ [เอโกว มจฺโจ (สี. สฺยา. ปี.)] อจฺเจติ, เอโกว ชายเต กุเล;
สํโยคปรมาตฺเวว, สมฺโภคา สพฺพปาณินํ.
ตสฺมา หิ ธีรสฺส พหุสฺสุตสฺส, สมฺปสฺสโต โลกมิมํ ปรฺจ;
อฺาย ธมฺมํ หทยํ มนฺจ, โสกา มหนฺตาปิ น ตาปยนฺติ.
โสหํ ทสฺสฺจ โภกฺขฺจ, ภริสฺสามิ จ [โสหํ ยสฺจ โภคฺจ, ภริยาปิ จ (สฺยา. ก.)] าตเก;
เสสฺจ ปาลยิสฺสามิ, กิจฺจเมตํ [กิจฺจเมวํ (ปี.)] วิชานโต.
ทส วสฺสสหสฺสานิ, สฏฺิ วสฺสสตานิ จ;
กมฺพุคีโว มหาพาหุ, ราโม รชฺชมการยีติ.
ทสรถชาตกํ สตฺตมํ.
๔๖๒. สํวรชาตกํ (๘)
ชานนฺโต ¶ โน มหาราช, ตว สีลํ ชนาธิโป;
อิเม กุมาเร ปูเชนฺโต, น ตํ เกนจิ มฺถ.
ติฏฺนฺเต โน มหาราเช, อทุ [อาทุ (สี. ปี.), อาทู (สฺยา.)] เทเว ทิวงฺคเต;
าตี ตํ สมนฺุึสุ, สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน.
เกน สํวรวตฺเตน, สฺชาเต อภิติฏฺสิ;
เกน ตํ นาติวตฺตนฺติ, าติสงฺฆา สมาคตา.
น ¶ ราชปุตฺต อุสูยามิ [ราชปุตฺต นุสฺสุยฺยามิ (ก.)], สมณานํ มเหสินํ;
สกฺกจฺจํ ¶ เต นมสฺสามิ, ปาเท วนฺทามิ ตาทินํ.
เต มํ ธมฺมคุเณ ยุตฺตํ, สุสฺสูสมนุสูยกํ;
สมณา มนุสาสนฺติ [สมนุสาสนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)], อิสี ธมฺมคุเณ รตา.
เตสาหํ วจนํ สุตฺวา, สมณานํ มเหสินํ;
น กิฺจิ อติมฺามิ, ธมฺเม เม นิรโต มโน.
หตฺถาโรหา อนีกฏฺา, รถิกา ปตฺติการกา;
เตสํ [เตสุ (ปี.)] นปฺปฏิพนฺธามิ, นิวิฏฺํ [นิพทฺธํ (สี. ปี.)] ภตฺตเวตนํ.
มหามตฺตา จ เม อตฺถิ, มนฺติโน ปริจารกา;
พาราณสึ โวหรนฺติ, พหุมํสสุโรทกํ.
อโถปิ วาณิชา ผีตา, นานารฏฺเหิ อาคตา;
เตสุ เม วิหิตา รกฺขา, เอวํ ชานาหุโปสถ.
ธมฺเมน กิร าตีนํ, รชฺชํ กาเรหิ สํวร;
เมธาวี ปณฺฑิโต จาสิ [จาปิ (สี. ปี.)], อโถปิ าตินํ หิโต.
ตํ ตํ าติปริพฺยูฬฺหํ, นานารตนโมจิตํ;
อมิตฺตา นปฺปสหนฺติ, อินฺทํว อสุราธิโปติ.
สํวรชาตกํ อฏฺมํ.
๔๖๓. สุปฺปารกชาตกํ (๙)
อุมฺมุชฺชนฺติ ¶ นิมุชฺชนฺติ, มนุสฺสา ขุรนาสิกา;
สุปฺปารกํ ¶ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา [ภรุกจฺฉา (สี. สฺยา. ปี. อฏฺ.)] ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, ขุรมาลีติ วุจฺจติ.
ยถา อคฺคีว สุริโยว [อคฺคิ สุริโย จ (สฺยา.), อคฺคีว สูริโย (ก.)], สมุทฺโท ปฏิทิสฺสติ;
สุปฺปารกํ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, อคฺคิมาลีติ วุจฺจติ.
ยถา ทธีว ขีรํว [ทธิ จ ขีรํ จ (สฺยา.), เอวมุปริปิ], สมุทฺโท ปฏิทิสฺสติ;
สุปฺปารกํ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา ¶ ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, ทธิมาลีติ [ขีรมาลีติ (ก.)] วุจฺจติ.
ยถา กุโสว สสฺโสว, สมุทฺโท ปฏิทิสฺสติ;
สุปฺปารกํ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, กุสมาลีติ วุจฺจติ.
ยถา นโฬว เวฬูว, สมุทฺโท ปฏิทิสฺสติ;
สุปฺปารกํ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, นฬมาลีติ วุจฺจติ.
มหพฺภโย ภึสนโก, สทฺโท สุยฺยติมานุโส [สมุทฺโท สุยฺยต’มานุโส (สี. ปี. อฏฺ.)];
ยถา ¶ โสพฺโภ ปปาโตว, สมุทฺโท ปฏิทิสฺสติ;
สุปฺปารกํ ตํ ปุจฺฉาม, สมุทฺโท กตโม อยํ.
กุรุกจฺฉา ¶ ปยาตานํ, วาณิชานํ ธเนสินํ;
นาวาย วิปฺปนฏฺาย, พฬวามุขีติ [วฬภามุขีติ (สี. สฺยา.), พลวามุขีติ (สฺยา. ก.)] วุจฺจติ.
ยโต สรามิ อตฺตานํ, ยโต ปตฺโตสฺมิ วิฺุตํ;
นาภิชานามิ สฺจิจฺจ, เอกปาณมฺปิ หึสิตํ;
เอเตน สจฺจวชฺเชน, โสตฺถึ นาวา นิวตฺตตูติ.
สุปฺปารกชาตกํ นวมํ.
เอกาทสกนิปาตํ นิฏฺิตํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
สิริมาตุสุโปสกนาควโร, ปุน ชุณฺหก ธมฺมมุทยวโร;
อถ ปานิ ยุธฺจยโก จ, ทสรถ สํวร ปารคเตน นวาติ.