📜
๑๔. ปกิณฺณกนิปาโต
๔๘๔. สาลิเกทารชาตกํ (๑)
สมฺปนฺนํ ¶ ¶ ¶ สาลิเกทารํ, สุวา ภฺุชนฺติ โกสิย;
ปฏิเวเทมิ เต พฺรหฺเม, น เน [เต (สี. สฺยา.), นํ (สี. สฺยา. ปี. อฏฺ.), ตํ (ก. อฏฺ.)] วาเรตุมุสฺสเห.
เอโก จ ตตฺถ สกุโณ, โย เนสํ [เตสํ (สี. อฏฺ.)] สพฺพสุนฺทโร;
ภุตฺวา สาลึ ยถากามํ, ตุณฺเฑนาทาย คจฺฉติ.
โอฑฺเฑนฺตุ [อุชฺฌุนฺตุ (สฺยา. ก.) องฺคุตฺตรนิกาเย ปสฺสิตพฺพํ] วาฬปาสานิ, ยถา วชฺเฌถ โส ทิโช;
ชีวฺจ นํ คเหตฺวาน, อานเยหิ [อานเยถ (สี. ปี.)] มมนฺติเก.
เอเต ภุตฺวา ปิวิตฺวา จ [ภุตฺวา จ ปิตฺวา จ (ปี.)], ปกฺกมนฺติ วิหงฺคมา;
เอโก พทฺโธสฺมิ ปาเสน, กึ ปาปํ ปกตํ มยา.
อุทรํ นูน อฺเสํ, สุว อจฺโจทรํ ตว;
ภุตฺวา สาลึ ยถากามํ, ตุณฺเฑนาทาย คจฺฉสิ.
โกฏฺํ นุ ตตฺถ ปูเรสิ, สุว เวรํ นุ เต มยา;
ปุฏฺโ เม สมฺม อกฺขาหิ, กุหึ สาลึ นิทาหสิ [นิธียสิ (ปี.)].
น เม เวรํ ตยา สทฺธึ, โกฏฺโ มยฺหํ น วิชฺชติ;
อิณํ มฺุจามิณํ ทมฺมิ, สมฺปตฺโต โกฏสิมฺพลึ;
นิธิมฺปิ ตตฺถ นิทหามิ, เอวํ ชานาหิ โกสิย.
กีทิสํ เต อิณทานํ, อิณโมกฺโข จ กีทิโส;
นิธินิธานมกฺขาหิ ¶ , อถ ปาสา ปโมกฺขสิ.
อชาตปกฺขา ตรุณา, ปุตฺตกา มยฺห โกสิย;
เต มํ ภตา ภริสฺสนฺติ, ตสฺมา เตสํ อิณํ ทเท.
มาตา ปิตา จ เม วุทฺธา, ชิณฺณกา คตโยพฺพนา;
เตสํ ตุณฺเฑน หาตูน, มฺุเจ ปุพฺพกตํ [ปุพฺเพ กตํ (สี.)] อิณํ.
อฺเปิ ¶ ตตฺถ สกุณา, ขีณปกฺขา สุทุพฺพลา;
เตสํ ปฺุตฺถิโก ทมฺมิ, ตํ นิธึ อาหุ ปณฺฑิตา.
อีทิสํ ¶ [เอทิสํ (สี. ปี.)] เม อิณทานํ, อิณโมกฺโข จ อีทิโส;
นิธินิธานมกฺขามิ [นิธึ นิธานํ อกฺขาตํ (สี. ปี.)], เอวํ ชานาหิ โกสิย.
ภทฺทโก วตยํ ปกฺขี, ทิโช ปรมธมฺมิโก;
เอกจฺเจสุ มนุสฺเสสุ, อยํ ธมฺโม น วิชฺชติ.
ภฺุช สาลึ ยถากามํ, สห สพฺเพหิ าติภิ;
ปุนาปิ สุว ปสฺเสมุ, ปิยํ เม ตว ทสฺสนํ.
ภุตฺตฺจ ปีตฺจ ตวสฺสมมฺหิ [ตวสฺสพฺยมฺหิ (ก.)], รตฺติฺจ [รตี จ (สี. ปี.)] โน โกสิย เต สกาเส;
นิกฺขิตฺตทณฺเฑสุ ททาหิ ทานํ, ชิณฺเณ จ มาตาปิตโร ภรสฺสุ.
ลกฺขี วต เม อุทปาทิ อชฺช, โย อทฺทสาสึ ปวรํ [โยหํ อทสฺสํ ปรมํ (สฺยา. ก.)] ทิชานํ;
สุวสฺส สุตฺวาน สุภาสิตานิ, กาหามิ ¶ ปฺุานิ อนปฺปกานิ.
โส โกสิโย อตฺตมโน อุทคฺโค, อนฺนฺจ ปานฺจภิสงฺขริตฺวา [อนฺนฺจ ปานํ อภิสํหริตฺวา (ก.)];
อนฺเนน ปาเนน ปสนฺนจิตฺโต, สนฺตปฺปยิ สมณพฺราหฺมเณ จาติ.
สาลิเกทารชาตกํ [เกทารชาตกํ (ก.)] ปมํ.
๔๘๕. จนฺทกินฺนรีชาตกํ (๒)
อุปนียติทํ มฺเ, จนฺเท [โลหิตมเทน มชฺชามิ; วิชหามิ ชีวิตํ ปาณา, (สี. ปี. อฏฺ.)] โลหิตมทฺทเน;
อชฺช ชหามิ ชีวิตํ, ปาณา [โลหิตมเทน มชฺชามิ; วิชหามิ ชีวิตํ ปาณา, (สี. ปี. อฏฺ.)] เม จนฺเท นิรุชฺฌนฺติ.
โอสีทิ ¶ [โอสธิ (สี. สฺยา. ปี.), โอสฏฺิ (ก.), โอสติ (อภินวฏีกา), โอสีทติ (?)] เม ทุกฺขํ [ทุกฺขํ เม (สี. ปี.)] หทยํ, เม ฑยฺหเต นิตมฺมามิ;
ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา, น นํ อฺเหิ โสเกหิ.
ติณมิว วนมิว มิลายามิ [มิลยามิ (สี.), มิยฺยามิ (สี. ปี. อฏฺ.)], นที อปริปุณฺณาว [อปริปุณฺณิยาว (สี. ปี.)] สุสฺสามิ;
ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา, น นํ อฺเหิ โสเกหิ.
วสฺสมิว สเร ปาเท [วสฺสํว สเร ปาเท (สี.), วสฺสํว สเร ปพฺพตปาเท (ปี.)], อิมานิ อสฺสูนิ วตฺตเร มยฺหํ;
ตว จนฺทิยา โสจนฺติยา, น นํ อฺเหิ โสเกหิ.
ปาโป โขสิ [ปาโปสิ โข (สี.), ปาโป โข (สฺยา. ปี.)] ราชปุตฺต, โย เม อิจฺฉิตํ [อิจฺฉิต (สี. สฺยา. ปี.)] ปตึ วรากิยา;
วิชฺฌสิ วนมูลสฺมึ, โสยํ วิทฺโธ ฉมา เสติ.
อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมฺุจตุ ราชปุตฺต ตว มาตา;
โย มยฺหํ หทยโสโก, กิมฺปุริสํ อเวกฺขมานาย.
อิมํ มยฺหํ หทยโสกํ, ปฏิมฺุจตุ ราชปุตฺต ตว ชายา;
โย ¶ มยฺหํ หทยโสโก, กิมฺปุริสํ อเวกฺขมานาย.
มา ¶ จ ปุตฺตํ [ปุตฺเต (สี. ปี.)] มา จ ปตึ, อทฺทกฺขิ ราชปุตฺต ตว มาตา;
โย กิมฺปุริสํ อวธิ, อทูสกํ มยฺห กามา หิ [มยฺหํ กามา (ก.)].
มา จ ปุตฺตํ มา จ ปตึ, อทฺทกฺขิ ราชปุตฺต ตว ชายา;
โย กิมฺปุริสํ อวธิ, อทูสกํ มยฺห กามา หิ.
มา ตฺวํ จนฺเท โรทิ, มา โสจิ วนติมิรมตฺตกฺขิ;
มม ตฺวํ เหหิสิ ภริยา, ราชกุเล ปูชิตา นารีภิ [นารี (สี. ปี.)].
อปิ นูนหํ มริสฺสํ, นาหํ [น จ ปนาหํ (สี. ปี.)] ราชปุตฺต ตว เหสฺสํ;
โย กิมฺปุริสํ อวธิ, อทูสกํ มยฺห กามา หิ.
อปิ ภีรุเก อปิ ชีวิตุกามิเก, กิมฺปุริสิ คจฺฉ หิมวนฺตํ;
ตาลีสตครโภชนา, อฺเ [ตาลิสฺสตครโภชเน, อรฺเ (สี. ปี.)] ตํ มิคา รมิสฺสนฺติ.
เต ¶ ปพฺพตา ตา จ กนฺทรา, [ตา จ คิริคุหาโย (สี. สฺยา. ปี.)] ตา จ คิริคุหาโย ตเถว ติฏฺนฺติ [ตา จ คิริคุหาโย (สี. สฺยา. ปี.)];
ตตฺเถว [ตตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)] ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
เต ปณฺณสนฺถตา รมณียา, วาฬมิเคหิ อนุจิณฺณา;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ [กาสํ (สี. สฺยา. ปี.)].
