📜
๒. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ
๑. สุกฺกวิสฺสฏฺิสิกฺขาปทํ
อิเม ¶ โข ปนายสฺมนฺโต เตรส สงฺฆาทิเสสา
ธมฺมา อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ.
๒๓๔. เตน ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา เสยฺยสโก อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรติ. โส เตน กิโส โหติ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต. อทฺทส โข อายสฺมา อุทายี อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ กิสํ ลูขํ ทุพฺพณฺณํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตํ ธมนิสนฺถตคตฺตํ. ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต? กจฺจิ โน ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรสี’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ. ‘‘เตน หิ ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, ยาวทตฺถํ ภฺุช ยาวทตฺถํ สุป ยาวทตฺถํ นฺหาย. ยาวทตฺถํ ภฺุชิตฺวา ยาวทตฺถํ สุปิตฺวา ยาวทตฺถํ นฺหายิตฺวา ยทา เต อนภิรติ อุปฺปชฺชติ ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ ตทา หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจหี’’ติ. ‘‘กึ นุ โข, อาวุโส, กปฺปติ เอวรูปํ กาตุ’’นฺติ? ‘‘อาม, อาวุโส. อหมฺปิ เอวํ กโรมี’’ติ.
อถ โข อายสฺมา เสยฺยสโก ยาวทตฺถํ ภฺุชิ ยาวทตฺถํ สุปิ ยาวทตฺถํ นฺหายิ. ยาวทตฺถํ ภฺุชิตฺวา ยาวทตฺถํ สุปิตฺวา ยาวทตฺถํ นฺหายิตฺวา ยทา อนภิรติ อุปฺปชฺชติ ราโค จิตฺตํ ¶ อนุทฺธํเสติ ตทา หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจสิ ¶ . อถ โข อายสฺมา เสยฺยสโก อปเรน สมเยน วณฺณวา อโหสิ ปีณินฺทฺริโย ปสนฺนมุขวณฺโณ วิปฺปสนฺนฉวิวณฺโณ. อถ โข อายสฺมโต เสยฺยสกสฺส สหายกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปุพฺเพ โข ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, กิโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต. โส ทานิ ตฺวํ เอตรหิ วณฺณวา ปีณินฺทฺริโย ปสนฺนมุขวณฺโณ ¶ วิปฺปสนฺนฉวิวณฺโณ. กึ นุ โข ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, เภสชฺชํ กโรสี’’ติ? ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, เภสชฺชํ กโรมิ ¶ . อปิจาหํ ยาวทตฺถํ ภฺุชามิ ยาวทตฺถํ สุปามิ ยาวทตฺถํ นฺหายามิ. ยาวทตฺถํ ภฺุชิตฺวา ยาวทตฺถํ สุปิตฺวา ยาวทตฺถํ นฺหายิตฺวา ยทา เม อนภิรติ อุปฺปชฺชติ ราโค จิตฺตํ อนุทฺธํเสติ ตทา หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจมี’’ติ. ‘‘กึ ปน ตฺวํ, อาวุโส เสยฺยสก, เยเนว หตฺเถน สทฺธาเทยฺยํ ภฺุชสิ เตเนว หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจสี’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา เสยฺยสโก หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจสฺสตี’’ติ!
อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, เสยฺยสก, หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ ¶ . วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจึ โมเจสฺสสิ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต โน สราคาย, วิสฺโคาย ธมฺโม เทสิโต โน สฺโคาย, อนุปาทานาย ธมฺโม เทสิโต โน สอุปาทานาย! ตตฺถ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มยา วิราคาย ธมฺเม เทสิเต สราคาย เจเตสฺสสิ, วิสฺโคาย ธมฺเม เทสิเต สฺโคาย เจเตสฺสสิ, อนุปาทานาย ธมฺเม เทสิเต สอุปาทานาย เจเตสฺสสิ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน ราควิราคาย ธมฺโม เทสิโต, มทนิมฺมทนาย ปิปาสวินยาย อาลยสมุคฺฆาตาย วฏฺฏุปจฺเฉทาย ตณฺหกฺขยาย วิราคาย นิโรธาย นิพฺพานาย ธมฺโม เทสิโต? นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน กามานํ ปหานํ อกฺขาตํ, กามสฺานํ ปริฺา อกฺขาตา, กามปิปาสานํ ปฏิวินโย อกฺขาโต, กามวิตกฺกานํ สมุคฺฆาโต อกฺขาโต, กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต? เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย, ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวาย. อถ ขฺเวตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานฺเจว อปฺปสาทาย, ปสนฺนานฺจ เอกจฺจานํ อฺถตฺตายา’’ติ. อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ เสยฺยสกํ ¶ อเนกปริยาเยน ¶ วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
‘‘สฺเจตนิกา สุกฺกวิสฺสฏฺิ[วิสฏฺิ (สี. สฺยา.)]สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๒๓๕. เตน ¶ โข ปน สมเยน ภิกฺขู ปณีตโภชนานิ ภฺุชิตฺวา มุฏฺสฺสตี อสมฺปชานา นิทฺทํ โอกฺกมนฺติ. เตสํ มุฏฺสฺสตีนํ อสมฺปชานานํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺตานํ สุปินนฺเตน อสุจิ มุจฺจติ. เตสํ กุกฺกุจฺจํ อโหสิ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ – ‘สฺเจตนิกา สุกฺกวิสฺสฏฺิ สงฺฆาทิเสโส’ติ. อมฺหากฺจ สุปินนฺเตน อสุจิ มุจฺจติ. อตฺถิ เจตฺถ เจตนา ลพฺภติ. กจฺจิ นุ โข มยํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ อาปนฺนา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อตฺเถสา, ภิกฺขเว, เจตนา; สา จ โข อพฺโพหาริกาติ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๒๓๖. ‘‘สฺเจตนิกา สุกฺกวิสฺสฏฺิ อฺตฺร สุปินนฺตา สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๒๓๗. สฺเจตนิกาติ ชานนฺโต สฺชานนฺโต เจจฺจ อภิวิตริตฺวา วีติกฺกโม.
สุกฺกนฺติ ทส สุกฺกานิ – นีลํ ปีตกํ โลหิตกํ โอทาตํ ตกฺกวณฺณํ ทกวณฺณํ เตลวณฺณํ ขีรวณฺณํ ทธิวณฺณํ สปฺปิวณฺณํ.
วิสฺสฏฺีติ านโต จาวนา วุจฺจติ วิสฺสฏฺีติ.
อฺตฺร สุปินนฺตาติ เปตฺวา สุปินนฺตํ.
สงฺฆาทิเสโสติ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสํ เทติ, มูลาย ปฏิกสฺสติ, มานตฺตํ เทติ ¶ , อพฺเภติ; น สมฺพหุลา, น เอกปุคฺคโล. เตน วุจฺจติ – ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ. ตสฺเสว อาปตฺตินิกายสฺส นามกมฺมํ อธิวจนํ. เตนปิ วุจฺจติ – ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
อชฺฌตฺตรูเป ¶ โมเจติ, พหิทฺธารูเป โมเจติ, อชฺฌตฺตพหิทฺธารูเป โมเจติ, อากาเส กฏึ กมฺเปนฺโต โมเจติ; ราคูปตฺถมฺเภ โมเจติ, วจฺจูปตฺถมฺเภ โมเจติ, ปสฺสาวูปตฺถมฺเภ โมเจติ, วาตูปตฺถมฺเภ โมเจติ ¶ , อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺูปตฺถมฺเภ โมเจติ; อาโรคฺยตฺถาย โมเจติ, สุขตฺถาย โมเจติ, เภสชฺชตฺถาย โมเจติ, ทานตฺถาย โมเจติ, ปฺุตฺถาย ¶ โมเจติ, ยฺตฺถาย โมเจติ, สคฺคตฺถาย โมเจติ, พีชตฺถาย โมเจติ, วีมํสตฺถาย โมเจติ, ทวตฺถาย โมเจติ; นีลํ โมเจติ, ปีตกํ โมเจติ, โลหิตกํ โมเจติ, โอทาตํ โมเจติ, ตกฺกวณฺณํ โมเจติ, ทกวณฺณํ โมเจติ, เตลวณฺณํ โมเจติ, ขีรวณฺณํ โมเจติ, ทธิวณฺณํ โมเจติ, สปฺปิวณฺณํ โมเจติ.
๒๓๘. อชฺฌตฺตรูเปติ อชฺฌตฺตํ อุปาทินฺเน [อุปาทิณฺเณ (สี. ก.)] รูเป.
พหิทฺธารูเปติ พหิทฺธา อุปาทินฺเน วา อนุปาทินฺเน วา.
อชฺฌตฺตพหิทฺธารูเปติ ตทุภเย.
อากาเส กฏึ กมฺเปนฺโตติ อากาเส วายมนฺตสฺส องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
ราคูปตฺถมฺเภติ ราเคน ปีฬิตสฺส องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
วจฺจูปตฺถมฺเภติ วจฺเจน ปีฬิตสฺส องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
ปสฺสาวูปตฺถมฺเภติ ปสฺสาเวน ปีฬิตสฺส องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
วาตูปตฺถมฺเภติ วาเตน ปีฬิตสฺส องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺูปตฺถมฺเภติ อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺเน องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ.
๒๓๙. อาโรคฺยตฺถายาติ ¶ อโรโค ภวิสฺสามิ.
สุขตฺถายาติ สุขํ เวทนํ อุปฺปาเทสฺสามิ.
เภสชฺชตฺถายาติ เภสชฺชํ ภวิสฺสติ.
ทานตฺถายาติ ¶ ทานํ ทสฺสามิ.
ปฺุตฺถายาติ ปฺุํ ภวิสฺสติ.
ยฺตฺถายาติ ยฺํ ยชิสฺสามิ.
สคฺคตฺถายาติ สคฺคํ คมิสฺสามิ.
พีชตฺถายาติ พีชํ ภวิสฺสติ.
วีมํสตฺถายาติ ¶ นีลํ ภวิสฺสติ, ปีตกํ ภวิสฺสติ, โลหิตกํ ภวิสฺสติ, โอทาตํ ภวิสฺสติ, ตกฺกวณฺณํ ภวิสฺสติ, ทกวณฺณํ ภวิสฺสติ, เตลวณฺณํ ภวิสฺสติ, ขีรวณฺณํ ภวิสฺสติ, ทธิวณฺณํ ภวิสฺสติ, สปฺปิวณฺณํ ภวิสฺสตีติ.
ทวตฺถายาติ ขิฑฺฑาธิปฺปาโย.
๒๔๐. อชฺฌตฺตรูเป เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พหิทฺธารูเป เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อชฺฌตฺตพหิทฺธารูเป เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อากาเส กฏึ กมฺเปนฺโต เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ราคูปตฺถมฺเภ ¶ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
วจฺจูปตฺถมฺเภ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปสฺสาวูปตฺถมฺเภ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
วาตูปตฺถมฺเภ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺูปตฺถมฺเภ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อาโรคฺยตฺถาย เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุขตฺถาย…เป… เภสชฺชตฺถาย… ทานตฺถาย… ปฺุตฺถาย… ยฺตฺถาย… สคฺคตฺถาย… พีชตฺถาย… วีมํสตฺถาย… ทวตฺถาย เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นีลํ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ¶ .
ปีตกํ… โลหิตกํ… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุทฺธิกํ นิฏฺิตํ.
อาโรคฺยตฺถฺจ ¶ ¶ สุขตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อาโรคฺยตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ…เป… อาโรคฺยตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… อาโรคฺยตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกสฺส ขณฺฑจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๔๑. สุขตฺถฺจ ¶ เภสชฺชตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุขตฺถฺจ ทานตฺถฺจ…เป… สุขตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… สุขตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… สุขตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… สุขตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… สุขตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… สุขตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุขตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
๒๔๒. เภสชฺชตฺถฺจ ¶ ทานตฺถฺจ…เป… เภสชฺชตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… เภสชฺชตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… เภสชฺชตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… เภสชฺชตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… เภสชฺชตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… เภสชฺชตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เภสชฺชตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… เภสชฺชตฺถฺจ สุขตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทานตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ…เป… ทานตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… ทานตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… ทานตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… ทานตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… ทานตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทานตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… ทานตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… ทานตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปฺุตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ…เป… ปฺุตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… ปฺุตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… ปฺุตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… ปฺุตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปฺุตฺถฺจ ¶ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… ปฺุตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… ปฺุตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… ปฺุตฺถฺจ ทานตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ยฺตฺถฺจ ¶ สคฺคตฺถฺจ…เป… ยฺตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… ยฺตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ ¶ … ยฺตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ยฺตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… ยฺตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… ยฺตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… ยฺตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… ยฺตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สคฺคตฺถฺจ พีชตฺถฺจ…เป… สคฺคตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ… สคฺคตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สคฺคตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… สคฺคตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… สคฺคตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… สคฺคตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… สคฺคตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… สคฺคตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พีชตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ…เป… พีชตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พีชตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… พีชตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… พีชตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… พีชตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… พีชตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… พีชตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… พีชตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
วีมํสตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
วีมํสตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… วีมํสตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… วีมํสตฺถฺจ พีชตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทวตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ…เป… ¶ ทวตฺถฺจ สุขตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ ทานตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ พีชตฺถฺจ… ทวตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกสฺส พทฺธจกฺกํ นิฏฺิตํ.
อาโรคฺยตฺถฺจ ¶ ¶ สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… อาโรคฺยตฺถฺจ สุขตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกสฺส ขณฺฑจกฺกํ.
สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ ทานตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ ทวตฺถฺจ…เป… สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกสฺส พทฺธจกฺกํ สํขิตฺตํ.
วีมํสตฺถฺจ ทวตฺถฺจ อาโรคฺยตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. วีมํสตฺถฺจ ทวตฺถฺจ พีชตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกํ นิฏฺิตํ.
ติมูลกมฺปิ ¶ จตุมูลกมฺปิ ปฺจมูลกมฺปิ ฉมูลกมฺปิ สตฺตมูลกมฺปิ อฏฺมูลกมฺปิ นวมูลกมฺปิ เอวเมว วิตฺถาเรตพฺพํ.
อิทํ สพฺพมูลกํ.
๒๔๓. อาโรคฺยตฺถฺจ สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ ทานตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ พีชตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ ทวตฺถฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สพฺพมูลกํ นิฏฺิตํ.
๒๔๔. นีลฺจ ¶ ปีตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นีลฺจ โลหิตกฺจ…เป… นีลฺจ โอทาตฺจ… นีลฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… นีลฺจ ทกวณฺณฺจ… นีลฺจ เตลวณฺณฺจ… นีลฺจ ขีรวณฺณฺจ… นีลฺจ ทธิวณฺณฺจ… นีลฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจตฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกสฺส ขณฺฑจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๔๕. ปีตกฺจ ¶ โลหิตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปีตกฺจ โอทาตฺจ…เป… ปีตกฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… ปีตกฺจ ทกวณฺณฺจ… ปีตกฺจ เตลวณฺณฺจ… ปีตกฺจ ขีรวณฺณฺจ… ปีตกฺจ ทธิวณฺณฺจ… ปีตกฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปีตกฺจ นีลฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ ¶ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกสฺส พทฺธจกฺกํ.
๒๔๖. โลหิตกฺจ โอทาตฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โลหิตกฺจ ตกฺกวณฺณฺจ…เป… โลหิตกฺจ ทกวณฺณฺจ… โลหิตกฺจ เตลวณฺณฺจ… โลหิตกฺจ ขีรวณฺณฺจ… โลหิตกฺจ ทธิวณฺณฺจ… โลหิตกฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โลหิตกฺจ นีลฺจ…เป… โลหิตกฺจ ปีตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โอทาตฺจ ¶ ตกฺกวณฺณฺจ…เป… โอทาตฺจ ทกวณฺณฺจ… โอทาตฺจ เตลวณฺณฺจ… โอทาตฺจ ขีรวณฺณฺจ… โอทาตฺจ ทธิวณฺณฺจ… โอทาตฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โอทาตฺจ นีลฺจ…เป… โอทาตฺจ ปีตกฺจ… โอทาตฺจ โลหิตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ตกฺกวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ…เป… ตกฺกวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ… ตกฺกวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ… ตกฺกวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ… ตกฺกวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ตกฺกวณฺณฺจ นีลฺจ…เป… ตกฺกวณฺณฺจ ปีตกฺจ… ตกฺกวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… ตกฺกวณฺณฺจ โอทาตฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทกวณฺณฺจ ¶ เตลวณฺณฺจ…เป… ทกวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ… ทกวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ… ทกวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทกวณฺณฺจ นีลฺจ…เป… ทกวณฺณฺจ ปีตกฺจ… ทกวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… ทกวณฺณฺจ โอทาตฺจ… ทกวณฺณฺจ ตกฺกวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ ¶ , อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เตลวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ…เป… เตลวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ… เตลวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เตลวณฺณฺจ นีลฺจ…เป… เตลวณฺณฺจ ปีตกฺจ… เตลวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… เตลวณฺณฺจ โอทาตฺจ… เตลวณฺณฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… เตลวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขีรวณฺณฺจ ¶ ทธิวณฺณฺจ…เป… ขีรวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขีรวณฺณฺจ นีลฺจ…เป… ขีรวณฺณฺจ ปีตกฺจ… ขีรวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… ขีรวณฺณฺจ โอทาตฺจ… ขีรวณฺณฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… ขีรวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ… ขีรวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทธิวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทธิวณฺณฺจ นีลฺจ…เป… ทธิวณฺณฺจ ปีตกฺจ… ทธิวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… ทธิวณฺณฺจ โอทาตฺจ… ทธิวณฺณฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… ทธิวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ… ทธิวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ… ทธิวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปฺปิวณฺณฺจ นีลฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปฺปิวณฺณฺจ ปีตกฺจ…เป… สปฺปิวณฺณฺจ โลหิตกฺจ… สปฺปิวณฺณฺจ โอทาตฺจ… สปฺปิวณฺณฺจ ตกฺกวณฺณฺจ… สปฺปิวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ… สปฺปิวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ… สปฺปิวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ ¶ … สปฺปิวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกสฺส พทฺธจกฺกํ นิฏฺิตํ.
นีลฺจ ¶ ปีตกฺจ โลหิตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… นีลฺจ ปีตกฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกสฺส ขณฺฑจกฺกํ.
ปีตกฺจ ¶ โลหิตกฺจ โอทาตฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… ปีตกฺจ โลหิตกฺจ สปฺปิวณฺณฺจ…เป… ปีตกฺจ โลหิตกฺจ นีลฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกสฺส พทฺธจกฺกํ สํขิตฺตํ.
ทธิวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ นีลฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… ทธิวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทุมูลกํ นิฏฺิตํ.
ติมูลกมฺปิ จตุมูลกมฺปิ ปฺจมูลกมฺปิ ฉมูลกมฺปิ สตฺตมูลกมฺปิ อฏฺมูลกมฺปิ นวมูลกมฺปิ เอวเมว วิตฺถาเรตพฺพํ.
อิทํ สพฺพมูลกํ.
๒๔๗. นีลฺจ ¶ ปีตกฺจ โลหิตกฺจ โอทาตฺจ ตกฺกวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ ขีรวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สพฺพมูลกํ นิฏฺิตํ.
๒๔๘. อาโรคฺยตฺถฺจ นีลฺจ [อาโรคฺยตฺถํ นีลํ (?)] เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อาโรคฺยตฺถฺจ สุขตฺถฺจ นีลฺจ ปีตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อาโรคฺยตฺถฺจ ¶ สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ นีลฺจ ปีตกฺจ โลหิตกฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อุภโต ¶ วฑฺฒกํ เอวเมว วฑฺเฒตพฺพํ.
อาโรคฺยตฺถฺจ ¶ สุขตฺถฺจ เภสชฺชตฺถฺจ ทานตฺถฺจ ปฺุตฺถฺจ ยฺตฺถฺจ สคฺคตฺถฺจ พีชตฺถฺจ วีมํสตฺถฺจ ทวตฺถฺจ นีลฺจ ปีตกฺจ โลหิตกฺจ โอทาตฺจ ตกฺกวณฺณฺจ ทกวณฺณฺจ เตลวณฺณฺจ ¶ ขีรวณฺณฺจ ทธิวณฺณฺจ สปฺปิวณฺณฺจ เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มิสฺสกจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๔๙. นีลํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ปีตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นีลํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โลหิตกํ…เป… โอทาตํ ¶ … ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๕๐. ปีตกํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โลหิตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปีตกํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โอทาตํ…เป… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ… นีลํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกมูลํ สํขิตฺตํ.
๒๕๑. สปฺปิวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ นีลํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปฺปิวณฺณํ ¶ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ปีตกํ…เป… โลหิตกํ… โอทาตํ ¶ … ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
กุจฺฉิจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๕๒. ปีตกํ ¶ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ นีลํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โลหิตกํ…เป… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ นีลํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ปมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๓. โลหิตกํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ปีตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
โอทาตํ…เป… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ
¶ … ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ… นีลํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ปีตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ทุติยํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๔. โอทาตํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โลหิตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ตกฺกวณฺณํ…เป… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ…
สปฺปิวณฺณํ… นีลํ ¶ … ปีตกํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โลหิตกํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ตติยํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๕. ตกฺกวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โอทาตํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทกวณฺณํ…เป… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ… นีลํ… ปีตกํ… โลหิตกํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ โอทาตํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส จตุตฺถํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๖. ทกวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ตกฺกวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เตลวณฺณํ ¶ …เป… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ… นีล…
ปีตกํ… โลหิตกํ… โอทาตํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ตกฺกวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ปฺจมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๗. เตลวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ทกวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขีรวณฺณํ…เป… ทธิวณฺณํ… สปฺปิวณฺณํ… นีลํ ¶ … ปีตกํ… โลหิตกํ…
โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ทกวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ฉฏฺํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๘. ขีรวณฺณํ ¶ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ เตลวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทธิวณฺณํ…เป… สปฺปิวณฺณํ… นีลํ… ปีตกํ… โลหิตกํ… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ เตลวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส สตฺตมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๕๙. ทธิวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ขีรวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปฺปิวณฺณํ…เป… นีลํ… ปีตกํ… โลหิตกํ… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ขีรวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส อฏฺมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๖๐. สปฺปิวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ทธิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นีลํ…เป… ปีตกํ… โลหิตกํ… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ… เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ ทธิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส นวมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
๒๖๑. นีลํ ¶ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ สปฺปิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปีตกํ ¶ …เป… โลหิตกํ… โอทาตํ… ตกฺกวณฺณํ… ทกวณฺณํ ¶ … เตลวณฺณํ… ขีรวณฺณํ… ทธิวณฺณํ โมเจสฺสามีติ เจเตติ อุปกฺกมติ สปฺปิวณฺณํ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปิฏฺิจกฺกสฺส ทสมํ คมนํ นิฏฺิตํ.
ปิฏฺิจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๒๖๒. เจเตติ ¶ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เจเตติ อุปกฺกมติ น มุจฺจติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
เจเตติ น อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
เจเตติ น อุปกฺกมติ น มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
น เจเตติ อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
น เจเตติ อุปกฺกมติ น มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
น เจเตติ น อุปกฺกมติ มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
น เจเตติ น อุปกฺกมติ น มุจฺจติ, อนาปตฺติ.
อนาปตฺติ สุปินนฺเตน, นโมจนาธิปฺปายสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, ขิตฺตจิตฺตสฺส, เวทนาฏฺฏสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา
สุปิโนจฺจารปสฺสาโว ¶ , วิตกฺกุณฺโหทเกน จ;
เภสชฺชํ กณฺฑุวํ มคฺโค, วตฺถิ ชนฺตาฆรุปกฺกโม [ชนฺตคฺคุปกฺกโม (สี.), ชนฺตาฆรํ อูรุ (สฺยา.)].
สามเณโร จ สุตฺโต จ, อูรุ มุฏฺินา ปีฬยิ;
อากาเส ถมฺภํ นิชฺฌายิ, ฉิทฺทํ กฏฺเน ฆฏฺฏยิ.
โสโต ¶ อุทฺชลํ ธาวํ, ปุปฺผาวลิยํ โปกฺขรํ;
วาลิกา กทฺทมุสฺเสโก [กทฺทโมเสโก (?)], สยนงฺคุฏฺเกน จาติ.
