📜
๔. ปาจิตฺติยกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺควณฺณนา)
๑. ลสุณวคฺโค
๑. ปมลสุณสิกฺขาปทวณฺณนา
ตึสกานนฺตรํ ¶ ¶ ธมฺมา, ฉสฏฺิสตสงฺคหา;
สงฺคีตา เย อยํ ทานิ, โหติ เตสมฺปิ วณฺณนา.
๗๙๓. ตตฺถ ลสุณวคฺคสฺส ตาว ปมสิกฺขาปเท – ทฺเว ตโย ภณฺฑิเกติ ทฺเว วา ตโย วา โปฏฺฏลิเก; สมฺปุณฺณมิฺชานเมตํ ¶ อธิวจนํ. น มตฺตํ ชานิตฺวาติ ปมาณํ อชานิตฺวา เขตฺตปาลสฺส วาเรนฺตสฺส พหุํ ลสุณํ หราเปสิ.
อฺตรํ หํสโยนินฺติ สุวณฺณหํสโยนึ. โส ตาสํ เอเกกนฺติ โส หํโส ชาติสฺสโร อโหสิ, อถ ปุพฺพสิเนเหน อาคนฺตฺวา ตาสํ เอเกกํ ปตฺตํ เทติ, ตํ ตาปนตาลนจฺเฉทนกฺขมํ สุวณฺณเมว โหติ.
๗๙๕. มาคธกนฺติ มคเธสุ ชาตํ. มคธรฏฺเ ชาตลสุณเมว หิ อิธ ลสุณนฺติ อธิปฺเปตํ, ตมฺปิ ภณฺฑิกลสุณเมว, น เอกทฺวิติมิฺชกํ. กุรุนฺทิยํ ปน ชาตเทสํ อวตฺวา ‘‘มาคธกํ นาม ภณฺฑิกลสุณ’’นฺติ วุตฺตํ. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเรติ เอตฺถ สเจ ทฺเว ตโย ภณฺฑิเก เอกโตเยว สงฺขาทิตฺวา อชฺโฌหรติ, เอกํ ปาจิตฺติยํ. ภินฺทิตฺวา เอเกกํ มิฺชํ ขาทนฺติยา ปน ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยานีติ.
๗๙๗. ปลณฺฑุกาทีนํ ¶ วณฺเณน วา มิฺชาย วา นานตฺตํ เวทิตพฺพํ – วณฺเณน ตาว ปลณฺฑุโก ปณฺฑุวณฺโณ โหติ. ภฺชนโก โลหิตวณฺโณ. หริตโก หริตปณฺณวณฺโณ. มิฺชาย ปน ปลณฺฑุกสฺส เอกา มิฺชา โหติ, ภฺชนกสฺส ทฺเว, หริตกสฺส ติสฺโส. จาปลสุโณ อมิฺชโก, องฺกุรมตฺตเมว หิ ตสฺส โหติ. มหาปจฺจริยาทีสุ ปน ‘‘ปลณฺฑุกสฺส ตีณิ มิฺชานิ, ภฺชนกสฺส ทฺเว, หริตกสฺส เอก’’นฺติ วุตฺตํ ¶ . เอเต ปลณฺฑุกาทโย สภาเวเนว วฏฺฏนฺติ. สูปสมฺปากาทีสุ ปน มาคธกมฺปิ วฏฺฏติ. ตฺหิ ปจฺจมาเนสุ มุคฺคสูปาทีสุ วา มจฺฉมํสวิกติยา วา เตลาทีสุ วา พทรสาฬวาทีสุ วา อมฺพิลสากาทีสุ วา อุตฺตริภงฺเคสุ วา ยตฺถ กตฺถจิ อนฺตมโส ยาคุภตฺเตปิ ปกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ลสุณสิกฺขาปทํ ปมํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๗๙๙. ทุติเย – สมฺพาเธติ ปฏิจฺฉนฺโนกาเส. ตสฺส วิภาคทสฺสนตฺถํ ปน ‘‘อุโภ อุปกจฺฉกา มุตฺตกรณ’’นฺติ วุตฺตํ. เอกมฺปิ ¶ โลมนฺติ กตฺตริยา วา สณฺฑาสเกน วา ขุเรน วา เยน เกนจิ เอกปโยเคน วา นานาปโยเคน วา เอกํ วา พหูนิ วา สํหราเปนฺติยา ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยานิ, น โลมคณนาย.
๘๐๑. อาพาธปจฺจยาติ กณฺฑุกจฺฉุอาทิอาพาธปจฺจยา สํหราเปนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. จตุสมุฏฺานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๐๓-๔. ตติเย ¶ – ตลฆาตเกติ มุตฺตกรณตลฆาตเน. อนฺตมโส อุปฺปลปตฺเตนาปีติ เอตฺถ ปตฺตํ ตาว มหนฺตํ, เกสเรนาปิ ปหารํ เทนฺติยา อาปตฺติเยว.