เต ¶ ปุปฺผสนฺถตา รมณียา, วาฬมิเคหิ อนุจิณฺณา;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
อจฺฉา สวนฺติ คิริวน [คิริวร (สี. ปี.)] นทิโย, กุสุมาภิกิณฺณโสตาโย;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
นีลานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ [ทสฺสเนยฺยานิ (สี. ปี.)];
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
ปีตานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
ตมฺพานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
ตุงฺคานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
เสตานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
จิตฺรานิ หิมวโต ปพฺพตสฺส, กูฏานิ ทสฺสนียานิ;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
ยกฺขคณเสวิเต ¶ คนฺธมาทเน, โอสเธภิ สฺฉนฺเน;
ตตฺเถว ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
กิมฺปุริสเสวิเต คนฺธมาทเน, โอสเธภิ สฺฉนฺเน;
ตตฺเถว ¶ ตํ อปสฺสนฺตี, กิมฺปุริส กถํ อหํ กสฺสํ.
วนฺเท ¶ เต อยิรพฺรหฺเม [อยฺยิเร พฺรหฺเม (ก.)], โย เม อิจฺฉิตํ ปตึ วรากิยา;
อมเตน อภิสิฺจิ, สมาคตาสฺมิ ปิยตเมน.
วิจราม ทานิ คิริวน [คิริวร (สี. ปี.)] นทิโย, กุสุมาภิกิณฺณโสตาโย;
นานาทุมวสนาโย [เสวนาโย (ปี.)], ปิยํวทา อฺมฺสฺสาติ.
จนฺทกินฺนรีชาตกํ [จนฺทกินฺนรชาตกํ (สี. สฺยา. ปี.)] ทุติยํ.
๔๘๖. มหาอุกฺกุสชาตกํ (๓)
อุกฺกา จิลาจา [มิลาจา (สี. สฺยา. ปี.)] พนฺธนฺติ ทีเป [พนฺธนฺติ ลุทฺทา, ทีเป (ก.)], ปชา มมํ ขาทิตุํ ปตฺถยนฺติ;
มิตฺตํ สหายฺจ วเทหิ เสนก, อาจิกฺข าติพฺยสนํ ทิชานํ.
ทิโช ทิชานํ ปวโรสิ ปกฺขิม [ปกฺขิ (สี. ปี.), ปกฺขิ จ (สฺยา.)], อุกฺกุสราช สรณํ ตํ อุเปม [อุเปมิ (สี. สฺยา. ปี.)];
ปชา มมํ ขาทิตุํ ปตฺถยนฺติ, ลุทฺทา จิลาจา [มิลาจา (สี. สฺยา. ปี.)] ภว เม สุขาย.
มิตฺตํ สหายฺจ กโรนฺติ ปณฺฑิตา, กาเล อกาเล สุขเมสมานา [มาสยานา (ปี.)];
กโรมิ เต เสนก เอตมตฺถํ, อริโย ¶ หิ อริยสฺส กโรติ กิจฺจํ.
ยํ โหติ กิจฺจํ อนุกมฺปเกน, อริยสฺส อริเยน กตํ ตยีทํ [ตว ยิทํ (สี. ปี.)];
อตฺตานุรกฺขี ภว มา อทยฺหิ [อฑยฺห (สี. ปี.)], ลจฺฉาม ปุตฺเต ตยิ ชีวมาเน.
ตเวว ¶ [ตเมว (สฺยา. ก.)] รกฺขาวรณํ กโรนฺโต, สรีรเภทาปิ น สนฺตสามิ;
กโรนฺติ เหเก [เหเต (ก. สี. สฺยา. ปี.)] สขีนํ สขาโร, ปาณํ จชนฺตา [จชนฺติ (สี. ปี.)] สตเมส [สตาเนส (ปี.)] ธมฺโม.
สุทุกฺกรํ กมฺมมกาสิ [มกา (สี. ปี.)], อณฺฑชายํ วิหงฺคโม;
อตฺถาย กุรโร ปุตฺเต, อฑฺฒรตฺเต อนาคเต.
จุตาปิ เหเก [เอเก (สี. ปี.)] ขลิตา สกมฺมุนา, มิตฺตานุกมฺปาย ปติฏฺหนฺติ;
ปุตฺตา มมฏฺฏา คติมาคโตสฺมิ, อตฺถํ จเรโถ [จเรถ (สี. สฺยา. ปี.)] มม วาริจร [วาริฉนฺน (สี. ปี.)].
ธเนน ธฺเน จ อตฺตนา จ, มิตฺตํ สหายฺจ กโรนฺติ ปณฺฑิตา;
กโรมิ เต เสนก เอตมตฺถํ, อริโย หิ อริยสฺส กโรติ กิจฺจํ.
อปฺโปสฺสุกฺโก ตาต ตุวํ นิสีท, ปุตฺโต ¶ ปิตุ จรติ อตฺถจริยํ;
อหํ จริสฺสามิ ตเวตมตฺถํ, เสนสฺส ปุตฺเต ปริตายมาโน.
อทฺธา ¶ หิ ตาต สตเมส ธมฺโม, ปุตฺโต ปิตุ ยํ จเร [ปิตุนํ จเร (ก.), ปิตุ ยฺจเรถ (สี. ปี.)] อตฺถจริยํ;
อปฺเปว มํ ทิสฺวาน ปวฑฺฒกายํ, เสนสฺส ปุตฺตา น วิเหเยยฺยุํ.
ปสู มนุสฺสา มิควีรเสฏฺ [มิควิริยเสฏฺ (สี. ปี.)], ภยฏฺฏิตา [ภยทฺทิตา (สี. ปี.)] เสฏฺมุปพฺพชนฺติ;
ปุตฺตา มมฏฺฏา คติมาคโตสฺมิ, ตฺวํ โนสิ ราชา ภว เม สุขาย.
กโรมิ ¶ เต เสนก เอตมตฺถํ, อายามิ เต ตํ ทิสตํ วธาย;
กถฺหิ วิฺู ปหุ สมฺปชาโน, น วายเม อตฺตชนสฺส คุตฺติยา.
มิตฺตฺจ กยิราถ สุหทยฺจ [สุหทฺทยฺจ (สี.), สขาฆรฺจ (ปี.)], อยิรฺจ กยิราถ สุขาคมาย;
นิวตฺถโกโจว [โกโชว (สี. ปี.)] สเรภิหนฺตฺวา, โมทาม ปุตฺเตหิ สมงฺคิภูตา.
สกมิตฺตสฺส กมฺเมน, สหายสฺสาปลายิโน;
กูชนฺตมุปกูชนฺติ ¶ , โลมสา หทยงฺคมํ.
มิตฺตํ สหายํ อธิคมฺม ปณฺฑิโต, โส ภฺุชตี ปุตฺต ปสุํ ธนํ วา;
อหฺจ ปุตฺตา จ ปตี จ มยฺหํ, มิตฺตานุกมฺปาย สมงฺคิภูตา.
ราชวตา สูรวตา จ อตฺโถ, สมฺปนฺนสขิสฺส ภวนฺติ เหเต;
โส มิตฺตวา ยสวา อุคฺคตตฺโต, อสฺมึธโลเก [อสฺมิฺจ โลเก (สี. สฺยา. ปี.)] โมทติ กามกามี.
กรณียานิ มิตฺตานิ, ทลิทฺเทนาปิ เสนก;
ปสฺส มิตฺตานุกมฺปาย, สมคฺคมฺหา สาตเก [สาตกา (?)].
สูเรน พลวนฺเตน, โย มิตฺเต [เมตฺเต (สี.), มิตฺตํ (สฺยา.)] กุรุเต ทิโช;
เอวํ โส สุขิโต โหติ, ยถาหํ ตฺวฺจ เสนกาติ.
มหาอุกฺกุสชาตกํ ตติยํ.
๔๘๗. อุทฺทาลกชาตกํ (๔)
ขราชินา ¶ ชฏิลา ปงฺกทนฺตา, ทุมฺมกฺขรูปา [ทุมฺมุธรูปา (สี. ปี. ก.)] เย มนฺตํ ชปฺปนฺติ [เยเม ชปนฺติ (สี. ปี.), เย’เม ชปฺปนฺติ มนฺเต (ชา. ๑.๖.๑๐)];
กจฺจินฺนุ เต มานุสเก ปโยเค, อิทํ วิทู ปริมุตฺตา อปายา.
ปาปานิ ¶ กมฺมานิ กเรถ [กเรยฺย (สฺยา.), กตฺวาน (ชา. ๑.๖.๑๑)] ราช, พหุสฺสุโต เจ น จเรยฺย ธมฺมํ;
สหสฺสเวโทปิ น ตํ ปฏิจฺจ, ทุกฺขา ปมุจฺเจ [ปมฺุเจ (สฺยา.)] จรณํ อปตฺวา.
สหสฺสเวโทปิ น ตํ ปฏิจฺจ, ทุกฺขา ปมุจฺเจ จรณํ อปตฺวา;
มฺามิ เวทา อผลา ภวนฺติ, สสํยมํ จรณฺเว สจฺจํ.
