📜
๑๒. ทฺวาทสกนิปาโต
๔๖๔. จูฬกุณาลชาตกํ (๑)
ลุทฺธานํ ¶ ¶ ¶ [ขุทฺทานํ (สี. สฺยา. ปี.)] ลหุจิตฺตานํ, อกตฺูน ทุพฺภินํ;
นาเทวสตฺโต ปุริโส, ถีนํ สทฺธาตุมรหติ.
น ตา ปชานนฺติ กตํ น กิจฺจํ, น มาตรํ ปิตรํ ภาตรํ วา;
อนริยา สมติกฺกนฺตธมฺมา, สสฺเสว จิตฺตสฺส วสํ วชนฺติ.
จิรานุวุฏฺมฺปิ [จิรานุวุตฺถมฺปิ (สี. ปี.)] ปิยํ มนาปํ, อนุกมฺปกํ ปาณสมมฺปิ ภตฺตุํ [สนฺตํ (สี. สฺยา. ปี.)];
อาวาสุ กิจฺเจสุ จ นํ ชหนฺติ, ตสฺมาหมิตฺถีนํ น วิสฺสสามิ.
ถีนฺหิ จิตฺตํ ยถา วานรสฺส, กนฺนปฺปกนฺนํ ยถา รุกฺขฉายา;
จลาจลํ หทยมิตฺถิยานํ, จกฺกสฺส เนมิ วิย ปริวตฺตติ.
ยทา ตา ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานา, อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ;
สณฺหาหิ วาจาหิ นยนฺติ เมนํ, กมฺโพชกา ¶ ชลเชเนว อสฺสํ.
ยทา น ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานา, อาเทยฺยรูปํ ปุริสสฺส วิตฺตํ;
สมนฺตโต นํ ปริวชฺชยนฺติ, ติณฺโณ นทีปารคโตว กุลฺลํ.
สิเลสูปมา ¶ สิขิริว สพฺพภกฺขา, ติกฺขมายา นทีริว สีฆโสตา;
เสวนฺติ เหตา ปิยมปฺปิยฺจ, นาวา ยถา โอรกูลํ ปรฺจ.
น ตา เอกสฺส น ทฺวินฺนํ, อาปโณว ปสาริโต;
โย ตา มยฺหนฺติ มฺเยฺย, วาตํ ชาเลน พาธเย [พนฺธเย (สฺยา. ก.)].
ยถา นที จ ปนฺโถ จ, ปานาคารํ สภา ปปา;
เอวํ โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ [อิมิสฺสา คาถาย ปุพฺพทฺธาปรทฺธํ วิปริยาเยน ทิสฺสติ (ก.)].
ฆตาสนสมา เอตา, กณฺหสปฺปสิรูปมา;
คาโว พหิติณสฺเสว, โอมสนฺติ วรํ วรํ.
ฆตาสนํ กฺุชรํ กณฺหสปฺปํ, มุทฺธาภิสิตฺตํ ปมทา จ สพฺพา;
เอเต นโร นิจฺจยโต [นิจฺจยตฺโต (สี. ปี.)] ภเชถ, เตสํ หเว ทุพฺพิทุ สพฺพภาโว [สจฺจภาโว (สฺยา.)].
นจฺจนฺตวณฺณา ¶ ¶ น พหูนํ กนฺตา, น ทกฺขิณา ปมทา เสวิตพฺพา;
น ปรสฺส ภริยา น ธนสฺส เหตุ, เอติตฺถิโย ปฺจ น เสวิตพฺพาติ.
จูฬกุณาลชาตกํ ปมํ.
๔๖๕. ภทฺทสาลชาตกํ (๒)
กา ตฺวํ สุทฺเธหิ วตฺเถหิ, อเฆ เวหายสํ [เวหาสยํ (สี. ปี.)] ิตา;
เกน ตฺยาสฺสูนิ วตฺตนฺติ, กุโต ตํ ภยมาคตํ.
ตเวว เทว วิชิเต, ภทฺทสาโลติ มํ วิทู;
สฏฺิ [สฏฺึ (สี. ปี.)] วสฺสสหสฺสานิ, ติฏฺโต ปูชิตสฺส เม.
การยนฺตา ¶ นครานิ, อคาเร จ ทิสมฺปติ;
วิวิเธ จาปิ ปาสาเท, น มํ เต อจฺจมฺิสุํ;
ยเถว มํ เต ปูเชสุํ, ตเถว ตฺวมฺปิ ปูชย.