วินีตวตฺถุ
๒๖๓. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน สุปินนฺเตน อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ, กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สุปินนฺเตนา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อุจฺจารํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘กึจิตฺโต ตฺวํ, ภิกฺขู’’ติ? ‘‘นาหํ, ภควา, โมจนาธิปฺปาโย’’ติ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน ปสฺสาวํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน กามวิตกฺกํ วิตกฺเกนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, วิตกฺเกนฺตสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อุณฺโหทเกน นฺหายนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส ¶ กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘กึจิตฺโต ¶ ตฺวํ, ภิกฺขู’’ติ? ‘‘นาหํ, ภควา, โมจนาธิปฺปาโย’’ติ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อุณฺโหทเกน นฺหายนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ ¶ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อุณฺโหทเกน นฺหายนฺตสฺส อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน องฺคชาเต วโณ โหติ. เภสชฺเชน [ตสฺส เภสชฺเชน (?)] อาลิมฺเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน องฺคชาเต วโณ โหติ. โมจนาธิปฺปายสฺส [ตสฺส โมจนามิปฺปายสฺส (สฺยา.)] เภสชฺเชน อาลิมฺเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อณฺฑํ กณฺฑุวนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ ¶ , ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อณฺฑํ กณฺฑุวนฺตสฺส [กณฺฑูวนฺตสฺส (สี.)] อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
๒๖๔. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน มคฺคํ คจฺฉนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส มคฺคํ คจฺฉนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน วตฺถึ คเหตฺวา ปสฺสาวํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส วตฺถึ คเหตฺวา ปสฺสาวํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน ชนฺตาฆเร อุทรวฏฺฏึ ตาเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน ¶ สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส ชนฺตาฆเร อุทรวฏฺฏึ ตาเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน ชนฺตาฆเร อุปชฺฌายสฺส ปิฏฺิปริกมฺมํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส ชนฺตาฆเร อุปชฺฌายสฺส ปิฏฺิปริกมฺมํ กโรนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
๒๖๕. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อูรุํ ฆฏฺฏาเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อูรุํ ฆฏฺฏาเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ โมจนาธิปฺปาโย อฺตรํ สามเณรํ เอตทโวจ – ‘‘เอหิ เม ตฺวํ, อาวุโส สามเณร, องฺคชาตํ คณฺหาหี’’ติ. โส ตสฺส องฺคชาตํ อคฺคเหสิ. ตสฺเสว อสุจิ ¶ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สุตฺตสฺส สามเณรสฺส องฺคชาตํ อคฺคเหสิ. ตสฺเสว อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ¶ …เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
๒๖๖. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อูรูหิ องฺคชาตํ ปีเฬนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส มุฏฺินา องฺคชาตํ ปีเฬนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อากาเส กฏึ กมฺเปนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น ¶ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน กายํ ถมฺเภนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส กายํ ถมฺเภนฺตสฺส อสุจิ ¶ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต มาตุคามสฺส องฺคชาตํ อุปนิชฺฌายิ. ตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส. น จ, ภิกฺขเว, สารตฺเตน มาตุคามสฺส องฺคชาตํ อุปนิชฺฌายิตพฺพํ. โย อุปนิชฺฌาเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
๒๖๗. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส ตาฬจฺฉิทฺทํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส กฏฺเน องฺคชาตํ ฆฏฺเฏนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส ¶ ; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน ปฏิโสเต นฺหายนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส ปฏิโสเต นฺหายนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อุทฺชลํ กีฬนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อุทฺชลํ กีฬนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อุทเก ธาวนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อุทเก ธาวนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน ปุปฺผาวลิยํ [ปุปฺผาวฬิยํ (สฺยา. ก.)] กีฬนฺตสฺส ¶ อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส ปุปฺผาวลิยํ กีฬนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
๒๖๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โปกฺขรวเน ธาวนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส โปกฺขรวเน ธาวนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส วาลิกํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส กทฺทมํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ ¶ . ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน อุทเกน องฺคชาตํ ¶ โอสิฺจนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นโมจนาธิปฺปายสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส อุทเกน องฺคชาตํ โอสิฺจนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส สยเน องฺคชาตํ ฆฏฺเฏนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส ภิกฺขุโน โมจนาธิปฺปายสฺส องฺคุฏฺเน องฺคชาตํ ฆฏฺเฏนฺตสฺส อสุจิ มุจฺจิ…เป… อสุจิ น มุจฺจิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ¶ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ, กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
สุกฺกวิสฺสฏฺิสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ปมํ.
๒. กายสํสคฺคสิกฺขาปทํ
๒๖๙. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี อรฺเ วิหรติ. ตสฺสายสฺมโต วิหาโร อภิรูโป โหติ ทสฺสนีโย ปาสาทิโก, มชฺเฌคพฺโภ, สมนฺตาปริยาคาโร, สุปฺตฺตํ มฺจปีํ ภิสิพิมฺโพหนํ, ปานียํ ปริโภชนียํ สุปฏฺิตํ, ปริเวณํ สุสมฺมฏฺํ. พหู มนุสฺสา อายสฺมโต อุทายิสฺส วิหารเปกฺขกา อาคจฺฉนฺติ. อฺตโรปิ พฺราหฺมโณ สปชาปติโก เยนายสฺมา อุทายี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ – ‘‘อิจฺฉาม มยํ โภโต อุทายิสฺส ¶ วิหารํ เปกฺขิตุ’’นฺติ. ‘‘เตน หิ, พฺราหฺมณ, เปกฺขสฺสู’’ติ, อวาปุรณํ [อปาปุรณํ (สฺยา.)] อาทาย ฆฏิกํ อุคฺฆาเฏตฺวา กวาฏํ ปณาเมตฺวา วิหารํ ปาวิสิ. โสปิ โข พฺราหฺมโณ อายสฺมโต อุทายิสฺส ปิฏฺิโต ปาวิสิ. สาปิ โข พฺราหฺมณี ตสฺส พฺราหฺมณสฺส ปิฏฺิโต ปาวิสิ. อถ โข อายสฺมา อุทายี เอกจฺเจ วาตปาเน วิวรนฺโต เอกจฺเจ วาตปาเน ถเกนฺโต คพฺภํ อนุปริคนฺตฺวา ปิฏฺิโต อาคนฺตฺวา ตสฺสา พฺราหฺมณิยา องฺคมงฺคานิ ปรามสิ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อายสฺมตา อุทายินา สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตฺวา อคมาสิ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อตฺตมโน อตฺตมนวาจํ นิจฺฉาเรสิ – ‘‘อุฬารา อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา เย อิเม ¶ เอวรูเป อรฺเ วิหรนฺติ. ภวมฺปิ อุทายี อุฬาโร โย เอวรูเป อรฺเ วิหรตี’’ติ.
เอวํ วุตฺเต สา พฺราหฺมณี ตํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ ¶ – ‘‘กุโต ตสฺส อุฬารตฺตตา! ยเถว เม ตฺวํ องฺคมงฺคานิ ปรามสิ เอวเมว เม สมโณ อุทายี องฺคมงฺคานิ ปรามสี’’ติ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา มุสาวาทิโน. อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน ¶ สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ! นตฺถิ อิเมสํ สามฺํ นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, นฏฺํ อิเมสํ สามฺํ นฏฺํ อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, กุโต อิเมสํ สามฺํ กุโต อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, อปคตา อิเม สามฺา อปคตา อิเม พฺรหฺมฺา. กถฺหิ นาม สมโณ อุทายี มม ภริยาย องฺคมงฺคานิ ปรามสิสฺสติ! น หิ สกฺกา กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ อารามํ วา วิหารํ วา คนฺตุํ. สเจ [สเจ หิ (สฺยา.)] กุลิตฺถิโย กุลธีตโร [กุลธีตาโย (สี. สฺยา.)] กุลกุมาริโย กุลสุณฺหาโย กุลทาสิโย อารามํ วา วิหารํ วา คจฺเฉยฺยุํ, ตาปิ สมณา สกฺยปุตฺติยา ทูเสยฺยุ’’นฺติ!
อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี มาตุคาเมน สทฺธึ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อุทายึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ¶ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, มาตุคาเมน สทฺธึ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มาตุคาเมน สทฺธึ ¶ กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิสฺสสิ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต โน สราคาย…เป… กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๒๗๐. ‘‘โย ปน ภิกฺขุ โอติณฺโณ วิปริณเตน จิตฺเตน มาตุคาเมน สทฺธึ กายสํสคฺคํ สมาปชฺเชยฺย หตฺถคฺคาหํ วา เวณิคฺคาหํ วา อฺตรสฺส วา อฺตรสฺส วา องฺคสฺส ปรามสนํ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๒๗๑. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
โอติณฺโณ ¶ ¶ นาม สารตฺโต อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโต.
วิปริณตนฺติ รตฺตมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. ทุฏฺมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. มูฬฺหมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. อปิจ, รตฺตํ จิตฺตํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตํ วิปริณตนฺติ.
มาตุคาโม นาม มนุสฺสิตฺถี, น ยกฺขี น เปตี, น ติรจฺฉานคตา. อนฺตมโส ตทหุชาตาปิ ทาริกา, ปเคว มหตฺตรี.
สทฺธินฺติ เอกโต.
กายสํสคฺคํ ¶ สมาปชฺเชยฺยาติ อชฺฌาจาโร วุจฺจติ.
หตฺโถ นาม กปฺปรํ อุปาทายํ ยาว อคฺคนขา.
เวณี นาม สุทฺธเกสา วา, สุตฺตมิสฺสา วา, มาลามิสฺสา วา, หิรฺมิสฺสา วา, สุวณฺณมิสฺสา วา, มุตฺตามิสฺสา วา, มณิมิสฺสา วา.
องฺคํ นาม หตฺถฺจ เวณิฺจ เปตฺวา อวเสสํ องฺคํ นาม.
๒๗๒. อามสนา ¶ , ปรามสนา, โอมสนา, อุมฺมสนา, โอลงฺฆนา, อุลฺลงฺฆนา, อากฑฺฒนา, ปติกฑฺฒนา, อภินิคฺคณฺหนา, อภินิปฺปีฬนา, คหณํ, ฉุปนํ.
อามสนา นาม อามฏฺมตฺตา.
ปรามสนา นาม อิโตจิโต จ สํโจปนา.
โอมสนา นาม เหฏฺา โอโรปนา.
อุมฺมสนา นาม อุทฺธํ อุจฺจารณา.
โอลงฺฆนา นาม เหฏฺา โอนมนา.
อุลฺลงฺฆนา นาม อุทฺธํ อุจฺจารณา.
อากฑฺฒนา นาม อาวิฺฉนา [อาวิฺชนา (สี. สฺยา.)].
ปติกฑฺฒนา นาม ปติปฺปณามนา.
อภินิคฺคณฺหนา นาม องฺคํ คเหตฺวา นิปฺปีฬนา.
อภินิปฺปีฬนา นาม เกนจิ สห นิปฺปีฬนา.
คหณํ นาม คหิตมตฺตํ.
ฉุปนํ นาม ผุฏฺมตฺตํ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๒๗๓. อิตฺถี ¶ ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ ภิกฺขุ จ. นํ อิตฺถิยา กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ โอมสติ อุมฺมสติ โอลงฺเฆติ อุลฺลงฺเฆติ ¶ อากฑฺฒติ ปติกฑฺฒติ อภินิคฺคณฺหาติ อภินิปฺปีเฬติ คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อิตฺถี จ โหติ เวมติโก สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิตฺถี จ โหติ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิตฺถี จ โหติ ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิตฺถี จ โหติ ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส ¶ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ เวมติโก สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก ¶ ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปุริโส จ โหติ ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปุริสสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปุริโส จ โหติ เวมติโก…เป… ปุริโส จ โหติ ติรจฺฉานคตสฺี… ปุริโส จ โหติ อิตฺถิสฺี… ปุริโส จ โหติ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปุริสสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ติรจฺฉานคโต จ โหติ ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต ¶ จ. ภิกฺขุ จ นํ ติรจฺฉานคตสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ติรจฺฉานคโต จ โหติ เวมติโก…เป… ติรจฺฉานคโต จ โหติ อิตฺถิสฺี… ติรจฺฉานคโต จ โหติ ปณฺฑกสฺี… ติรจฺฉานคโต จ โหติ. ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ติรจฺฉานคตสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
๒๗๔. ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ.
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ เวมติโก สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ.
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ ปณฺฑกสฺี…เป… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต ¶ จ. ภิกฺขุ จ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ¶ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ.
ทฺเว ¶ ปณฺฑกา ทฺวินฺนํ ปณฺฑกานํ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ปณฺฑกานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ.
ทฺเว ปณฺฑกา ทฺวินฺนํ ปณฺฑกานํ เวมติโก…เป… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ปณฺฑกานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ทฺเว ปุริสา ทฺวินฺนํ ปุริสานํ ปุริสสฺี สารตฺโต จ ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ปุริสานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ทฺเว ปุริสา ทฺวินฺนํ ปุริสานํ เวมติโก…เป… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี… ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ปุริสานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ทฺเว ติรจฺฉานคตา ทฺวินฺนํ ติรจฺฉานคตานํ ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ติรจฺฉานคตานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ทฺเว ติรจฺฉานคตา ทฺวินฺนํ ติรจฺฉานคตานํ เวมติโก…เป… อิตฺถิสฺี… ปณฺฑกสฺี ¶ … ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ ติรจฺฉานคตานํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
๒๗๕. อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ ¶ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี ¶ จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ เวมติโก สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ.
อิตฺถี ¶ จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี จ ปุริโส จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี ¶ จ ปุริโส จ อุภินฺนํ เวมติโก…เป… ปณฺฑกสฺี… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส.
อิตฺถี จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ เวมติโก…เป… ปณฺฑกสฺี… ปุริสสฺี ¶ … ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก ¶ จ ปุริโส จ อุภินฺนํ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก จ ปุริโส จ อุภินฺนํ เวมติโก…เป… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ปณฺฑโก จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส.
ปณฺฑโก ¶ จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ เวมติโก…เป… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ¶ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ปุริโส จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ปุริโส จ ติรจฺฉานคโต จ อุภินฺนํ เวมติโก…เป… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี… ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ทุมูลกํ นิฏฺิตํ.
๒๗๖. อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กาเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กาเยน กายปฏิพทฺธํ ¶ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ ¶ …เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กาเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ¶ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส…เป….
อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา นิสฺสคฺคิเยน กายํ อามสติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ นิสฺสคฺคิเยน กายํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ¶ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ นิสฺสคฺคิเยน กายํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
ภิกฺขุเปยฺยาโล นิฏฺิโต.
๒๗๗. อิตฺถี ¶ ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายํ อามสติ ปรามสติ โอมสติ อุมฺมสติ โอลงฺเฆติ อุลฺลงฺเฆติ อากฑฺฒติ ปติกฑฺฒติ อภินิคฺคณฺหาติ อภินิปฺปีเฬติ ¶ คณฺหาติ ฉุปติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ โอมสนฺติ อุมฺมสนฺติ โอลงฺเฆนฺติ อุลฺลงฺเฆนฺติ อากฑฺฒนฺติ ปติกฑฺฒนฺติ อภินิคฺคณฺหนฺติ อภินิปฺปีเฬนฺติ คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ…เป….
อิตฺถี ¶ จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส กาเยน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส…เป….
อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป….
ทฺเว ¶ ¶ อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส…เป….
๒๗๘. อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสติ ปรามสติ…เป… คณฺหาติ ฉุปติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส กายปฏิพทฺเธน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ ปรามสนฺติ…เป… คณฺหนฺติ ฉุปนฺติ, เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ¶ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน กายํ อามสติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน กายํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน ¶ กายํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน กายปฏิพทฺธํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถี จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสติ. เสวนาธิปฺปาโย ¶ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อิตฺถิโย จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. อุโภ จ นํ ภิกฺขุสฺส นิสฺสคฺคิเยน นิสฺสคฺคิยํ อามสนฺติ. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
๒๗๙. เสวนาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เสวนาธิปฺปาโย ¶ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
เสวนาธิปฺปาโย น จ กาเยน วายมติ, ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อนาปตฺติ.
เสวนาธิปฺปาโย น จ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อนาปตฺติ.
โมกฺขาธิปฺปาโย กาเยน วายมติ, ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อนาปตฺติ.
โมกฺขาธิปฺปาโย ¶ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ ¶ , อนาปตฺติ.
โมกฺขาธิปฺปาโย น จ กาเยน วายมติ, ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อนาปตฺติ.
โมกฺขาธิปฺปาโย น จ กาเยน วายมติ, น จ ผสฺสํ ปฏิวิชานาติ, อนาปตฺติ.
๒๘๐. อนาปตฺติ อสฺจิจฺจ, อสติยา, อชานนฺตสฺส, อสาทิยนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, ขิตฺตจิตฺตสฺส, เวทนาฏฺฏสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา
มาตา ¶ ธีตา ภคินี จ, ชายา ยกฺขี จ ปณฺฑโก;
สุตฺตา มตา ติรจฺฉานา, ทารุธิตลิกาย จ.
สมฺปีเฬ สงฺกโม มคฺโค, รุกฺโข นาวา จ รชฺชุ จ;
ทณฺโฑ ปตฺตํ ปณาเมสิ, วนฺเท วายมิ นจฺฉุเปติ.
วินีตวตฺถุ
๒๘๑. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ มาตุยา มาตุเปเมน อามสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ, กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ ¶ อาปนฺโน’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ธีตุยา ธีตุเปเมน อามสิ…เป… ภคินิยา ภคินิเปเมน อามสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปุราณทุติยิกาย กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ยกฺขินิยา กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปณฺฑกสฺส กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ ¶ , ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สุตฺติตฺถิยา กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ มติตฺถิยา กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ติรจฺฉานคติตฺถิยา กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ทารุธีตลิกาย กายสํสคฺคํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
๒๘๒. เตน ¶ โข ปน สมเยน สมฺพหุลา อิตฺถิโย อฺตรํ ภิกฺขุํ สมฺปีเฬตฺวา พาหาปรมฺปราย อาเนสุํ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘สาทิยิ ตฺวํ, ภิกฺขู’’ติ? ‘‘นาหํ, ภควา, สาทิยิ’’นฺติ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขู, อสาทิยนฺตสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา อภิรูฬฺหํ สงฺกมํ สารตฺโต สฺจาเลสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถึ ปฏิปเถ ปสฺสิตฺวา ¶ สารตฺโต อํสกูเฏน ปหารํ อทาสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา อภิรูฬฺหํ รุกฺขํ สารตฺโต สฺจาเลสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา อภิรูฬฺหํ นาวํ สารตฺโต สฺจาเลสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา คหิตํ รชฺชุํ สารตฺโต อาวิฺฉิ [อาวิฺชิ (สี. สฺยา.)]. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา คหิตํ ทณฺฑํ สารตฺโต อาวิฺฉิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต อิตฺถึ ปตฺเตน ปณาเมสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ อิตฺถิยา วนฺทนฺติยา สารตฺโต ปาทํ อุจฺจาเรสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ¶ อิตฺถึ คเหสฺสามีติ วายมิตฺวา น ฉุปิ.
ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
กายสํสคฺคสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ทุติยํ.
๓. ทุฏฺุลฺลวาจาสิกฺขาปทํ
๒๘๓. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี อรฺเ วิหรติ. ตสฺสายสฺมโต วิหาโร อภิรูโป โหติ ทสฺสนีโย ปาสาทิโก. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา อิตฺถิโย อารามํ อาคมํสุ วิหารเปกฺขิกาโย. อถ โข ตา อิตฺถิโย ¶ เยนายสฺมา อุทายี เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจุํ – ‘‘อิจฺฉาม มยํ, ภนฺเต, อยฺยสฺส วิหารํ เปกฺขิตุ’’นฺติ. อถ โข อายสฺมา อุทายี ตา อิตฺถิโย วิหารํ เปกฺขาเปตฺวา ตาสํ อิตฺถีนํ วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ ยาจติปิ อายาจติปิ ปุจฺฉติปิ ปฏิปุจฺฉติปิ อาจิกฺขติปิ อนุสาสติปิ อกฺโกสติปิ. ยา ตา อิตฺถิโย ¶ ฉินฺนิกา ธุตฺติกา อหิริกาโย ตา อายสฺมตา อุทายินา สทฺธึ อุหสนฺติปิ อุลฺลปนฺติปิ อุชฺชคฺฆนฺติปิ อุปฺปณฺเฑนฺติปิ. ยา ปน ตา อิตฺถิโย หิริมนา ตา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺติ – ‘‘อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ. สามิเกนปิ มยํ เอวํ วุตฺตา น อิจฺเฉยฺยาม, กึ ปนายฺเยน อุทายินา’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… ¶ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี มาตุคามํ ทุฏฺุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อุทายึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ¶ อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, มาตุคามํ ทุฏฺุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มาตุคามํ ทุฏฺุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาสิสฺสสิ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต โน สราคาย…เป… กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๒๘๔. ‘‘โย ปน ภิกฺขุ โอติณฺโณ วิปริณเตน จิตฺเตน มาตุคามํ ทุฏฺุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาเสยฺย ยถา ตํ ยุวา ยุวตึ เมถุนุปสํหิตาหิ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๒๘๕. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
โอติณฺโณ นาม สารตฺโต อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโต.
วิปริณตนฺติ ¶ รตฺตมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ, ทุฏฺมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ มูฬฺหมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. อปิจ, รตฺตํ จิตฺตํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตํ วิปริณตนฺติ.
มาตุคาโม นาม มนุสฺสิตฺถี, น ยกฺขี, น เปตี, น ติรจฺฉานคตา. วิฺู ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตํ ทุฏฺุลฺลาทุฏฺุลฺลํ ¶ อาชานิตุํ.
ทุฏฺุลฺลา นาม วาจา วจฺจมคฺคปสฺสาวมคฺคเมถุนธมฺมปฺปฏิสํยุตฺตา วาจา.
โอภาเสยฺยาติ อชฺฌาจาโร วุจฺจติ.
ยถา ตํ ยุวา ยุวตินฺติ ทหโร ทหรึ, ตรุโณ ตรุณึ, กามโภคี กามโภคินึ.
เมถุนุปสํหิตาหีติ ¶ เมถุนธมฺมปฺปฏิสํยุตฺตาหิ.
สงฺฆาทิเสโสติ ¶ …เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
ทฺเว มคฺเค อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ, อวณฺณมฺปิ ภณติ, ยาจติปิ, อายาจติปิ, ปุจฺฉติปิ, ปฏิปุจฺฉติปิ, อาจิกฺขติปิ, อนุสาสติปิ, อกฺโกสติปิ.
วณฺณํ ภณติ นาม ทฺเว มคฺเค โถเมติ วณฺเณติ ปสํสติ.
อวณฺณํ ภณติ นาม ทฺเว มคฺเค ขุํเสติ วมฺเภติ ครหติ.
ยาจติ นาม เทหิ เม, อรหสิ เม ทาตุนฺติ.
อายาจติ นาม กทา เต มาตา ปสีทิสฺสติ, กทา เต ปิตา ปสีทิสฺสติ, กทา เต เทวตาโย ปสีทิสฺสนฺติ, กทา [กทา เต (สฺยา.)] สุขโณ สุลโย สุมุหุตฺโต ภวิสฺสติ, กทา เต เมถุนํ ธมฺมํ ลภิสฺสามีติ.
ปุจฺฉติ นาม กถํ ตฺวํ สามิกสฺส เทสิ, กถํ ชารสฺส เทสีติ?
ปฏิปุจฺฉติ นาม เอวํ กิร ตฺวํ สามิกสฺส เทสิ, เอวํ ชารสฺส เทสีติ.
อาจิกฺขติ นาม ปุฏฺโ ภณติ – ‘‘เอวํ เทหิ. เอวํ เทนฺตา สามิกสฺส ปิยา ภวิสฺสสิ มนาปา จา’’ติ.
อนุสาสติ นาม อปุฏฺโ ภณติ – ‘‘เอวํ เทหิ. เอวํ เทนฺตา สามิกสฺส ปิยา ภวิสฺสติ มนาปา จา’’ติ.
อกฺโกสติ ¶ นาม อนิมิตฺตาสิ, นิมิตฺตมตฺตาสิ, อโลหิตาสิ, ธุวโลหิตาสิ ¶ , ธุวโจฬาสิ, ปคฺฆรนฺตีสิ, สิขรณีสิ, อิตฺถิปณฺฑกาสิ, เวปุริสิกาสิ, สมฺภินฺนาสิ, อุภโตพฺยฺชนาสีติ.
๒๘๖. อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ ยาจติปิ อายาจติปิ ปุจฺฉติปิ ปฏิปุจฺฉติปิ อาจิกฺขติปิ อนุสาสติปิ อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส…เป… ¶ .
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณํปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ…เป… ¶ .
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… ¶ .
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ เปตฺวา อธกฺขกํ อุพฺภชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ ¶ , อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ เปตฺวา อธกฺขกํ อุพฺภชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ถุลฺลจฺจยานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ เปตฺวา อธกฺขกํ อุพฺภชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจเยน ทุกฺกฏสฺส…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ¶ อิตฺถิยา อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว ¶ อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี ¶ จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุมณฺฑลํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา กายปฏิพทฺธํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ กายปฏิพทฺธํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ กายปฏิพทฺธํ อาทิสฺส วณฺณมฺปิ ภณติ อวณฺณมฺปิ ภณติ…เป… อกฺโกสติปิ, อาปตฺติ ¶ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป….
๒๘๗. อนาปตฺติ อตฺถปุเรกฺขารสฺส, ธมฺมปุเรกฺขารสฺส, อนุสาสนิปุเรกฺขารสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา
โลหิตํ กกฺกสากิณฺณํ, ขรํ ทีฆฺจ วาปิตํ;
กจฺจิ สํสีทติ มคฺโค, สทฺธา ทาเนน กมฺมุนาติ.