น เหว เวทา อผลา ภวนฺติ, สสํยมํ จรณฺเว สจฺจํ;
กิตฺติฺหิ [กิตฺติฺจ (สฺยา.)] ปปฺโปติ อธิจฺจ เวเท, สนฺตึ ปุณาติ [ปุโนติ (สี. อฏฺ.), ปุเณติ (สฺยา. ชา. ๑.๖.๑๓), ปุเนติ (ปี.)] จรเณน ทนฺโต.
ภจฺจา ¶ มาตา ปิตา พนฺธู, เยน ชาโต สเยว โส;
อุทฺทาลโก อหํ โภโต [โภติ (ก.)], โสตฺติยากุลวํสโก [วํสโต (ก.)].
กถํ โภ พฺราหฺมโณ โหติ, กถํ ภวติ เกวลี;
กถฺจ ปรินิพฺพานํ, ธมฺมฏฺโ กินฺติ วุจฺจติ.
นิรํกตฺวา ¶ อคฺคิมาทาย พฺราหฺมโณ, อาโป สิฺจํ ยชํ อุสฺเสติ ยูปํ;
เอวํกโร พฺราหฺมโณ โหติ เขมี, ธมฺเม ิตํ เตน อมาปยึสุ.
น ¶ สุทฺธิ เสจเนนตฺถิ, นาปิ เกวลี พฺราหฺมโณ;
น ขนฺตี นาปิ โสรจฺจํ, นาปิ โส ปรินิพฺพุโต.
กถํ โส [โภ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมโณ โหติ, กถํ ภวติ เกวลี;
กถฺจ ปรินิพฺพานํ, ธมฺมฏฺโ กินฺติ วุจฺจติ.
อเขตฺตพนฺธู อมโม นิราโส, นิลฺโลภปาโป ภวโลภขีโณ;
เอวํกโร พฺราหฺมโณ โหติ เขมี, ธมฺเม ิตํ เตน อมาปยึสุ.
ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
สพฺเพว โสรตา ทนฺตา, สพฺเพว ปรินิพฺพุตา;
สพฺเพสํ สีติภูตานํ, อตฺถิ เสยฺโยถ [เสยฺโยว (สี. ปี.)] ปาปิโย.
ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
สพฺเพว โสรตา ทนฺตา, สพฺเพว ปรินิพฺพุตา;
สพฺเพสํ สีติภูตานํ, นตฺถิ เสยฺโยถ ปาปิโย.
ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
สพฺเพว โสรตา ทนฺตา, สพฺเพว ปรินิพฺพุตา.
สพฺเพสํ สีติภูตานํ, นตฺถิ เสยฺโยถ ปาปิโย;
ปนตฺถํ [ปสตฺถํ (สฺยา.), ปสฏฺํ (ก.)] จรสิ พฺรหฺมฺํ, โสตฺติยากุลวํสตํ.
นานารตฺเตหิ วตฺเถหิ, วิมานํ ภวติ ฉาทิตํ;
น เตสํ ฉายา วตฺถานํ, โส ราโค อนุปชฺชถ.
เอวเมว ¶ ¶ [เอวเมวํ (ปี.)] มนุสฺเสสุ, ยทา สุชฺฌนฺติ มาณวา;
เต สชาตึ ปมฺุจนฺติ [น เตสํ ชาตึ ปุจฺฉนฺติ (สี. สฺยา. ปี.), น เตสํ ชาติ สุชฺฌติ (ก.)], ธมฺมมฺาย สุพฺพตาติ.
อุทฺทาลกชาตกํ จตุตฺถํ.
๔๘๘. ภิสชาตกํ (๕)
อสฺสํ ¶ ควํ รชตํ ชาตรูปํ, ภริยฺจ โส อิธ ลภตํ มนาปํ;
ปุตฺเตหิ ทาเรหิ สมงฺคิ โหตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
มาลฺจ โส กาสิกจนฺทนฺจ, ธาเรตุ ปุตฺตสฺส พหู ภวนฺตุ;
กาเมสุ ติพฺพํ กุรุตํ อเปกฺขํ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
ปหูตธฺโ กสิมา ยสสฺสี, ปุตฺเต คิหี ธนิมา สพฺพกาเม;
วยํ อปสฺสํ ฆรมาวสาตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
โส ขตฺติโย โหตุ ปสยฺหการี, ราชาภิราชา [ราชาธิราชา (สฺยา. ก.)] พลวา ยสสฺสี;
ส ¶ จาตุรนฺตํ มหิมาวสาตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
โส พฺราหฺมโณ โหตุ อวีตราโค, มุหุตฺตนกฺขตฺตปเถสุ ยุตฺโต;
ปูเชตุ นํ รฏฺปตี ยสสฺสี, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
อชฺฌายกํ ¶ สพฺพสมนฺตเวทํ [สพฺพสมตฺตเวทํ (สี.), สพฺพสมตฺตเวทนํ (ปี.)], ตปสฺสีนํ มฺตุ สพฺพโลโก;
ปูเชนฺตุ นํ ชานปทา สเมจฺจ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
จตุสฺสทํ คามวรํ สมิทฺธํ, ทินฺนฺหิ โส ภฺุชตุ วาสเวน;
อวีตราโค มรณํ อุเปตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
โส คามณี โหตุ สหายมชฺเฌ, นจฺเจหิ คีเตหิ ปโมทมาโน;
โส ราชโต พฺยสน มาลตฺถ [มา ราชโต วฺยสน’มลตฺถ (สี. สฺยา. ปี.)] กิฺจิ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
ยํ เอกราชา ปถวึ วิเชตฺวา, อิตฺถีสหสฺสาน [อิตฺถีสหสฺสสฺส (สี. ปี.)] เปตุ อคฺคํ;
สีมนฺตินีนํ ¶ ปวรา ภวาตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ ยา อหาสิ.
อิสีนฺหิ สา สพฺพสมาคตานํ, ภฺุเชยฺย สาทุํ อวิกมฺปมานา;
จราตุ ลาเภน วิกตฺถมานา, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ ยา อหาสิ.
อาวาสิโก โหตุ มหาวิหาเร, นวกมฺมิโก โหตุ คชงฺคลายํ [กชงฺคลายํ (สี. สฺยา. ปี.)];
อาโลกสนฺธึ ทิวสํ [ทิวสา (สี. สฺยา. ปี.)] กโรตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
โส ¶ พชฺฌตู ปาสสเตหิ ฉพฺภิ [ฉมฺหิ (สี. ปี.), ฉสฺสุ (?)], รมฺมา วนา นิยฺยตุ ราชธานึ [ราชานึ (ก.)];
ตุตฺเตหิ โส หฺตุ ปาจเนหิ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
อลกฺกมาลี ติปุกณฺณวิทฺโธ, ลฏฺีหโต สปฺปมุขํ อุเปตุ;
สกจฺฉพนฺโธ [สกฺกจฺจพทฺโธ (สี. ปี.), สํกจฺจพนฺโธ (นิยฺย)] วิสิขํ จราตุ, ภิสานิ เต พฺราหฺมณ โย อหาสิ.
โย เว อนฏฺํว [อนฏฺํ (สี. สฺยา. ปี.)] นฏฺนฺติ จาห, กาเมว ¶ โส ลภตํ ภฺุชตฺจ [ลภตุ ภฺุชตุ จ (สฺยา.)];
อคารมชฺเฌ มรณํ อุเปตุ, โย วา โภนฺโต สงฺกติ กฺจิเทว [กิฺจิเทว (ก.)].
ยเทสมานา ¶ วิจรนฺติ โลเก, อิฏฺฺจ กนฺตฺจ พหูนเมตํ;
ปิยํ มนฺุํ จิธ ชีวโลเก, กสฺมา อิสโย นปฺปสํสนฺติ กาเม.
กาเมสุ เว หฺเร พชฺฌเร จ, กาเมสุ ทุกฺขฺจ ภยฺจ ชาตํ;
กาเมสุ ภูตาธิปตี ปมตฺตา, ปาปานิ กมฺมานิ กโรนฺติ โมหา.
เต ปาปธมฺมา ปสเวตฺว ปาปํ, กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ;
อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา, ตสฺมา อิสโย นปฺปสํสนฺติ กาเม.
วีมํสมาโน อิสิโน ภิสานิ, ตีเร คเหตฺวาน ถเล นิเธสึ;
สุทฺธา อปาปา อิสโย วสนฺติ, เอตานิ เต พฺรหฺมจารี ภิสานิ.
น ¶ เต นฏา โน ปน กีฬเนยฺยา, น ¶ พนฺธวา โน ปน เต สหายา;
กิสฺมึ วุปตฺถมฺภ สหสฺสเนตฺต, อิสีหิ ตฺวํ กีฬสิ เทวราช.
อาจริโย เมสิ ปิตา จ มยฺหํ, เอสา ปติฏฺา ขลิตสฺส พฺรหฺเม;
เอกาปราธํ ขม ภูริปฺ, น ปณฺฑิตา โกธพลา ภวนฺติ.