ตํ อิวาหํ [ตฺจ อหํ (สี. สฺยา. ปี.)] น ปสฺสามิ, ถูลํ กาเยน เต ทุมํ;
อาโรหปริณาเหน, อภิรูโปสิ ชาติยา.
ปาสาทํ การยิสฺสามิ, เอกตฺถมฺภํ มโนรมํ;
ตตฺถ ตํ อุปเนสฺสามิ, จิรํ เต ยกฺข ชีวิตํ.
เอวํ จิตฺตํ อุทปาทิ, สรีเรน วินาภาโว;
ปุถุโส มํ วิกนฺติตฺวา, ขณฺฑโส อวกนฺตถ.
อคฺเค ¶ จ เฉตฺวา มชฺเฌ จ, ปจฺฉา มูลมฺหิ ฉินฺทถ [มูลฺจ ฉินฺทถ (สี.), มูลํ วิฉินฺทถ (ปี.)];
เอวํ เม ฉิชฺชมานสฺส, น ทุกฺขํ มรณํ สิยา.
หตฺถปาทํ [หตฺถปาเท (ก.)] ยถา ฉินฺเท [ฉินฺเน (ก.)], กณฺณนาสฺจ ชีวโต;
ตโต ปจฺฉา สิโร ฉินฺเท, ตํ ทุกฺขํ มรณํ สิยา.
สุขํ นุ ขณฺฑโส ฉินฺนํ, ภทฺทสาลวนปฺปติ;
กึ เหตุ กึ อุปาทาย, ขณฺฑโส ฉินฺนมิจฺฉสิ.
ยฺจ เหตุมุปาทาย, เหตุํ ธมฺมูปสํหิตํ;
ขณฺฑโส ฉินฺนมิจฺฉามิ, มหาราช สุโณหิ เม.
าตี เม สุขสํวทฺธา, มม ปสฺเส นิวาตชา;
เตปิหํ อุปหึเสยฺยํ, ปเรสํ อสุโขจิตํ.
เจเตยฺยรูปํ ¶ [เจตพฺพรูปํ (สี. ปี.)] เจเตสิ, ภทฺทสาลวนปฺปติ;
หิตกาโมสิ าตีนํ, อภยํ สมฺม ทมฺมิ เตติ.
ภทฺทสาลชาตกํ ทุติยํ.
๔๖๖. สมุทฺทวาณิชชาตกํ (๓)
กสนฺติ ¶ วปนฺติ เต ชนา, มนุชา กมฺมผลูปชีวิโน;
นยิมสฺส ทีปกสฺส ภาคิโน, ชมฺพุทีปา อิทเมว โน วรํ.
ติปฺจรตฺตูปคตมฺหิ จนฺเท, เวโค ¶ มหา เหหิติ สาครสฺส;
อุปฺลวิสฺสํ ทีปมิมํ อุฬารํ, มา โว วธี คจฺฉถ เลณมฺํ.
น ชาตุยํ สาครวาริเวโค, อุปฺลวิสฺสํ ทีปมิมํ อุฬารํ;
ตํ เม นิมิตฺเตหิ พหูหิ ทิฏฺํ, มา เภถ กึ โสจถ โมทถวฺโห [โมทถ โว (ก.) ๖.๓๘ โมคฺคลฺลานสุตฺตํ ปสฺสิตพฺพํ].
ปหูตภกฺขํ พหุอนฺนปานํ, ปตฺตตฺถ อาวาสมิมํ อุฬารํ;
น โว ภยํ ปฏิปสฺสามิ กิฺจิ, อาปุตฺตปุตฺเตหิ ปโมทถวฺโห.
โย เทโวยํ ทกฺขิณายํ [ทกฺขิณสฺสํ (สี.)] ทิสายํ, เขมนฺติ ปกฺโกสติ ตสฺส สจฺจํ;
น อุตฺตโร เวทิ ภยาภยสฺส, มา เภถ กึ โสจถ โมทถวฺโห.
ยถา อิเม วิปฺปวทนฺติ ยกฺขา, เอโก ภยํ สํสติ เขมเมโก;
ตทิงฺฆ มยฺหํ วจนํ สุณาถ, ขิปฺปํ ¶ ลหุํ มา วินสฺสิมฺห สพฺเพ.
สพฺเพ ¶ สมาคมฺม กโรม นาวํ, โทณึ ทฬฺหํ สพฺพยนฺตูปปนฺนํ;
สเจ อยํ ทกฺขิโณ สจฺจมาห, โมฆํ ปฏิกฺโกสติ อุตฺตโรยํ;
สา เจว โน เหหิติ อาปทตฺถา, อิมฺจ ทีปํ น ปริจฺจเชม.