วินีตวตฺถุ
๒๘๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี นวรตฺตํ กมฺพลํ ปารุตา โหติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘โลหิตํ โข เต, ภคินี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, นวรตฺโต กมฺพโล’’ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ, กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี ขรกมฺพลํ ปารุตา โหติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘กกฺกสโลมํ โข เต, ภคินี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, ขรกมฺพลโก’’ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ ¶ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี นวาวุตํ กมฺพลํ ปารุตา โหติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘อากิณฺณโลมํ โข เต, ภคินี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, นวาวุโต กมฺพโล’’ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ ¶ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี ขรกมฺพลํ ปารุตา โหติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘ขรโลมํ โข เต, ภคินี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, ขรกมฺพลโก’’ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี ปาวารํ [ทีฆปาวารํ (สฺยา.)] ปารุตา โหติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘ทีฆโลมํ โข เต, ภคินี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, ปาวาโร’’ [ทีฆปาวาโร (สฺยา.)] ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
๒๘๙. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี เขตฺตํ วปาเปตฺวา อาคจฺฉติ. อฺตโร ¶ ภิกฺขุ สารตฺโต ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘วาปิตํ โข เต, ภคินี’’ติ? สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อามายฺย, โน จ โข ปฏิวุตฺต’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปริพฺพาชิกํ ปฏิปเถ ปสฺสิตฺวา สารตฺโต ตํ ปริพฺพาชิกํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ, ภคินิ, มคฺโค สํสีทตี’’ติ? สา น ปฏิวิชานิ. ‘‘อาม ภิกฺขุ, ปฏิปชฺชิสฺสสี’’ติ ¶ . ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต อฺตรํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘สทฺธาสิ ตฺวํ, ภคินิ. อปิจ, ยํ สามิกสฺส เทสิ ตํ นามฺหากํ เทสี’’ติ ¶ . ‘‘กึ, ภนฺเต’’ติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต อฺตรํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘สทฺธาสิ ตฺวํ, ภคินิ. อปิจ, ยํ อคฺคทานํ ตํ นามฺหากํ เทสี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กมฺมํ กโรติ. อฺตโร ภิกฺขุ สารตฺโต ¶ ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘ติฏฺ, ภคินิ, อหํ กริสฺสามีติ…เป… นิสีท, ภคินิ, อหํ กริสฺสามีติ…เป… นิปชฺช, ภคินิ, อหํ กริสฺสามี’’ติ. สา น ปฏิวิชานิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
ทุฏฺุลฺลวาจาสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ตติยํ.
๔. อตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทํ
๒๙๐. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี สาวตฺถิยํ กุลูปโก โหติ, พหุกานิ กุลานิ อุปสงฺกมติ. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี มตปติกา อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. อถ โข อายสฺมา อุทายี ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตสฺสา อิตฺถิยา นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ¶ ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข สา อิตฺถี เยนายสฺมา อุทายี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ อิตฺถึ อายสฺมา อุทายี ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข สา อิตฺถี อายสฺมตา อุทายินา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ – ‘‘วเทยฺยาถ, ภนฺเต, เยน อตฺโถ. ปฏิพลา มยํ อยฺยสฺส ทาตุํ ยทิทํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาร’’นฺติ.
‘‘น ¶ โข เต, ภคินิ, อมฺหากํ ทุลฺลภา ยทิทํ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา. อปิจ, โย อมฺหากํ ทุลฺลโภ ตํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต’’ติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ‘‘อตฺโถ ¶ , ภนฺเต’’ติ? ‘‘อตฺโถ, ภคินี’’ติ. ‘‘เอหิ, ภนฺเต’’ติ, โอวรกํ ปวิสิตฺวา สาฏกํ นิกฺขิปิตฺวา มฺจเก อุตฺตานา นิปชฺชิ. อถ โข อายสฺมา อุทายี เยน สา อิตฺถี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา – ‘‘โก อิมํ วสลํ ทุคฺคนฺธํ อามสิสฺสตี’’ติ, นิฏฺุหิตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข สา อิตฺถี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อลชฺชิโน อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา มุสาวาทิโน. อิเม หิ นาม ธมฺมจาริโน สมจาริโน พฺรหฺมจาริโน สจฺจวาทิโน สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา ปฏิชานิสฺสนฺติ! นตฺถิ อิเมสํ สามฺํ นตฺถิ อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, นฏฺํ อิเมสํ สามฺํ นฏฺํ อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, กุโต อิเมสํ สามฺํ กุโต อิเมสํ พฺรหฺมฺํ, อปคตา อิเม สามฺา อปคตา อิเม พฺรหฺมฺา. กถฺหิ นาม สมโณ อุทายี มํ สามํ เมถุนธมฺมํ ยาจิตฺวา, ‘โก อิมํ วสลํ ทุคฺคนฺธํ อามสิสฺสตี’’ติ นิฏฺุหิตฺวา ปกฺกมิสฺสติ! กึ เม ปาปกํ กึ เม ทุคฺคนฺธํ, กสฺสาหํ เกน หายามี’’ติ? อฺาปิ อิตฺถิโย อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อลชฺชิโน อิเม สมณา ¶ สกฺยปุตฺติยา ทุสฺสีลา มุสาวาทิโน…เป… กถฺหิ นาม สมโณ อุทายี อิมิสฺสา สามํ เมถุนธมฺมํ ¶ ยาจิตฺวา, ‘โก อิมํ วสลํ ทุคฺคนฺธํ อามสิสฺสตี’ติ นิฏฺุหิตฺวา ปกฺกมิสฺสติ! กึ อิมิสฺสา ปาปกํ กึ อิมิสฺสา ทุคฺคนฺธํ, กสฺสายํ เกน หายตี’’ติ? อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู ตาสํ อิตฺถีนํ อุชฺฌายนฺตีนํ ขิยฺยนฺตีนํ วิปาเจนฺตีนํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสิสฺสตี’’ติ!
อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อุทายึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ¶ อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสิสฺสสิ! นนุ มยา ¶ , โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต โน สราคาย…เป… กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต? เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๒๙๑. ‘‘โย ปน ภิกฺขุ โอติณฺโณ วิปริณเตน จิตฺเตน มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาเสยฺย – ‘เอตทคฺคํ, ภคินิ, ปาริจริยานํ ยา มาทิสํ สีลวนฺตํ กลฺยาณธมฺมํ พฺรหฺมจารึ เอเตน ธมฺเมน ปริจเรยฺยาติ เมถุนุปสํหิเตน’, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๒๙๒. โย ¶ ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
โอติณฺโณ นาม สารตฺโต อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโต.
วิปริณตนฺติ รตฺตมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตฺตํ, ทุฏฺมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ, มูฬฺหมฺปิ จิตฺตํ วิปริณตํ. อปิจ, รตฺตํ จิตฺตํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตํ วิปริณตนฺติ.
มาตุคาโม ¶ นาม มนุสฺสิตฺถี, น ยกฺขี, น เปตี, น ติรจฺฉานคตา. วิฺู ปฏิพลา สุภาสิตทุพฺภาสิตํ ทุฏฺลฺลาทุฏฺุลฺลํ อาชานิตุํ.
มาตุคามสฺส สนฺติเกติ มาตุคามสฺส สามนฺตา, มาตุคามสฺส อวิทูเร.
อตฺตกามนฺติ อตฺตโน กามํ อตฺตโน เหตุํ อตฺตโน อธิปฺปายํ อตฺตโน ปาริจริยํ.
เอตทคฺคนฺติ เอตํ อคฺคํ เอตํ เสฏฺํ เอตํ โมกฺขํ เอตํ อุตฺตมํ เอตํ ปวรํ.
ยาติ ขตฺติยี [ขตฺติยา (สฺยา.)] วา พฺราหฺมณี วา เวสฺสี วา สุทฺที วา.
มาทิสนฺติ ขตฺติยํ วา พฺราหฺมณํ วา เวสฺสํ วา สุทฺทํ วา.
สีลวนฺตนฺติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรตํ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรตํ, มุสาวาทา ปฏิวิรตํ.
พฺรหฺมจารินฺติ เมถุนธมฺมา ปฏิวิรตํ.
กลฺยาณธมฺโม นาม เตน จ สีเลน เตน จ พฺรหฺมจริเยน กลฺยาณธมฺโม โหติ.
เอเตน ¶ ธมฺเมนาติ เมถุนธมฺเมน.
ปริจเรยฺยาติ อภิรเมยฺย.
เมถุนุปสํหิเตนาติ เมถุนธมฺมปฺปฏิสํยุตฺเตน.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๒๙๓. อิตฺถี ¶ จ โหติ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ¶ .
อิตฺถี ¶ จ โหติ เวมติโก…เป… ปณฺฑกสฺี… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อิตฺถิยา สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ ปณฺฑกสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
ปณฺฑโก จ โหติ เวมติโก…เป… ปุริสสฺี… ติรจฺฉานคตสฺี… อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ปณฺฑกสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปุริโส จ โหติ…เป… ติรจฺฉานคโต จ โหติ ติรจฺฉานคตสฺี…เป… เวมติโก อิตฺถิสฺี… ปณฺฑกสฺี… ปุริสสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ติรจฺฉานคตสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ทฺเว อิตฺถิโย ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ ทฺวินฺนํ อิตฺถีนํ สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ…เป… ¶ .
อิตฺถี จ ปณฺฑโก จ อุภินฺนํ อิตฺถิสฺี สารตฺโต จ. ภิกฺขุ จ นํ อุภินฺนํ สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… ¶ .
๒๙๔. อนาปตฺติ ‘‘จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน อุปฏฺหา’’ติ ภณติ, อุมฺมตฺตกสฺส อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา
กถํ ¶ วฺฌา ลเภ ปุตฺตํ, ปิยา จ สุภคา สิยํ;
กึ ทชฺชํ เกนุปฏฺเยฺยํ, กถํ คจฺเฉยฺยํ สุคฺคตินฺติ.
วินีตวตฺถุ
๒๙๕. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรา วฺฌา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กถาหํ, ภนฺเต, วิชาเยยฺย’’นฺติ? ‘‘เตน หิ, ภคินิ, อคฺคทานํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา วิชายินี อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กถาหํ, ภนฺเต, ปุตฺตํ ลเภยฺย’’นฺติ? ‘‘เตน หิ, ภคินิ, อคฺคทานํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กถาหํ, ภนฺเต, สามิกสฺส ปิยา อสฺส’’นฺติ? ‘‘เตน หิ, ภคินิ, อคฺคทานํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กถาหํ, ภนฺเต, สุภคา อสฺส’’นฺติ? ‘‘เตน หิ ¶ , ภคินิ, อคฺคทานํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กฺยาหํ, ภนฺเต, อยฺยสฺส ทชฺชามี’’ติ? ‘‘อคฺคทานํ, ภคินี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘เกนาหํ, ภนฺเต, อยฺยํ อุปฏฺเมี’’ติ? ‘‘อคฺคทาเนน, ภคินี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เตน ¶ ¶ โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี กุลูปกํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กถาหํ,
ภนฺเต, สุคตึ คจฺเฉยฺย’’นฺติ? ‘‘เตน หิ, ภคินิ, อคฺคทานํ เทหี’’ติ. ‘‘กึ, ภนฺเต, อคฺคทาน’’นฺติ? ‘‘เมถุนธมฺม’’นฺติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อาปตฺตึ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาปนฺโน สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
อตฺตกามปาริจริยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ จตุตฺถํ.
๕. สฺจริตฺตสิกฺขาปทํ
๒๙๖. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี สาวตฺถิยํ กุลูปโก โหติ. พหุกานิ กุลานิ อุปสงฺกมติ. ยตฺถ ปสฺสติ กุมารกํ วา อปชาปติกํ, กุมาริกํ วา อปติกํ, กุมารกสฺส มาตาปิตูนํ สนฺติเก กุมาริกาย วณฺณํ ภณติ – ‘‘อมุกสฺส กุลสฺส กุมาริกา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปณฺฑิตา พฺยตฺตา เมธาวินี ทกฺขา อนลสา. ฉนฺนา สา กุมาริกา อิมสฺส กุมารกสฺสา’’ติ. เต เอวํ วทนฺติ – ‘‘เอเต โข, ภนฺเต, อมฺเห น ชานนฺติ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. สเจ, ภนฺเต, อยฺโย ทาเปยฺย อาเนยฺยาม มยํ ตํ กุมาริกํ อิมสฺส กุมารกสฺสา’’ติ. กุมาริกาย มาตาปิตูนํ สนฺติเก กุมารกสฺส วณฺณํ ภณติ – ‘‘อมุกสฺส กุลสฺส กุมารโก อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ทกฺโข อนลโส. ฉนฺนายํ กุมาริกา ตสฺส กุมารกสฺสา’’ติ [ฉนฺโน โส กุมารโก อิมิสฺสา กุมาริกายาติ (สฺยา.)]. เต เอวํ วทนฺติ – ‘‘เอเต โข, ภนฺเต, อมฺเห น ชานนฺติ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ, กิสฺมึ วิย กุมาริกาย วตฺตุํ. สเจ, ภนฺเต, อยฺโย ยาจาเปยฺย ทชฺเชยฺยาม มยํ อิมํ กุมาริกํ ตสฺส กุมารกสฺสา’’ติ. เอเตเนว อุปาเยน อาวาหานิปิ การาเปติ ¶ , วิวาหานิปิ การาเปติ, วาเรยฺยานิปิ การาเปติ.
๒๙๗. เตน โข ปน สมเยน อฺตริสฺสา ปุราณคณกิยา ธีตา อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. ติโรคามกา อาชีวกสาวกา อาคนฺตฺวา ตํ คณกึ เอตทโวจุํ – ‘‘เทหายฺเย, อิมํ กุมาริกํ อมฺหากํ กุมารกสฺสา’’ติ. สา เอวมาห – ‘‘อหํ ขฺวยฺโย [ขฺวยฺยา (สฺยา.), ขฺวายฺโย (ก.)] ตุมฺเห ¶ น ชานามิ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. อยฺจ เม เอกธีติกา, ติโรคาโม จ คนฺตพฺโพ, นาหํ ทสฺสามี’’ติ. มนุสฺสา เต อาชีวกสาวเก เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, อยฺโย ¶ , อาคตตฺถา’’ติ? ‘‘อิธ มยํ, อยฺโย, อมุกํ นาม คณกึ ธีตรํ ยาจิมฺหา อมฺหากํ กุมารกสฺส. สา เอวมาห – ‘อหํ, ขฺวยฺโย ตุมฺเห น ชานามิ – เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. อยฺจ เม เอกธีติกา, ติโรคาโม จ คนฺตพฺโพ, นาหํ ทสฺสามี’’ติ. ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, อยฺโย, ตํ คณกึ ธีตรํ ยาจิตฺถ? นนุ อยฺโย อุทายี วตฺตพฺโพ. อยฺโย อุทายี ทาเปสฺสตี’’ติ.
อถ โข เต อาชีวกสาวกา ¶ เยนายสฺมา อุทายี เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ มยํ, ภนฺเต, อมุกํ นาม คณกึ ธีตรํ ยาจิมฺหา อมฺหากํ กุมารกสฺส. สา เอวมาห – ‘อหํ ขฺวยฺโย ตุมฺเห น ชานามิ – เก วา อิเม กสฺส วาติ. อยฺจ เม เอกธีติกา, ติโรคาโม จ คนฺตพฺโพ, นาหํ ทสฺสามี’ติ. สาธุ, ภนฺเต, อยฺโย ตํ คณกึ ธีตรํ ทาเปตุ อมฺหากํ กุมารกสฺสา’’ติ. อถ โข อายสฺมา อุทายี เยน สา คณกี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ คณกึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺสิเมสํ ธีตรํ น ¶ เทสี’’ติ? ‘‘อหํ ขฺวยฺย, อิเม น ชานามิ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. อยฺจ เม เอกธีติกา, ติโรคาโม จ คนฺตพฺโพ, นาหํ ทสฺสามี’’ติ. ‘‘เทหิเมสํ. อหํ อิเม ชานามี’’ติ. ‘‘สเจ, ภนฺเต, อยฺโย ชานาติ, ทสฺสามี’’ติ. อถ โข สา คณกี เตสํ อาชีวกสาวกานํ ธีตรํ อทาสิ. อถ โข เต อาชีวกสาวกา ตํ กุมาริกํ เนตฺวา มาสํเยว สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ.
อถ โข สา กุมาริกา มาตุยา สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ – ‘‘อหมฺหิ ทุคฺคตา ทุกฺขิตา, น สุขํ ลภามิ. มาสํเยว มํ สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ. อาคจฺฉตุ เม มาตา, มํ เนสฺสตู’’ติ. อถ โข สา คณกี เยน เต อาชีวกสาวกา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เต อาชีวกสาวเก เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, อิมํ กุมาริกํ ทาสิโภเคน ภฺุชิตฺถ. สุณิสโภเคน อิมํ กุมาริกํ ภฺุชถา’’ติ. เต เอวมาหํสุ – ‘‘นตฺถมฺหากํ ตยา สทฺธึ อาหารูปหาโร, สมเณน สทฺธึ อมฺหากํ อาหารูปหาโร ¶ . คจฺฉ ตฺวํ. น มยํ ตํ ชานามา’’ติ. อถ โข สา คณกี เตหิ อาชีวกสาวเกหิ อปสาทิตา ปุนเทว สาวตฺถึ ปจฺจาคฺฉิ. ทุติยมฺปิ โข สา กุมาริกา มาตุยา สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ – ‘‘อหมฺหิ ทุคฺคตา ทุกฺขิตา, น สุขํ ลภามิ. มาสํเยว มํ สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ. อาคจฺฉตุ เม มาตา, มํ เนสฺสตู’’ติ. อถ โข สา คณกี เยนายสฺมา ¶ อุทายี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ ¶ เอตทโวจ – ‘‘สา กิร, ภนฺเต, กุมาริกา ทุคฺคตา ทุกฺขิตา, น สุขํ ลภติ. มาสํเยว นํ สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ. วเทยฺยาถ, ภนฺเต – ‘มายฺโย, อิมํ กุมาริกํ ทาสิโภเคน ภฺุชิตฺถ. สุณิสโภเคน อิมํ กุมาริกํ ภฺุชิถา’’’ติ.
อถ โข อายสฺมา อุทายี เยน เต อาชีวกสาวกา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เต อาชีวกสาวเก เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, อิมํ กุมาริกํ ทาสิโภเคน ภุชฺชิตฺถ. สุณิสโภเคน อิมํ กุมาริกํ ภฺุชถา’’ติ. เต เอวมาหํสุ – ‘‘นตฺถมฺหากํ ตยา สทฺธึ อาหารูปหาโร, คณกิยา สทฺธึ อมฺหากํ อาหารูปหาโร. สมเณน ภวิตพฺพํ อพฺยาวเฏน. สมโณ ¶ อสฺส สุสมโณ, คจฺฉ ตฺวํ, น มยํ ตํ ชานามา’’ติ. อถ โข อายสฺมา อุทายี เตหิ อาชีวกสาวเกหิ อปสาทิโต ปุนเทว สาวตฺถึ ปจฺจาคฺฉิ. ตติยมฺปิ โข สา กุมาริกา มาตุยา สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ – ‘‘อหมฺหิ ทุคฺคตา ทุกฺขิตา, น สุขํ ลภามิ. มาสํเยว มํ สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ. อาคจฺฉตุ เม มาตา, มํ เนสฺสตู’’ติ. ทุติยมฺปิ โข สา คณกี เยนายสฺมา อุทายี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ – ‘‘สา กิร, ภนฺเต, กุมาริกา ทุคฺคตา ทุกฺขิตา, น สุขํ ลภติ. มาสํเยว นํ สุณิสโภเคน ภฺุชึสุ. ตโต อปเรน ทาสิโภเคน ภฺุชนฺติ. วเทยฺยาถ, ภนฺเต – ‘มายฺโย, อิมํ กุมาริกํ ทาสิโภเคน ภฺุชิตฺถ, สุณิสโภเคน อิมํ ¶ กุมาริกํ ภฺุชถา’’’ติ. ‘‘ปมํปาหํ เตหิ อาชีวกสาวเกหิ อปสาทิโต. คจฺฉ ตฺวํ. นาหํ คมิสฺสามี’’ติ.
๒๙๘. อถ โข สา คณกี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘เอวํ ทุคฺคโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ ทุกฺขิโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ ¶ มา สุขํ ลภตุ อยฺโย อุทายี, ยถา เม กุมาริกา ทุคฺคตา ทุกฺขิตา น สุขํ ลภติ ปาปิกาย สสฺสุยา ปาปเกน สสุเรน ปาปเกน สามิเกนา’’ติ. สาปิ โข กุมาริกา อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘เอวํ ทุคฺคโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ ทุกฺขิโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ มา สุขํ ลภตุ อยฺโย อุทายี, ยถาหํ ทุคฺคตา ทุกฺขิตา น สุขํ ลภามิ ปาปิกาย สสฺสุยา ปาปเกน สสุเรน ปาปเกน สามิเกนา’’ติ. อฺาปิ อิตฺถิโย อสนฺตุฏฺา สสฺสูหิ วา สสุเรหิ วา สามิเกหิ วา, ตา เอวํ โอยาจนฺติ – ‘‘เอวํ ทุคฺคโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ ทุกฺขิโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ มา สุขํ ลภตุ อยฺโย อุทายี, ยถา มยํ ทุคฺคตา ทุกฺขิตา น ¶ สุขํ ลภาม ปาปิกาหิ สสฺสูหิ ปาปเกหิ สสุเรหิ ปาปเกหิ สามิเกหี’’ติ. ยา ปน ตา อิตฺถิโย สนฺตุฏฺา สสฺสูหิ วา สสุเรหิ วา สามิเกหิ วา ตา เอวํ อายาจนฺติ – ‘‘เอวํ สุขิโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ สชฺชิโต โหตุ อยฺโย อุทายี, เอวํ สุขเมโธ [สุขเมธิโต (สี. ก.)] โหตุ อยฺโย อุทายี, ยถา มยํ สุขิตา สชฺชิตา สุขเมธา ภทฺทิกาหิ สสฺสูหิ ภทฺทเกหิ สสุเรหิ ภทฺทเกหิ สามิเกหี’’ติ.
อสฺโสสุํ ¶ โข ภิกฺขู เอกจฺจานํ อิตฺถีนํ โอยาจนฺตีนํ เอกจฺจานํ อิตฺถีนํ อายาจนฺตีนํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี สฺจริตฺตํ สมาปชฺชิสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อุทายึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, สฺจริตฺตํ สมาปชฺชสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, สฺจริตฺตํ สมาปชฺชสิ! เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๒๙๙. ‘‘โย ¶ ปน ภิกฺขุ สฺจริตฺตํ สมาปชฺเชยฺย, อิตฺถิยา วา ปุริสมตึ ปุริสสฺส วา อิตฺถิมตึ, ชายตฺตเน วา ชารตฺตเน วา, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
เอวฺจิทํ ¶ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๓๐๐. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ธุตฺตา อุยฺยาเน ปริจาเรนฺตา อฺตริสฺสา เวสิยา สนฺติเก ทูตํ ปาเหสุํ – ‘‘อาคจฺฉตุ อุยฺยาเน, ปริจาเรสฺสามา’’ติ. สา เอวมาห – ‘‘อหํ ขฺวยฺโย ตุมฺเห น ชานามิ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. อหฺจมฺหิ พหุภณฺฑา พหุปริกฺขารา, พหินครฺจ คนฺตพฺพํ. นาหํ คมิสฺสามี’’ติ. อถ โข โส ทูโต เตสํ ธุตฺตานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. เอวํ วุตฺเต, อฺตโร ปุริโส ¶ เต ธุตฺเต เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห อยฺโย เอตํ เวสึ ยาจิตฺถ? นนุ อยฺโย อุทายี วตฺตพฺโพ! อยฺโย อุทายี อุยฺโยเชสฺสตี’’ติ. เอวํ วุตฺเต, อฺตโร อุปาสโก ตํ ปุริสํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย เอวํ อวจ. น กปฺปติ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ เอวรูปํ กาตุํ. นายฺโย อุทายี เอวํ กริสฺสตี’’ติ. เอวํ วุตฺเต, ‘‘กริสฺสติ น กริสฺสตี’’ติ อพฺภุตมกํสุ. อถ โข เต ธุตฺตา เยนายสฺมา ¶ อุทายี เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ มยํ, ภนฺเต, อุยฺยาเน ปริจาเรนฺตา อสุกาย นาม เวสิยา สนฺติเก ทูตํ ปหิณิมฺหา – ‘อาคจฺฉตุ อุยฺยาเน, ปริจาเรสฺสามา’ติ. สา เอวมาห – ‘อหํ ขฺวยฺโย ตุมฺเห น ชานามิ – เก วา อิเม กสฺส วาติ, อหฺจมฺหิ พหุภณฺฑา พหุปริกฺขารา, พหินครฺจ คนฺตพฺพํ. นาหํ คมิสฺสามี’ติ. สาธุ, ภนฺเต, อยฺโย ตํ วสึ อุยฺโยเชตู’’ติ.