สุวาสิตํ อิสินํ เอกรตฺตํ, ยํ วาสวํ ภูตปติทฺทสาม;
สพฺเพว โภนฺโต สุมนา ภวนฺตุ, ยํ พฺราหฺมโณ ปจฺจุปาที ภิสานิ.
อหฺจ สาริปุตฺโต จ, โมคฺคลฺลาโน จ กสฺสโป;
อนุรุทฺโธ ปุณฺโณ อานนฺโท, ตทาสุํ สตฺต ภาตโร.
ภคินี อุปฺปลวณฺณา จ, ทาสี ขุชฺชุตฺตรา ตทา;
จิตฺโต คหปติ ทาโส, ยกฺโข สาตาคิโร ตทา.
ปาลิเลยฺโย [ปาริเลยฺโย (สี. ปี.)] ตทา นาโค, มธุโท [มธุวา (สี. ปี.)] เสฏฺวานโร;
กาฬุทายี ตทา สกฺโก, เอวํ ธาเรถ ชาตกนฺติ.
ภิสชาตกํ ปฺจมํ.
๔๘๙. สุรุจิชาตกํ (๖)
มเหสี ¶ สุรุจิโน [รุจิโน (สี. สฺยา. ปี.)] ภริยา, อานีตา ปมํ อหํ;
ทส วสฺสสหสฺสานิ, ยํ มํ สุรุจิมานยิ.
สาหํ พฺราหฺมณ ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํ;
นาภิชานามิ กาเยน, วาจาย อุท เจตสา;
สุรุจึ อติมฺิตฺถ [อติมฺิตฺโถ (สี. ปี.), อติมฺิตา (?)], อาวิ [อาวึ (สี. ปี.)] วา ยทิ วา รโห.
เอเตน ¶ สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
ภตฺตุ ¶ มม สสฺสุ มาตา, ปิตา จาปิ จ สสฺสุโร;
เต มํ พฺรหฺเม วิเนตาโร, ยาว อฏฺํสุ ชีวิตํ.
สาหํ อหึสารตินี, กามสา [กามโส (สี.)] ธมฺมจารินี [ธมฺมจาริณี (สี.)];
สกฺกจฺจํ เต อุปฏฺาสึ, รตฺตินฺทิวมตนฺทิตา.
เอเตน สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
โสฬสิตฺถิสหสฺสานิ, สหภริยานิ พฺราหฺมณ;
ตาสุ อิสฺสา วา โกโธ วา, นาหุ มยฺหํ กุทาจนํ.
หิเตน ตาสํ นนฺทามิ, น จ เม กาจิ อปฺปิยา;
อตฺตานํวานุกมฺปามิ, สทา สพฺพา สปตฺติโย.
เอเตน สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
ทาเส ¶ กมฺมกเร เปสฺเส [โปเส (สฺยา. ก.)], เย จฺเ อนุชีวิโน;
เปเสมิ [โปเสมิ (สี. สฺยา. ปี.)] สหธมฺเมน, สทา ปมุทิตินฺทฺริยา.
เอเตน สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
สมเณ พฺราหฺมเณ จาปิ, อฺเ จาปิ วนิพฺพเก;
ตปฺเปมิ อนฺนปาเนน, สทา ปยตปาณินี.
เอเตน สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
จาตุทฺทสึ ปฺจทฺทสึ [ปนฺนรสึ (สี. ปี.)], ยา จ ปกฺขสฺส อฏฺมี [อฏฺมึ (สี. ปี.)];
ปาฏิหาริยปกฺขฺจ, อฏฺงฺคสุสมาคตํ [อฏฺงฺคสุสมาหิตํ (สพฺพตฺถ) วิ. ว. ๑๒๙ ปาฬิยา อฏฺกถา ปสฺสิตพฺพา];
อุโปสถํ อุปวสามิ [อุปวสึ (ก.)], สทา สีเลสุ สํวุตา.
เอเตน ¶ สจฺจวชฺเชน, ปุตฺโต อุปฺปชฺชตํ อิเส;
มุสา เม ภณมานาย, มุทฺธา ผลตุ สตฺตธา.
สพฺเพว เต ธมฺมคุณา, ราชปุตฺติ ยสสฺสินิ;
สํวิชฺชนฺติ ตยิ ภทฺเท, เย ตฺวํ กิตฺเตสิ อตฺตนิ.
ขตฺติโย ชาติสมฺปนฺโน, อภิชาโต ยสสฺสิมา;
ธมฺมราชา วิเทหานํ, ปุตฺโต อุปฺปชฺชเต ตว [ตวํ (สี. ปี.)].
ทุมฺมี ¶ [รุมฺมี (สี. ปี.)] รโชชลฺลธโร, อเฆ เวหายสํ ิโต;
มนฺุํ ภาสเส วาจํ, ยํ มยฺหํ หทยงฺคมํ.
เทวตานุสิ ¶ สคฺคมฺหา, อิสิ วาสิ [จาปิ (ก.)] มหิทฺธิโก;
โก วาสิ ตฺวํ อนุปฺปตฺโต, อตฺตานํ เม ปเวทย.
ยํ เทวสงฺฆา วนฺทนฺติ, สุธมฺมายํ สมาคตา;
โสหํ สกฺโก สหสฺสกฺโข, อาคโตสฺมิ ตวนฺติเก.
อิตฺถิโย [อิตฺถิยา (ปี.)] ชีวโลกสฺมึ, ยา โหติ [โหนฺติ (สี. สฺยา.)] สมจารินี [สมจาริณี (สี.)];
เมธาวินี สีลวตี, สสฺสุเทวา ปติพฺพตา.
ตาทิสาย สุเมธาย, สุจิกมฺมาย นาริยา;
เทวา ทสฺสนมายนฺติ, มานุสิยา อมานุสา.
ตฺวฺจ ภทฺเท สุจิณฺเณน, ปุพฺเพ สุจริเตน จ;
อิธ ราชกุเล ชาตา, สพฺพกามสมิทฺธินี.
อยฺจ เต ราชปุตฺติ, อุภยตฺถ กฏคฺคโห;
เทวโลกูปปตฺตี จ, กิตฺตี จ อิธ ชีวิเต.
จิรํ สุเมเธ สุขินี, ธมฺมมตฺตนิ ปาลย;
เอสาหํ ติทิวํ ยามิ, ปิยํ เม ตว ทสฺสนนฺติ.
สุรุจิชาตกํ ฉฏฺํ.
๔๙๐. ปฺจุโปสถิกชาตกํ (๗)
อปฺโปสฺสุกฺโก ¶ ทานิ ตุวํ กโปต, วิหงฺคม น ตว โภชนตฺโถ;
ขุทํ [ขุทฺทํ (สฺยา. ก.), ขุธํ (สกฺกต-ปากตานุรูปํ)] ปิปาสํ อธิวาสยนฺโต, กสฺมา ภวํโปสถิโก กโปต [กโปโต (สี. ปี.)].
อหํ ปุเร คิทฺธิคโต กโปติยา, อสฺมึ ปเทสสฺมิมุโภ รมาม;
อถคฺคหี สากุณิโก กโปตึ, อกามโก ตาย วินา อโหสึ.
นานาภวา วิปฺปโยเคน ตสฺสา, มโนมยํ เวทน เวทยามิ [เวทนํ เวทิยามิ (สี. ปี.)];
ตสฺมา อหํโปสถํ ปาลยามิ, ราโค มมํ มา ปุนราคมาสิ.
อนุชฺชุคามี อุรคา ทุชิวฺห [อุรค ทฺวิชิวฺห (สี.)], ทาาวุโธ โฆรวิโสสิ สปฺป;
ขุทํ ปิปาสํ อธิวาสยนฺโต, กสฺมา ¶ ภวํโปสถิโก นุ ทีฆ [ทีโฆ (สี. ปี.)].
อุสโภ อหู พลวา คามิกสฺส, จลกฺกกู วณฺณพลูปปนฺโน;
โส มํ อกฺกมิ ตํ กุปิโต อฑํสิ, ทุกฺขาภิตุณฺโณ มรณํ อุปาคา [อุปาคมิ (สี. ปี.)].
ตโต ¶ ชนา นิกฺขมิตฺวาน คามา, กนฺทิตฺวา โรทิตฺวา [กนฺทิตฺว โรทิตฺว (สี.)] อปกฺกมึสุ;
ตสฺมา อหํโปสถํ ปาลยามิ, โกโธ ¶ มมํ มา ปุนราคมาสิ.
มตาน ¶ มํสานิ พหู สุสาเน, มนฺุรูปํ ตว โภชเน ตํ;
ขุทํ ปิปาสํ อธิวาสยนฺโต, กสฺมา ภวํโปสถิโก สิงฺคาล [สิคาโล (สี. ปี.)].
ปวิสิ [ปวิสฺสํ (สี. ปี.), ปวิสฺส (สฺยา.)] กุจฺฉึ มหโต คชสฺส, กุณเป รโต หตฺถิมํเสสุ คิทฺโธ [หตฺถิมํเส ปคิทฺโธ (สี. ปี.)];
อุณฺโห จ วาโต ติขิณา จ รสฺมิโย, เต โสสยุํ ตสฺส กรีสมคฺคํ.