๘๐๕. อาพาธปจฺจยาติ ¶ คณฺฑํ วา วณํ วา ปหริตุํ วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว. ปมปาราชิกสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๐๖. จตุตฺเถ – ปุราณราโชโรธาติ ปุราเณ คิหิภาเว รฺโ โอโรธา. จิราจิรํ คจฺฉตีติ จิเรน จิเรน คจฺฉติ. ธาเรถาติ สกฺโกถ. กสฺสิทํ กมฺมนฺติ วุตฺเต อนาโรจิเตปิ เอตา มยิ อาสงฺกํ กริสฺสนฺตีติ มฺมานา เอวมาห – ‘‘มยฺหิทํ กมฺม’’นฺติ.
๘๐๗. ชตุมฏฺเกติ ชตุนา กเต มฏฺทณฺฑเก. วตฺถุวเสเนเวตํ วุตฺตํ, ยํกิฺจิ ปน ทณฺฑกํ ปเวเสนฺติยา อาปตฺติเยว. เตนาห – ‘‘อนฺตมโส อุปฺปลปตฺตมฺปิ มุตฺตกรณํ ปเวเสตี’’ติ. เอตมฺปิ จ อติมหนฺตํ, เกสรมตฺตมฺปิ ปน ปเวเสนฺติยา อาปตฺติ เอว. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ ตลฆาตเก วุตฺตสทิสาเนวาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๑๐. ปฺจเม ¶ – อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยนฺตีติ อติอนฺโต ปเวเสตฺวา อุทเกน โธวนํ กุรุมานา.
๘๑๒. เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกาเมตีติ วิตฺถารโต ตติยํ วา จตุตฺถํ วา องฺคุลํ คมฺภีรโต ทฺวินฺนํ ปพฺพานํ อุปริ เกสคฺคมตฺตมฺปิ ปเวเสนฺติยา ปาจิตฺติยนฺติ อตฺโถ. วุตฺตฺเหตํ มหาปจฺจริยํ ¶ – ‘‘เอกิสฺสา องฺคุลิยา ตีณิ ปพฺพานิ อาทาตุํ น ลภติ, ติณฺณํ วา จตุนฺนํ วา เอเกกมฺปิ ปพฺพํ อาทาตุํ น ¶ ลภตี’’ติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิปิ ตลฆาตเก วุตฺตสทิสาเนวาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๑๕. ฉฏฺเ – ภตฺตวิสฺสคฺคนฺติ ภตฺตกิจฺจํ. ปานีเยน จ วิธูปเนน จ อุปติฏฺิตฺวาติ เอเกน หตฺเถน ปานียถาลกํ เอเกน พีชนึ คเหตฺวา พีชมานา สมีเป ตฺวาติ อตฺโถ. อจฺจาวทตีติ ปุพฺเพปิ ตุมฺเห เอวํ ภฺุชถ, อหํ เอวํ อุปฏฺานํ กโรมี’’ติ ปพฺพชิตจาริตฺตํ อติกฺกมิตฺวา เคหสฺสิตกถํ กเถตีติ อตฺโถ.
๘๑๗. ยํกิฺจิ ปานียนฺติ สุทฺธอุทกํ วา โหตุ, ตกฺกทธิมตฺถุรสขีราทีนํ วา อฺตรํ. ยา กาจิ พีชนีติ อนฺตมโส จีวรกณฺโณปิ. หตฺถปาเส ติฏฺติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ อิธ านปจฺจยาว ปาจิตฺติยํ วุตฺตํ. ปหารปจฺจยา ปน ขนฺธเก ทุกฺกฏํ ปฺตฺตํ.