สเจ จ โข อุตฺตโร สจฺจมาห, โมฆํ ปฏิกฺโกสติ ทกฺขิโณยํ;
ตเมว นาวํ อภิรุยฺห สพฺเพ, เอวํ มยํ โสตฺถิ ตเรมุ ปารํ.
น เว สุคณฺหํ ปเมน เสฏฺํ, กนิฏฺมาปาถคตํ คเหตฺวา;
โย จีธ ตจฺฉํ [มชฺฌํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปวิเจยฺย คณฺหติ [คณฺหิ (ก.)], ส เว นโร เสฏฺมุเปติ านํ.
ยถาปิ เต สาครวาริมชฺเฌ, สกมฺมุนา โสตฺถิ วหึสุ วาณิชา;
อนาคตตฺถํ ปฏิวิชฺฌิยาน, อปฺปมฺปิ นาจฺเจติ ส ภูริปฺโ.
พาลา ¶ จ โมเหน รสานุคิทฺธา, อนาคตํ อปฺปฏิวิชฺฌิยตฺถํ;
ปจฺจุปฺปนฺเน สีทนฺติ อตฺถชาเต, สมุทฺทมชฺเฌ ยถา เต มนุสฺสา.
อนาคตํ ¶ ปฏิกยิราถ กิจฺจํ, ‘‘มา มํ กิจฺจํ กิจฺจกาเล พฺยเธสิ’’;
ตํ ตาทิสํ ปฏิกต [ปฏิกตํ (ก.), ปฏิคต (สี. อฏฺ.), ปฏิกจฺจ (?)] กิจฺจการึ, น ตํ กิจฺจํ กิจฺจกาเล พฺยเธตีติ.
สมุทฺทวาณิชชาตกํ ตติยํ.
๔๖๗. กามชาตกํ (๔)
กามํ ¶ กามยมานสฺส, ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ;
อทฺธา ปีติมโน โหติ, ลทฺธา มจฺโจ ยทิจฺฉติ.
กามํ กามยมานสฺส, ตสฺส เจ ตํ สมิชฺฌติ;
ตโต นํ อปรํ กาเม, ธมฺเม ตณฺหํว วินฺทติ.
ควํว สิงฺคิโน สิงฺคํ, วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติ;
เอวํ มนฺทสฺส โปสสฺส, พาลสฺส อวิชานโต;
ภิยฺโย ตณฺหา ปิปาสา จ, วฑฺฒมานสฺส วฑฺฒติ.
ปถพฺยา สาลิยวกํ, ควสฺสํ [ควาสํ (สี. สฺยา. ปี.)] ทาสโปริสํ;
ทตฺวา จ [ทตฺวาปิ (สี. สฺยา.), ทตฺวา วา (ปี.)] นาลเมกสฺส, อิติ วิทฺวา [วิทฺธา (สฺยา.)] สมํ จเร.
ราชา ¶ ปสยฺห ปถวึ วิชิตฺวา, สสาครนฺตํ มหิมาวสนฺโต;
โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป [อติตฺติรูโป (ก.)], ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถ.
ยาว อนุสฺสรํ กาเม, มนสา ติตฺติ นาชฺฌคา;
ตโต นิวตฺตา ปฏิกมฺม ทิสฺวา, เต เว สุติตฺตา เย [ติตฺตา (สี. สฺยา. ปี.)] ปฺาย ติตฺตา.
ปฺาย ติตฺตินํ [ติตฺตีนํ (สี. สฺยา.)] เสฏฺํ, น โส กาเมหิ ตปฺปติ;
ปฺาย ติตฺตํ ปุริสํ, ตณฺหา น กุรุเต วสํ.
อปจิเนเถว กามานํ [กามานิ (สี. สฺยา. ปี.)], อปฺปิจฺฉสฺส อโลลุโป;
สมุทฺทมตฺโต ปุริโส, น โส กาเมหิ ตปฺปติ.
รถกาโรว จมฺมสฺส, ปริกนฺตํ อุปาหนํ;
ยํ ยํ จชติ [ชหติ (สฺยา. ก.)] กามานํ, ตํ ตํ สมฺปชฺชเต สุขํ;
สพฺพํ เจ สุขมิจฺเฉยฺย, สพฺเพ กาเม ปริจฺจเช.