กิโส จ ปณฺฑู จ อหํ ภทนฺเต, น เม อหู นิกฺขมนาย มคฺโค;
มหา จ เมโฆ สหสา ปวสฺสิ, โส เตมยี ตสฺส กรีสมคฺคํ.
ตโต อหํ นิกฺขมิสํ ภทนฺเต, จนฺโท ยถา ราหุมุขา ปมุตฺโต;
ตสฺมา อหํโปสถํ ปาลยามิ, โลโภ มมํ มา ปุนราคมาสิ.
วมฺมีกถูปสฺมึ กิปิลฺลิกานิ, นิปฺโปถยนฺโต ตุวํ ปุเร จราสิ;
ขุทํ ปิปาสํ อธิวาสยนฺโต, กสฺมา ¶ ภวํโปสถิโก นุ อจฺฉ [อจฺโฉ (สี. ปี.)].
สกํ นิเกตํ อติหีฬยาโน [อติเหฬยาโน (สฺยา. ก.)], อตฺริจฺฉตา [อตฺริจฺฉตาย (สี. สฺยา. ปี.)] มลฺลคามํ [มลตํ (สี. ปี.), มลฺลยตํ (ก.)] อคจฺฉึ;
ตโต ชนา นิกฺขมิตฺวาน คามา, โกทณฺฑเกน ปริโปถยึสุ มํ.
โส ¶ ภินฺนสีโส รุหิรมกฺขิตงฺโค, ปจฺจาคมาสึ สกํ [ส สกํ (สฺยา. ก.),’ถ สกํ (?)] นิเกตํ;
ตสฺมา อหํโปสถํ ปาลยามิ, อตฺริจฺฉตา มา ปุนราคมาสิ.
ยํ โน อปุจฺฉิตฺถ ตุวํ ภทนฺเต, สพฺเพว พฺยากริมฺห ยถา ปชานํ;
มยมฺปิ ปุจฺฉาม ตุวํ ภทนฺเต, กสฺมา ภวํโปสถิโก นุ พฺรหฺเม.
อนูปลิตฺโต มม อสฺสมมฺหิ, ปจฺเจกพุทฺโธ มุหุตฺตํ นิสีทิ;
โส มํ อเวที คติมาคติฺจ, นามฺจ โคตฺตํ จรณฺจ สพฺพํ.
เอวมฺปหํ วนฺทิ น [เอวมฺปหํ นคฺคเห (สี. ปี.)] ตสฺส ปาเท, น จาปิ นํ มานคเตน ปุจฺฉึ;
ตสฺมา อหํโปสถํ ปาลยามิ, มาโน ¶ มมํ มา ปุนราคมาสีติ.
ปฺจุโปสถิกชาตกํ สตฺตมํ.
๔๙๑. มหาโมรชาตกํ (๘)
สเจ หิ ตฺยาหํ ธนเหตุ คาหิโต, มา มํ วธี ชีวคาหํ คเหตฺวา;
รฺโ จ [รฺโว (สี. ปี.)] มํ สมฺม อุปนฺติกํ [อุปนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)] เนหิ, มฺเ ธนํ ลจฺฉสินปฺปรูปํ.
น เม อยํ ตุยฺห วธาย อชฺช, สมาหิโต จาปธุเร [จาปวเร (สี. ปี.), จาปวโร (สฺยา.)] ขุรปฺโป;
ปาสฺจ ตฺยาหํ อธิปาตยิสฺสํ, ยถาสุขํ คจฺฉตุ โมรราชา.
ยํ ¶ ¶ สตฺต วสฺสานิ มมานุพนฺธิ, รตฺตินฺทิวํ ขุปฺปิปาสํ สหนฺโต;
อถ กิสฺส มํ ปาสวสูปนีตํ, ปมุตฺตเว ¶ อิจฺฉสิ พนฺธนสฺมา.
ปาณาติปาตา วิรโต นุสชฺช, อภยํ นุ เต สพฺพภูเตสุ ทินฺนํ;
ยํ มํ ตุวํ ปาสวสูปนีตํ, ปมุตฺตเว อิจฺฉสิ พนฺธนสฺมา.
ปาณาติปาตา วิรตสฺส พฺรูหิ, อภยฺจ โย สพฺพภูเตสุ เทติ;
ปุจฺฉามิ ตํ โมรราเชตมตฺถํ, อิโต จุโต กึ ลภเต สุขํ โส.
ปาณาติปาตา วิรตสฺส พฺรูมิ, อภยฺจ โย สพฺพภูเตสุ เทติ;
ทิฏฺเว ธมฺเม ลภเต ปสํสํ, สคฺคฺจ โส ยาติ สรีรเภทา.
น สนฺติ เทวา อิติ อาหุ [อิจฺจาหุ (สี. ปี.)] เอเก, อิเธว ชีโว วิภวํ อุเปติ;
ตถา ผลํ สุกตทุกฺกฏานํ, ทตฺตุปฺตฺตฺจ วทนฺติ ทานํ;
เตสํ วโจ อรหตํ สทฺทหาโน, ตสฺมา อหํ สกุเณ พาธยามิ.
จนฺโท จ สุริโย จ อุโภ สุทสฺสนา, คจฺฉนฺติ โอภาสยมนฺตลิกฺเข;
อิมสฺส โลกสฺส ปรสฺส วา เต, กถํ นุ เต อาหุ มนุสฺสโลเก.
จนฺโท ¶ จ สุริโย จ อุโภ สุทสฺสนา, คจฺฉนฺติ ¶ โอภาสยมนฺตลิกฺเข;
ปรสฺส โลกสฺส น เต อิมสฺส, เทวาติ เต อาหุ มนุสฺสโลเก.
เอตฺเถว เต นีหตา หีนวาทา, อเหตุกา เย น วทนฺติ กมฺมํ;
ตถา ผลํ สุกตทุกฺกฏานํ, ทตฺตุปฺตฺตํ เย จ วทนฺติ ทานํ.
อทฺธา หิ สจฺจํ วจนํ ตเวทํ [ตเวตํ (สี. สฺยา. ปี.)], กถฺหิ ทานํ อผลํ ภเวยฺย [วเทยฺย (สี. ปี.)];
ตถา ผลํ สุกตทุกฺกฏานํ, ทตฺตุปฺตฺตฺจ กถํ ภเวยฺย.
กถํกโร กินฺติกโร กิมาจรํ, กึ เสวมาโน เกน ตโปคุเณน;
อกฺขาหิ [อกฺขาหิ ตํ ทานิ (ก.)] เม โมรราเชตมตฺถํ, ยถา อหํ โน นิรยํ ปเตยฺยํ.
เย เกจิ อตฺถิ สมณา ปถพฺยา, กาสายวตฺถา อนคาริยา เต;
ปาโตว ปิณฺฑาย จรนฺติ กาเล, วิกาลจริยา วิรตา หิ สนฺโต.
เต ตตฺถ กาเลนุปสงฺกมิตฺวา, ปุจฺฉาหิ ¶ ยํ เต มนโส ปิยํ สิยา;
เต เต ปวกฺขนฺติ ยถาปชานํ, อิมสฺส โลกสฺส ปรสฺส จตฺถํ.
ตจํว ชิณฺณํ อุรโค ปุราณํ, ปณฺฑูปลาสํ หริโต ทุโมว;
เอสปฺปหีโน มม ลุทฺทภาโว, ชหามหํ ลุทฺทกภาวมชฺช.
เย ¶ จาปิ เม สกุณา อตฺถิ พทฺธา, สตานิเนกานิ นิเวสนสฺมึ;
เตสมฺปหํ [เตสํ อหํ (สฺยา. ก.)] ชีวิตมชฺช ทมฺมิ, โมกฺขฺจ เต ปตฺตา [ปตฺโต (สี.), อจฺฉ (สฺยา.)] สกํ นิเกตํ.
ลุทฺโท ¶ จรี ปาสหตฺโถ อรฺเ, พาเธตุ โมราธิปตึ ยสสฺสึ;
พนฺธิตฺวา [พนฺธิตฺว (สี. ปี.)] โมราธิปตึ ยสสฺสึ, ทุกฺขา ส ปมุจฺจิ [ทุกฺขา ปมุจฺจิ (สี.), ทุกฺขา ปมฺุจิ (สฺยา. ปี.)] ยถาหํ ปมุตฺโตติ.
มหาโมรชาตกํ อฏฺมํ.
๔๙๒. ตจฺฉสูกรชาตกํ (๙)
ยเทสมานา วิจริมฺห, ปพฺพตานิ วนานิ จ;
อนฺเวสํ ¶ วิจรึ [วิปุเล (สฺยา. ก.)] าตี, เตเม อธิคตา มยา.
พหฺุจิทํ มูลผลํ, ภกฺโข จายํ อนปฺปโก;
รมฺมา จิมา คิรีนชฺโช [คิรินทิโย (สี. ปี.)], ผาสุวาโส ภวิสฺสติ.
อิเธวาหํ วสิสฺสามิ, สห สพฺเพหิ าติภิ;
อปฺโปสฺสุกฺโก นิราสงฺกี, อโสโก อกุโตภโย.
อฺมฺปิ [อฺํ หิ (สี. ปี.)] เลณํ ปริเยส, สตฺตุ โน อิธ วิชฺชติ;
โส ตจฺฉ สูกเร หนฺติ, อิธาคนฺตฺวา วรํ วรํ.