๘๑๙. เทติ ทาเปตีติ ปานียํ วา สูปาทึ วา อิมํ ปิวถ, อิมินา ภฺุชถาติ เทติ; ตาลวณฺฏํ อิมินา พีชนฺตา ภฺุชถาติ เทติ; อฺเน วา อุภยมฺปิ ทาเปติ, อนาปตฺติ. อนุปสมฺปนฺนํ อาณาเปตีติ อุปติฏฺนตฺถํ สามเณรึ อาณาเปติ, อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๒๒. สตฺตเม ¶ – ภฺุชิสฺสามีติ ปฏิคฺคณฺหาติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ อิทํ ปโยคทุกฺกฏํ นาม, ตสฺมา น เกวลํ ปฏิคฺคหเณเยว ¶ โหติ, ปฏิคฺคณฺหิตฺวา ปน อรฺโต อาหรเณปิ ¶ สุกฺขาปเนปิ วทฺทลิทิวเส ภชฺชนตฺถาย อุทฺธนสชฺชเนปิ กปลฺลสชฺชเนปิ ทพฺพิสชฺชเนปิ ทารูนิ อาทาย อคฺคิกรเณปิ กปลฺลมฺหิ ธฺปกฺขิปเนปิ ทพฺพิยา สงฺฆฏฺฏเนสุปิ โกฏฺฏนตฺถํ อุทุกฺขลมุสลาทิสชฺชเนสุปิ โกฏฺฏนปปฺโผฏนโธวนาทีสุปิ ยาว มุเข เปตฺวา อชฺโฌหรณตฺถํ ทนฺเตหิ สงฺขาทติ, ตาว สพฺพปโยเคสุ ทุกฺกฏานิ, อชฺโฌหรณกาเล ปน อชฺโฌหรณคณนาย ปาจิตฺติยานิ. เอตฺถ จ วิฺตฺติ เจว โภชนฺจ ปมาณํ. ตสฺมา สยํ วิฺาเปตฺวา อฺาย ภชฺชนโกฏฺฏนปจนานิ การาเปตฺวา ภฺุชนฺติยาปิ อาปตฺติ. อฺาย วิฺาเปตฺวา สยํ ภชฺชนาทีนิ กตฺวา ภฺุชนฺติยาปิ อาปตฺติ. มหาปจฺจริยํ ปน วุตฺตํ – ‘‘อิทํ อามกธฺํ นาม มาตรมฺปิ วิฺาเปตฺวา ภฺุชนฺติยา ปาจิตฺติยเมว, อวิฺตฺติยา ลทฺธํ สยํ ภชฺชนาทีนิ กตฺวา วา การาเปตฺวา วา ภฺุชนฺติยา ทุกฺกฏํ. อฺาย วิฺตฺติยา ลทฺธํ สยํ วา ภชฺชนาทีนิ กตฺวา ตาย วา การาเปตฺวา อฺาย วา การาเปตฺวา ภฺุชนฺติยาปิ ทุกฺกฏเมวา’’ติ. ปุนปิ วุตฺตํ ‘‘อฺาย วิฺตฺติยา ลทฺธํ, สยํ ภชฺชนาทีนิ กตฺวา ภฺุชนฺติยา ปาจิตฺติยเมว. ภชฺชนาทีนิ การาเปตฺวา ภฺุชนฺติยา ปน ทุกฺกฏ’’นฺติ. ตํ ปุพฺพาปรวิรุทฺธํ โหติ, น หิ ภชฺชนาทีนํ กรเณ วา การาปเน วา วิเสโส อตฺถิ. มหาอฏฺกถายํ ปน ‘‘อฺาย วิฺตฺตํ ภฺุชนฺติยา ทุกฺกฏ’’นฺติ อวิเสเสน วุตฺตํ.
๘๒๓. อาพาธปจฺจยาติ เสทกมฺมาทีนํ อตฺถาย ธฺวิฺตฺติยา อนาปตฺติ. ‘‘อวิฺตฺติยา ลพฺภมานํ ปน นวกมฺมตฺถาย สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตี’’ติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ. อปรณฺณํ วิฺาเปตีติ เปตฺวา สตฺต ธฺานิ มุคฺคมาสาทึ วา ลาพุกุมฺภณฺฑาทึ วา อฺํ ยํกิฺจิ าตกปวาริตฏฺาเน ¶ วิฺาเปนฺติยา อนาปตฺติ. อามกธฺํ ปน าตกปวาริตฏฺาเน น วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
จตุสมุฏฺานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๒๔. อฏฺเม ¶ – นิพฺพิฏฺโ ราชภโฏ รฺโ ภติ เกณิ เอเตนาติ นิพฺพิฏฺราชภโฏ, เอกํ ¶ านนฺตรํ เกณิยา คเหตฺวา ตโต ลทฺธอุทโยติ อตฺโถ. ตฺเว ภฏปถํ ยาจิสฺสามีติ รฺโ เกณึ ทตฺวา ปุน ตํเยว านนฺตรํ ยาจิสฺสามีติ จินฺเตนฺโต. ปริภาสีติ ตา ภิกฺขุนิโย ‘‘มา ปุน เอวํ กริตฺถา’’ติ สนฺตชฺเชสิ.