อฏฺ ¶ เต ภาสิตา คาถา, สพฺพา โหนฺติ สหสฺสิโย [สหสฺสิยา (?) อุปริ สุตโสมชาตเก ตถา ทิสฺสติ];
ปฏิคณฺห มหาพฺรหฺเม, สาเธตํ ตว ภาสิตํ.
น เม อตฺโถ สหสฺเสหิ, สเตหิ นหุเตหิ วา;
ปจฺฉิมํ ภาสโต คาถํ, กาเม เม น รโต มโน.
ภทฺรโก ¶ [สทฺโท (สี.)] วตายํ มาณวโก, สพฺพโลกวิทู มุนิ;
โย ¶ อิมํ ตณฺหํ [โย ตณฺหํ (สี. สฺยา.)] ทุกฺขชนนึ, ปริชานาติ ปณฺฑิโตติ.
กามชาตกํ จตุตฺถํ.
๔๖๘. ชนสนฺธชาตกํ (๕)
ทส ขลุ อิมานิ [ขลุมานิ (สฺยา.)] านานิ, ยานิ ปุพฺเพ อกริตฺวา;
ส ปจฺฉา มนุตปฺปติ, อิจฺเจวาห [อิจฺจาห ราชา (สี. สฺยา. ปี.)] ชนสนฺโธ.
อลทฺธา วิตฺตํ ตปฺปติ, ปุพฺเพ อสมุทานิตํ;
น ปุพฺเพ ธนเมสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
สกฺยรูปํ ปุเร สนฺตํ, มยา สิปฺปํ น สิกฺขิตํ;
กิจฺฉา วุตฺติ อสิปฺปสฺส, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
กูฏเวที ปุเร อาสึ, ปิสุโณ ปิฏฺิมํสิโก;
จณฺโฑ จ ผรุโส จาปิ [จาสึ (สี. สฺยา. ปี.)], อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
ปาณาติปาตี ปุเร อาสึ, ลุทฺโท จาปิ [จาสึ (สี. ปี.)] อนาริโย;
ภูตานํ นาปจายิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
พหูสุ วต สนฺตีสุ, อนาปาทาสุ อิตฺถิสุ;
ปรทารํ อเสวิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
พหุมฺหิ วต สนฺตมฺหิ, อนฺนปาเน อุปฏฺิเต;
น ปุพฺเพ อททํ [อททึ (สี.)] ทานํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
มาตรํ ปิตรฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ [ชิณฺณเก คตโยพฺพเน (สี. สฺยา. ปี.)];
ปหุ ¶ สนฺโต น โปสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
อาจริยมนุสตฺถารํ ¶ , สพฺพกามรสาหรํ;
ปิตรํ อติมฺิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต;
น ปุพฺเพ ปยิรุปาสิสฺสํ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
สาธุ โหติ ตโป จิณฺโณ, สนฺโต จ ปยิรุปาสิโต;
น จ ปุพฺเพ ตโป จิณฺโณ, อิติ ปจฺฉานุตปฺปติ.
โย จ เอตานิ านานิ, โยนิโส ปฏิปชฺชติ;
กรํ ปุริสกิจฺจานิ, ส ปจฺฉา นานุตปฺปตีติ.
ชนสนฺธชาตกํ ปฺจมํ.
๔๖๙. มหากณฺหชาตกํ (๖)
กณฺโห ¶ กณฺโห จ โฆโร จ, สุกฺกทาโ ปภาสวา [ปตาปวา (สี. สฺยา. ปี.)];
พทฺโธ ปฺจหิ รชฺชูหิ, กึ รวิ [ธีร (สี. ปี.), วีร (สฺยา.)] สุนโข ตว.
นายํ มิคานมตฺถาย, อุสีนก [อุสีนร (สี. ปี.), อุสีนฺนร (สฺยา.)] ภวิสฺสติ;
มนุสฺสานํ อนโย หุตฺวา, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
ปตฺตหตฺถา สมณกา, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;
นงฺคเลหิ กสิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
ตปสฺสินิโย [ตปนียา (ก.) ทุติยนฺตปทานิ เหตานิ] ปพฺพชิตา, มุณฺฑา สงฺฆาฏิปารุตา;
ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
ทีโฆตฺตโรฏฺา ¶ ชฏิลา, ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา;
อิณํ โจทาย [โวทาย (สี. ปี.), โจทย (สฺยา.)] คจฺฉนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
อธิจฺจ เวเท [เวทํ (ก.)] สาวิตฺตึ, ยฺตนฺตฺจ [ตนฺตฺรฺจ (สี. สฺยา. ปี.)] พฺราหฺมณา;
ภติกาย ยชิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
มาตรํ ปิตรฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ;
ปหู สนฺโต [สนฺตา (สี.)] น ภรนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
มาตรํ ¶ ปิตรฺจาปิ, ชิณฺณกํ คตโยพฺพนํ;
พาลา ตุมฺเหติ วกฺขนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
อาจริยภริยํ สขึ [อาจริยภริยํ สขาภริยํ (สี. ปี.)], มาตุลานึ ปิตุจฺฉกึ [ปิตุจฺฉยํ (สี.), ปิตุจฺฉสํ (ปี.)];
ยทา โลเก คมิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
อสิจมฺมํ คเหตฺวาน, ขคฺคํ ปคฺคยฺห พฺราหฺมณา;
ปนฺถฆาตํ กริสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
สุกฺกจฺฉวี เวธเวรา, ถูลพาหู อปาตุภา;
มิตฺตเภทํ กริสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขติ.