โก นุมฺหากํ [โก นมฺหากํ (สี. ปี.)] อิธ สตฺตุ, โก าตี สุสมาคเต;
ทุปฺปธํเส [อปฺปธํเส (สี. ปี.)] ปธํเสติ, ตํ เม อกฺขาถ ปุจฺฉิตา.
อุทฺธคฺคราชี มิคราชา, พลี ทาาวุโธ มิโค;
โส ตจฺฉ สูกเร หนฺติ, อิธาคนฺตฺวา วรํ วรํ.
น โน ทาา น วิชฺชนฺติ [นุ วิชฺชนฺติ (ก.)], พลํ กาเย สโมหิตํ;
สพฺเพ สมคฺคา หุตฺวาน, วสํ กาหาม เอกกํ.
หทยงฺคมํ ¶ กณฺณสุขํ, วาจํ ภาสสิ ตจฺฉก;
โยปิ ยุทฺเธ ปลาเยยฺย, ตมฺปิ ปจฺฉา หนามเส.
ปาณาติปาตา วิรโต นุ อชฺช, อภยํ นุ เต สพฺพภูเตสุ ทินฺนํ;
ทาา นุ เต มิควธาย [มิค วิริยํ (สี. สฺยา. ปี.)] น สนฺติ, โย สงฺฆปตฺโต กปโณว ฌายสิ.
น ¶ เม ทาา น วิชฺชนฺติ, พลํ กาเย สโมหิตํ;
าตี จ ทิสฺวาน สามคฺคี เอกโต, ตสฺมา จ ฌายามิ วนมฺหิ เอกโก.
อิมสฺสุทํ ยนฺติ ทิโสทิสํ ปุเร, ภยฏฺฏิตา เลณคเวสิโน ปุถุ;
เต ทานิ สงฺคมฺม วสนฺติ เอกโต, ยตฺถฏฺิตา ทุปฺปสหชฺช เต มยา.
ปริณายกสมฺปนฺนา, สหิตา เอกวาทิโน;
เต มํ สมคฺคา หึเสยฺยุํ, ตสฺมา เนสํ น ปตฺถเย [อปตฺถเว (ปี.)].
เอโกว ¶ อินฺโท อสุเร ชินาติ, เอโกว เสโน หนฺติ ทิเช ปสยฺห;
เอโกว พฺยคฺโฆ มิคสงฺฆปตฺโต, วรํ วรํ หนฺติ พลฺหิ ตาทิสํ.
น เหว อินฺโท น เสโน, นปิ พฺยคฺโฆ มิคาธิโป;
สมคฺเค สหิเต าตี, น พฺยคฺเฆ [พฺยคฺเฆ จ (สี. ปี.), พฺยคฺโฆ น (สฺยา.)] กุรุเต วเส.
กุมฺภีลกา สกุณกา, สงฺฆิโน คณจาริโน;
สมฺโมทมานา เอกชฺฌํ, อุปฺปตนฺติ ฑยนฺติ จ.
เตสฺจ ฑยมานานํ, เอเกตฺถ อปสกฺกติ [อปวตฺตติ (สี. ปี.)];
ตฺจ เสโน นิตาเฬติ, เวยฺยคฺฆิเยว สา คติ.
อุสฺสาหิโต ¶ ¶ ชฏิเลน, ลุทฺเทนามิสจกฺขุนา;
ทาี ทาีสุ ปกฺขนฺทิ, มฺมาโน ยถา ปุเร.
สาธุ สมฺพหุลา าตี, อปิ รุกฺขา อรฺชา;
สูกเรหิ สมคฺเคหิ, พฺยคฺโฆ เอกายเน หโต.
พฺราหฺมณฺเจว พฺยคฺฆฺจ, อุโภ หนฺตฺวาน สูกรา.
อานนฺทิโน ปมุทิตา, มหานาทํ ปนาทิสุํ.
เต สุ อุทุมฺพรมูลสฺมึ, สูกรา สุสมาคตา;
ตจฺฉกํ อภิสิฺจึสุ, ‘‘ตฺวํ โน ราชาสิ อิสฺสโร’’ติ.
ตจฺฉสูกรชาตกํ นวมํ.
๔๙๓. มหาวาณิชชาตกํ (๑๐)
วาณิชา สมิตึ กตฺวา, นานารฏฺโต อาคตา;
ธนาหรา ปกฺกมึสุ, เอกํ กตฺวาน คามณึ.
เต ตํ กนฺตารมาคมฺม, อปฺปภกฺขํ อโนทกํ;
มหานิคฺโรธมทฺทกฺขุํ, สีตจฺฉายํ มโนรมํ.
เต จ ตตฺถ นิสีทิตฺวา, ตสฺส รุกฺขสฺส ฉายยา [ฉาทิยา (สี. สฺยา. ปี.)];
วาณิชา สมจินฺเตสุํ, พาลา โมเหน ปารุตา.
อลฺลายเต [อทฺทายเต (สี. ปี.)] อยํ รุกฺโข, อปิ วารีว [วาริ จ (สี. ปี.)] สนฺทติ;
อิงฺฆสฺส ปุริมํ สาขํ, มยํ ฉินฺทาม วาณิชา.
สา จ ฉินฺนาว ปคฺฆริ, อจฺฉํ วารึ อนาวิลํ;
เต ¶ ตตฺถ นฺหตฺวา ปิวิตฺวา, ยาวติจฺฉึสุ วาณิชา.
ทุติยํ ¶ สมจินฺเตสุํ, พาลา โมเหน ปารุตา;
อิงฺฆสฺส ทกฺขิณํ สาขํ, มยํ ฉินฺทาม วาณิชา.
สา จ ฉินฺนาว ปคฺฆริ, สาลิมํโสทนํ พหุํ;
อปฺโปทวณฺเณ กุมฺมาเส, สิงฺคึ วิทลสูปิโย [สิงฺคึ พิทลสูปิโย (สี. ปี.), สิงฺคีเวรํ ลสูปิโย (ก.) สิงฺคีนฺติ สิงฺคีเวราทิกํ อุตฺตริภงฺคํ; วิทลสูปิโยติ มุคฺคสูปาทโย (อฏฺ.) วิทลํ กลายาทิมฺหิ วตฺตตีติ สกฺกตาภิธาเน].
เต ¶ ตตฺถ ภุตฺวา ขาทิตฺวา [ภุตฺวา จ ปิวิตฺวา จ (ปี.)], ยาวติจฺฉึสุ วาณิชา;
ตติยํ สมจินฺเตสุํ, พาลา โมเหน ปารุตา;
อิงฺฆสฺส ปจฺฉิมํ สาขํ, มยํ ฉินฺทาม วาณิชา.
สา จ ฉินฺนาว ปคฺฆริ, นาริโย สมลงฺกตา;
วิจิตฺรวตฺถาภรณา, อามุตฺตมณิกุณฺฑลา.
อปิ สุ วาณิชา เอกา, นาริโย ปณฺณวีสติ;
สมนฺตา ปริวารึสุ [ปริกรึสุ (สี. สฺยา. ปี.)], ตสฺส รุกฺขสฺส ฉายยา [ฉาทิยา (สี. สฺยา. ปี.)].
เต ตาหิ ปริจาเรตฺวา [ปริวาเรตฺวา (สี. สฺยา. ปี.)], ยาวติจฺฉึสุ วาณิชา;
จตุตฺถํ สมจินฺเตสุํ, พาลา โมเหน ปารุตา;
อิงฺฆสฺส อุตฺตรํ สาขํ, มยํ ฉินฺทาม วาณิชา.
สา จ ฉินฺนาว ปคฺฆริ, มุตฺตา เวฬุริยา พหู;
รชตํ ชาตรูปฺจ, กุตฺติโย ปฏิยานิ จ.
กาสิกานิ จ วตฺถานิ, อุทฺทิยานิ จ กมฺพลา [อุทฺทิยาเน จ กมฺพเล (สี. ปี.)];
เต ตตฺถ ภาเร พนฺธิตฺวา, ยาวติจฺฉึสุ วาณิชา.
ปฺจมํ สมจินฺเตสุํ, พาลา โมเหน ปารุตา;
อิงฺฆสฺส ¶ มูเล [มูลํ (สี. ปี. ก.)] ฉินฺทาม, อปิ ภิยฺโย ลภามเส.
อถุฏฺหิ สตฺถวาโห, ยาจมาโน กตฺชลี;
นิคฺโรโธ กึ ปรชฺฌติ [อปรชฺฌถ (สี.), อปรชฺฌติ (สฺยา. ปี.)], วาณิชา ภทฺทมตฺถุ เต.
วาริทา ปุริมา สาขา, อนฺนปานฺจ ทกฺขิณา;
นาริทา ปจฺฉิมา สาขา, สพฺพกาเม จ อุตฺตรา;
นิคฺโรโธ กึ ปรชฺฌติ, วาณิชา ภทฺทมตฺถุ เต.
ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;
น ตสฺส สาขํ ภฺเชยฺย, มิตฺตทุพฺโภ หิ ปาปโก.