๘๒๖. สยํ ฉฑฺเฑตีติ จตฺตาริปิ วตฺถูนิ เอกปโยเคน ฉฑฺเฑนฺติยา เอกาว อาปตฺติ, ปาเฏกฺกํ ฉฑฺเฑนฺติยา วตฺถุคณนาย อาปตฺติโย. อาณตฺติยมฺปิ เอเสว นโย. ทนฺตกฏฺฉฑฺฑเนปิ ภิกฺขุนิยา ปาจิตฺติยเมว. ภิกฺขุสฺส สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ฉสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๓๐-๒. นวเม – ยํ มนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํ โรปิมนฺติ เขตฺตํ วา โหตุ นาฬิเกราทิอาราโม วา, ยตฺถ กตฺถจิ โรปิมหริตฏฺาเน เอตานิ วตฺถูนิ ฉฑฺเฑนฺติยา ปุริมนเยเนว อาปตฺติเภโท เวทิตพฺโพ. เขตฺเต วา อาราเม วา นิสีทิตฺวา ภฺุชมานา อุจฺฉุอาทีนิ วา ขาทนฺตี; คจฺฉมานา อุจฺฉิฏฺโทกจลกาทีนิ หริตฏฺาเน ฉฑฺเฑติ, อนฺตมโส อุทกํ ปิวิตฺวา มตฺถกจฺฉินฺนนาฬิเกรมฺปิ ฉฑฺเฑติ, ปาจิตฺติยเมว. ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ. กสิตฏฺาเน ปน นิกฺขิตฺตพีเช ยาว องฺกุรํ น อุฏฺหติ, ตาว สพฺเพสํ ทุกฺกฏํ ¶ . อนิกฺขิตฺตพีเชสุ เขตฺตโกณาทีสุ วา อสฺชาตโรปิเมสุ เขตฺตมริยาทาทีสุ วา ฉฑฺเฑตุํ วฏฺฏติ. มนุสฺสานํ กจวรฉฑฺฑนฏฺาเนปิ วฏฺฏติ. ฉฑฺฑิตเขตฺเตติ มนุสฺเสสุ สสฺสํ อุทฺธริตฺวา คเตสุ ฉฑฺฑิตเขตฺตํ นาม โหติ, ตตฺถ วฏฺฏติ. ยตฺถ ปน ลายิตมฺปิ ปุพฺพณฺณาทิ ปุน อุฏฺหิสฺสตีติ รกฺขนฺติ, ตตฺถ ยถาวตฺถุกเมว. เสสํ อุตฺตานเมว. ฉสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ…เป… ติเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๓๕. ทสเม ¶ ¶ – ยํกิฺจิ นจฺจนฺติ นฏาทโย วา นจฺจนฺตุ โสณฺฑา วา, อนฺตมโส โมรสุวมกฺกฏาทโยปิ, สพฺพมฺเปตํ นจฺจเมว. ยํกิฺจิ คีตนฺติ ยํกิฺจิ นฏาทีนํ วา คีตํ โหตุ, อริยานํ ปรินิพฺพานกาเล รตนตฺตยคุณูปสํหิตํ สาธุกีฬิตคีตํ วา อสํยตภิกฺขูนํ ธมฺมภาณกคีตํ วา, สพฺพมฺเปตํ คีตเมว. ยํกิฺจิ วาทิตนฺติ ตนฺติพทฺธาทิวาทนียภณฺฑวาทิตํ วา โหตุ, กุฏเภริวาทิตํ วา, อนฺตมโส อุทกเภริวาทิตมฺปิ, สพฺพมฺเปตํ วาทิตเมว.
๘๓๖. ทสฺสนาย คจฺฉติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ ปทวารคณนาย อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยตฺถ ิตา ปสฺสติ วา สุณาติ วาติ เอกปโยเคน โอโลเกนฺตี ปสฺสติ, เตสํเยว คีตวาทิตํ สุณาติ, เอกเมว ปาจิตฺติยํ. สเจ ปน เอกํ ทิสํ โอโลเกตฺวา นจฺจํ ปสฺสติ, ปุน อฺโต โอโลเกตฺวา คายนฺเต ปสฺสติ อฺโต วาเทนฺเต, ปาเฏกฺกา อาปตฺติโย. ภิกฺขุนี สยมฺปิ นจฺจิตุํ วา คายิตุํ วา วาทิตุํ วา น ลภติ, อฺเ ‘‘นจฺจ, คาย, วาเทหี’’ติ วตฺตุมฺปิ น ลภติ. ‘‘เจติยสฺส อุปหารํ เทถ, อุปาสกา’’ติ วตฺตุมฺปิ ‘‘ตุมฺหากํ เจติยสฺส อุปฏฺานํ กโรมา’’ติ วุตฺเต ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิตุมฺปิ ¶ น ลภติ. สพฺพตฺถ ปาจิตฺติยนฺติ สพฺพอฏฺกถาสุ วุตฺตํ. ภิกฺขุโน ทุกฺกฏํ. ‘‘ตุมฺหากํ เจติยสฺส อุปฏฺานํ กโรมา’’ติ วุตฺเต ปน ‘‘อุปฏฺานกรณํ นาม สุนฺทร’’นฺติ วตฺตุํ วฏฺฏติ.
๘๓๗. อาราเม ิตาติ อาราเม ตฺวา อนฺตราราเม วา พหิอาราเม วา นจฺจาทีนิ ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อนาปตฺติ. สติ กรณีเยติ สลากภตฺตาทีนํ วา อตฺถาย อฺเน วา เกนจิ กรณีเยน คนฺตฺวา คตฏฺาเน ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อนาปตฺติ. อาปทาสูติ ตาทิเสน อุปทฺทเวน อุปทฺทุตา สมชฺชฏฺานํ ปวิสติ, เอวํ ปวิสิตฺวา ปสฺสนฺติยา วา สุณนฺติยา วา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
ลสุณวคฺโค ปโม.