มายาวิโน เนกติกา, อสปฺปุริสจินฺตกา;
ยทา โลเก ภวิสฺสนฺติ, ตทา กณฺโห ปโมกฺขตีติ.
มหากณฺหชาตกํ ฉฏฺํ.
๔๗๐. โกสิยชาตกํ (๗)
เนว ¶ กิณามิ นปิ วิกฺกิณามิ, น ¶ จาปิ เม สนฺนิจโย จ อตฺถิ [อิธตฺถิ (สฺยา.)];
สุกิจฺฉรูปํ วติทํ ปริตฺตํ, ปตฺโถทโน นาลมยํ ทุวินฺนํ.
อปฺปมฺหา อปฺปกํ ทชฺชา, อนุมชฺฌโต มชฺฌกํ;
พหุมฺหา พหุกํ ทชฺชา, อทานํ นุปปชฺชติ [น อุปปชฺชติ (สี. ปี.), นูปปชฺชติ (สฺยา.)].
ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภฺุช จ.
อริยมคฺคํ สมารูห [อริยํ มคฺคํ สมารุห (สี. ปี.)], เนกาสี ลภเต สุขํ.
โมฆฺจสฺส หุตํ โหติ, โมฆฺจาปิ สมีหิตํ;
อติถิสฺมึ โย นิสินฺนสฺมึ, เอโก ภฺุชติ โภชนํ.
ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภฺุช จ;
อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํ.
สจฺจฺจสฺส ¶ หุตํ โหติ, สจฺจฺจาปิ สมีหิตํ;
อติถิสฺมึ โย นิสินฺนสฺมึ, เนโก ภฺุชติ โภชนํ.
ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภฺุช จ;
อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํ.
สรฺจ ชุหติ โปโส, พหุกาย คยาย จ;
โทเณ ติมฺพรุติตฺถสฺมึ, สีฆโสเต มหาวเห.
อตฺร จสฺส หุตํ โหติ, อตฺร จสฺส สมีหิตํ;
อติถิสฺมึ โย นิสินฺนสฺมึ, เนโก ภฺุชติ โภชนํ.
ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภฺุช จ;
อริยมคฺคํ ¶ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํ.
พฬิสฺหิ โส นิคิลติ [นิคฺคิลติ (สี. ปี.)], ทีฆสุตฺตํ สพนฺธนํ;
อติถิสฺมึ โย นิสินฺนสฺมึ, เอโก ภฺุชติ โภชนํ.
ตํ ตํ วทามิ โกสิย, เทหิ ทานานิ ภฺุช จ;
อริยมคฺคํ สมารูห, เนกาสี ลภเต สุขํ.
อุฬารวณฺณา วต พฺราหฺมณา อิเม, อยฺจ โว สุนโข กิสฺส เหตุ;
อุจฺจาวจํ วณฺณนิภํ วิกุพฺพติ, อกฺขาถ โน พฺราหฺมณา เก นุ ตุมฺเห.
จนฺโท จ สุริโย จ [สูริโย จ (ก.)] อุโภ อิธาคตา, อยํ ปน มาตลิ เทวสารถิ;
สกฺโกหมสฺมิ ติทสานมินฺโท, เอโส จ โข ปฺจสิโขติ วุจฺจติ.
ปาณิสฺสรา ¶ มุทิงฺคา จ [มุติงฺคา จ (สี. สฺยา. ปี.], มุรชาลมฺพรานิ จ;
สุตฺตเมนํ ปโพเธนฺติ, ปฏิพุทฺโธ จ นนฺทติ.
เย เกจิเม มจฺฉริโน กทริยา, ปริภาสกา สมณพฺราหฺมณานํ;
อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ.