เต จ ตสฺสานาทิยิตฺวา [ตสฺส อนาทิตฺวา (สี. สฺยา.)], เอกสฺส วจนํ พหู;
นิสิตาหิ กุารีหิ [กุธารีหิ (ก.)], มูลโต นํ อุปกฺกมุํ.
ตโต ¶ ¶ นาคา นิกฺขมึสุ, สนฺนทฺธา ปณฺณวีสติ;
ธนุคฺคหานํ ติสตา, ฉสหสฺสา จ วมฺมิโน.
เอเต หนถ พนฺธถ, มา โว มฺุจิตฺถ [มุจฺจิตฺถ (ปี.)] ชีวิตํ;
เปตฺวา สตฺถวาหํว, สพฺเพ ภสฺมํ [ภสฺมี (สี.)] กโรถ เน.
ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส, สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน;
โลภสฺส น วสํ คจฺเฉ, หเนยฺยาริสกํ [หเนยฺย ทิสตํ (สี.), หเนยฺย ทิสกํ (สฺยา.)] มนํ.
เอว [เอต (สี. ปี.)] มาทีนวํ ตฺวา, ตณฺหา ทุกฺขสฺส สมฺภวํ;
วีตตณฺโห อนาทาโน, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ.
มหาวาณิชชาตกํ ทสมํ.
๔๙๔. สาธินชาตกํ (๑๑)
อพฺภุโต ¶ วต โลกสฺมึ, อุปฺปชฺชิ โลมหํสโน;
ทิพฺโพ รโถ ปาตุรหุ, เวเทหสฺส ยสสฺสิโน.
เทวปุตฺโต มหิทฺธิโก, มาตลิ [มาตลี (สี.)] เทวสารถิ;
นิมนฺตยิตฺถ ราชานํ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํ.
เอหิมํ รถมารุยฺห, ราชเสฏฺ ทิสมฺปติ;
เทวา ทสฺสนกามา เต, ตาวตึสา สอินฺทกา;
สรมานา หิ เต เทวา, สุธมฺมายํ สมจฺฉเร.
ตโต จ ราชา สาธิโน [สาธีโน (สี. ปี.)], เวเทโห มิถิลคฺคโห [ปมุโข รถมารุหิ (สี. ปี.)];
สหสฺสยุตฺตมารุยฺห [ยุตฺตํ อภิรุยฺห (สี.)], อคา เทวาน สนฺติเก;
ตํ เทวา ปฏินนฺทึสุ, ทิสฺวา ราชานมาคตํ.
สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;
นิสีท ทานิ ราชีสิ [ราชิสิ (สี. สฺยา. ปี.)], เทวราชสฺส สนฺติเก.
สกฺโกปิ ปฏินนฺทิตฺถ, เวเทหํ มิถิลคฺคหํ;
นิมนฺตยิตฺถ [นิมนฺตยี จ (สี. ปี.)] กาเมหิ, อาสเนน จ วาสโว.
สาธุ ¶ โขสิ อนุปฺปตฺโต, อาวาสํ วสวตฺตินํ;
วส ¶ เทเวสุ ราชีสิ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ;
ตาวตึเสสุ เทเวสุ, ภฺุช กาเม อมานุเส.
อหํ ¶ ปุเร สคฺคคโต รมามิ, นจฺเจหิ คีเตหิ จ วาทิเตหิ;
โส ทานิ อชฺช น รมามิ สคฺเค, อายุํ นุ ขีโณ [ขีณํ (สฺยา.)] มรณํ นุ สนฺติเก;
อุทาหุ มูฬฺโหสฺมิ ชนินฺทเสฏฺ.
น ตายุ [น จายุ (สี. ปี. ก.)] ขีณํ มรณฺจ [มรณํ เต (สี. ปี.)] ทูเร, น จาปิ มูฬฺโห นรวีรเสฏฺ;
ตุยฺหฺจ [ตวฺจ (สี. ปี.), ตว จ (ก.)] ปฺุานิ ปริตฺตกานิ, เยสํ วิปากํ อิธ เวทยิตฺโถ [เวทยโต (ปี. ก.)].
วส เทวานุภาเวน, ราชเสฏฺ ทิสมฺปติ;
ตาวตึเสสุ เทเวสุ, ภฺุช กาเม อมานุเส.
ยถา ยาจิตกํ ยานํ, ยถา ยาจิตกํ ธนํ;
เอวํ สมฺปทเมเวตํ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยา.
น จาหเมตมิจฺฉามิ, ยํ ปรโต ทานปจฺจยา;
สยํกตานิ ปฺุานิ, ตํ เม อาเวณิกํ [อาเวณิยํ (สี. สฺยา. ปี.), อาเวนิกํ (ก.)] ธนํ.
โสหํ คนฺตฺวา มนุสฺเสสุ, กาหามิ กุสลํ พหุํ;
ทาเนน สมจริยาย, สํยเมน ทเมน จ;
ยํ กตฺวา สุขิโต โหติ, น จ ปจฺฉานุตปฺปติ.
อิมานิ ¶ ตานิ เขตฺตานิ, อิมํ นิกฺขํ สุกุณฺฑลํ;
อิมา ตา หริตานูปา, อิมา นชฺโช สวนฺติโย.
อิมา ตา โปกฺขรณี รมฺมา, จกฺกวากปกูชิตา [จกฺกวากูปกูชิตา (สี. ปี.)];
มนฺทาลเกหิ สฺฉนฺนา, ปทุมุปฺปลเกหิ จ;
ยสฺสิมานิ มมายึสุ, กึ นุ เต ทิสตํ คตา.
ตานีธ ¶ เขตฺตานิ โส ภูมิภาโค, เตเยว อารามวนุปจารา [เต อารามา เต วน’เม ปจารา (สี. ปี.), เต เยว อารามวนานิ สฺจรา (ก.)];
ตเมว มยฺหํ ชนตํ อปสฺสโต, สฺุํว เม นารท ขายเต ทิสา.
ทิฏฺา มยา วิมานานิ, โอภาเสนฺตา จตุทฺทิสา;
สมฺมุขา เทวราชสฺส, ติทสานฺจ สมฺมุขา.
วุตฺถํ เม ภวนํ ทิพฺยํ [ทิพฺพํ (สี. ปี.)], ภุตฺตา กามา อมานุสา;
ตาวตึเสสุ เทเวสุ, สพฺพกามสมิทฺธิสุ.
โสหํ เอตาทิสํ หิตฺวา, ปฺุายมฺหิ อิธาคโต;
ธมฺมเมว จริสฺสามิ, นาหํ รชฺเชน อตฺถิโก.
อทณฺฑาวจรํ มคฺคํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
ตํ มคฺคํ ปฏิปชฺชิสฺสํ, เยน คจฺฉนฺติ สุพฺพตาติ.
สาธินชาตกํ [สาธินราชชาตกํ (สฺยา.)] เอกาทสมํ.
๔๙๕. ทสพฺราหฺมณชาตกํ (๑๒)
ราชา ¶ ¶ อโวจ วิธุรํ, ธมฺมกาโม ยุธิฏฺิโล;
พฺราหฺมเณ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ [ภฺุเชยฺยุํ (สี.)] โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
ทุลฺลภา พฺราหฺมณา เทว, สีลวนฺโต พหุสฺสุตา;
วิรตา เมถุนา ธมฺมา, เย เต ภฺุเชยฺยุ โภชนํ.
ทส ขลุ มหาราช, ยา ตา พฺราหฺมณชาติโย;
เตสํ วิภงฺคํ วิจยํ [วิจิย (ก.)], วิตฺถาเรน สุโณหิ เม.
ปสิพฺพเก คเหตฺวาน, ปุณฺเณ มูลสฺส สํวุเต;
โอสธิกาโย [โอสธิกาเย (สฺยา. ก.)] คนฺเถนฺติ, นฺหาปยนฺติ [นหายนฺติ (สี. ปี.)] ชปนฺติ จ.
ติกิจฺฉกสมา ¶ ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต จ [เต (สี. ปี.)] พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา [ราชา จ (สฺยา. ก.)] โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
กิงฺกิณิกาโย [กิงฺกณิกาโย (ก.), กิงฺกิณิโย (สฺยา.)] คเหตฺวา [คเหตฺวาน (สี. สฺยา. ปี.)], โฆเสนฺติ ปุรโตปิ เต;
เปสนานิปิ คจฺฉนฺติ, รถจริยาสุ สิกฺขเร.
ปริจารกสมา ¶ ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต จ พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
กมณฺฑลุํ ¶ คเหตฺวาน, วงฺกทณฺฑฺจ พฺราหฺมณา;
ปจฺจุเปสฺสนฺติ ราชาโน, คาเมสุ นิคเมสุ จ;
นาทินฺเน วุฏฺหิสฺสาม, คามมฺหิ วา วนมฺหิ วา [วามมฺหิ จ วนมฺหิ จ (สี. ปี.), คามมฺหิ นิคมมฺหิ วา (สฺยา.)].
นิคฺคาหกสมา ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต จ พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
ปรูฬฺหกจฺฉนขโลมา ¶ , ปงฺกทนฺตา รชสฺสิรา;
โอกิณฺณา รชเรณูหิ, ยาจกา วิจรนฺติ เต.