๒. อนฺธการวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๓๙. อนฺธการวคฺคสฺส ¶ ¶ ปมสิกฺขาปเท – อปฺปทีเปติ ปทีปจนฺทสูริยอคฺคีสุ เอเกนาปิ อโนภาสิเต. เตเนวสฺส ปทภาชเน ‘‘อนาโลเก’’ติ วุตฺตํ. สลฺลเปยฺย วาติ เคหสฺสิตกถํ กเถยฺย.
๘๔๑. อรโหเปกฺขา อฺวิหิตาติ น รโหอสฺสาทาเปกฺขา รโหอสฺสาทโต อฺวิหิตาว หุตฺวา าตึ วา ปุจฺฉติ, ทาเน วา ปูชาย วา มนฺเตติ. เสสํ อุตฺตานเมว. เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ – กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๔๒. ทุติเย – ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเสติ อิทเมว นานํ. เสสํ สพฺพํ ปุริมสทิสเมวาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๔๖. ตติเย ¶ – อชฺโฌกาเสติ นานํ, เสสํ สพฺพํ ตาทิสเมวาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๕๐-๓. จตุตฺเถ ¶ – นิกณฺณิกนฺติ กณฺณมูลํ วุจฺจติ; กณฺณมูเล ชปฺเปยฺยาติ วุตฺตํ โหติ. สติ กรณีเยติ สลากภตฺตาทีนํ อาหรณตฺถาย วิหาเร วา ทุนฺนิกฺขิตฺตํ ปฏิสามนตฺถาย. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ ปุริมสทิสาเนวาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๕๔. ปฺจเม ¶ – ฆรํ โสเธนฺตาติ เตสํ กิร เอตทโหสิ – ‘‘เถริยา โกจิ กายิกวาจสิโก วีติกฺกโม น ทิสฺสติ, ฆรมฺปิ ตาว โสเธมา’’ติ, ตโต ฆรํ โสเธนฺตา นํ อทฺทสํสุ.
๘๕๖. อโนวสฺสกํ อติกฺกาเมนฺติยาติ ปมํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา ทุกฺกฏํ, ทุติยํ อติกฺกาเมนฺติยา ปาจิตฺติยํ, อุปจาราติกฺกเม เอเสว นโย.
๘๕๘. คิลานายาติ ยา ตาทิเสน เคลฺเน อาปุจฺฉิตุํ น สกฺโกติ. อาปทาสูติ ฆเร อคฺคิ วา อุฏฺิโต โหติ, โจรา วา; เอวรูเป อุปทฺทเว อนาปุจฺฉา ปกฺกมติ, อนาปตฺติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
กถินสมุฏฺานํ – กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๖๐. ฉฏฺเ – อภินิสีเทยฺยาติ นิสีเทยฺย. นิสีทิตฺวา คจฺฉนฺติยา เอกา อาปตฺติ, อนิสีทิตฺวา นิปชฺชิตฺวา คจฺฉนฺติยา เอกา, นิสีทิตฺวา นิปชฺชิตฺวา คจฺฉนฺติยา ทฺเว.
๘๖๓. ธุวปฺตฺเตติ ¶ ภิกฺขุนีนํ อตฺถาย นิจฺจปฺตฺเต. เสสํ อุตฺตานเมว. กถินสมุฏฺานํ…เป… ติเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๖๔. สตฺตเมปิ ¶ – สพฺพํ ฉฏฺเ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๖๙. อฏฺเม ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๗๕. นวเม – อภิสเปยฺยาติ สปถํ กเรยฺย. นิรเยน อภิสปติ นาม ‘‘นิรเย นิพฺพตฺตามิ, อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺตามิ, นิรเย นิพฺพตฺตตุ, อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺตตู’’ติ เอวมาทินา นเยน อกฺโกสติ. พฺรหฺมจริเยน อภิสปติ นาม ‘‘คิหินี โหมิ, โอทาตวตฺถา โหมิ, ปริพฺพาชิกา โหมิ, อิตรา วา เอทิสา โหตู’’ติ เอวมาทินา นเยน อกฺโกสติ; วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ. เปตฺวา ปน นิรยฺจ พฺรหฺมจริยฺจ ‘‘สุนขี สูกรี กาณา กุณี’’ติอาทินา นเยน อกฺโกสนฺติยา วาจาย วาจาย ทุกฺกฏํ.
๘๗๘. อตฺถปุเรกฺขารายาติ อฏฺกถํ กเถนฺติยา. ธมฺมปุเรกฺขารายาติ ปาฬึ วาเจนฺติยา. อนุสาสนิปุเรกฺขารายาติ ‘‘อิทานิปิ ตฺวํ เอทิสา, สาธุ วิรมสฺสุ, โน เจ วิรมสิ, อทฺธา ปุน ¶ เอวรูปานิ กมฺมานิ กตฺวา นิรเย อุปฺปชฺชิสฺสสิ, ติรจฺฉานโยนิยา อุปฺปชฺชิสฺสสี’’ติ เอวํ อนุสาสนิยํ ตฺวา วทนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๗๙. ทสเม – สพฺพํ อุตฺตานเมว. ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – กายวาจาจิตฺตโต สมุฏฺาติ, กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลกมฺมํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
อนฺธการวคฺโค ทุติโย.