อถ โข อายสฺมา อุทายี เยน สา เวสี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ เวสึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺสิเมสํ น คจฺฉสี’’ติ? ‘‘อหํ ขฺวยฺย อิเม น ชานามิ – ‘เก วา อิเม กสฺส วา’ติ. อหฺจมฺหิ พหุภณฺฑา พหุปริกฺขารา, พหินครฺจ คนฺตพฺพํ. นาหํ คมิสฺสามี’’ติ. ‘‘คจฺฉิเมสํ. อหํ อิเม ชานามี’’ติ. ‘‘สเจ, ภนฺเต, อยฺโย ชานาติ อหํ คมิสฺสามี’’ติ. อถ โข เต ธุตฺตา ตํ เวสึ อาทาย อุยฺยานํ อคมํสุ. อถ โข โส อุปาสโก อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺโย อุทายี ตงฺขณิกํ สฺจริตฺตํ สมาปชฺชิสฺสตี’’ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู ตสฺส อุปาสกสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส ¶ วิปาเจนฺตสฺส. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา อุทายี ตงฺขณิกํ สฺจริตฺตํ สมาปชฺชิสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ¶ อุทายึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต ¶ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, อุทายิ, ตงฺขณิกํ สฺจริตฺตํ สมาปชฺชสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ตงฺขณิกํ สฺจริตฺตํ สมาปชฺชิสฺสสิ? เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๓๐๑. ‘‘โย ปน ภิกฺขุ สฺจริตฺตํ สมาปชฺเชยฺย, อิตฺถิยา วา ปุริสมตึ ปุริสสฺส วา อิตฺถิมตึ, ชายตฺตเน วา ชารตฺตเน วา, อนฺตมโส ตงฺขณิกายปิ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๓๐๒. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
สฺจริตฺตํ สมาปชฺเชยฺยาติ อิตฺถิยา วา ปหิโต ปุริสสฺส สนฺติเก คจฺฉติ, ปุริเสน วา ปหิโต อิตฺถิยา สนฺติเก คจฺฉติ.
อิตฺถิยา ¶ วา ปุริสมตินฺติ ปุริสสฺส มตึ อิตฺถิยา อาโรเจติ.
ปุริสสฺส วา อิตฺถิมตินฺติ อิตฺถิยา มตึ ปุริสสฺส อาโรเจติ.
ชายตฺตเน วาติ ชายา ภวิสฺสสิ.
ชารตฺตเน วาติ ชารี ภวิสฺสสิ.
อนฺตมโส ตงฺขณิกายปีติ มุหุตฺติกา ภวิสฺสสิ ¶ .
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๓๐๓. ทส อิตฺถิโย – มาตุรกฺขิตา ปิตุรกฺขิตา มาตาปิตุรกฺขิตา ภาตุรกฺขิตา ภคินิรกฺขิตา าติรกฺขิตา โคตฺตรกฺขิตา ธมฺมรกฺขิตา สารกฺขา สปริทณฺฑา.
ทส ภริยาโย – ธนกฺกีตา ฉนฺทวาสินี โภควาสินี ปฏวาสินี โอทปตฺตกินี โอภฏจุมฺพฏา ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา มุหุตฺติกา.
๓๐๔. มาตุรกฺขิตา นาม มาตา รกฺขติ โคเปติ อิสฺสริยํ กาเรติ วสํ วตฺเตติ.
ปิตุรกฺขิตา ¶ นาม ปิตา รกฺขติ โคเปติ อิสฺสริยํ กาเรติ วสํ วตฺเตติ.
มาตาปิตุรกฺขิตา นาม มาตาปิตโร รกฺขนฺติ โคเปนฺติ อิสฺสริยํ กาเรนฺติ วสํ วตฺเตนฺติ.
ภาตุรกฺขิตา นาม ภาตา รกฺขติ โคเปติ อิสฺสริยํ กาเรติ วสํ วตฺเตติ.
ภคินิรกฺขิตา นาม ภคินี รกฺขติ โคเปติ อิสฺสริยํ กาเรติ วสํ วตฺเตติ.
าติรกฺขิตา ¶ นาม าตกา รกฺขนฺติ โคเปนฺติ อิสฺสริยํ กาเรนฺติ วสํ วตฺเตนฺติ.
โคตฺตรกฺขิตา นาม สโคตฺตา รกฺขนฺติ โคเปนฺติ อิสฺสริยํ กาเรนฺติ วสํ วตฺเตนฺติ.
ธมฺมรกฺขิตา นาม สหธมฺมิกา รกฺขนฺติ โคเปนฺติ อิสฺสริยํ กาเรนฺติ วสํ วตฺเตนฺติ.
สารกฺขา นาม คพฺเภปิ ปริคฺคหิตา โหติ – มยฺหํ เอสาติ. อนฺตมโส มาลาคุฬปริกฺขิตฺตาปิ.
สปริทณฺฑา นาม เกหิจิ ทณฺโฑ ปิโต โหติ – โย อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ คจฺฉติ เอตฺตโก ทณฺโฑติ.
ธนกฺกีตา ¶ ¶ นาม ธเนน กิณิตฺวา วาเสติ.
ฉนฺทวาสินี นาม ปิโย ปิยํ วาเสติ.
โภควาสินี นาม โภคํ ทตฺวา วาเสติ.
ปฏวาสินี นาม ปฏํ ทตฺวา วาเสติ.
โอทปตฺตกินี นาม อุทกปตฺตํ อามสิตฺวา วาเสติ.
โอภฏจุมฺพฏา นาม จุมฺพฏํ โอโรเปตฺวา วาเสติ.
ทาสี นาม ทาสี เจว โหติ ภริยา จ.
กมฺมการี นาม กมฺมการี เจว โหติ ภริยา จ.
ธชาหฏา นาม กรมรานีตา วุจฺจติ.
มุหุตฺติกา ¶ นาม ตงฺขณิกา วุจฺจติ.
๓๐๕. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตํ พฺรูหิ…เป… มาตาปิตุรกฺขิตํ พฺรูหิ… ภาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ… ภคินิรกฺขิตํ พฺรูหิ… าติรกฺขิตํ พฺรูหิ… โคตฺตรกฺขิตํ พฺรูหิ… ธมฺมรกฺขิตํ พฺรูหิ… สารกฺขํ พฺรูหิ… สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๐๖. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ¶ ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรอขตฺจ…เป…
มาตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ าติรกฺขิตฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ ธมฺมรกฺขิตฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ สารกฺขฺจ… มาตุรกฺขิตฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๐๗. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ…เป… ปิตุรกฺขิตฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ… ปิตุรกฺขิตฺจ าติรกฺขิตฺจ… ปิตุรกฺขิตฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ… ปิตุรกฺขิตฺจ ธมฺมรกฺขิตฺจ… ปิตุรกฺขิตฺจ สารกฺขฺจ… ปิตุรกฺขิตฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ¶ ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๐๘. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑฺจ มาตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑฺจ ปิตุรอขตฺจ…เป…
สปริทณฺฑฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ าติรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ ธมฺมรกฺขิตฺจ… สปริทณฺฑฺจ สารกฺขฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
เอวํ ทุมูลกมฺปิ ¶ ติมูลกมฺปิ ¶ ยาว นวมูลกํ กาตพฺพํ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๐๙. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ ¶ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ าติรกฺขิตฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ ธมฺมรกฺขิตฺจ สารกฺขฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธนกฺกีตาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๓๑๐. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี… ปฏวาสินี… โอทปตฺตกินี… โอภฏจุมฺพฏา… ทาสี จ ภริยา จ… กมฺมการี จ ภริยา จ… ธชาหฏา… มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตํ พฺรูหิ…เป… มาตาปิตุรกฺขิตํ พฺรูหิ… ภาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ… ภคินิรกฺขิตํ พฺรูหิ… าติรกฺขิตํ พฺรูหิ… โคตฺตรกฺขิตํ พฺรูหิ… ธมฺมรกฺขิตํ พฺรูหิ… สารกฺขํ พฺรูหิ… สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๑๑. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ¶ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ…เป… มาตุรกฺขิตฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๑๒. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ…เป… ปิตุรกฺขิตฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๑๓. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑฺจ มาตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ ¶ . ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ…เป… สปริทณฺฑฺจ สารกฺขฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกาทีนิปิ เอวเมว กาตพฺพานิ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๑๔. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ¶ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ าติรกฺขิตฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ ¶ ธมฺมรกฺขิตฺจ สารกฺขฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มุหุตฺติกาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
๓๑๕. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี… ปฏวาสินี… โอทปตฺตกินี… โอภฏจุมฺพฏา… ทาสี จ ภริยา จ… กมฺมการี จ ภริยา จ… ธชาหฏา… มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๑๖. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ โภควาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ ปฏวาสินี จ… ธนกฺกีตา จ โอทปตฺตกินี จ… ธนกฺกีตา จ โอภฏจุมฺพฏา จ… ธนกฺกีตา จ ทาสี จ ภริยา จ… ธนกฺกีตา จ กมฺมการี จ ภริยา จ… ธนกฺกีตา จ ธชาหฏา จ… ธนกฺกีตา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๑๗. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี ¶ จ มุหุตฺติกา จ… ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๑๘. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… มุหุตฺติกา จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกาทีนิปิ เอวเมว กาตพฺพานิ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๑๙. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มาตุรกฺขิตาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ ปิตุรกฺขิตํ…เป… มาตาปิตุรกฺขิตํ… ภาตุรกฺขิตํ… ภคินิรกฺขิตํ ¶ … าติรกฺขิตํ… โคตฺตรกฺขิตํ… ธมฺมรกฺขิตํ ¶ ¶ … สารกฺขํ… สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี, ปฏวาสินี, โอทปตฺตกินี, โอภฏจุมฺพฏา, ทาสี จ ภริยา จ, กมฺมการี จ ภริยา จ, ธชาหฏา, มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๒๐. ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ โภควาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี จ มุหุตฺติกา จ, ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ, มุหุตฺติกา ¶ จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกมฺปิ ติมูลกมฺปิ ยาว นวมูลกํ เอวเมว กาตพฺพํ.
อิทํ ทสมูลกํ.
๓๒๑. ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ สปริทณฺฑํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปริทณฺฑาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตํ พฺรูหิ – ‘โหหิ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอวํ อุภโตวฑฺฒกํ กาตพฺพํ.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ มาตุรกฺขิตฺจ ปิตุรกฺขิตฺจ มาตาปิตุรกฺขิตฺจ ภาตุรกฺขิตฺจ ภคินิรกฺขิตฺจ าติรกฺขิตฺจ โคตฺตรกฺขิตฺจ ธมฺมรกฺขิตฺจ สารกฺขฺจ สปริทณฺฑฺจ พฺรูหิ – ‘โหถ กิร อิตฺถนฺนามสฺส ภริยาโย ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อุภโตวฑฺฒกํ นิฏฺิตํ.
ปุริสสฺส ¶ มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… ปุริสสฺส ปิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… ปุริสสฺส มาตาปิตโร ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ…เป… ปุริสสฺส ภาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… ปุริสสฺส ภคินี ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… ปุริสสฺส าตกา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ…เป… ปุริสสฺส โคตฺตา ภิกฺขุํ ¶ ปหิณนฺติ…เป… ปุริสสฺส สหธมฺมิกา ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ…เป….
ปุริสสฺส เปยฺยาโล วิตฺถาเรตพฺโพ.
อุภโตวฑฺฒกํ ยถา ปุริมนโย ตเถว วิตฺถาเรตพฺพํ.
๓๒๒. มาตุรกฺขิตาย มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มาตุรกฺขิตาย มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี, ปฏวาสินี, โอทปตฺตกินี, โอภฏจุมฺพฏา, ทาสี จ ภริยา จ, กมฺมการี จ ภริยา จ, ธชาหฏา, มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๒๓. มาตุรกฺขิตาย ¶ มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ โภควาสินี จ, ธนกฺกีตา จ ¶ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๒๔. มาตุรกฺขิตาย มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี จ มุหุตฺติกา จ, ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๒๕. มาตุรกฺขิตาย มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… มุหุตฺติกา จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกมฺปิ ติมูลกมฺปิ ยาว นวมูลกํ เอวเมว กาตพฺพํ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๒๖. มาตุรกฺขิตาย ¶ ¶ มาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มาตุจกฺกํ นิฏฺิตํ.
ปิตุรกฺขิตาย ¶ ปิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… มาตาปิตุรกฺขิตาย มาตาปิตโร ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ… ภาตุรกฺขิตาย ภาตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… ภคินิรกฺขิตาย ภคินี ภิกฺขุํ ปหิณติ… าติรกฺขิตาย าตกา ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ… โคตฺตรกฺขิตาย โคตฺตา [สโคตฺตา (?)] ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ… ธมฺมรกฺขิตาย สหธมฺมิกา ภิกฺขุํ ปหิณนฺติ… สารกฺขาย เยน ปริคฺคหิตา โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ… สปริทณฺฑาย เยน ทณฺโฑ ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปริทณฺฑาย เยน ทณฺโฑ ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี… ปฏวาสินี… โอทปตฺตกินี… โอภฏจุมฺพฏา… ทาสี จ ภริยา จ… กมฺมการี จ ภริยา จ… ธชาหฏา… มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๒๗. สปริทณฺฑาย ¶ เยน ทณฺโฑ ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ โภควาสินี จ… ธนกฺกีตา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๒๘. สปริทณฺฑาย ¶ เยน ทณฺโฑ ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี จ มุหุตฺติกา จ… ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๒๙. สปริทณฺฑาย ¶ เยน ทณฺโฑ, ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… มุหุตฺติกา จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกมฺปิ ติมูลกมฺปิ ยาว นวมูลกํ เอวเมว กาตพฺพํ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๓๐. สปริทณฺฑาย ¶ เยน ทณฺโฑ ปิโต โหติ โส ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหตุ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทณฺฑปิตจกฺกํ นิฏฺิตํ.
มาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี… ปฏวาสินี… โอทปตฺตกินี… โอภฏจุมฺพฏา… ทาสี จ ภริยา จ… กมฺมการี จ ภริยา จ… ธชาหฏา… มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๓๑. มาตุรกฺขิตา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ¶ ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
มาตุรกฺขิตา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ โภควาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ ปฏวาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๓๒. มาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี จ มุหุตฺติกา จ… ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
มาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… มุหุตฺติกา จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกาทีนิปิ เอวเมว กาตพฺพานิ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๓๓. มาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อปรํ มาตุรกฺขิตาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
ปิตุรกฺขิตา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ…เป… มาตาปิตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… ภาตุรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… ภคินิรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… าติรกฺขิตา ¶ ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ… โคตฺตรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… ธมฺมรกฺขิตา ภิกฺขุํ ปหิณติ… สารกฺขา ภิกฺขุํ ปหิณติ… สปริทณฺฑา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สปริทณฺฑา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี…เป… โภควาสินี… ปฏวาสินี… โอทปตฺตกินี… โอภฏจุมฺพฏา… ทาสี จ ภริยา จ… กมฺมการี จ ภริยา จ… ธชาหฏา… มุหุตฺติกา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
นิกฺเขปปทานิ.
๓๓๔. สปริทณฺฑา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… ธนกฺกีตา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ขณฺฑจกฺกํ.
๓๓๕. สปริทณฺฑา ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ…เป… ฉนฺทวาสินี จ มุหุตฺติกา จ… ฉนฺทวาสินี จ ธนกฺกีตา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
พทฺธจกฺกํ มูลํ สํขิตฺตํ.
๓๓๖. สปริทณฺฑา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา มุหุตฺติกา จ ธนกฺกีตา ¶ จ…เป… มุหุตฺติกา จ ฉนฺทวาสินี จ…เป… มุหุตฺติกา จ ธชาหฏา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกมูลกํ นิฏฺิตํ.
ทุมูลกาทีนิปิ เอวเมว กาตพฺพานิ.
อิทํ ทสมูลกํ
๓๓๗. สปริทณฺฑา ¶ ภิกฺขุํ ปหิณติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ พฺรูหิ – ‘โหมิ อิตฺถนฺนามสฺส ภริยา ธนกฺกีตา จ ฉนฺทวาสินี จ โภควาสินี จ ปฏวาสินี จ โอทปตฺตกินี จ โอภฏจุมฺพฏา จ ทาสี จ ภริยา จ กมฺมการี จ ภริยา จ ธชาหฏา จ มุหุตฺติกา จา’’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อปรํ สปริทณฺฑาจกฺกํ นิฏฺิตํ.
สพฺพํ จกฺกเปยฺยาลํ นิฏฺิตํ.
๓๓๘. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ปฏิคฺคณฺหาติ ¶ วีมํสติ น ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ น ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. น ¶ ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ น ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น ปฏิคฺคณฺหาติ น วีมํสติ น ปจฺจาหรติ, อนาปตฺติ.
ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถา’’ติ. สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ สพฺเพ วีมํสนฺติ สพฺเพ ปจฺจาหรนฺติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถา’’ติ. สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ สพฺเพ วีมํสนฺติ เอกํ ปจฺจาหราเปนฺติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถา’’ติ. สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ, เอกํ วีมํสาเปตฺวา สพฺเพ ปจฺจาหรนฺติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส สมฺพหุเล ภิกฺขู อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉถ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสถา’’ติ. สพฺเพ ปฏิคฺคณฺหนฺติ, เอกํ วีมํสาเปตฺวา เอกํ ปจฺจาหราเปนฺติ, อาปตฺติ สพฺเพสํ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ¶ ภิกฺขุํ อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสา’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสา’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ วีมํสติ อนฺเตวาสึ ปจฺจาหราเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสา’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ อนฺเตวาสึ วีมํสาเปตฺวา อตฺตนา ปจฺจาหรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปุริโส ภิกฺขุํ อาณาเปติ ¶ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถิ วิมํสา’’ติ. ปฏิคฺคณฺหาติ อนฺเตวาสึ วีมํสาเปติ อนฺเตวาสี วีมํสิตฺวา พหิทฺธา ปจฺจาหรติ, อาปตฺติ อุภินฺนํ ถุลฺลจฺจยสฺส.
๓๓๙. คจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ, อาคจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
คจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ, อาคจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
คจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ, อาคจฺฉนฺโต สมฺปาเทติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
คจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ, อาคจฺฉนฺโต วิสํวาเทติ, อนาปตฺติ.
๓๔๐. อนาปตฺติ สงฺฆสฺส วา เจติยสฺส วา คิลานสฺส วา กรณีเยน คจฺฉติ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา
สุตฺตา ¶ มตา จ นิกฺขนฺตา, อนิตฺถี อิตฺถิปณฺฑกา;
กลหํ กตฺวาน สมฺโมทิ, สฺจริตฺตฺจ ปณฺฑเกติ.
วินีตวตฺถุ
๓๔๑. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ปุริโส อฺตรํ ภิกฺขุํ ¶ อาณาเปสิ – [อาณาเปติ (สฺยา. ก.)] ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสา’’ติ. โส คนฺตฺวา มนุสฺเส ปุจฺฉิ – ‘‘กหํ อิตฺถนฺนามา’’ติ? ‘‘สุตฺตา, ภนฺเต’’ติ. ตสฺส ¶ กุกฺกุจฺจํ ¶ อโหสิ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ, กจฺจิ นุ โข อหํ สงฺฆาทิเสสํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ปุริโส อฺตรํ ภิกฺขุํ อาณาเปสิ – ‘‘คจฺฉ, ภนฺเต, อิตฺถนฺนามํ อิตฺถึ วีมํสา’’ติ. โส คนฺตฺวา มนุสฺเส ปุจฺฉิ – ‘‘กหํ อิตฺถนฺนามา’’ติ? ‘‘มตา, ภนฺเต’’ติ…เป… ‘‘นิกฺขนฺตา, ภนฺเต’’ติ… ‘‘อนิตฺถี, ภนฺเต’’ติ… ‘‘อิตฺถิปณฺฑกา, ภนฺเต’’ติ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรา อิตฺถี สามิเกน สห ภณฺฑิตฺวา มาตุฆรํ อคมาสิ. กุลูปโก ภิกฺขุ สมฺโมทนียํ อกาสิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อลํวจนียา, ภิกฺขู’’ติ? ‘‘นาลํวจนียา, ภควา’’ติ. ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, นาลํวจนียายา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปณฺฑเก สฺจริตฺตํ สมาปชฺชิ. ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป… ‘‘อนาปตฺติ, ภิกฺขุ, สงฺฆาทิเสสสฺส; อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ.
สฺจริตฺตสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ปฺจมํ.
๖. กุฏิการสิกฺขาปทํ
๓๔๒. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน อาฬวกา ภิกฺขู สฺาจิกาโย กุฏิโย การาเปนฺติ อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย อปฺปมาณิกาโย. ตาโย น นิฏฺานํ คจฺฉนฺติ. เต ยาจนพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหรนฺติ – ‘‘ปุริสํ เทถ, ปุริสตฺถกรํ เทถ, โคณํ เทถ, สกฏํ เทถ, วาสึ เทถ, ปรสุํ เทถ, กุารึ เทถ, กุทาลํ เทถ, นิขาทนํ เทถ, วลฺลึ เทถ, เวฬุํ เทถ, มฺุชํ เทถ, ปพฺพชํ เทถ, ติณํ เทถ, มตฺติกํ เทถา’’ติ. มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา วิฺตฺติยา ภิกฺขู ทิสฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ ปลายนฺติปิ อฺเนปิ คจฺฉนฺติ อฺเนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารมฺปิ ถเกนฺติ, คาวิมฺปิ ทิสฺวา ปลายนฺติ ภิกฺขูติ ¶ มฺมานา.
อถ ¶ โข อายสฺมา มหากสฺสโป ราชคเห วสฺสํวุฏฺโ เยน อาฬวี เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน อาฬวี ตทวสริ. ตตฺร สุทํ อายสฺมา มหากสฺสโป อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว เจติเย. อถ โข อายสฺมา มหากสฺสโป ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย อาฬวึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. มนุสฺสา ¶ อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ ปสฺสิตฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ ปลายนฺติปิ อฺเนปิ คจฺฉนฺติ อฺเนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารมฺปิ ถเกนฺติ. อถ โข อายสฺมา มหากสฺสโป อาฬวิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ปุพฺพายํ, อาวุโส, อาฬวี สุภิกฺขา อโหสิ สุลภปิณฺฑา สุกรา อฺุเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ; เอตรหิ ปนายํ อาฬวี ทุพฺภิกฺขา ทุลฺลภปิณฺฑา, น สุกรา อฺุเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ. โก นุ โข, อาวุโส, เหตุ โก ปจฺจโย, เยนายํ อาฬวี ทุพฺภิกฺขา ทุลฺลภปิณฺฑา, น สุกรา อฺุเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุ’’นฺติ? อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต มหากสฺสปสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
๓๔๓. อถ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน อาฬวี เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน อาฬวี ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว เจติเย. อถ โข อายสฺมา มหากสฺสโป เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหากสฺสโป ¶ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อาฬวเก ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, สฺาจิกาโย กุฏิโย การาเปถ อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย อปฺปมาณิกาโย ¶ . ตาโย น นิฏฺานํ คจฺฉนฺติ. เต ตุมฺเห ยาจนพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหรถ – ‘ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ…เป… ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถา’ติ. มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา วิฺตฺติยา ภิกฺขู ทิสฺวา อุพฺพิชฺชนฺติปิ อุตฺตสนฺติปิ ปลายนฺติปิ อฺเนปิ คจฺฉนฺติ อฺเนปิ มุขํ กโรนฺติ ทฺวารมฺปิ ถเกนฺติ, คาวิมฺปิ ทิสฺวา ปลายนฺติ ภิกฺขูติ มฺมานา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, สํยาจิกาโย กุฏิโย การาเปสฺสถ อสฺสามิกาโย อตฺตุทฺเทสิกาโย อปฺปมาณิกาโย! ตาโย น ¶ นิฏฺานํ คจฺฉนฺติ. เต ตุมฺเห ยาจนพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหริสฺสถ – ‘ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถ…เป… ติณํ เทถ มตฺติกํ เทถา’ติ! เนตํ โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป…’’ วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
๓๔๔. ‘‘ภูตปุพฺพํ ¶ , ภิกฺขเว, ทฺเว ภาตโร อิสโย คงฺคํ นทึ อุปนิสฺสาย วิหรึสุ. อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ ¶ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยน กนิฏฺโ อิสิ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา กนิฏฺํ อิสึ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวา อฏฺาสิ. อถ โข, ภิกฺขเว, กนิฏฺโ อิสิ ตสฺส นาคสฺส ภยา กิโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต. อทฺทส โข, ภิกฺขเว, เชฏฺโ อิสิ กนิฏฺํ อิสึ กิสํ ลูขํ ทุพฺพณฺณํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตํ ธมนิสนฺถตคตฺตํ. ทิสฺวาน กนิฏฺํ อิสึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, โภ, กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต’’ติ? ‘‘อิธ, โภ, มณิกณฺโ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวา อฏฺาสิ. ตสฺสาหํ, โภ, นาคสฺส ภยา [ภยามฺหิ (สี.)] กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต’’ติ. ‘‘อิจฺฉสิ ปน ตฺวํ, โภ, ตสฺส นาคสฺส อนาคมน’’นฺติ? ‘‘อิจฺฉามหํ, โภ, ตสฺส นาคสฺส อนาคมน’’นฺติ. ‘‘อปิ ปน ตฺวํ, โภ, ตสฺส นาคสฺส กิฺจิ ปสฺสสี’’ติ? ‘‘ปสฺสามหํ, โภ, มณิมสฺส [มณิสฺส (สี. ก.)] กณฺเ ปิลนฺธน’’นฺติ. ‘‘เตน หิ ตฺวํ, โภ, ตํ นาคํ มณึ ยาจ – ‘มณึ เม, โภ, เทหิ; มณินา เม อตฺโถ’’’ติ.
อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยน กนิฏฺโ อิสิ เตนุปสงฺกมิ ¶ ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ ¶ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิตํ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺํ นาคราชานํ กนิฏฺโ อิสิ เอตทโวจ – ‘‘มณึ เม, โภ, เทหิ; มณินา เม อตฺโถ’’ติ. อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา – ‘ภิกฺขุ มณึ ยาจติ, ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถ’ติ ขิปฺปฺเว อคมาสิ. ทุติยมฺปิ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตริตฺวา เยน กนิฏฺโ อิสิ เตนุปสงฺกมิ. อทฺทส ¶ โข, ภิกฺขเว, กนิฏฺโ อิสิ มณิกณฺํ นาคราชานํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ. ทิสฺวาน มณิกณฺํ นาคราชานํ เอตทโวจ – ‘‘มณึ เม, โภ, เทหิ; มณินา เม อตฺโถ’’ติ. อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา – ‘‘ภิกฺขุ มณึ ยาจติ, ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถ’’ติ ตโตว ปฏินิวตฺติ. ตติยมฺปิ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา คงฺคํ นทึ อุตฺตรติ. อทฺทส โข, ภิกฺขเว, กนิฏฺโ อิสิ มณิกณฺํ นาคราชานํ คงฺคํ นทึ อุตฺตรนฺตํ. ทิสฺวาน มณิกณฺํ นาคราชานํ เอตทโวจ – ‘‘มณึ เม, โภ, เทหิ; มณินา เม อตฺโถ’’ติ. อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา กนิฏฺํ อิสึ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –
[ชา. ๑.๓.๗ มณิกณฺชาตเกปิ] ‘‘มมนฺนปานํ ¶ วิปุลํ อุฬารํ,
อุปฺปชฺชตีมสฺส มณิสฺส เหตุ;
ตํ เต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ;
น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺสํ.
[ชา. ๑.๓.๘ มณิกณฺชาตเกปิ] ‘‘สุสู ยถา สกฺขรโธตปาณี;
ตาเสสิ ¶ มํ เสลมายาจมาโน;
ตํ เต น ทสฺสํ อติยาจโกสิ;
น จาปิ เต อสฺสมมาคมิสฺส’’นฺติ.
อถ โข, ภิกฺขเว, มณิกณฺโ นาคราชา – ‘‘ภิกฺขุ มณึ ยาจติ, ภิกฺขุสฺส มณินา อตฺโถ’’ติ ปกฺกามิ. ตถา ปกฺกนฺโตว [ตทาปกฺกนฺโตว (ก.)] อโหสิ, น ปุน ปจฺจาคฺฉิ. อถ โข, ภิกฺขเว, กนิฏฺโ อิสิ ตสฺส นาคสฺส ทสฺสนียสฺส อทสฺสเนน ภิยฺโยโสมตฺตาย กิโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ, อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต. อทฺทส โข, ภิกฺขเว, เชฏฺโ อิสิ กนิฏฺํ อิสึ ภิยฺโยโสมตฺตาย กิสํ ลูขํ ทุพฺพณฺณํ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตํ ธมนิสนฺถตคตฺตํ. ทิสฺวาน กนิฏฺํ อิสึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, โภ, ภิยฺโยโสมตฺตาย กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ ¶ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต’’ติ? ‘‘ตสฺสาหํ, โภ, นาคสฺส ทสฺสนียสฺส อทสฺสเนน ภิยฺโยโสมตฺตาย กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต’’ติ. อถ โข, ภิกฺขเว, เชฏฺโ อิสิ กนิฏฺํ อิสึ คาถาย อชฺฌภาสิ –
[ชา. ๑.๓.๙ มณิกณฺชาตเกปิ] ‘‘น ¶ ตํ ยาเจ ยสฺส ปิยํ ชิคีเส,
วิเทสฺโส [เทสฺโส (สี.), เทสฺโส จ (สฺยา.)] โหติ อติยาจนาย;
นาโค ¶ มณึ ยาจิโต พฺราหฺมเณน;
อทสฺสนฺเว ตทชฺฌคมา’’ติ.
เตสฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อมนาปา ภวิสฺสติ ยาจนา อมนาปา วิฺตฺติ. กิมงฺคํ [กิมงฺค (สี.)] ปน มนุสฺสภูตานํ!
๓๔๕. ‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, อฺตโร ภิกฺขุ หิมวนฺตปสฺเส วิหรติ อฺตรสฺมึ วนสณฺเฑ. ตสฺส โข, ภิกฺขเว, วนสณฺฑสฺส อวิทูเร มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลลํ. อถ โข,
วาสาย อุปคจฺฉติ. อถ โข, ภิกฺขเว, โส ภิกฺขุ ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส สทฺเทน อุพฺพาฬฺโห เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ, ภิกฺขเว, ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ ¶ – ‘กจฺจิ, ภิกฺขุ, ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถน อทฺธานํ อาคโต? กุโต จ ตฺวํ, ภิกฺขุ, อาคจฺฉสี’ติ? ‘ขมนียํ, ภควา, ยาปนียํ, ภควา. อปฺปกิลมเถน จาหํ, ภนฺเต, อทฺธานํ อาคโต. อตฺถิ, ภนฺเต, หิมวนฺตปสฺเส มหาวนสณฺโฑ. ตสฺส โข ปน, ภนฺเต, วนสณฺฑสฺส อวิทูเร มหนฺตํ นินฺนํ ปลฺลลํ. อถ โข, ภนฺเต, มหาสกุณสงฺโฆ ตสฺมึ ปลฺลเล ทิวสํ โคจรํ จริตฺวา สายํ ตํ วนสณฺฑํ วาสาย อุปคจฺฉติ. ตโต อหํ, ภควา, อาคจฺฉามิ – ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส สทฺเทน อุพฺพาฬฺโห’ติ. ‘อิจฺฉสิ ปน ตฺวํ, ภิกฺขุ, ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส อนาคมน’นฺติ ¶ ? ‘อิจฺฉามหํ, ภควา, ตสฺส สกุณสงฺฆสฺส อนาคมน’นฺติ. ‘เตน หิ ตฺวํ, ภิกฺขุ, ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ วนสณฺฑํ อชฺโฌคาเหตฺวา รตฺติยา ปมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวหิ – สุณนฺตุ เม, โภนฺโต สกุณา, ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา, ปตฺเตน เม อตฺโถ. เอเกกํ เม, โภนฺโต, ปตฺตํ ททนฺตู’ติ. รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ… รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวหิ – ‘สุณนฺตุ ¶ เม, โภนฺโต สกุณา, ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา, ปตฺเตน เม อตฺโถ. เอเกกํ เม, โภนฺโต, ปตฺตํ ททนฺตู’ติ.
‘‘อถ ¶ โข, ภิกฺขเว, โส ภิกฺขุ ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ วนสณฺฑํ อชฺโฌคาเหตฺวา รตฺติยา ปมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวสิ – ‘สุณนฺตุ เม, โภนฺโต สกุณา, ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา, ปตฺเตน เม อตฺโถ. เอเกกํ เม, โภนฺโต, ปตฺตํ ททนฺตู’ติ. รตฺติยา มชฺฌิม ยามํ… รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ ติกฺขตฺตุํ สทฺทมนุสฺสาเวสิ – ‘สุณนฺตุ เม, โภนฺโต สกุณา, ยาวติกา อิมสฺมึ วนสณฺเฑ วาสํ อุปคตา, ปตฺเตน เม อตฺโถ. เอเกกํ เม, โภนฺโต, ปตฺตํ ททนฺตู’ติ. อถ โข, ภิกฺขเว, โส สกุณสงฺโฆ – ‘ภิกฺขุ ปตฺตํ ยาจติ ภิกฺขุสฺส ปตฺเตน อตฺโถ’ติ ตมฺหา วนสณฺฑา ปกฺกามิ. ตถา ปกฺกนฺโตว อโหสิ น ปุน ปจฺจาคฺฉิ. เตสฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อมนาปา ภวิสฺสติ ยาจนา อมนาปา วิฺตฺติ. กิมงฺคํ ปน มนุสฺสภูตานํ’’!
๓๔๖. ‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, รฏฺปาลสฺส กุลปุตฺตสฺส ปิตา รฏฺปาลํ กุลปุตฺตํ ¶ คาถาย อชฺฌภาสิ –
‘อปาหํ เต น ชานามิ, รฏฺปาล พหู ชนา;
[ชา. ๑.๗.๕๔] เต มํ สงฺคมฺม ยาจนฺติ, กสฺมา มํ ตฺวํ น ยาจสี’ติ.
[ชา. ๑.๗.๕๕] ‘ยาจโก อปฺปิโย โหติ, ยาจํ อททมปฺปิโย;
ตสฺมาหํ ตํ น ยาจามิ, มา เม วิเทสฺสนา อหู’ติ.
‘‘โส หิ นาม, ภิกฺขเว, รฏฺปาโล กุลปุตฺโต สกํ ปิตรํ เอวํ วกฺขติ. กิมงฺคํ ปน ชโน ชนํ!
๓๔๗. ‘‘คิหีนํ, ภิกฺขเว, ทุสฺสํหรานิ โภคานิ สมฺภตานิปิ ทุรกฺขิยานิ ¶ . ตตฺถ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, เอวํ ทุสฺสํหเรสุ โภเคสุ สมฺภเตสุปิ ทุรกฺขิเยสุ ยาจนพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหริสฺสถ – ‘ปุริสํ เทถ, ปุริสตฺถกรํ เทถ, โคณํ เทถ, สกฏํ เทถ, วาสึ เทถ, ปรสุํ เทถ, กุารึ เทถ, กุทาลํ เทถ, นิขาทนํ เทถ, วลฺลึ เทถ, เวฬุํ เทถ, มฺุชํ เทถ ¶ , ปพฺพชํ เทถ, ติณํ เทถ, มตฺติกํ เทถา’’ติ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๓๔๘. ‘‘สฺาจิกาย ปน ภิกฺขุนา กุฏึ การยมาเนน อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ ปมาณิกา กาเรตพฺพา. ตตฺริทํ ปมาณํ – ทีฆโส ทฺวาทส ¶ วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยา; ติริยํ สตฺตนฺตรา. ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนาย. เตหิ ภิกฺขูหิ วตฺถุ เทเสตพฺพํ ¶ – อนารมฺภํ [อนารพฺภํ (ก.)] สปริกฺกมนํ. สารมฺเภ [สารพฺเภ (ก.)] เจ ภิกฺขุ วตฺถุสฺมึ อปริกฺกมเน สฺาจิกาย กุฏึ กาเรยฺย, ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย วตฺถุเทสนาย, ปมาณํ วา อติกฺกาเมยฺย, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๓๔๙. สฺาจิกา นาม สยํ ยาจิตฺวา ปุริสมฺปิ ปุริสตฺถกรมฺปิ โคณมฺปิ สกฏมฺปิ วาสิมฺปิ ปรสุมฺปิ กุาริมฺปิ กุทาลมฺปิ นิขาทนมฺปิ วลฺลิมฺปิ เวฬุมฺปิ มฺุชมฺปิ ปพฺพชมฺปิ ติณมฺปิ มตฺติกมฺปิ.
กุฏิ นาม อุลฺลิตฺตา วา โหติ อวลิตฺตา วา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตา วา.
การยมาเนนาติ กโรนฺโต วา การาเปนฺโต วา.
อสฺสามิกนฺติ น อฺโ โกจิ สามิโก โหติ, อิตฺถี วา ปุริโส วา คหฏฺโ วา ปพฺพชิโต วา.
อตฺตุทฺเทสนฺติ อตฺตโน อตฺถาย.
ปมาณิกา กาเรตพฺพา. ตตฺริทํ ปมาณํ – ทีฆโส ทฺวาทส วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยาติ พาหิริเมน มาเนน.
ติริยํ สตฺตนฺตราติ อพฺภนฺตริเมน มาเนน.
ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนายาติ เตน กุฏิการเกน ภิกฺขุนา กุฏิวตฺถุํ โสเธตฺวา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ¶ อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, ภนฺเต, สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ กุฏิวตฺถุโอโลกนํ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ¶ ยาจิตพฺพา. สเจ ¶ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ, สพฺเพน สงฺเฆน โอโลเกตพฺพํ. โน เจ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ, เย ตตฺถ โหนฺติ ภิกฺขู พฺยตฺตา ปฏิพลา สารมฺภํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนํ ชานิตุํ เต ยาจิตฺวา สมฺมนฺนิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๕๐. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ กุฏิวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมฺมนฺเนยฺย อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ กุฏิวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมฺมนฺนติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส จ อิตฺถนฺนามสฺส จ ภิกฺขูนํ สมฺมุติ [สมฺมติ (สฺยา.)] อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมฺมตา สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ โอโลเกตุํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๓๕๑. เตหิ สมฺมเตหิ ภิกฺขูหิ ตตฺถ คนฺตฺวา กุฏิวตฺถุ โอโลเกตพฺพํ, สารมฺภํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนํ ชานิตพฺพํ. สเจ สารมฺภํ โหติ ¶ อปริกฺกมนํ, ‘มา อิธ กรี’ติ วตฺตพฺโพ. สเจ อนารมฺภํ โหติ สปริกฺกมนํ, สงฺฆสฺส อาโรเจตพฺพํ – ‘อนารมฺภํ สปริกฺกมน’นฺติ. เตน กุฏิการเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, ภนฺเต, สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ ¶ . โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ กุฏิวตฺถุเทสนํ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๕๒. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ กุฏิวตฺถุเทสนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ เทเสยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สฺาจิกาย กุฏึ กตฺตุกาโม อสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ กุฏิวตฺถุเทสนํ ยาจติ. สงฺโฆ ¶ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุํ เทเสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุสฺส เทสนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘เทสิตํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน กุฏิวตฺถุ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๓๕๓. สารมฺภํ นาม กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ, อุปจิกานํ วา อาสโย โหติ, อุนฺทุรานํ วา อาสโย โหติ, อหีนํ วา อาสโย โหติ, วิจฺฉิกานํ วา อาสโย โหติ, สตปทีนํ วา อาสโย โหติ, หตฺถีนํ ¶ วา อาสโย โหติ, อสฺสานํ วา อาสโย โหติ, สีหานํ วา อาสโย โหติ, พฺยคฺฆานํ วา อาสโย โหติ, ทีปีนํ วา อาสโย โหติ, อจฺฉานํ วา อาสโย โหติ, ตรจฺฉานํ วา อาสโย โหติ, เยสํ เกสฺจิ ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อาสโย โหติ, ปุพฺพณฺณนิสฺสิตํ วา โหติ, อปรณฺณนิสฺสิตํ วา โหติ, อพฺภาฆาตนิสฺสิตํ วา โหติ, อาฆาตนนิสฺสิตํ วา โหติ, สุสานนิสฺสิตํ วา โหติ, อุยฺยานนิสฺสิตํ วา โหติ, ราชวตฺถุนิสฺสิตํ วา โหติ, หตฺถิสาลานิสฺสิตํ วา โหติ, อสฺสสาลานิสฺสิตํ วา โหติ, พนฺธนาคารนิสฺสิตํ วา โหติ, ปานาคารนิสฺสิตํ วา โหติ, สูนนิสฺสิตํ วา โหติ, รจฺฉานิสฺสิตํ วา โหติ, จจฺจรนิสฺสิตํ วา โหติ, สภานิสฺสิตํ วา โหติ, สํสรณนิสฺสิตํ วา [สฺจรณนิสฺสิตํ วา (ก.)] โหติ. เอตํ สารมฺภํ นาม.
อปริกฺกมนํ นาม น สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน อนุปริคนฺตุํ สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ. เอตํ อปริกฺกมนํ นาม.
อนารมฺภํ ¶ นาม น กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ, น อุปจิกานํ วา อาสโย โหติ, น อุนฺทุรานํ วา อาสโย โหติ, น อหีนํ วา อาสโย โหติ, น วิจฺฉิกานํ วา อาสโย โหติ, น สตปทีนํ วา อาสโย โหติ…เป… น สํสรณนิสฺสิตํ วา โหติ. เอตํ อนารมฺภํ นาม.
สปริกฺกมนํ ¶ นาม สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน อนุปริคนฺตุํ, สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ. เอตํ สปริกฺกมนํ นาม.
สฺาจิกา นาม สยํ ยาจิตฺวา ปุริสมฺปิ ปุริสตฺถกรมฺปิ…เป… มตฺติกมฺปิ ¶ .
กุฏิ นาม อุลฺลิตฺตา วา โหติ วา อวลิตฺตา วา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตา วา.
กาเรยฺยาติ กโรติ วา การาเปติ วา.
ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย, วตฺถุเทสนาย ปมาณํ วา อติกฺกาเมยฺยาติ ตฺติทุติเยน กมฺเมน กุฏิวตฺถุํ น เทสาเปตฺวา, อายามโต วา วิตฺถารโต วา อนฺตมโส เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกาเมตฺวา กโรติ วา การาเปติ วา, ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ. เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๓๕๔. ภิกฺขุ ¶ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๕๕. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ ¶ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ ¶ กุฏึ กโรติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณาติกฺกนฺตํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณาติกฺกนฺตํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ¶ กุฏึ กโรติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณิกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณิกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ ปมาณิกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ.
ภิกฺขุ ¶ ¶ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ กุฏึ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๕๖. ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ ¶ , อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ ¶ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ.
ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๕๗. ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ¶ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ ¶ , อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส ¶ …เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๕๘. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุกา สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ¶ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ ¶ กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุกา สารมฺภา สปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จา’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุกา อนารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ สปริกฺกมนา จา’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุกา อนารมฺภา สปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา โหตู’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ เทสิตวตฺถุกา ¶ สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘อนารมฺภา จ โหตุ สปริกฺกมนา จา’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ ¶ กิร เม กยิรติ เทสิตวตฺถุกา สารมฺภา สปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘อนารมฺภา โหตู’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ เทสิตวตฺถุกา อนารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘สปริกฺกมนา โหตู’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา ¶ จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๕๙. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ ¶ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ ปมาณาติกฺกนฺตา สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จา’’ติ…เป… ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘ปมาณิกา โหตู’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ ปมาณิกา สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘อนารมฺภา จ โหตุ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘อนารมฺภา โหตู’’ติ…เป… ‘‘สปริกฺกมนา โหตู’’ติ…เป… อนาปตฺติ.
๓๖๐. ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุกา ปมาณาติกฺกนฺตา สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ ¶ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จา’’ติ…เป… ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จา’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา ¶ จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘กุฏิ กิร เม กยิรติ เทสิตวตฺถุกา ปมาณิกา สารมฺภา อปริกฺกมนา’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘อนารมฺภา จ โหตุ สปริกฺกมนา จา’’ติ…เป… ‘‘อนารมฺภา โหตู’’ติ…เป… ‘‘สปริกฺกมนา โหตู’’ติ…เป… อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา ¶ จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกาฏนํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘ปมาณิกา จ โหตุ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ¶ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ จตุนฺนํ ¶ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุกา จ โหตุ ปมาณิกา จ อนารมฺภา จ สปริกฺกมนา จา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ ¶ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๖๑. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ.
ภิกฺขุ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ ¶ อปริกฺกมนํ…เป… อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ…เป… อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ¶ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๖๒. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา ¶ . โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ ¶ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ สงฺฆาทิเสสานํ.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ¶ ปมาณิกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา สา กุฏิ อฺสฺส วา ทาตพฺพา ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพา. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกาฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ ปมาณิกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๖๓. อตฺตนา ¶ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อตฺตนา วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ [ปริโยสาวาเปติ (ก.)], อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปเรหิ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปเรหิ วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ [ปริโยสาวาเปติ (ก.)], อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๖๔. อนาปตฺติ เลเณ คุหาย ติณกุฏิกาย อฺสฺสตฺถาย วาสาคารํ เปตฺวา สพฺพตฺถ, อนาปตฺติ อุมฺมตฺตกสฺส อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
กุฏิการสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ฉฏฺํ.
๗. วิหารการสิกฺขาปทํ
๓๖๕. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต ฉนฺนสฺส อุปฏฺาโก คหปติ อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘วิหารวตฺถุํ, ภนฺเต, ชานาหิ อยฺยสฺส วิหารํ การาเปสฺสามี’’ติ. อถ โข อายสฺมา ฉนฺโน วิหารวตฺถุํ โสเธนฺโต อฺตรํ เจติยรุกฺขํ เฉทาเปสิ คามปูชิตํ นิคมปูชิตํ นครปูชิตํ ชนปทปูชิตํ รฏฺปูชิตํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา เจติยรุกฺขํ ¶ เฉทาเปสฺสนฺติ คามปูชิตํ ¶ นิคมปูชิตํ นครปูชิตํ ชนปทปูชิตํ รฏฺปูชิตํ! เอกินฺทฺริยํ สมณา สกฺยปุตฺติยา ชีวํ วิเหเนฺตี’’ [วิเหเสฺสนฺติ (กตฺถจิ)] ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน เจติยรุกฺขํ เฉทาเปสฺสติ คามปูชิตํ…เป… รฏฺปูชิต’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, ฉนฺน, เจติยรุกฺขํ เฉทาเปสิ คามปูชิตํ…เป… รฏฺปูชิต’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, เจติยรุกฺขํ เฉทาเปสฺสสิ คามปูชิตํ นิคมปูชิตํ นครปูชิตํ ชนปทปูชิตํ รฏฺปูชิตํ! ชีวสฺิโน หิ, โมฆปุริส, มนุสฺสา รุกฺขสฺมึ. เนตํ, โมฆปุริส ¶ , อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๓๖๖. ‘‘มหลฺลกํ ปน ภิกฺขุนา วิหารํ การยมาเนน สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนาย. เตหิ ภิกฺขูหิ วตฺถุ เทเสตพฺพํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ. สารมฺเภ เจ ภิกฺขุ วตฺถุสฺมึ อปริกฺกมเน มหลฺลกํ วิหารํ กาเรยฺย ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย วตฺถุเทสนาย, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๓๖๗. มหลฺลโก นาม วิหาโร สสฺสามิโก วุจฺจติ.
วิหาโร นาม อุลฺลิตฺโต วา โหติ อวลิตฺโต วา อุลฺลิตฺตาวลิตฺโต วา.
การยมาเนนาติ ¶ กโรนฺโต วา การาเปนฺโต วา.
สสฺสามิกนฺติ อฺโ โกจิ สามิโก โหติ อิตฺถี วา ปุริโส วา คหฏฺโ วา ปพฺพชิโต วา.
อตฺตุทฺเทสนฺติ อตฺตโน อตฺถาย.
ภิกฺขู อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนายาติ เตน วิหารการเกน ภิกฺขุนา วิหารวตฺถุํ โสเธตฺวา สงฺฆํ ¶ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, ภนฺเต, มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ วิหารวตฺถุโอโลกนํ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. สเจ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ สพฺเพน สงฺเฆน โอโลเกตพฺพํ. โน เจ สพฺโพ สงฺโฆ อุสฺสหติ วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ, เย ตตฺถ โหนฺติ ภิกฺขู พฺยตฺตา ปฏิพลา สารมฺภํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ ¶ อปริกฺกมนํ ชานิตุํ เต ยาจิตฺวา สมฺมนฺนิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๖๘. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ วิหารวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขุ สมฺมนฺเนยฺย อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ วิหารวตฺถุโอโลกนํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมฺมนฺนติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส จ อิตฺถนฺนามสฺส จ ภิกฺขูนํ สมฺมุติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมฺมตา สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ โอโลเกตุํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๓๖๙. เตหิ ¶ สมฺมเตหิ ภิกฺขูหิ ตตฺถ คนฺตฺวา วิหารวตฺถุ โอโลเกตพฺพํ; สารมฺภํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนํ ชานิตพฺพํ. สเจ สารมฺภํ โหติ อปริกฺกมนํ, ‘มายิธ กรี’ติ วตฺตพฺโพ. สเจ อนารมฺภํ โหติ สปริกฺกมนํ, สงฺฆสฺส อาโรเจตพฺพํ – ‘อนารมฺภํ สปริกฺกมน’นฺติ ¶ . เตน วิหารการเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, ภนฺเต, มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ ¶ . โสหํ, ภนฺเต, สงฺฆํ วิหารวตฺถุเทสนํ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๗๐. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ วิหารวตฺถุเทสนํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ เทเสยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ มหลฺลกํ วิหารํ กตฺตุกาโม สสฺสามิกํ อตฺตุทฺเทสํ. โส สงฺฆํ วิหารวตฺถุเทสนํ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ เทเสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุสฺส เทสนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘เทสิตํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน วิหารวตฺถุํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๓๗๑. สารมฺภํ นาม กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ, อุปจิกานํ วา อาสโย โหติ, อุนฺทูรานํ วา…เป… อหีนํ วา วิจฺฉิกานํ วา สตปทีนํ วา หตฺถีนํ วา อสฺสานํ วา สีหานํ วา พฺยคฺฆานํ วา ทีปีนํ ¶ วา อจฺฉานํ วา ตรจฺฉานํ วา อาสโย โหติ, เยสํ เกสฺจิ ติรจฺฉานคตานํ ปาณานํ อาสโย โหติ, ปุพฺพณฺณนิสฺสิตํ วา โหติ, อปรณฺณนิสฺสิตํ วา โหติ, อพฺภาฆาตนิสฺสิตํ วา โหติ, อาฆาตนนิสฺสิตํ วา โหติ, สุสานนิสฺสิตํ วา โหติ, อุยฺยานนิสฺสิตํ วา โหติ, ราชวตฺถุนิสฺสิตํ วา โหติ, หตฺถิสาลานิสฺสิตํ วา โหติ, อสฺสสาลานิสฺสิตํ วา โหติ, พนฺธนาคารนิสฺสิตํ วา โหติ, ปานาคารนิสฺสิตํ ¶ วา โหติ, สูนนิสฺสิตํ วา โหติ, รจฺฉานิสฺสิตํ วา โหติ, จจฺจรนิสฺสิตํ วา โหติ, สภานิสฺสิตํ วา โหติ, สํสรณนิสฺสิตํ วา โหติ. เอตํ สารมฺภํ นาม.