เย ¶ เกจิเม สุคฺคติมาสมานา [สุคฺคติมาสสานา (สี. ปี.), สุคฺคตาสิสมานา (ก.)], ธมฺเม ¶ ิตา สํยเม สํวิภาเค;
อิเธว นิกฺขิปฺป สรีรเทหํ, กายสฺส เภทา สุคตึ วชนฺติ.
ตฺวํ โนสิ าติ ปุริมาสุ ชาติสุ, โส มจฺฉรี โรสโก [โกสิโย (สฺยา. ก.)] ปาปธมฺโม;
ตเวว อตฺถาย อิธาคตมฺหา, มา ปาปธมฺโม นิรยํ คมิตฺถ [อปฺปตฺถ (ก. สี. สฺยา. ปี.)].
อทฺธา หิ มํ โว หิตกามา, ยํ มํ สมนุสาสถ;
โสหํ ตถา กริสฺสามิ, สพฺพํ วุตฺตํ หิเตสิภิ.
เอสาหมชฺเชว อุปารมามิ, น จาปิหํ [น จาปหํ (สี. ปี.)] กิฺจิ กเรยฺย ปาปํ;
น จาปิ เม กิฺจิ อเทยฺยมตฺถิ, น จาปิทตฺวา อุทกํ ปิวามิ [อุทกมฺปหํ ปิเพ (สี.)].
เอวฺจ เม ททโต สพฺพกาลํ [กาเล (ก.)], โภคา อิเม วาสว ขียิสฺสนฺติ;
ตโต อหํ ปพฺพชิสฺสามิ สกฺก, หิตฺวาน กามานิ ยโถธิกานีติ.
โกสิยชาตกํ สตฺตมํ.
๔๗๑. เมณฺฑกปฺหชาตกํ (๘)
เยสํ ¶ น กทาจิ ภูตปุพฺพํ, สขฺยํ [สกฺขึ (สี. ปี.), สขิ (สฺยา.)] สตฺตปทมฺปิมสฺมิ โลเก;
ชาตา อมิตฺตา ทุเว สหายา, ปฏิสนฺธาย จรนฺติ กิสฺส เหตุ.
ยทิ ¶ เม อชฺช ปาตราสกาเล, ปฺหํ น สกฺกุเณยฺยาถ วตฺตุเมตํ;
รฏฺา ปพฺพาชยิสฺสามิ โว สพฺเพ, น หิ มตฺโถ ทุปฺปฺชาติเกหิ.
มหาชนสมาคมมฺหิ โฆเร, ชนโกลาหลสงฺคมมฺหิ ชาเต;
วิกฺขิตฺตมนา อเนกจิตฺตา, ปฺหํ น สกฺกุโณม วตฺตุเมตํ.
เอกคฺคจิตฺตาว เอกเมกา, รหสิ คตา อตฺถํ นิจินฺตยิตฺวา [อตฺถานิ จินฺตยิตฺวา (สฺยา. ก.)];
ปวิเวเก สมฺมสิตฺวาน ธีรา, อถ วกฺขนฺติ ชนินฺท เอตมตฺถํ.
อุคฺคปุตฺต-ราชปุตฺติยานํ, อุรพฺภสฺส มํสํ ปิยํ มนาปํ;
น สุนขสฺส เต อเทนฺติ มํสํ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺส.
จมฺมํ วิหนนฺติ เอฬกสฺส, อสฺสปิฏฺตฺถรสฺสุขสฺส [อสฺสปิฏฺตฺถรณสุขสฺส (สี.)] เหตุ;
น จ เต สุนขสฺส อตฺถรนฺติ, อถ ¶ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺส.
อาเวลฺลิตสิงฺคิโก ¶ หิ เมณฺโฑ, น จ สุนขสฺส วิสาณกานิ อตฺถิ;
ติณภกฺโข มํสโภชโน จ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺส.
ติณมาสิ ปลาสมาสิ เมณฺโฑ, น จ สุนโข ติณมาสิ โน ปลาสํ;
คณฺเหยฺย สุโณ สสํ พิฬารํ, อถ เมณฺฑสฺส สุเณน สขฺยมสฺส.
อฏฺฑฺฒปโท ¶ จตุปฺปทสฺส, เมณฺโฑ อฏฺนโข อทิสฺสมาโน;
ฉาทิยมาหรตี อยํ อิมสฺส, มํสํ อาหรตี อยํ อมุสฺส.