๓. นคฺควคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๘๓-๖. นคฺควคฺคสฺส ¶ ¶ ปมสิกฺขาปเท – พฺรหฺมจริยํ จิณฺเณนาติ พฺรหฺมจริเยน จิณฺเณน; อถ วา พฺรหฺมจริยสฺส จรเณนาติ; เอวํ กรณตฺเถ วา สามิอตฺเถ วา อุปโยควจนํ เวทิตพฺพํ. อจฺฉินฺนจีวริกายาติ อิทํ อุทกสาฏิกํ สนฺธาย วุตฺตํ, น อฺํ จีวรํ. ตสฺมา อุทกสาฏิกาย อจฺฉินฺนาย วา นฏฺาย วา นคฺคาย นฺหายนฺติยา อนาปตฺติ. สเจปิ อุทกสาฏิกจีวรํ มหคฺฆํ โหติ, น สกฺกา นิวาเสตฺวา พหิ คนฺตุํ, เอวมฺปิ นคฺคาย นฺหายิตุํ วฏฺฏติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ ¶ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๘๗. ทุติเย – สพฺพํ อุตฺตานเมว. ฉสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๙๓-๔. ตติเย – อนนฺตรายิกินีติ ทสสุ อนฺตราเยสุ เอเกนปิ อนฺตราเยน อนนฺตรายา. ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเตติ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา สเจปิ ปจฺฉา สิพฺพติ, อาปตฺติเยวาติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๘๙๘-๙. จตุตฺเถ ¶ – ปฺจ อหานิ ปฺจาหํ, ปฺจาหเมว ปฺจาหิกํ. สงฺฆาฏีนํ จาโร สงฺฆาฏิจาโร; ปริโภควเสน วา โอตาปนวเสน วา สงฺฆฏิตฏฺเน สงฺฆาฏีติ ลทฺธนามานํ ปฺจนฺนํ จีวรานํ ปริวตฺตนนฺติ อตฺโถ. ตสฺมาเยว ปทภาชเน ‘‘ปฺจมํ ทิวสํ ปฺจ จีวรานี’’ติอาทิมาห. อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ จ เอกสฺมึ จีวเร เอกา อาปตฺติ; ปฺจสุ ปฺจ.
๙๐๐. อาปทาสูติ ¶ มหคฺฆํ จีวรํ, น สกฺกา โหติ โจรภยาทีสุ ปริภฺุชิตุํ; เอวรูเป อุปทฺทเว อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. กถินสมุฏฺานํ ¶ – อกิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๐๓. ปฺจเม – จีวรสงฺกมนียนฺติ สงฺกเมตพฺพํ จีวรํ; อฺิสฺสา สนฺตกํ อนาปุจฺฉา คหิตํ ปุน ปฏิทาตพฺพจีวรนฺติ อตฺโถ.
๙๐๖. อาปทาสูติ สเจ อปารุตํ วา อนิวตฺถํ วา โจรา หรนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ ธาเรนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. กถินสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๐๙-๑๐. ฉฏฺเ – อฺํ ปริกฺขารนฺติ ยํกิฺจิ ถาลกาทีนํ วา สปฺปิเตลาทีนํ วา อฺตรํ. อานิสํสนฺติ ‘‘กิตฺตกํ อคฺฆนกํ ทาตุกามตฺถา’’ติ ปุจฺฉติ, ‘‘เอตฺตกํ นามา’’ติ วทนฺติ, ‘‘อาคเมถ ตาว, อิทานิ วตฺถํ มหคฺฆํ, กติปาเหน กปฺปาเส อาคเต สมคฺฆํ ภวิสฺสตี’’ติ เอวํ วตฺวา นิวาเรนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ ¶ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๑๑. สตฺตเม ¶ – ปกฺกมึสูติ อฺาสมฺปิ อาคมนํ อาคเมนฺตี ‘‘อทฺธา อมฺหากมฺปิ อาคเมสฺสตี’’ติ ตตฺถ ตตฺถ อคมํสุ. ปฏิพาเหยฺยาติ ปฏิเสเธยฺย.
๙๑๕. อานิสํสนฺติ ‘‘เอกิสฺสา เอกํ สาฏกํ นปฺปโหติ, อาคเมถ ตาว, กติปาเหน อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตโต ภาเชสฺสามี’’ติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๑๖-๘. อฏฺเม ¶ – นฏา นาม เย นาฏกํ นาเฏนฺติ. นฏกา นาม เย นจฺจนฺติ. ลงฺฆกา นาม เย วํสวรตฺตาทีสุ ลงฺฆนกมฺมํ กโรนฺติ. โสกชฺฌายิกา นาม มายาการา. กุมฺภถูณิกา นาม ฆฏเกน กีฬนกา; พิมฺพิสกวาทกาติปิ วทนฺติ. เทติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ จีวรคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. เสสํ อุตฺตานเมว.
ฉสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๒๑-๔. นวเม ¶ – ทุพฺพลจีวรปจฺจาสายาติ ทุพฺพลาย จีวรปจฺจาสาย. อานิสํสนฺติ กิฺจาปิ ‘‘น มยํ อยฺเย สกฺโกมา’’ติ วทนฺติ, ‘‘อิทานิ ปน เตสํ กปฺปาโส อาคมิสฺสติ ¶ , สทฺโธ ปสนฺโน ปุริโส อาคมิสฺสติ, อทฺธา ทสฺสตี’’ติ เอวํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา นิวาเรนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๒๗. ทสเม – กถินุทฺธารํ น ทสฺสนฺตีติ กีทิโส กถินุทฺธาโร ทาตพฺโพ, กีทิโส น ทาตพฺโพติ? ยสฺส อตฺถารมูลโก อานิสํโส มหา, อุพฺภารมูลโก อปฺโป, เอวรูโป น ทาตพฺโพ. ยสฺส ปน อตฺถารมูลโก อานิสํโส อปฺโป, อุพฺภารมูลโก มหา, เอวรูโป ทาตพฺโพ. สมานิสํโสปิ สทฺธาปริปาลนตฺถํ ทาตพฺโพว.
๙๓๑. อานิสํสนฺติ ภิกฺขุนิสงฺโฆ ชิณฺณจีวโร, กถินานิสํสมูลโก มหาลาโภติ ¶ เอวรูปํ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
นคฺควคฺโค ตติโย.
๔. ตุวฏฺฏวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๓๓. ตุวฏฺฏวคฺคสฺส ¶ ¶ ปมสิกฺขาปเท – ตุวฏฺเฏยฺยุนฺติ นิปชฺเชยฺยุํ. เสสํ อุตฺตานเมว. เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๓๗. ทุติเย – เอกํ อตฺถรณฺเจว ปาวุรณฺจ เอตาสนฺติ เอกตฺถรณปาวุรณา; สํหาริมานํ ปาวารตฺถรณกฏสารกาทีนํ เอกํ อนฺตํ อตฺถริตฺวา เอกํ ปารุปิตฺวา ตุวฏฺเฏนฺตีนเมตํ อธิวจนํ.
๙๔๐. ววตฺถานํ ทสฺเสตฺวาติ มชฺเฌ กาสาวํ วา กตฺตรยฏฺึ วา อนฺตมโส กายพนฺธนมฺปิ เปตฺวา นิปชฺชนฺตีนํ อนาปตฺตีติ อตฺโถ. เสสํ อุตฺตานเมว. เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๔๑. ตติเย – อุฬารสมฺภาวิตาติ อุฬารกุลา ปพฺพชิตตฺตา คุเณหิ จ อุฬารตฺตา อุฬาราติ สมฺภาวิตา. อิสฺสาปกตาติ อิสฺสาย อปกตา; อภิภูตาติ อตฺโถ. สฺตฺติ พหุลา เอตาสนฺติ สฺตฺติพหุลา; ทิวสํ มหาชนํ สฺาปยมานาติ อตฺโถ. วิฺตฺติ พหุลา เอตาสนฺติ วิฺตฺติพหุลา. วิฺตฺตีติ เหตูทาหรณาทีหิ วิวิเธหิ นเยหิ าปนา เวทิตพฺพา, น ยาจนา.
๙๔๓. จงฺกมเน ¶ ¶ นิวตฺตนคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. ติฏฺติ วาติอาทีสุ ปโยคคณนาย. อุทฺทิสติ วาติอาทีสุ ปทาทิคณนาย. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ ¶ , สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๔๙. จตุตฺเถ – สติ อนฺตราเยติ ทสวิเธ อนฺตราเย สติ. ปริเยสิตฺวา น ลภตีติ อฺํ อุปฏฺายิกํ น ลภติ. คิลานายาติ สยํ คิลานาย. อาปทาสูติ ตถารูเป อุปทฺทเว สติ อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๕๒. ปฺจเม – อฺํ อาณาเปตีติ เอตฺถ สเจ นิกฺกฑฺฒาติ อาณตฺตา เอกปโยเคน พหูนิปิ ทฺวารานิ อติกฺกาเมติ, เอกา อาปตฺติ. อถ อิมฺจิมฺจ ทฺวารํ อติกฺกาเมหีติ เอวํ อาณตฺตา อติกฺกาเมติ, ทฺวารคณนาย อาปตฺติโย. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๕๕. ฉฏฺเ ¶ ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. สมนุภาสนสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗-๘-๙. สตฺตมอฏฺมนวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๖๑. สตฺตมอฏฺมนวเมสุ สพฺพํ อุตฺตานเมว. สพฺพานิ เอฬกโลมสมุฏฺานานิ, กิริยานิ, โนสฺาวิโมกฺขานิ, อจิตฺตกานิ, ปณฺณตฺติวชฺชานิ, กายกมฺมานิ, ติจิตฺตานิ ติเวทนานีติ.