อปริกฺกมนํ นาม น สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน อนุปริคนฺตุํ, สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ. เอตํ อปริกฺกมนํ นาม.
อนารมฺภํ ¶ นาม น กิปิลฺลิกานํ วา อาสโย โหติ…เป… น สํสรณนิสฺสิตํ วา โหติ. เอตํ อนารมฺภํ นาม.
สปริกฺกมนํ นาม สกฺกา โหติ ยถายุตฺเตน สกเฏน อนุปริคนฺตุํ, สมนฺตา นิสฺเสณิยา อนุปริคนฺตุํ. เอตํ สปริกฺกมนํ นาม.
มหลฺลโก นาม วิหาโร สสฺสามิโก วุจฺจติ.
วิหาโร นาม อุลฺลิตฺโต วา โหติ อวลิตฺโต วา อุลฺลิตฺตาวลิตฺโต วา.
กาเรยฺยาติ กโรติ วา การาเปติ วา.
ภิกฺขู วา อนภิเนยฺย วตฺถุเทสนายาติ ตฺติทุติเยน กมฺเมน วิหารวตฺถุํ น เทสาเปตฺวา กโรติ วา การาเปติ วา, ปโยเค ¶ ทุกฺกฏํ. เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ¶ . ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ – ‘สงฺฆาทิเสโส’ติ.
๓๗๒. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภิกฺขุ วิหารํ กโรติ เทสิตวตฺถุกํ อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๗๓. ภิกฺขุ ¶ ¶ สมาทิสติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ ¶ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๗๔. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. น จ สมาทิสติ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๗๕. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘วิหาโร กิร เม กยิรติ อเทสิตวตฺถุโก สารมฺโภ อปริกฺกมโน’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ ¶ …เป… ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จา’’ติ…เป… ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ สปริกฺกมโน จา’’ติ ¶ ¶ …เป… ‘‘เทสิตวตฺถุโก โหตู’’ติ. โน เจ สามํ วา คจฺเฉยฺย ทูตํ วา ปหิเณยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส สุณาติ – ‘‘วิหาโร กิร เม กยิรติ เทสิตวตฺถุโก สารมฺโภ อปริกฺกมโน’’ติ. เตน ภิกฺขุนา สามํ วา คนฺตพฺพํ ทูโต วา ปาเหตพฺโพ – ‘‘อนารมฺโภ จ โหตุ สปริกฺกมโน จา’’ติ…เป… ‘‘อนารมฺโภ โหตู’’ติ ‘‘สปริกฺกมโน โหตู’’ติ, อนาปตฺติ.
๓๗๖. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส.
ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. สมาทิสติ จ – ‘‘เทสิตวตฺถุโก จ โหตุ อนารมฺโภ จ สปริกฺกมโน จา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ ¶ , อาปตฺติ การุกานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ การุกานํ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๗๗. ภิกฺขุ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา โส วิหาโร อฺสฺส วา ทาตพฺโพ ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺโพ. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ¶ ¶ สมาทิสิตฺวา ปกฺกมติ – ‘‘วิหารํ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส วิหารํ กโรนฺติ เทสิตวตฺถุกํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. โส เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉติ, เตน ภิกฺขุนา โส วิหาโร อฺสฺส วา ทาตพฺโพ ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺโพ. โน เจ อฺสฺส วา ทเทยฺย ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาเรยฺย, อาปตฺติ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานํ…เป… สารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ อปริกฺกมนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป… อนารมฺภํ สปริกฺกมนํ, อนาปตฺติ.
๓๗๘. อตฺตนา วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ¶ .
อตฺตนา วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปเรหิ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปเรหิ วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๗๙. อนาปตฺติ เลเณ คุหาย ติณกุฏิกาย อฺสฺสตฺถาย วาสาคารํ เปตฺวา สพฺพตฺถ. อนาปตฺติ อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
วิหารการสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ สตฺตมํ.
๘. ทุฏฺโทสสิกฺขาปทํ
๓๘๐. [อิทํ วตฺถุ จูฬว. ๑๘๙] เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมตา ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ โหติ. ยํ กิฺจิ [ยฺจ กิฺจิ (สี. ก.)] สาวเกน ปตฺตพฺพํ สพฺพํ เตน อนุปฺปตฺตํ โหติ. นตฺถิ จสฺส กิฺจิ อุตฺตริ กรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย. อถ โข อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ. ยํ กิฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ สพฺพํ มยา อนุปฺปตฺตํ. นตฺถิ จ เม กิฺจิ ¶ อุตฺตริ กรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย. กินฺนุ โข อหํ สงฺฆสฺส เวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย’’นฺติ?
อถ โข อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ยํนูนาหํ สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปยฺยํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิเสยฺย’’นฺติ. อถ โข อายสฺมา ¶ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ, ยํ กิฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, สพฺพํ มยา อนุปตฺตํ, นตฺถิ ¶ จ เม กิฺจิ อุตฺตริ กรณียํ, กตสฺส วา ปติจโย, กึ นุ โข อหํ สงฺฆสฺส เวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย’’นฺติ. ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต, เอตทโหสิ ยํนูนาหํ ‘‘สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปยฺยํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิเสยฺยนฺติ. อิจฺฉามหํ, ภนฺเต, สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปตุํ ภตฺตานิ จ อุทฺทิสิตุ’’นฺติ. ‘‘สาธุ สาธุ, ทพฺพ. เตน หิ ตฺวํ, ทพฺพ, สงฺฆสฺส เสนาสนฺจ ปฺเปหิ ภตฺตานิ จ อุทฺทิสา’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ สมฺมนฺนตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺโพ. ปมํ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ยาจิตพฺโพ. ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๘๑. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ ¶ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เสนาสนปฺาปกฺจ ภตฺตุทฺเทสกฺจ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส เสนาสนปฺาปกสฺส จ ภตฺตุทฺเทสกสฺส จ สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมฺมโต สงฺเฆน อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เสนาสนปฺาปโก จ ภตฺตุทฺเทสโก จ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี ¶ , เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๓๘๒. สมฺมโต ¶ จ ปนายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สภาคานํ ภิกฺขูนํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ. เย เต ภิกฺขู สุตฺตนฺติกา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ¶ ปฺเปติ – ‘‘เต อฺมฺํ สุตฺตนฺตํ สงฺคายิสฺสนฺตี’’ติ. เย เต ภิกฺขู วินยธรา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – ‘‘เต อฺมฺํ วินยํ วินิจฺฉินิสฺสนฺตี’’ติ [วินิจฺฉิสฺสนฺตีติ (ก.)]. เย เต ภิกฺขู ธมฺมกถิกา เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – ‘‘เต อฺมฺํ ธมฺมํ สากจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ. เย เต ภิกฺขู ฌายิโน เตสํ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – ‘‘เต อฺมฺํ น พฺยาพาธิสฺสนฺตี’’ติ [น พฺยาพาหิสฺสนฺตีติ (ก.)]. เย เต ภิกฺขู ติรจฺฉานกถิกา กายทฬฺหิพหุลา [กายทฑฺฒิพหุลา (สี.)] วิหรนฺติ เตสมฺปิ เอกชฺฌํ เสนาสนํ ปฺเปติ – ‘‘อิมายปิเม อายสฺมนฺโต รติยา อจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ. เยปิ เต ภิกฺขู วิกาเล อาคจฺฉนฺติ เตสมฺปิ เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา เตเนว อาโลเกน เสนาสนํ ปฺเปติ. อปิสุ ภิกฺขู สฺจิจฺจ วิกาเล อาคจฺฉนฺติ – ‘‘มยํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส อิทฺธิปาฏิหาริยํ ปสฺสิสฺสามา’’ติ.
เต อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส ทพฺพ, เสนาสนํ ปฺเปหี’’ติ. เต อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ วเทติ – ‘‘กตฺถายสฺมนฺตา ¶ อิจฺฉนฺติ, กตฺถ ปฺเปมี’’ติ? เต สฺจิจฺจ ทูเร อปทิสนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส ทพฺพ, คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, โจรปปาเต เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, อิสิคิลิปสฺเส กาฬสิลายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, เวภารปสฺเส สตฺตปณฺณิคุหายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, สีตวเน สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเร เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, โคตมกกนฺทรายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตินฺทุกกนฺทรายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตโปทกนฺทรายํ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ตโปทาราเม เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, ชีวกมฺพวเน ¶ เสนาสนํ ปฺเปหิ. อมฺหากํ, อาวุโส, มทฺทกุจฺฉิสฺมึ มิคทาเย เสนาสนํ ปฺเปหี’’ติ.
เตสํ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา องฺคุลิยา ชลมานาย ปุรโต ปุรโต คจฺฉติ. เตปิ เตเนว อาโลเกน อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต คจฺฉนฺติ. เตสํ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ เสนาสนํ ปฺเปติ – ‘‘อยํ มฺโจ, อิทํ ปีํ, อยํ ภิสิ, อิทํ พิมฺโพหนํ, อิทํ วจฺจฏฺานํ, อิทํ ปสฺสาวฏฺานํ ¶ , อิทํ ปานียํ, อิทํ ปริโภชนียํ, อยํ ¶ กตฺตรทณฺโฑ, อิทํ สงฺฆสฺส กติกสณฺานํ, อิมํ กาลํ ปวิสิตพฺพํ, อิมํ กาลํ ¶ นิกฺขมิตพฺพ’’นฺติ. เตสํ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ เสนาสนํ ปฺเปตฺวา ปุนเทว เวฬุวนํ ปจฺจาคจฺฉติ.
๓๘๓. เตน โข ปน สมเยน เมตฺติยภูมชกา [ภุมฺมชกา (สี. สฺยา.)] ภิกฺขู นวกา เจว โหนฺติ อปฺปปฺุา จ. ยานิ สงฺฆสฺส ลามกานิ เสนาสนานิ ตานิ เตสํ ปาปุณนฺติ ลามกานิ จ ภตฺตานิ. เตน โข ปน สมเยน ราชคเห มนุสฺสา อิจฺฉนฺติ เถรานํ ภิกฺขูนํ อภิสงฺขาริกํ ปิณฺฑปาตํ ทาตุํ สปฺปิมฺปิ เตลมฺปิ อุตฺตริภงฺคมฺปิ. เมตฺติยภูมชกานํ ปน ภิกฺขูนํ ปากติกํ เทนฺติ ยถารนฺธํ กณาชกํ พิลงฺคทุติยํ. เต ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺตา เถเร ภิกฺขู ปุจฺฉนฺติ – ‘‘ตุมฺหากํ, อาวุโส, ภตฺตคฺเค กึ อโหสิ? ตุมฺหากํ, อาวุโส, ภตฺตคฺเค กึ อโหสี’’ติ? เอกจฺเจ เถรา เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส, สปฺปิ อโหสิ เตลํ อโหสิ อุตฺตริภงฺคํ อโหสี’’ติ. เมตฺติยภูมชกา ปน ภิกฺขู เอวํ วทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ, อาวุโส, น กิฺจิ อโหสิ, ปากติกํ ยถารนฺธํ กณาชกํ พิลงฺคทุติย’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน กลฺยาณภตฺติโก คหปติ สงฺฆสฺส จตุกฺกภตฺตํ เทติ นิจฺจภตฺตํ. โส ภตฺตคฺเค สปุตฺตทาโร อุปติฏฺิตฺวา ปริวิสติ ¶ . อฺเ โอทเนน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ สูเปน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ เตเลน ปุจฺฉนฺติ, อฺเ อุตฺตริภงฺเคน ปุจฺฉนฺติ. เตน โข ปน สมเยน กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ภตฺตํ สฺวาตนาย เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ อุทฺทิฏฺํ โหติ. อถ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อารามํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. โส เยนายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข กลฺยาณภตฺติกํ คหปตึ ¶ อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อายสฺมตา ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กสฺส, ภนฺเต, อมฺหากํ ฆเร สฺวาตนาย ภตฺตํ อุทฺทิฏฺ’’นฺติ? ‘‘เมตฺติยภูมชกานํ โข, คหปติ, ภิกฺขูนํ ตุมฺหากํ ¶ ฆเร สฺวาตนาย ภตฺตํ อุทฺทิฏฺ’’นฺติ. อถ โข กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อนตฺตมโน อโหสิ – ‘‘กถฺหิ นาม ปาปภิกฺขู อมฺหากํ ฆเร ภฺุชิสฺสนฺตี’’ติ! ฆรํ คนฺตฺวา ทาสึ อาณาเปสิ – ‘‘เย, เช, สฺเว ภตฺติกา อาคจฺฉนฺติ เต โกฏฺเก อาสนํ ปฺเปตฺวา กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน ปริวิสา’’ติ. ‘‘เอวํ อยฺยา’’ติ โข สา ทาสี กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ปจฺจสฺโสสิ.
อถ ¶ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู – ‘‘หิยฺโย โข, อาวุโส, อมฺหากํ กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน ฆเร ¶ ภตฺตํ อุทฺทิฏฺํ, สฺเว อมฺเห กลฺยาณภตฺติโก คหปติ สปุตฺตทาโร อุปติฏฺิตฺวา ปริวิสิสฺสติ; อฺเ โอทเนน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ สูเปน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ เตเลน ปุจฺฉิสฺสนฺติ, อฺเ อุตฺตริภงฺเคน ปุจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ. เต เตเนว โสมนสฺเสน น จิตฺตรูปํ รตฺติยา สุปึสุ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เยน กลฺยาณภตฺติกสฺส คหปติโน นิเวสนํ เตนุปสงฺกมึสุ. อทฺทสา โข สา ทาสี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู ทูรโตว อาคจฺฉนฺเต. ทิสฺวาน โกฏฺเก อาสนํ ปฺเปตฺวา เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘นิสีทถ, ภนฺเต’’ติ. อถ โข เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘นิสฺสํสยํ โข น ตาว ภตฺตํ สิทฺธํ ภวิสฺสติ! ยถา [ยาว (สี.)] มยํ โกฏฺเก นิสีเทยฺยามา’’ติ [นิสีทาปีเยยฺยามาติ (สี.), นิสีทาปียามาติ (สฺยา.)]. อถ โข สา ทาสี กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน อุปคจฺฉิ – ‘‘ภฺุชถ, ภนฺเต’’ติ. ‘‘มยํ โข, ภคินิ, นิจฺจภตฺติกา’’ติ. ‘‘ชานามิ อยฺยา นิจฺจภตฺติกาตฺถ. อปิจาหํ หิยฺโยว คหปตินา อาณตฺตา – ‘เย, เช, สฺเว ภตฺติกา อาคจฺฉนฺติ เต โกฏฺเก อาสนํ ปฺเปตฺวา กณาชเกน พิลงฺคทุติเยน ปริวิสา’ติ. ภฺุชถ, ภนฺเต’’ติ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู – ‘‘หิยฺโย โข, อาวุโส, กลฺยาณภตฺติโก คหปติ อารามํ อคมาสิ ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส สนฺติเก. นิสฺสํสยํ โข มยํ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน คหปติโน อนฺตเร [สนฺติเก (สฺยา. กํ. ก.)] ปริภินฺนา’’ติ. เต เตเนว โทมนสฺเสน ¶ น จิตฺตรูปํ ภฺุชึสุ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู ปจฺฉาภตฺตํ ¶ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺตา อารามํ คนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิสาเมตฺวา พหารามโกฏฺเก สงฺฆาฏิปลฺลตฺถิกาย นิสีทึสุ ตุณฺหีภูตา มงฺกุภูตา ปตฺตกฺขนฺธา อโธมุขา ปชฺฌายนฺตา อปฺปฏิภานา.
อถ ¶ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เยน เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘วนฺทามิ, อยฺยา’’ติ. เอวํ วุตฺเต เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปึสุ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ตติยมฺปิ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘วนฺทามิ, อยฺยา’’ติ. ตติยมฺปิ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู นาลปึสุ. ‘‘กฺยาหํ อยฺยานํ อปรชฺฌามิ? กิสฺส มํ อยฺยา นาลปนฺตี’’ติ? ‘‘ตถา หิ ปน ตฺวํ, ภคินิ, อมฺเห ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน วิเหียมาเน อชฺฌุเปกฺขสี’’ติ? ‘‘กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมี’’ติ? ‘‘สเจ โข ตฺวํ, ภคินิ, อิจฺเฉยฺยาสิ อชฺเชว ภควา ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาสาเปยฺยา’’ติ. ‘‘กฺยาหํ, อยฺยา, กโรมิ, กึ มยา สกฺกา กาตุ’’นฺติ? ‘‘เอหิ ตฺวํ, ภคินิ, เยน ภควา เตนุปสงฺกม; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ เอวํ วเทหิ – ‘อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ. ¶ ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา สอุปทฺทวา. ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ [ปวาตํ (สี. สฺยา.)]. อุทกํ มฺเ อาทิตฺตํ. อยฺเยนมฺหิ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ทูสิตา’’’ติ. ‘‘เอวํ, อยฺยา’’ติ โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี เมตฺติยภูมชกานํ ภิกฺขูนํ ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ¶ เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิตา โข เมตฺติยา ภิกฺขุนี ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิทํ, ภนฺเต, นจฺฉนฺนํ นปฺปติรูปํ. ยายํ, ภนฺเต, ทิสา อภยา อนีติกา อนุปทฺทวา สายํ ทิสา สภยา สอีติกา สอุปทฺทวา. ยโต นิวาตํ ตโต สวาตํ. อุทกํ มฺเ อาทิตฺตํ! อยฺเยนมฺหิ ทพฺเพน มลฺลปุตฺเตน ทูสิตา’’ติ.
๓๘๔. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ ภิกฺขุนี อาหา’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา…เป… ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถายํ ภิกฺขุนี อาหา’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ‘‘น โข, ทพฺพ, ทพฺพา เอวํ นิพฺเพเนฺติ. สเจ ตยา กตํ กตนฺติ วเทหิ, สเจ ตยา อกตํ อกตนฺติ วเทหี’’ติ. ‘‘ยโต อหํ, ภนฺเต, ชาโต นาภิชานามิ สุปินนฺเตนปิ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตา, ปเคว ชาคโร’’ติ! อถ ¶ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสถ ¶ . อิเม จ ภิกฺขู อนุยฺุชถา’’ติ. อิทํ วตฺวา ภควา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปาวิสิ.
อถ โข เต ภิกฺขู เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสสุํ. อถ โข เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู เต ภิกฺขู เอตทโวจุํ – ‘‘มาวุโส, เมตฺติยํ ภิกฺขุนึ นาเสถ. น สา กิฺจิ อปรชฺฌติ. อมฺเหหิ สา อุสฺสาหิตา กุปิเตหิ อนตฺตมเนหิ จาวนาธิปฺปาเยหี’’ติ. ‘‘กึ ¶ ปน ตุมฺเห, อาวุโส, อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสถา’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ¶ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๓๘๕. โย ปน ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ทุฏฺโ โทโส อปฺปตีโต อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสยฺย – ‘อปฺเปว นาม นํ อิมมฺหา พฺรหฺมจริยา จาเวยฺย’นฺติ, ตโต อปเรน สมเยน สมนุคฺคาหียมาโน วา อสมนุคฺคาหียมาโน วา อมูลกฺเจว ตํ อธิกรณํ โหติ ภิกฺขุ จ โทสํ ปติฏฺาติ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๓๘๖. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
ภิกฺขุนฺติ อฺํ ภิกฺขุํ.
ทุฏฺโ โทโสติ กุปิโต อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ อาหตจิตฺโต ขิลชาโต.
อปฺปตีโตติ ¶ เตน จ โกเปน เตน จ โทเสน ตาย จ อนตฺตมนตาย ตาย จ อนภิรทฺธิยา อปฺปตีโต โหติ.
อมูลกํ ¶ นาม อทิฏฺํ อสุตํ อปริสงฺกิตํ.
ปาราชิเกน ธมฺเมนาติ จตุนฺนํ อฺตเรน.
อนุทฺธํเสยฺยาติ โจเทติ วา โจทาเปติ วา.
อปฺเปว นาม นํ อิมมฺหา พฺรหฺมจริยา จาเวยฺยนฺติ ภิกฺขุภาวา ¶ จาเวยฺยํ, สมณธมฺมา จาเวยฺยํ, สีลกฺขนฺธา จาเวยฺยํ, ตโปคุณา จาเวยฺยํ.
ตโต ¶ อปเรน สมเยนาติ ยสฺมึ ขเณ อนุทฺธํสิโต โหติ ตํ ขณํ ตํ ลยํ ตํ มุหุตฺตํ วีติวตฺเต.
สมนุคฺคาหียมาโนติ เยน วตฺถุนา อนุทฺธํสิโต โหติ ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ สมนุคฺคาหียมาโน.
อสมนุคฺคาหียมาโนติ น เกนจิ วุจฺจมาโน.
อธิกรณํ นาม จตฺตาริ อธิกรณานิ – วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ.
ภิกฺขุ จ โทสํ ปติฏฺาตีติ ตุจฺฉกํ มยา ภณิตํ, มุสา มยา ภณิตํ, อภูตํ มยา ภณิตํ, อชานนฺเตน มยา ภณิตํ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๓๘๗. อทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ทิฏฺโ มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อสุตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘สุโต มยา, ปาราชิกํ ¶ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อปริสงฺกิตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ปริสงฺกิโต มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อทิฏฺสฺส ¶ ¶ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ทิฏฺโ มยา สุโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ทิฏฺโ มยา ปริสงฺกิโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ทิฏฺโ มยา สุโต จ ปริสงฺกิโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อสุตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘สุโต มยา ปริสงฺกิโต จ…เป… สุโต มยา ทิฏฺโ จ…เป… ¶ สุโต มยา ปริสงฺกิโต จ ทิฏฺโ จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อปริสงฺกิตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ปริสงฺกิโต มยา ทิฏฺโ จ…เป… ปริสงฺกิโต มยา สุโต จ…เป… ปริสงฺกิโต มยา ทิฏฺโ จ สุโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทิฏฺสฺส ¶ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘สุโต มยา ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ปริสงฺกิโต มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ’’…เป… ‘‘สุโต มยา ปริสงฺกิโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุตสฺส ¶ โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ปริสงฺกิโต มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ…เป… ¶ ทิฏฺโ มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ…เป… ปริสงฺกิโต มยา ทิฏฺโ จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปริสงฺกิตสฺส ¶ โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ทิฏฺโ มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ…เป… สุโต มยา, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ…เป… ทิฏฺโ มยา สุโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ทิฏฺเ เวมติโก ทิฏฺํ โน กปฺเปติ ทิฏฺํ นสฺสรติ ทิฏฺํ ปมุฏฺโ โหติ…เป… สุเต เวมติโก สุตํ โน กปฺเปติ สุตํ นสฺสรติ สุตํ ปมุฏฺโ โหติ…เป… ปริสงฺกิเต เวมติโก ปริสงฺกิตํ โน ¶ กปฺเปติ ปริสงฺกิตํ นสฺสรติ ปริสงฺกิตํ ปมุฏฺโ โหติ. ตฺเจ โจเทติ – ‘‘ปริสงฺกิโต มยา ทิฏฺโ จ…เป… ปริสงฺกิโต มยา สุโต จ…เป… ปริสงฺกิโต มยา ทิฏฺโ จ สุโต จ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๘๘. อทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ทิฏฺโสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อสุตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ…เป… อปริสงฺกิตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
อทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ทิฏฺโสิ สุโตสิ…เป… ¶ ทิฏฺโสิ ปริสงฺกิโตสิ…เป… ทิฏฺโสิ สุโตสิ ปริสงฺกิโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ ¶ อชฺฌาปนฺโนสิ’’…เป… อสุตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ…เป… อปริสงฺกิตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ, ทิฏฺโสิ…เป… ปริสงฺกิโตสิ, สุโตสิ…เป… ปริสงฺกิโตสิ, ทิฏฺโสิ, สุโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทิฏฺสฺส ¶ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘สุโตสิ’’…เป… ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ’’…เป… ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘สุโตสิ, ปริสงฺกิโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ…เป… ปริสงฺกิตสฺส โหติ – ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน’’ติ. ตฺเจ ‘‘ทิฏฺโสิ’’…เป… ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘สุโตสิ’’…เป… ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ทิฏฺโสิ, สุโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ทิฏฺสฺส โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. ทิฏฺเ เวมติโก ทิฏฺํ โน กปฺเปติ ทิฏฺํ นสฺสรติ ทิฏฺํ ปมุฏฺโ โหติ…เป… สุเต ¶ เวมติโก สุตํ โน กปฺเปติ สุตํ นสฺสรติ สุตํ ปมุฏฺโ โหติ…เป… ปริสงฺกิเต เวมติโก ปริสงฺกิตํ โน กปฺเปติ ปริสงฺกิตํ นสฺสรติ ปริสงฺกิตํ ปมุฏฺโ โหติ. ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ, ทิฏฺโสิ’’…เป… ปริสงฺกิตํ ปมุฏฺโ โหติ, ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ สุโตสิ’’…เป… ปริสงฺกิตํ ปมุฏฺโ โหติ, ตฺเจ โจทาเปติ – ‘‘ปริสงฺกิโตสิ, ทิฏฺโสิ, สุโตสิ, ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๘๙. อสุทฺเธ ¶ สุทฺธทิฏฺิ, สุทฺเธ อสุทฺธทิฏฺิ, อสุทฺเธ อสุทฺธทิฏฺิ, สุทฺเธ สุทฺธทิฏฺิ.
อสุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส.
อสุทฺโธ ¶ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อสุทฺโธ ¶ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาเทน ทุกฺกฏสฺส.
อสุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาทสฺส.
สุทฺโธ ¶ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อนาปตฺติ.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาเทน ทุกฺกฏสฺส.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาทสฺส.
อสุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อสุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อนาปตฺติ.
อสุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาเทน ทุกฺกฏสฺส.
อสุทฺโธ ¶ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ อสุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา ¶ อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาทสฺส.
สุทฺโธ ¶ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสเสน ทุกฺกฏสฺส.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา จาวนาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน. ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน อโนกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาเทน ทุกฺกฏสฺส.
สุทฺโธ โหติ ปุคฺคโล อฺตรํ ปาราชิกํ ธมฺมํ อนชฺฌาปนฺโน ตฺเจ สุทฺธทิฏฺิ สมาโน โอกาสํ การาเปตฺวา อกฺโกสาธิปฺปาโย วเทติ, อาปตฺติ โอมสวาทสฺส.
๓๙๐. อนาปตฺติ สุทฺเธ อสุทฺธทิฏฺิสฺส, อสุทฺเธ อสุทฺธทิฏฺิสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ทุฏฺโทสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ อฏฺมํ.
๙. ทุติยทุฏฺโทสสิกฺขาปทํ
๓๙๑. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺตา อทฺทสํสุ ฉคลกํ [ฉกลกํ (สฺยา.)] อชิกาย วิปฺปฏิปชฺชนฺตํ. ทิสฺวาน ¶ เอวมาหํสุ – ‘‘หนฺท มยํ, อาวุโส, อิมํ ฉคลกํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม กโรม. อิมํ อชิกํ เมตฺติยํ นาม ภิกฺขุนึ กโรม. เอวํ มยํ โวหริสฺสาม. ปุพฺเพ มยํ, อาวุโส, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ สุเตน อโวจุมฺหา. อิทานิ ปน อมฺเหหิ สามํ ทิฏฺโ เมตฺติยาย ภิกฺขุนิยา วิปฺปฏิปชฺชนฺโต’’ติ. เต ตํ ฉคลกํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม ¶ อกํสุ. ตํ อชิกํ เมตฺติยํ นาม ภิกฺขุนึ อกํสุ. เต ภิกฺขูนํ อาโรเจสุํ – ‘‘ปุพฺเพ มยํ, อาวุโส, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ สุเตน อโวจุมฺหา. อิทานิ ปน อมฺเหหิ สามํ ทิฏฺโ เมตฺติยาย ภิกฺขุนิยา วิปฺปฏิปชฺชนฺโต’’ติ. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘มาวุโส, เอวํ อวจุตฺถ. นายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เอวํ กริสฺสตี’’ติ.
อถ ¶ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถยิเม ภิกฺขู อาหํสู’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ทุติยมฺปิ โข ภควา…เป… ตติยมฺปิ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ¶ เอตทโวจ – ‘‘สรสิ ตฺวํ, ทพฺพ, เอวรูปํ กตฺตา ยถยิเม ภิกฺขู อาหํสู’’ติ? ‘‘ยถา มํ, ภนฺเต, ภควา ชานาตี’’ติ. ‘‘น โข, ทพฺพ, ทพฺพา เอวํ นิพฺเพเนฺติ. สเจ ตยา กตํ กตนฺติ วเทหิ, สเจ ตยา อกตํ อกตนฺติ วเทหี’’ติ. ‘‘ยโต อหํ, ภนฺเต, ชาโต นาภิชานามิ สุปินนฺเตนปิ เมถุนธมฺมํ ปฏิเสวิตา, ปเคว ชาคโร’’ติ! อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขุเว, อิเม ภิกฺขู อนุยฺุชถา’’ติ. อิทํ วตฺวา ภควา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปาวิสิ.
อถ โข เต ภิกฺขู เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู อนุยฺุชึสุ. เต ภิกฺขูหิ อนุยฺุชียมานา ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ – ‘‘กึ ปน ตุมฺเห, อาวุโส, อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิฺจิเทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสถา’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู เมตฺติยภูมชเก ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิฺจิ เทสํ ¶ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๓๙๒. ‘‘โย ¶ ปน ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ทุฏฺโ โทโส อปฺปตีโต อฺภาคิยสฺส ¶ อธิกรณสฺส กิฺจิเทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสยฺย – ‘อปฺเปว นาม นํ อิมมฺหา พฺรหฺมจริยา จาเวยฺย’นฺติ. ตโต ¶ อปเรน สมเยน สมนุคฺคาหียมาโน วา อสมนุคฺคาหียมาโน วา อฺภาคิยฺเจว ตํ อธิกรณํ โหติ โกจิเทโส เลสมตฺโต อุปาทินฺโน, ภิกฺขุ จ โทสํ ปติฏฺาติ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๓๙๓. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
ภิกฺขุนฺติ อฺํ ภิกฺขุํ.
ทุฏฺโ โทโสติ กุปิโต อนตฺตมโน อนภิรทฺโธ อาหตจิตฺโต ขิลชาโต.
อปฺปตีโตติ เตน จ โกเปน, เตน จ โทเสน, ตาย จ อนตฺตมนตาย, ตาย จ อนภิรทฺธิยา อปฺปตีโต โหติ.
อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺสาติ อาปตฺตฺภาคิยํ วา โหติ อธิกรณฺภาคิยํ วา. กถํ อธิกรณํ อธิกรณสฺส อฺภาคิยํ? วิวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณสฺส อาปตฺตาธิกรณสฺส กิจฺจาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ. อนุวาทาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส กิจฺจาธิกรณสฺส วิวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ. อาปตฺตาธิกรณํ กิจฺจาธิกรณสฺส วิวาทาธิกรณสฺส อนุวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ. กิจฺจาธิกรณํ วิวาทาธิกรณสฺส อนุวาทาธิกรณสฺส ¶ อาปตฺตาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ. เอวํ อธิกรณํ อธิกรณสฺส อฺภาคิยํ.
กถํ อธิกรณํ อธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ? วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ. อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส สิยา ตพฺภาคิยํ สิยา อฺภาคิยํ.
กถํ อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ? เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติ อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติยา ¶ มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติยา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติยา อฺภาคิยา. อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติ มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติยา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติยา เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติยา อฺภาคิยา. มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติยา เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติยา อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติยา ¶ อฺภาคิยา. อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติ เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติยา อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติยา มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติยา อฺภาคิยา. เอวํ อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส อฺภาคิยํ.
กถํ อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ? เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติ เมถุนธมฺมปาราชิกาปตฺติยา ตพฺภาคิยา. อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติ อทินฺนาทานปาราชิกาปตฺติยา ตพฺภาคิยา. มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติ มนุสฺสวิคฺคหปาราชิกาปตฺติยา ตพฺภาคิยา. อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมปาราชิกาปตฺติยา ¶ ตพฺภาคิยา. เอวํ อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ.
กิจฺจาธิกรณํ กิจฺจาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ. เอวํ อธิกรณํ อธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ.
๓๙๔. กิฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทายาติ เลโส นาม ทส เลสา – ชาติเลโส ¶ , นามเลโส, โคตฺตเลโส, ลิงฺคเลโส, อาปตฺติเลโส, ปตฺตเลโส, จีวรเลโส, อุปชฺฌายเลโส, อาจริยเลโส, เสนาสนเลโส.
๓๙๕. ชาติเลโส นาม ขตฺติโย ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ ขตฺติยํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘ขตฺติโย มยา ทิฏฺโ [เอตฺถ ‘‘ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต’’ติ ปาโ อูโน มฺเ, อฏฺกถายํ หิ ‘‘ขตฺติโย มยา ทิฏฺโ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต’’ติ ทิสฺสติ]. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
พฺราหฺมโณ ทิฏฺโ โหติ…เป… เวสฺโส ทิฏฺโ โหติ…เป… สุทฺโท ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ สุทฺทํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘สุทฺโท มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ ¶ , อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๙๖. นามเลโส นาม พุทฺธรกฺขิโต ทิฏฺโ โหติ…เป… ธมฺมรกฺขิโต ทิฏฺโ โหติ…เป… สงฺฆรกฺขิโต ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ¶ . อฺํ สงฺฆรกฺขิตํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘สงฺฆรกฺขิโต มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๙๗. โคตฺตเลโส นาม โคตโม ทิฏฺโ โหติ…เป… โมคฺคลฺลาโน ทิฏฺโ โหติ…เป… กจฺจายโน ทิฏฺโ โหติ…เป… วาสิฏฺโ ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ วาสิฏฺํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘วาสิฏฺโ มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ ¶ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๙๘. ลิงฺคเลโส นาม ทีโฆ ทิฏฺโ โหติ…เป… รสฺโส ทิฏฺโ โหติ…เป… กณฺโห ทิฏฺโ โหติ…เป… โอทาโต ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ โอทาตํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘โอทาโต มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๓๙๙. อาปตฺติเลโส นาม ลหุกํ อาปตฺตึ อาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจเทติ – ‘‘อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๐. ปตฺตเลโส นาม โลหปตฺตธโร ทิฏฺโ โหติ…เป… สาฏกปตฺตธโร ทิฏฺโ โหติ…เป… สุมฺภกปตฺตธโร ¶ ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ สุมฺภกปตฺตธรํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘สุมฺภกปตฺตธโร มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๑. จีวรเลโส นาม ปํสุกูลิโก ทิฏฺโ โหติ…เป… คหปติจีวรธโร ทิฏฺโ โหติ ¶ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ คหปติจีวรธรํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘คหปติจีวรธโร มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๒. อุปชฺฌายเลโส ¶ นาม อิตฺถนฺนามสฺส สทฺธิวิหาริโก ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ อิตฺถนฺนามสฺส สทฺธิวิหาริกํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘อิตฺถนฺนามสฺส สทฺธิวิหาริโก มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๓. อาจริยเลโส นาม อิตฺถนฺนามสฺส อนฺเตวาสิโก ทิฏฺโ โหติ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ อิตฺถนฺนามสฺส อนฺเตวาสิกํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘อิตฺถนฺนามสฺส อนฺเตวาสิโก มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ’’…เป… อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๔. เสนาสนเลโส นาม อิตฺถนฺนามเสนาสนวาสิโก ทิฏฺโ โหติ ¶ ปาราชิกํ ¶ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต. อฺํ อิตฺถนฺนามเสนาสนวาสิกํ ปสฺสิตฺวา โจเทติ – ‘‘อิตฺถนฺนามเสนาสนวาสิโก มยา ทิฏฺโ. ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ, อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๕. ปาราชิเกน ธมฺเมนาติ จตุนฺนํ อฺตเรน.
อนุทฺธํเสยฺยาติ โจเทติ วา โจทาเปติ วา.
อปฺเปว นาม นํ อิมมฺหา พฺรหฺมจริยาจาเวยฺยนฺติ ภิกฺขุภาวา จาเวยฺยํ, สมณธมฺมา จาเวยฺยํ, สีลกฺขนฺธา จาเวยฺยํ, ตโปคุณา จาเวยฺยํ.
ตโต อปเรน สมเยนาติ ยสฺมึ ขเณ อนุทฺธํสิโต โหติ, ตํ ขณํ ตํ ลยํ ตํ มุหุตฺตํ วีติวตฺเต.
สมนุคฺคาหียมาโนติ ¶ เยน วตฺถุนา อนุทฺธํสิโต โหติ ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ สมนุคฺคาหียมาโน.
อสมนุคฺคาหียมาโนติ น เกนจิ วุจฺจมาโน.
อธิกรณํ นาม จตฺตาริ อธิกรณานิ – วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ.
โกจิ ¶ เทโส เลสมตฺโต อุปาทินฺโนติ เตสํ ทสนฺนํ เลสานํ อฺตโร เลโส อุปาทินฺโน โหติ.
ภิกฺขุ จ โทสํ ปติฏฺาตีติ ตุจฺฉกํ มยา ภณิตํ, มุสา มยา ภณิตํ, อภูตํ มยา ภณิตํ, อชานนฺเตน มยา ภณิตํ.
สงฺฆาทิเสโสติ ¶ …เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๔๐๖. ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ, สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจเทติ – ‘‘อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ, สงฺฆาทิเสเส ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ โหติ…เป… ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ… ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจเทติ – ‘‘อสฺสมโณสิ’’…เป… เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ถุลฺลจฺจยํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ ถุลฺลจฺจเย ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ โหติ…เป… ถุลฺลจฺจเย ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ ¶ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ… ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ… สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจเทติ – ‘‘อสฺสมโณสิ’’ ¶ …เป… เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ, ทุพฺภาสิเต ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ…เป… ทุพฺภาสิเต สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ… ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ โหติ… ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจเทติ – ‘‘อสฺสมโณสิ, อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอเกกํ มูลํ กาตุน จกฺกํ พนฺธิตพฺพํ.
๔๐๗. ภิกฺขุ ¶ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ สงฺฆาทิเสเส สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจทาเปติ – ‘‘อสฺสมโณสิ’’…เป… เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ, สงฺฆาทิเสเส ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ ¶ โหติ…เป… ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ… ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจทาเปติ – ‘‘อสฺสมโณสิ’’…เป… เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ถุลฺลจฺจยํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ ถุลฺลจฺจเย ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ โหติ…เป… ถุลฺลจฺจเย ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ… ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ… สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจทาเปติ – ‘‘อสฺสมโณสิ’’…เป… เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
ภิกฺขุ ปาจิตฺติยํ…เป… ปาฏิเทสนียํ… ทุกฺกฏํ… ทุพฺภาสิตํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ทิฏฺโ โหติ ทุพฺภาสิเต ทุพฺภาสิตทิฏฺิ โหติ…เป… ทุพฺภาสิเต สงฺฆาทิเสสทิฏฺิ โหติ… ถุลฺลจฺจยทิฏฺิ ¶ โหติ… ปาจิตฺติยทิฏฺิ โหติ… ปาฏิเทสนียทิฏฺิ โหติ… ทุกฺกฏทิฏฺิ โหติ. ตฺเจ ปาราชิเกน โจทาเปติ – ‘‘อสฺสมโณสิ ¶ , อสกฺยปุตฺติโยสิ, นตฺถิ ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วา’’ติ, เอวมฺปิ อาปตฺตฺภาคิยํ โหติ เลโส จ อุปาทินฺโน, อาปตฺติ วาจาย, วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส.
๔๐๘. อนาปตฺติ ตถาสฺี โจเทติ วา โจทาเปติ วา, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ทุติยทุฏฺโทสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ นวมํ.
๑๐. สงฺฆเภทสิกฺขาปทํ
๔๐๙. [อิทํ วตฺถุ จูฬว. ๓๔๓] เตน ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. อถ โข เทวทตฺโต เยน โกกาลิโก กฏโมทกติสฺสโก [กฏโมรกติสฺสโก (สี. สฺยา.)] ขณฺฑเทวิยา ปุตฺโต สมุทฺททตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา โกกาลิกํ กฏโมทกติสฺสกํ ขณฺฑเทวิยา ปุตฺตํ สมุทฺททตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘เอถ มยํ, อาวุโส, สมณสฺส โคตมสฺส สงฺฆเภทํ กริสฺสาม จกฺกเภท’’นฺติ. เอวํ วุตฺเต โกกาลิโก เทวทตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สมโณ โข, อาวุโส, โคตโม มหิทฺธิโก มหานุภาโว. กถํ มยํ สมณสฺส โคตมสฺส สงฺฆเภทํ กริสฺสาม จกฺกเภท’’นฺติ? ‘‘เอถ มยํ, อาวุโส, สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฺจ วตฺถูนิ ยาจิสฺสาม – ‘ภควา, ภนฺเต, อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉสฺส สนฺตุฏฺสฺส สลฺเลขสฺส ธุตสฺส ปาสาทิกสฺส อปจยสฺส วีริยารมฺภสฺส [วีริยารพฺภสฺส (ก.)] วณฺณวาที. อิมานิ, ภนฺเต, ปฺจ วตฺถูนิ อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉตาย สนฺตุฏฺิยา สลฺเลขาย ธุตตาย ปาสาทิกตาย อปจยาย วีริยารมฺภาย สํวตฺตนฺติ. สาธุ, ภนฺเต, ภิกฺขู ยาวชีวํ อารฺิกา อสฺสุ; โย คามนฺตํ โอสเรยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ ปิณฺฑปาติกา อสฺสุ; โย นิมนฺตนํ สาทิเยยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ ปํสุกูลิกา อสฺสุ; โย คหปติจีวรํ สาทิเยยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ รุกฺขมูลิกา อสฺสุ; โย ฉนฺนํ อุปคจฺเฉยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ มจฺฉมํสํ ¶ น ขาเทยฺยุํ; โย มจฺฉมํสํ ขาเทยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺยา’ติ. อิมานิ สมโณ โคตโม นานุชานิสฺสติ. เต มยํ อิเมหิ ปฺจหิ ¶ วตฺถูหิ ชนํ สฺาเปสฺสามาติ. สกฺกา โข, อาวุโส, อิเมหิ ปฺจหิ วตฺถูหิ สมณสฺส โคตมสฺส สงฺฆเภโท กาตุํ จกฺกเภโท. ลูขปสนฺนา หิ, อาวุโส, มนุสฺสา’’ติ.
อถ โข เทวทตฺโต สปริโส เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เทวทตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ภควา, ภนฺเต, อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉสฺส…เป… วีริยารมฺภสฺส วณฺณวาที. อิมานิ, ภนฺเต, ปฺจ วตฺถูนิ อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉตาย…เป… วีริยารมฺภาย สํวตฺตนฺติ. สาธุ, ภนฺเต, ภิกฺขู ¶ ยาวชีวํ อารฺิกา อสฺสุ; โย คามนฺตํ โอสเรยฺย วชฺชํ นํ ผุเสยฺย…เป… ยาวชีวํ มจฺฉมํสํ น ขาเทยฺยุํ, โย มจฺฉมํสํ ขาเทยฺย วชฺชํ นํ ผุเสยฺยา’’ติ. ‘‘อลํ, เทวทตฺต, โย อิจฺฉติ อารฺิโก โหตุ, โย อิจฺฉติ คามนฺเต วิหรตุ; โย อิจฺฉติ ปิณฺฑปาติโก ¶ โหตุ, โย ¶ อิจฺฉติ นิมนฺตนํ สาทิยตุ; โย อิจฺฉติ ปํสุกูลิโก โหตุ, โย อิจฺฉติ คหปติจีวรํ สาทิยตุ. อฏฺมาเส โข มยา, เทวทตฺต, รุกฺขมูลเสนาสนํ อนฺุาตํ, ติโกฏิปริสุทฺธํ มจฺฉมํสํ – อทิฏฺํ อสุตํ อปริสงฺกิต’’นฺติ. อถ โข เทวทตฺโต – ‘‘น ภควา อิมานิ ปฺจ วตฺถูนิ อนุชานาตี’’ติ หฏฺโ อุทคฺโค สปริโส อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
๔๑๐. อถ โข เทวทตฺโต สปริโส ราชคหํ ปวิสิตฺวา ปฺจหิ วตฺถูหิ ชนํ สฺาเปสิ – ‘‘มยํ, อาวุโส, สมณํ โคตมํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฺจ วตฺถูนิ ยาจิมฺหา – ‘ภควา, ภนฺเต, อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉสฺส สนฺตุฏฺสฺส สลฺเลขสฺส ธุตสฺส ปาสาทิกสฺส อปจยสฺส วีริยารมฺภสฺส วณฺณวาที. อิมานิ, ภนฺเต, ปฺจ วตฺถูนิ อเนกปริยาเยน อปฺปิจฺฉตาย สนฺตุฏฺิยา สลฺเลขาย ธุตตาย ปาสาทิกตาย อปจยาย วีริยารมฺภาย สํวตฺตนฺติ. สาธุ, ภนฺเต, ภิกฺขู ยาวชีวํ อารฺิกา อสฺสุ; โย คามนฺตํ โอสเรยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ ปิณฺฑปาติกา อสฺสุ; โย นิมนฺตนํ สาทิเยยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ ปํสุกูลิกา อสฺสุ; โย คหปติจีวรํ สาทิเยยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ รุกฺขมูลิกา อสฺสุ; โย ฉนฺนํ อุปคจฺเฉยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺย. ยาวชีวํ มจฺฉมํสํ น ขาเทยฺยุํ; โย มจฺฉมํสํ ขาเทยฺย, วชฺชํ นํ ผุเสยฺยา’ติ. อิมานิ สมโณ โคตโม นานุชานาติ ¶ . เต มยํ อิเมหิ ปฺจหิ วตฺถูหิ สมาทาย วตฺตามา’’ติ. ตตฺถ เย เต มนุสฺสา อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา ทุพฺพุทฺธิโน เต เอวมาหํสุ – ‘‘อิเม โข สมณา สกฺยปุตฺติยา ธุตา สลฺเลขวุตฺติโน, สมโณ ปน โคตโม พาหุลฺลิโก พาหุลฺลาย เจเตตี’’ติ. เย ¶ ปน เต มนุสฺสา สทฺธา ปสนฺนา ปณฺฑิตา พฺยตฺตา พุทฺธิมนฺโต เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม เทวทตฺโต ภควโต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมิสฺสติ จกฺกเภทายา’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ ¶ – ‘‘กถฺหิ นาม เทวทตฺโต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมิสฺสติ จกฺกเภทายา’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู เทวทตฺตํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, เทวทตฺต, สงฺฆเภทาย ปรกฺกมสิ จกฺกเภทายา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, สงฺฆเภทาย ปรกฺกมิสฺสสิ จกฺกเภทาย! เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๔๑๑. ‘‘โย ปน ภิกฺขุ สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกเมยฺย, เภทนสํวตฺตนิกํ วา อธิกรณํ สมาทาย ปคฺคยฺห ติฏฺเยฺย, โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เอวมสฺส วจนีโย – ‘มายสฺมา สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมิ, เภทนสํวตฺตนิกํ วา ¶ อธิกรณํ สมาทาย ปคฺคยฺห อฏฺาสิ. สเมตายสฺมา สงฺเฆน. สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’ติ. เอวฺจ โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย ¶ , โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺโพ ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสิยมาโน ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๔๑๒. โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป… ภิกฺขูติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติ.
สมคฺโค นาม สงฺโฆ สมานสํวาสโก สมานสีมายํ ิโต.
เภทาย ปรกฺกเมยฺยาติ – ‘‘กถํ อิเม นานา อสฺสุ, วินา อสฺสุ, วคฺคา อสฺสู’’ติ ปกฺขํ ปริเยสติ, คณํ พนฺธติ.
เภทนสํวตฺตนิกํ วา อธิกรณนฺติ อฏฺารสเภทกรวตฺถูนิ.
สมาทายาติ ¶ อาทาย.
ปคฺคยฺหาติ ทีเปยฺย.
ติฏฺเยฺยาติ น ปฏินิสฺสชฺเชยฺย.
โส ภิกฺขูติ โย โส สงฺฆเภทโก ภิกฺขุ.
ภิกฺขูหีติ อฺเหิ ภิกฺขูหิ.
เย ¶ ปสฺสนฺติ, เย สุณนฺติ, เตหิ วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมิ, เภทนสํวตฺตนิกํ วา อธิกรณํ สมาทาย ปคฺคยฺห อฏฺาสิ. สเมตายสฺมา สงฺเฆน. สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมิ, เภทนสํวตฺตนิกํ วา อธิกรณํ สมาทาย ปคฺคยฺห อฏฺาสิ. สเมตายสฺมา สงฺเฆน. สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สมนุภาสิตพฺโพ – ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๑๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ¶ ภิกฺขุํ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ¶ ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สมคฺคสฺส สงฺฆสฺส เภทาย ปรกฺกมติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมนุภฏฺโ สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๑๔. ตฺติยา ¶ ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺตสฺส ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๔๑๕. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม เวมติโก น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๔๑๖. อนาปตฺติ ¶ อสมนุภาสนฺตสฺส, ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, ขิตฺตจิตฺตสฺส, เวทนาฏฺฏสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
สงฺฆเภทสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ทสมํ.