ปาสาทวรคโต วิเทหเสฏฺโ, วิติหารํ อฺมฺโภชนานํ;
อทฺทกฺขิ [อทฺทส (สฺยา. ก.)] กิร สกฺขิกํ ชนินฺโท, พุภุกฺกสฺส ¶ ปุณฺณํ มุขสฺส [โภภุกฺขสฺส จ ปุณฺณมุขสฺส (สี.)] เจตํ.
ลาภา วต เม อนปฺปรูปา, ยสฺส เมทิสา ปณฺฑิตา กุลมฺหิ;
ปฺหสฺส คมฺภีรคตํ นิปุณมตฺถํ, ปฏิวิชฺฌนฺติ สุภาสิเตน ธีรา.
อสฺสตริรถฺจ เอกเมกํ, ผีตํ คามวรฺจ เอกเมกํ;
สพฺเพสํ โว ทมฺมิ ปณฺฑิตานํ, ปรมปฺปตีตมโน สุภาสิเตนาติ.
เมณฺฑกปฺหชาตกํ อฏฺมํ.
๔๗๒. มหาปทุมชาตกํ (๙)
นาทฏฺา [นาทิฏฺา (ก. สี. สฺยา. ก.)] ปรโต โทสํ, อณุํ ถูลานิ สพฺพโส;
อิสฺสโร ปณเย ทณฺฑํ, สามํ อปฺปฏิเวกฺขิย.
โย จ อปฺปฏิเวกฺขิตฺวา, ทณฺฑํ กุพฺพติ ขตฺติโย;
สกณฺฏกํ โส คิลติ, ชจฺจนฺโธว สมกฺขิกํ.
อทณฺฑิยํ ทณฺฑยติ [ทณฺฑิยติ (สฺยา. ปี.)], ทณฺฑิยฺจ อทณฺฑิยํ [อทณฺฑิย (นิยฺย), น ทณฺฑเย (?)];
อนฺโธว วิสมํ มคฺคํ, น ชานาติ สมาสมํ.
โย จ เอตานิ านานิ, อณุํ ถูลานิ สพฺพโส;
สุทิฏฺมนุสาเสยฺย, ส เว โวหริตุ [โวหาตุ (ปี.)] มรหติ.
เนกนฺตมุทุนา ¶ ¶ สกฺกา, เอกนฺตติขิเณน วา;
อตฺตํ มหนฺเต [มหตฺเต (สฺยา. ก.)] เปตุํ [าเปตุํ (สี. สฺยา. ปี.)], ตสฺมา อุภยมาจเร.
ปริภูโต มุทุ โหติ, อติติกฺโข จ เวรวา;
เอตฺจ อุภยํ ตฺวา, อนุมชฺฌํ สมาจเร.
พหุมฺปิ รตฺโต ภาเสยฺย, ทุฏฺโปิ พหุ ภาสติ;
น อิตฺถิการณา ราช, ปุตฺตํ ฆาเตตุมรหสิ.
สพฺโพว ¶ [สพฺโพ จ (ก. สี. ปี.)] โลโก เอกโต [เอกนฺโต (สี. ปี.)], อิตฺถี จ อยเมกิกา;
เตนาหํ ปฏิปชฺชิสฺสํ, คจฺฉถ ปกฺขิปเถว [ปกฺขิเปถ (สฺยา. อฏฺ.)] ตํ.
อเนกตาเล นรเก, คมฺภีเร จ สุทุตฺตเร [คมฺภีเร สุทุรุตฺตเร (ปี. ก.)];
ปาติโต คิริทุคฺคสฺมึ, เกน ตฺวํ ตตฺถ นามริ.
นาโค ชาตผโณ ตตฺถ, ถามวา คิริสานุโช;
ปจฺจคฺคหิ มํ โภเคหิ, เตนาหํ ตตฺถ นามรึ.
เอหิ ตํ ปฏิเนสฺสามิ, ราชปุตฺต สกํ ฆรํ;
รชฺชํ กาเรหิ [กาเรสิ (สี.)] ภทฺทนฺเต, กึ อรฺเ กริสฺสสิ.
ยถา คิลิตฺวา พฬิสํ, อุทฺธเรยฺย สโลหิตํ;
อุทฺธริตฺวา สุขี อสฺส, เอวํ [สุขํ (ปี. ก.)] ปสฺสามิ อตฺตนํ [อตฺตนิ (ปี. ก.), อตฺตนา (สฺยา.), เอวํ อหมฺปิ ปุน โสตฺถิภาวปฺปตฺตํ คิลิตพฬิสํ ปุริสมิว อตฺตานํ ปสฺสามีติ (อฏฺ. สํวณฺณนา)].