ขาณุฆาตสมา ¶ ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต จ พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
หรีตกํ [หรีฏกํ (พหูสุ)] อามลกํ, อมฺพํ ชมฺพุํ วิภีตกํ [อมฺพชมฺพุวิภีฏกํ (สี. ปี.)];
ลพุชํ ทนฺตโปณานิ, เพลุวา พทรานิ จ.
ราชายตนํ อุจฺฉุ-ปุฏํ, ธูมเนตฺตํ มธุ-อฺชนํ;
อุจฺจาวจานิ ปณิยานิ, วิปเณนฺติ ชนาธิป.
วาณิชกสมา ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา ¶ เต จ พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
กสิ-วาณิชฺชํ [กสึ วณิชฺชํ (สี. ปี.)] กาเรนฺติ, โปสยนฺติ อเชฬเก;
กุมาริโย ¶ ปเวจฺฉนฺติ, วิวาหนฺตาวหนฺติ จ.
สมา อมฺพฏฺเวสฺเสหิ, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต จ พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต ¶ เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
นิกฺขิตฺตภิกฺขํ ภฺุชนฺติ, คาเมสฺเวเก ปุโรหิตา;
พหู เต [เน (สฺยา. ก.)] ปริปุจฺฉนฺติ, อณฺฑจฺเฉทา นิลฺฉกา [ติลฺฉกา (ปี.)].
ปสูปิ ตตฺถ หฺนฺติ, มหึสา สูกรา อชา;
โคฆาตกสมา ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
อสิจมฺมํ คเหตฺวาน, ขคฺคํ ปคฺคยฺห พฺราหฺมณา;
เวสฺสปเถสุ ติฏฺนฺติ, สตฺถํ อพฺพาหยนฺติปิ.
สมา ¶ ¶ โคปนิสาเทหิ, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา เต พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
อรฺเ กุฏิกํ กตฺวา, กูฏานิ การยนฺติ เต;
สสพิฬาเร พาเธนฺติ, อาโคธา มจฺฉกจฺฉปํ.
เต ลุทฺทกสมา ราช [ลุทฺทกา เต มหาราช (สี. ปี.)], เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา ¶ เต พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
อฺเ ธนสฺส กามา หิ, เหฏฺามฺเจ ปสกฺกิตา [ปสกฺขิตา (สี. สฺยา. ปี.)];
ราชาโน อุปริ นฺหายนฺติ, โสมยาเค อุปฏฺิเต.
มลมชฺชกสมา ราช, เตปิ วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
อเปตา ¶ เต พฺรหฺมฺา,
(อิติ ราชา โกรพฺโย)
น เต วุจฺจนฺติ พฺราหฺมณา;
อฺเ วิธุร ปริเยส, สีลวนฺเต พหุสฺสุเต.
วิรเต เมถุนา ธมฺมา, เย เม ภฺุเชยฺยุ โภชนํ;
ทกฺขิณํ สมฺม ทสฺสาม, ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
อตฺถิ โข พฺราหฺมณา เทว, สีลวนฺโต พหุสฺสุตา;
วิรตา เมถุนา ธมฺมา, เย เต ภฺุเชยฺยุ โภชนํ.
เอกฺจ ¶ ภตฺตํ ภฺุชนฺติ, น จ มชฺชํ ปิวนฺติ เต;
อกฺขาตา เต มหาราช, ตาทิเส นิปตามเส.
เอเต โข พฺราหฺมณา วิธุร, สีลวนฺโต พหุสฺสุตา;
เอเต วิธุร ปริเยส, ขิปฺปฺจ เน [ขิปฺปํว เน (ก.)] นิมนฺตยาติ.
ทสพฺราหฺมณชาตกํ ทฺวาทสมํ.
๔๙๖. ภิกฺขาปรมฺปรชาตกํ (๑๓)
สุขุมาลรูปํ ทิสฺวา [ทิสฺวาน (ก. สี. อฏฺ.)], รฏฺา วิวนมาคตํ;
กูฏาคารวรูเปตํ, มหาสยนมุปาสิตํ [มุโปจิตํ (พหูสุ)].
ตสฺส ¶ เต เปมเกนาหํ, อทาสึ วฑฺฒโมทนํ [พทฺธโมทนํ (สี. ปี.)];
สาลีนํ วิจิตํ ภตฺตํ, สุจึ มํสูปเสจนํ.
ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห, พฺราหฺมณสฺส อทาสยิ [อทาปยิ (สี. สฺยา. ปี.)];
อตฺตานํ ¶ [อตฺตนา (ปี. อฏฺ. ปานฺตรํ)] อนสิตฺวาน, โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต.
อาจริโย พฺราหฺมโณ มยฺหํ, กิจฺจากิจฺเจสุ พฺยาวโฏ [วาวโฏ (ก.)];
ครุ จ อามนฺตนีโย [อามนฺตณีโย (สี. ปี.)] จ, ทาตุมรหามิ โภชนํ.
พฺราหฺมณํ ทานิ ปุจฺฉามิ, โคตมํ ราชปูชิตํ;
ราชา เต ภตฺตํ ปาทาสิ, สุจึ มํสูปเสจนํ.
ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห, อิสิสฺส โภชนํ อทา;
อเขตฺตฺูสิ ทานสฺส, โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต.
ภรามิ ปุตฺต [ปุตฺเต (สี. ปี.)] ทาเร จ, ฆเรสุ คธิโต [คถิโต (สี. ปี.)] อหํ;
ภฺุเช มานุสเก กาเม, อนุสาสามิ ราชิโน.
อารฺิกสฺส [อารฺกสฺส (สี. ปี.)] อิสิโน, จิรรตฺตํ ตปสฺสิโน;
วุฑฺฒสฺส ภาวิตตฺตสฺส, ทาตุมรหามิ โภชนํ.
อิสิฺจ ทานิ ปุจฺฉามิ, กิสํ ธมนิสนฺถตํ;
ปรูฬฺหกจฺฉนขโลมํ, ปงฺกทนฺตํ รชสฺสิรํ.
เอโก อรฺเ วิหรสิ [วิหาสิ (ก.)], นาวกงฺขสิ ชีวิตํ;
ภิกฺขุ เกน ตยา เสยฺโย, ยสฺส ตฺวํ โภชนํ อทา.
ขณนฺตาลุกลมฺพานิ [ขณมาลุกลมฺพานิ (สฺยา. ก.)], พิลาลิตกฺกลานิ จ [พิฬาลิตกฺกฬานิ จ (สี. ปี.)];
ธุนํ สามากนีวารํ, สงฺฆาริยํ ปสาริยํ [สํหาริยํ ปหาริยํ (สฺยา.), สํสาริยํ ปสาริยํ (ก.)].
สากํ ¶ ภิสํ มธุํ มํสํ, พทรามลกานิ จ;
ตานิ อาหริตฺวา [อาหตฺว (สี. สฺยา.)] ภฺุชามิ, อตฺถิ เม โส ปริคฺคโห.
ปจนฺโต ¶ ¶ อปจนฺตสฺส, อมมสฺส สกิฺจโน [อกิฺจโน (ก.)];
อนาทานสฺส สาทาโน, ทาตุมรหามิ โภชนํ.
ภิกฺขฺุจ ทานิ ปุจฺฉามิ, ตุณฺหีมาสีน สุพฺพตํ;
อิสิ เต ภตฺตํ ปาทาสิ, สุจึ มํสูปเสจนํ.
ตํ ตฺวํ ภตฺตํ ปฏิคฺคยฺห, ตุณฺหี ภฺุชสิ เอกโก;
นาฺํ กฺจิ [กิฺจิ (ก.)] นิมนฺเตสิ, โกยํ ธมฺโม นมตฺถุ เต.
น ปจามิ น ปาเจมิ, น ฉินฺทามิ น เฉทเย;
ตํ มํ อกิฺจนํ ตฺวา, สพฺพปาเปหิ อารตํ.
วาเมน ภิกฺขมาทาย, ทกฺขิเณน กมณฺฑลุํ;
อิสิ เม ภตฺตํ ปาทาสิ, สุจึ มํสูปเสจนํ.
เอเต หิ ทาตุมรหนฺติ, สมมา สปริคฺคหา;
ปจฺจนีกมหํ มฺเ, โย ทาตารํ นิมนฺตเย.
อตฺถาย วต เม อชฺช, อิธาคจฺฉิ รเถสโภ;
โสหํ อชฺช ปชานามิ [อิโต ปุพฺเพ น ชานามิ (สี. ปี.)], ยตฺถ ทินฺนํ มหปฺผลํ.
รฏฺเสุ คิทฺธา ราชาโน, กิจฺจากิจฺเจสุ พฺราหฺมณา;
อิสี มูลผเล คิทฺธา, วิปฺปมุตฺตา จ ภิกฺขโวติ.
ภิกฺขาปรมฺปรชาตกํ เตรสมํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
สุว ¶ กินฺนร มุกฺก ขราชินโส, ภิสชาต มเหสิ กโปตวโร;
อถ โมร สตจฺฉก วาณิชโก, อถ ราช สพฺราหฺมณ ภิกฺขปรนฺติ.
ปกิณฺณกนิปาตํ นิฏฺิตํ.