๑๑. เภทานุวตฺตกสิกฺขาปทํ
๔๑๗. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน เทวทตฺโต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมติ จกฺกเภทาย. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘อธมฺมวาที เทวทตฺโต, อวินยวาที เทวทตฺโต. กถฺหิ นาม เทวทตฺโต สงฺฆเภทาย ปรกฺกมิสฺสติ จกฺกเภทายา’’ติ! เอวํ วุตฺเต โกกาลิโก กฏโมทกติสฺสโก ขณฺฑเทวิยา ปุตฺโต สมุทฺททตฺโต เต ภิกฺขู เอตทโวจุํ – ‘‘มายสฺมนฺโต เอวํ อวจุตฺถ. ธมฺมวาที ¶ เทวทตฺโต, วินยวาที เทวทตฺโต. อมฺหากฺจ เทวทตฺโต ฉนฺทฺจ รุจิฺจ อาทาย โวหรติ ชานาติ โน ภาสติ อมฺหากํเปตํ ขมตี’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขู เทวทตฺตสฺส ¶ สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา ภวิสฺสนฺติ วคฺควาทกา’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู เต อนุวตฺตเก ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู เทวทตฺตสฺส สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา โหนฺติ วคฺควาทกา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา เทวทตฺตสฺส สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา ภวิสฺสนฺติ วคฺควาทกา ¶ ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๔๑๘. ‘‘ตสฺเสว โข ปน ภิกฺขุสฺส ภิกฺขู โหนฺติ อนุวตฺตกา วคฺควาทกา เอโก วา ทฺเว วา ตโย วา. เต เอวํ วเทยฺยุํ – ‘มายสฺมนฺโต เอตํ ภิกฺขุํ กิฺจิ อวจุตฺถ. ธมฺมวาที เจโส ภิกฺขุ, วินยวาที เจโส ภิกฺขุ. อมฺหากฺเจโส ภิกฺขุ ฉนฺทฺจ รุจิฺจ อาทาย โวหรติ ชานาติ โน ภาสติ อมฺหากมฺเปตํ ขมตี’ติ, เต ภิกฺขู ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘มายสฺมนฺโต เอวํ อวจุตฺถ, น เจโส ภิกฺขุ ธมฺมวาที, น เจโส ภิกฺขุ วินยวาที, มายสฺมนฺตานมฺปิ สงฺฆเภโท รุจฺจิตฺถ, สเมตายสฺมนฺตานํ สงฺเฆน, สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน ¶ อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’ติ. เอวฺจ เต ภิกฺขู ภิกฺขูหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺยุํ, เต ภิกฺขู ภิกฺขูหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสิยมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺยุํ, อิจฺเจตํ กุสลํ, โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺยุํ, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๔๑๙. ตสฺเสว โข ปนาติ ตสฺส สงฺฆเภทกสฺส ภิกฺขุโน.
ภิกฺขู โหนฺตีติ อฺเ ภิกฺขู โหนฺติ.
อนุวตฺตกาติ ยํทิฏฺิโก โส โหติ ยํขนฺติโก ยํรุจิโก เตปิ ตํทิฏฺิกา โหนฺติ ตํขนฺติกา ตํรุจิกา.
วคฺควาทกาติ ตสฺส วณฺณาย ปกฺขาย ิตา โหนฺติ.
เอโก วา ทฺเว วา ตโย วาติ เอโก วา โหติ ทฺเว วา ตโย วา. เต เอวํ วเทยฺยุํ – ‘‘มายสฺมนฺโต เอตํ ภิกฺขุํ กิฺจิ อวจุตฺถ, ธมฺมวาที เจโส ¶ ¶ ภิกฺขุ, วินยวาที เจโส ภิกฺขุ, อมฺหากฺเจโส ภิกฺขุ ฉนฺทฺจ รุจิฺจ อาทาย โวหรติ ¶ ชานาติ โน ภาสติ อมฺหากํเปตํ ขมตี’ติ.
เต ภิกฺขูติ เย เต อนุวตฺตกา ภิกฺขู.
ภิกฺขูหีติ อฺเหิ ภิกฺขูหิ.
เย ปสฺสนฺติ เย สุณนฺติ เตหิ วตฺตพฺพา – ‘‘มายสฺมนฺโต เอวํ อวจุตฺถ. น เจโส ภิกฺขุ ธมฺมวาที, น เจโส ภิกฺขุ วินยวาที. มายสฺมนฺตานมฺปิ สงฺฆเภโท รุจฺจิตฺถ. สเมตายสฺมนฺตานํ สงฺเฆน. สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ภิกฺขู สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘มายสฺมนฺโต เอวํ อวจุตฺถ. น เจโส ¶ ภิกฺขุ ธมฺมวาที, น เจโส ภิกฺขุ วินยวาที. มายสฺมนฺตานมฺปิ สงฺฆเภโท รุจฺจิตฺถ. สเมตายสฺมนฺตานํ สงฺเฆน. สมคฺโค หิ สงฺโฆ สมฺโมทมาโน อวิวทมาโน เอกุทฺเทโส ผาสุ วิหรตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ภิกฺขู สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๒๐. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนาโม จ ภิกฺขู อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา วคฺควาทกา ¶ . เต ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา วคฺควาทกา. เต ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส จ อิตฺถนฺนามสฺส จ ภิกฺขูนํ สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ¶ ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สงฺฆเภทาย ปรกฺกมนฺตสฺส อนุวตฺตกา วคฺควาทกา. เต ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขู สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส จ อิตฺถนฺนามสฺส จ ภิกฺขูนํ สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม จ อิตฺถนฺนาโม จ ภิกฺขู ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๒๑. ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน ¶ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺตานํ ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ¶ ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ. ทฺเว ตโย เอกโต สมนุภาสิตพฺพา, ตทุตฺตริ น สมนุภาสิตพฺพา.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๔๒๒. ธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๔๒๓. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺตานํ, ปฏินิสฺสชฺชนฺตานํ, อุมฺมตฺตกานํ, ขิตฺตจิตฺตานํ, เวทนาฏฺฏานํ, อาทิกมฺมิกานนฺติ.
เภทานุวตฺตกสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ เอกาทสมํ.
๑๒. ทุพฺพจสิกฺขาปทํ
๔๒๔. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อนาจรํ อาจรติ. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘มาวุโส, ฉนฺน, เอวรูปํ อกาสิ. เนตํ กปฺปตี’’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘‘กึ นุ โข นาม ตุมฺเห, อาวุโส, มํ วตฺตพฺพํ มฺถ? อหํ โข นาม ตุมฺเห วเทยฺยํ. อมฺหากํ พุทฺโธ อมฺหากํ ธมฺโม อมฺหากํ อยฺยปุตฺเตน ¶ ธมฺโม อภิสมิโต. เสยฺยถาปิ นาม มหาวาโต วายนฺโต ติณกฏฺปณฺณสฏํ [ติณกฏฺปณฺณกสฏํ (ก.)] เอกโต อุสฺสาเรยฺย, เสยฺยถา วา ปน นที ปพฺพเตยฺยา สงฺขเสวาลปณกํ เอกโต อุสฺสาเรยฺย, เอวเมว ตุมฺเห นานานามา นานาโคตฺตา นานาชจฺจา นานากุลา ปพฺพชิตา เอกโต อุสฺสริตา. กึ นุ โข นาม ตุมฺเห, อาวุโส, มํ วตฺตพฺพํ มฺถ? อหํ โข นาม ตุมฺเห วเทยฺยํ! อมฺหากํ พุทฺโธ อมฺหากํ ธมฺโม อมฺหากํ อยฺยปุตฺเตน ธมฺโม อภิสมิโต’’ติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กริสฺสตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ¶ ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, ฉนฺน, ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กริสฺสสิ! เนตํ, โมฆปุริส ¶ , อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๔๒๕. ‘‘ภิกฺขุ ปเนว ทุพฺพจชาติโก โหติ อุทฺเทสปริยาปนฺเนสุ สิกฺขาปเทสุ ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรติ – ‘มา มํ อายสฺมนฺโต กิฺจิ อวจุตฺถ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา, อหํปายสฺมนฺเต น กิฺจิ วกฺขามิ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา, วิรมถายสฺมนฺโต มม วจนายา’ติ, โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เอวมสฺส วจนีโย – ‘มายสฺมา อตฺตานํ อวจนียํ อกาสิ, วจนียเมวายสฺมา อตฺตานํ กโรตุ, อายสฺมาปิ ภิกฺขู วเทตุ สหธมฺเมน, ภิกฺขูปิ อายสฺมนฺตํ วกฺขนฺติ สหธมฺเมน. เอวํ สํวทฺธา หิ ตสฺส ภควโต ปริสา ยทิทํ อฺมฺวจเนน ¶ อฺมฺวุฏฺาปเนนาติ. เอวฺจ โส ภิกฺขุํ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺโพ ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมาโน ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๔๒๖. ภิกฺขู ปเนว ทุพฺพจชาติโก โหตีติ ทุพฺพโจ โหติ โทวจสฺสกรเณหิ ¶ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อกฺขโม อปฺปทกฺขิณคฺคาหี อนุสาสนึ.
อุทฺเทสปริยาปนฺเนสุ สิกฺขาปเทสูติ ปาติโมกฺขปริยาปนฺเนสุ สิกฺขาปเทสุ.
ภิกฺขูหีติ ¶ อฺเหิ ภิกฺขูหิ.
สหธมฺมิกํ นาม ยํ ภควตา ปฺตฺตํ สิกฺขาปทํ, เอตํ สหธมฺมิกํ นาม.
เตน วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรติ – ‘‘มา มํ อายสฺมนฺโต กิฺจิ อวจุตฺถ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา, อหํปายสฺมนฺเต น กิฺจิ วกฺขามิ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา. วิรมถายสฺมนฺโต มม วจนายา’’ติ.
โส ภิกฺขูติ โย โส ทุพฺพจชาติโก ภิกฺขุ.
ภิกฺขูหีติ อฺเหิ ภิกฺขูหิ. เย ปสฺสนฺติ เย สุณนฺติ เตหิ วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา อตฺตานํ อวจนียํ อกาสิ. วจนียเมว อายสฺมา อตฺตานํ กโรตุ. อายสฺมาปิ ภิกฺขู วเทตุ สหธมฺเมน, ภิกฺขูปิ อายสฺมนฺตํ วกฺขนฺติ สหธมฺเมน. เอวํ สํวทฺธา หิ ตสฺส ภควโต ปริสา ยทิทํ อฺมฺวจเนน อฺมฺวุฏฺาปเนนา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ ¶ , อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา อตฺตานํ อวจนียํ อกาสิ…เป… ¶ อฺมฺวุฏฺาปเนนา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สมนุภาสิตพฺโพ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๒๗. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาสติ ¶ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโน อตฺตานํ อวจนียํ กโรติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ¶ ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘สมนุภฏฺโ สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๒๘. ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺตสฺส ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๔๒๙. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม เวมติโก น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๔๓๐. อนาปตฺติ ¶ ¶ อสมนุภาสนฺตสฺส, ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
ทุพฺพจสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ ทฺวาทสมํ.
๑๓. กุลทูสกสิกฺขาปทํ
๔๓๑. [อิทํ วตฺถุ จูฬว. ๒๑] เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม [นาม ภิกฺขู (ก.)] กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา โหนฺติ อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต [จูฬว. ๒๙๓] เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ ¶ สิฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ คายนฺติปิ วาเทนฺติปิ ¶ ลาเสนฺติปิ, นจฺจนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ, คายนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, คายนฺติยาปิ คายนฺติ, คายนฺติยาปิ วาเทนฺติ, คายนฺติยาปิ ลาเสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, วาเทนฺติยาปิ คายนฺติ, วาเทนฺติยาปิ วาเทนฺติ, วาเทนฺติยาปิ ลาเสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ¶ ลาเสนฺติ. อฏฺปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ ¶ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ. หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวนฺติ (สฺยา.)] ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ, อุสฺเสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌนฺติ, รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ [นจฺจนฺตึ (สี. สฺยา.)] เอวํ วทนฺติ – อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสูติ, นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ, วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ.
๔๓๒. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ สาวตฺถึ ¶ คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย, เยน กีฏาคิริ ¶ ตทวสริ. อถ โข โส ภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตน ปฏิกฺกนฺเตน อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมิฺชิเตน ปสาริเตน โอกฺขิตฺตจกฺขุ อิริยาปถสมฺปนฺโน. มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา เอวมาหํสุ – ‘‘กฺวายํ อพลพโล วิย มนฺทมนฺโท วิย ภากุฏิกภากุฏิโก วิย? โก อิมสฺส อุปคตสฺส ปิณฺฑกํ ทสฺสติ? อมฺหากํ ปน อยฺยา อสฺสชิปุนพฺพสุกา สณฺหา สขิลา สุขสมฺภาสา มิหิตปุพฺพงฺคมา เอหิสฺวาคตวาทิโน อพฺภากุฏิกา อุตฺตานมุขา ปุพฺพภาสิโน. เตสํ โข นาม ปิณฺโฑ ทาตพฺโพ’’ติ.
อทฺทสา โข อฺตโร อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ. ทิสฺวาน เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ? ‘‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ. ‘‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’’ติ. อถ โข โส อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสตี’’ติ? ‘‘สาวตฺถึ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ¶ ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ‘ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส. อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ…เป… ¶ วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ ¶ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ. ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู, นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’’’ติ.
เอวมาวุโสติ โข โส ภิกฺขุ ตสฺส อุปาสกสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตุํ. อถ โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ, ภิกฺขุ, ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถน อทฺธานํ อาคโต, กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสี’’ติ? ‘‘ขมนียํ, ภควา, ยาปนียํ, ภควา. อปฺปกิลมเถน จาหํ, ภนฺเต, อทฺธานํ ¶ อาคโต. อิธาหํ, ภนฺเต, กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย เยน กีฏาคิริ ตทวสรึ. อถ ขฺวาหํ, ภนฺเต, ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสึ. อทฺทสา โข มํ, ภนฺเต, อฺตโร ¶ อุปาสโก กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ. ทิสฺวาน เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ? ‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ. ‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’ติ. อถ โข, ภนฺเต, โส อุปาสโก มํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสสี’ติ? ‘สาวตฺถึ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’ติ. เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ‘ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส, อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ…เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ¶ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา, ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ, ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’ติ. ตโต อหํ, ภควา, อาคจฺฉามี’’ติ.
๔๓๓. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ¶ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ ¶ …เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ, เยปิ เต, ภิกฺขเว, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา; ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ; ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ‘‘กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา เอวรูปํ อนาจารํ อาจริสฺสนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปสฺสนฺติปิ โรปาเปสฺสนฺติปิ, สฺจิสฺสนฺติปิ สิฺจาเปสฺสนฺติปิ, โอจินิสฺสนฺติปิ โอจินาเปสฺสนฺติปิ, คนฺถิสฺสนฺติปิ คนฺถาเปสฺสนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วิธูติกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ ¶ , วิธูติกํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หริสฺสนฺติปิ หาราเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวิสฺสนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทิสฺสนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวิสฺสนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาริสฺสนฺติ, นจฺจิสฺสนฺติปิ คายิสฺสนฺติปิ ¶ วาเทสฺสนฺติปิ ลาเสสฺสนฺติปิ, นจฺจนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ นจฺจนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ นจฺจนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ นจฺจนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ, คายนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ คายนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ คายนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ คายนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ วาเทนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ วาเทนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ วาเทนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ ลาเสนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ ลาเสนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ ลาเสนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ, อฏฺปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ ทสปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกาเสปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬิสฺสนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ขลิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬิสฺสนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, โมกฺขจิกายปิ ¶ กีฬิสฺสนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, รถเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬิสฺสนฺติ ¶ , มเนสิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬิสฺสนฺติ, หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ (สฺยา.)] ธาวิสฺสนฺติปิ อาธาวิสฺสนฺติปิ, อุสฺเสเฬสฺสนฺติปิ, อปฺโผเฏสฺสนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌิสฺสนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌิสฺสนฺติ, รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ เอวํ วกฺขนฺติ ‘‘อิธ ภคินิ นจฺจสฺสู’’ติ นลาฏิกมฺปิ ทสฺสนฺติ, วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา ธมฺมึ กถํ กตฺวา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉถ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรถ. ตุมฺหากํ เอเต สทฺธิวิหาริกา’’ติ.
‘‘กถํ มยํ, ภนฺเต, อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ ¶ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรม? จณฺฑา เต ภิกฺขู ผรุสา’’ติ. ‘‘เตน หิ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, พหุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ คจฺฉถา’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู โจเทตพฺพา. โจเทตฺวา สาเรตพฺพา. สาเรตฺวา อาปตฺตึ โรเปตพฺพา ¶ . อาปตฺตึ โรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๓๔. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย – ‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพ’นฺติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ – ‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพ’นฺติ. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมสฺส กรณํ – ‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพ’นฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ…เป… โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ – ‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพ’นฺติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๓๕. อถ ¶ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ อกาสิ – ‘น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพ’นฺติ. เต สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ, น โลมํ ปาเตนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, น ภิกฺขู ขมาเปนฺติ, อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปนฺติ, ปกฺกมนฺติปิ, วิพฺภมนฺติปิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺติสฺสนฺติ, น โลมํ ปาเตสฺสนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺติสฺสนฺติ, น ภิกฺขู ขมาเปสฺสนฺติ ¶ , อกฺโกสิสฺสนฺติ ปริภาสิสฺสนฺติ, ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสฺสนฺติ ปกฺกมิสฺสนฺติปิ วิพฺภมิสฺสนฺติปี’’ติ ¶ ! อถ โข เต ภิกฺขู อสฺสชิปุนพฺพสุเก ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ…เป… วิพฺภมนฺติปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –
๔๓๖. ‘‘ภิกฺขุ ปเนว อฺตรํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรติ กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. ตสฺส โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ, กุลานิ จ เตน ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เอวมสฺส วจนีโย – ‘อายสฺมา โข กุลทูสโก ¶ ปาปสมาจาโร, อายสฺมโต โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ, กุลานิ จายสฺมตา ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ปกฺกมตายสฺมา อิมมฺหา อาวาสา. อลํ เต อิธ วาเสนา’ติ. เอวฺจ โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน เต ภิกฺขู เอวํ วเทยฺย – ‘ฉนฺทคามิโน จ ภิกฺขู โทสคามิโน จ ภิกฺขู โมหคามิโน จ ภิกฺขู ภยคามิโน จ ภิกฺขู ตาทิสิกาย อาปตฺติยา เอกจฺจํ ปพฺพาเชนฺติ เอกจฺจํ น ปพฺพาเชนฺตี’ติ, โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เอวมสฺส วจนีโย – ‘มายสฺมา เอวํ อวจ. น จ ภิกฺขู ฉนฺทคามิโน. น จ ภิกฺขู โทสคามิโน. น จ ภิกฺขู โมหคามิโน. น จ ภิกฺขู ภยคามิโน. อายสฺมา โข กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. อายสฺมโต โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จายสฺมตา ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ปกฺกมตายสฺมา อิมมฺหา อาวาสา. อลํ เต อิธ วาเสนา’ติ. เอวฺจ โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺโพ ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมาโน ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย ¶ , อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๔๓๗. ภิกฺขุ ปเนว อฺตรํ คามํ วา นิคมํ วาติ คาโมปิ นิคโมปิ นครมฺปิ คาโม เจว นิคโม จ.
อุปนิสฺสาย วิหรตีติ ตตฺถ ปฏิพทฺธา โหนฺติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารา.
กุลํ ¶ นาม จตฺตาริ กุลานิ – ขตฺติยกุลํ, พฺราหฺมณกุลํ, ¶ เวสฺสกุลํ, สุทฺทกุลํ.
กุลทูสโกติ กุลานิ ทูเสติ ปุปฺเผน วา ผเลน วา จุณฺเณน วา มตฺติกาย วา ทนฺตกฏฺเน วา เวฬุยา วา [เวฬุนา วา (สฺยา.)] เวชฺชิกาย วา ชงฺฆเปสนิเกน วา.
ปาปสมาจาโรติ มาลาวจฺฉํ โรเปติปิ โรปาเปติปิ, สิฺจติปิ สิฺจาเปติปิ, โอจินาติปิ โอจินาเปติปิ, คนฺเถติปิ คนฺถาเปติปิ.
ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จาติ เย สํมุขา เต ปสฺสนฺติ, เย ติโรกฺขา เต สุณนฺติ.
กุลานิ ¶ จ เตน ทุฏฺานีติ ปุพฺเพ สทฺธา หุตฺวา ตํ อาคมฺม อสฺสทฺธา โหนฺติ, ปสนฺนา หุตฺวา อปฺปสนฺนา โหนฺติ.
ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จาติ เย สํมุขา เต ปสฺสนฺติ, เย ติโรกฺขา เต สุณนฺติ.
โส ภิกฺขูติ โย โส กุลทูสโก ภิกฺขุ.
ภิกฺขูหีติ อฺเหิ ภิกฺขูหิ. เย ปสฺสนฺติ เย สุณนฺติ. เตหิ วตฺตพฺโพ – ‘‘อายสฺมา โข กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. อายสฺมโต โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จายสฺมตา ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ ¶ เจว สุยฺยนฺติ จ. ปกฺกมตายสฺมา อิมมฺหา อาวาสา. อลํ เต อิธ วาเสนา’’ติ.
เอวฺจ โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน เต ภิกฺขู เอวํ วเทยฺย – ‘‘ฉนฺทคามิโน จ ภิกฺขู, โทสคามิโน จ ภิกฺขู, โมหคามิโน จ ภิกฺขู, ภยคามิโน จ ภิกฺขู. ตาทิสิกาย อาปตฺติยา เอกจฺจํ ปพฺพาเชนฺติ เอกจฺจํ น ปพฺพาเชนฺตี’’ติ.
โส ภิกฺขูติ โย โส กมฺมกโต ภิกฺขุ.
ภิกฺขูหีติ อฺเหิ ภิกฺขูหิ. เย ปสฺสนฺติ เย สุณนฺติ เตหิ วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา เอวํ อวจ. น จ ภิกฺขู ฉนฺทคามิโน, น จ ภิกฺขู โทสคามิโน, น จ ภิกฺขู โมหคามิโน, น จ ภิกฺขู ภยคามิโน. อายสฺมา ¶ โข กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. อายสฺมโต โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จายสฺมตา ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ปกฺกมตายสฺมา อิมมฺหา อาวาสา. อลํ เต อิธ วาเสนา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ.
สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺโพ – ‘‘มายสฺมา เอวํ อวจ. น จ ภิกฺขู ฉนฺทคามิโน, น จ ภิกฺขู โทสคามิโน, น จ ภิกฺขู โมหคามิโน, น จ ภิกฺขู ภยคามิโน. อายสฺมา โข กุลทูสโก ปาปสมาจาโร. อายสฺมโต ¶ โข ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จายสฺมตา ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ปกฺกมตายสฺมา ¶ อิมมฺหา อาวาสา. อลํ เต อิธ วาเสนา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. ตติยมฺปิ วตฺตพฺโพ. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โส ภิกฺขุ สมนุภาสิตพฺโพ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๓๘. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต ภิกฺขู ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต ภิกฺขู ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปติ. โส ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺโ สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๓๙. ตฺติยา ¶ ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน ¶ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺตสฺส ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
สงฺฆาทิเสโสติ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสํ เทติ, มูลาย ปฏิกสฺสติ, มานตฺตํ เทติ, อพฺเภติ; น สมฺพหุลา, น เอกปุคฺคโล ¶ . เตน วุจฺจติ – ‘สงฺฆาทิเสโส’ติ, ตสฺเสว อาปตฺตินิกายสฺส นามกมฺมํ อธิวจนํ. เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๔๔๐. ธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม เวมติโก น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๔๔๑. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺตสฺส, ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติ.
กุลทูสกสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ เตรสมํ.
๔๔๒. อุทฺทิฏฺา โข, อายสฺมนฺโต, เตรส สงฺฆาทิเสสา ธมฺมา, นว ปมาปตฺติกา, จตฺตาโร ยาวตติยกา. เยสํ ภิกฺขุ อฺตรํ วา อฺตรํ วา อาปชฺชิตฺวา ยาวตีหํ ชานํ ปฏิจฺฉาเทติ ตาวตีหํ เตน ภิกฺขุนา ¶ อกามา ปริวตฺถพฺพํ. ปริวุตฺถปริวาเสน ภิกฺขุนา อุตฺตริ ฉารตฺตํ ภิกฺขุมานตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพํ. จิณฺณมานตฺโต ภิกฺขุ ยตฺถ สิยา วีสติคโณ ภิกฺขุสงฺโฆ ตตฺถ โส ภิกฺขุ อพฺเภตพฺโพ. เอเกนปิ เจ อูโน วีสติคโณ ภิกฺขุสงฺโฆ ตํ ภิกฺขุํ อพฺเภยฺย, โส จ ภิกฺขุ อนพฺภิโต, เต จ ภิกฺขู คารยฺหา, อยํ ตตฺถ สามีจิ. ตตฺถายสฺมนฺเต ปุจฺฉามิ – ‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’? ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’? ตติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’? ปริสุทฺเธตฺถายสฺมนฺโต. ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
เตรสกํ นิฏฺิตํ.
ตสฺสุทฺทานํ ¶ –
วิสฺสฏฺิ ¶ กายสํสคฺคํ, ทุฏฺุลฺลํ อตฺตกามฺจ;
สฺจริตฺตํ กุฏี เจว, วิหาโร จ อมูลกํ.
กิฺจิเลสฺจ เภโท จ, ตสฺเสว อนุวตฺตกา;
ทุพฺพจํ กุลทูสฺจ, สงฺฆาทิเสสา เตรสาติ.
สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ นิฏฺิตํ.