กึ นุ ตฺวํ พฬิสํ พฺรูสิ, กึ ตฺวํ พฺรูสิ สโลหิตํ;
กึ นุ ตฺวํ อุพฺภตํ พฺรูสิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต.
กามาหํ พฬิสํ พฺรูมิ, หตฺถิอสฺสํ สโลหิตํ;
จตฺตาหํ อุพฺภตํ พฺรูมิ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติย.
จิฺจามาณวิกา ¶ มาตา, เทวทตฺโต จ เม ปิตา;
อานนฺโท ปณฺฑิโต นาโค, สาริปุตฺโต จ เทวตา;
ราชปุตฺโต อหํ อาสึ [อหํ ตทา ราชปุตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ.
มหาปทุมชาตกํ นวมํ.
๔๗๓. มิตฺตามิตฺตชาตกํ (๑๐)
กานิ ¶ กมฺมานิ กุพฺพานํ, กถํ วิฺู ปรกฺกเม;
อมิตฺตํ ชาเนยฺย เมธาวี, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโต.
น นํ อุมฺหยเต ทิสฺวา, น จ นํ ปฏินนฺทติ;
จกฺขูนิ จสฺส [จกฺขูนิสฺส (สฺยา. ก.)] น ททาติ, ปฏิโลมฺจ วตฺตติ.
อมิตฺเต ตสฺส ภชติ, มิตฺเต ตสฺส น เสวติ;
วณฺณกาเม นิวาเรติ, อกฺโกสนฺเต ปสํสติ.
คุยฺหฺจ ตสฺส นกฺขาติ, ตสฺส คุยฺหํ น คูหติ;
กมฺมํ ตสฺส น วณฺเณติ, ปฺสฺส นปฺปสํสติ.
อภเว ¶ นนฺทติ ตสฺส, ภเว ตสฺส น นนฺทติ;
อจฺเฉรํ [อจฺฉริยํ (สี. สฺยา. ปี.)] โภชนํ ลทฺธา, ตสฺส นุปฺปชฺชเต สติ;
ตโต นํ นานุกมฺปติ, อโห โสปิ [อหาโสปิ (ก. สี. สฺยา. ก.)] ลเภยฺยิโต.
อิจฺเจเต โสฬสาการา, อมิตฺตสฺมึ ปติฏฺิตา;
เยหิ อมิตฺตํ ชาเนยฺย, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโต.
กานิ กมฺมานิ กุพฺพานํ, กถํ วิฺู ปรกฺกเม;
มิตฺตํ ¶ ชาเนยฺย เมธาวี, ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโต.
ปวุตฺถํ ตสฺส สรติ, อาคตํ อภินนฺทติ;
ตโต เกลายิโต โหติ, วาจาย ปฏินนฺทติ.
มิตฺเต ตสฺเสว ภชติ, อมิตฺเต ตสฺส น เสวติ;
อกฺโกสนฺเต นิวาเรติ, วณฺณกาเม ปสํสติ.
คุยฺหฺจ ตสฺส อกฺขาติ, ตสฺส คุยฺหฺจ คูหติ;
กมฺมฺจ ตสฺส วณฺเณติ, ปฺํ ตสฺส [ปฺมสฺส (สฺยา. ก.)] ปสํสติ.
ภเว จ นนฺทติ ตสฺส [ภเว นนฺทติ ตสฺส จ (ก.)], อภเว ตสฺส น นนฺทติ;
อจฺเฉรํ [อจฺฉริยํ (สี. สฺยา. ปี.)] โภชนํ ลทฺธา, ตสฺส อุปฺปชฺชเต สติ;
ตโต นํ อนุกมฺปติ, อโห โสปิ [ปหาโสปิ (ก. สี. สฺยา. ก.)] ลเภยฺยิโต.
อิจฺเจเต ¶ โสฬสาการา, มิตฺตสฺมึ สุปฺปติฏฺิตา;
เยหิ มิตฺตฺจ ชาเนยฺย [มิตฺตํ สุชาเนยฺย (ปี. ก.)], ทิสฺวา สุตฺวา จ ปณฺฑิโตติ.
มิตฺตามิตฺตชาตกํ ทสมํ.
ทฺวาทสกนิปาตํ นิฏฺิตํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
ลหุจิตฺต สสาล กสนฺติ ปุน, อถ กาม ทสขลุฏฺานวโร;
อถ กณฺห สุโกสิย เมณฺฑวโร, ปทุโม ปุน มิตฺตวเรน ทสาติ.