สตฺตมอฏฺมนวมสิกฺขาปทานิ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๗๓. ทสเม – อาหุนฺทริกาติ สมฺพาธา.
๙๗๕. ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเตติ สเจปิ ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ปจฺฉา ปกฺกมติ, อาปตฺติเยวาติ ¶ อตฺโถ. ปวาเรตฺวา ปฺจ โยชนานิ คจฺฉนฺติยาปิ อนาปตฺติ. ฉสุ วตฺตพฺพเมว นตฺถิ. สเจ ปน ตีณิ คนฺตฺวา เตเนว มคฺเคน ปจฺจาคจฺฉติ, น วฏฺฏติ. อฺเน มคฺเคน อาคนฺตุํ วฏฺฏติ.
๙๗๖. อนฺตราเยติ ทสวิเธ อนฺตราเย – ปรํ คจฺฉิสฺสามีติ นิกฺขนฺตา, นทีปูโร ปน อาคโต, โจรา วา มคฺเค โหนฺติ, เมโฆ วา อุฏฺาติ, นิวตฺติตุํ วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว. ปมปาราชิกสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถ.
๕. จิตฺตาคารวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๗๘. จิตฺตาคารวคฺคสฺส ¶ ¶ ปมสิกฺขาปเท – ราชาคารนฺติ รฺโ กีฬนฆรํ. จิตฺตาคารนฺติ กีฬนจิตฺตสาลํ. อารามนฺติ กีฬนอุปวนํ. อุยฺยานนฺติ กีฬนุยฺยานํ. โปกฺขรณีนฺติ กีฬนโปกฺขรณึ. ตสฺมาเยว ปทภาชเน ‘‘ยตฺถ กตฺถจิ รฺโ กีฬิตุ’’นฺติอาทิ วุตฺตํ. ทสฺสนาย คจฺฉติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ เอตฺถ ปทวารคณนาย ทุกฺกฏํ. ยตฺถ ิตา ปสฺสตีติ เอตฺถ ปน สเจ เอกสฺมึเยว าเน ิตา ปทํ อนุทฺธรมานา ปฺจปิ ปสฺสติ, เอกเมว ปาจิตฺติยํ. ตํ ตํ ทิสาภาคํ โอโลเกตฺวา ปสฺสนฺติยา ปน ปาเฏกฺกา อาปตฺติโย. ภิกฺขุสฺส ปน สพฺพตฺถ ทุกฺกฏํ.
๙๘๑. อาราเม ิตาติ อชฺฌาราเม ราชาคาราทีนิ กโรนฺติ, ตานิ ปสฺสนฺติยา อนาปตฺติ. คจฺฉนฺตี วา อาคจฺฉนฺตี วาติ ปิณฺฑปาตาทีนํ อตฺถาย คจฺฉนฺติยา มคฺโค โหติ, ตานิ ปสฺสติ, อนาปตฺติ. สติ กรณีเย คนฺตฺวาติ รฺโ สนฺติกํ เกนจิ กรณีเยน คนฺตฺวา ปสฺสติ, อนาปตฺติ. อาปทาสูติ เกนจิ อุปทฺทุตา ปวิสิตฺวา ปสฺสติ, อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๘๒. ทุติเย ¶ – อภินิสีทนาภินิปชฺชเนสุ ปโยคคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. เสสํ อุตฺตานเมว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ ¶ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๘๘. ตติเย ¶ – อุชฺชวุชฺชเวติ ยตฺตกํ หตฺเถน อฺฉิตํ โหติ, ตสฺมึ ตกฺกมฺหิ เวิเต เอกา อาปตฺติ. กนฺตนโต ปน ปุพฺเพ กปฺปาสวิจินนํ อาทึ กตฺวา สพฺพปโยเคสุ หตฺถวารคณนาย ทุกฺกฏํ.
๙๘๙. กนฺติตสุตฺตนฺติ ทสิกสุตฺตาทึ สงฺฆาเฏตฺวา กนฺตติ, ทุกฺกนฺติตํ วา ปฏิกนฺตติ. เสสํ อุตฺตานเมว. เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๙๒. จตุตฺเถ – ยาคุํ วาติอาทีสุ ตณฺฑุลโกฏฺฏนํ อาทึ กตฺวา สพฺเพสุ ปุพฺพปโยเคสุ ปโยคคณนาย ทุกฺกฏํ. ยาคุภตฺเตสุ ภาชนคณนาย, ขาทนียาทีสุ รูปคณนาย ปาจิตฺติยานิ.
๙๙๓. ยาคุปาเนติ มนุสฺเสหิ สงฺฆสฺสตฺถาย กริยมาเน ยาคุปาเน วา สงฺฆภตฺเต วา เตสํ สหายิกภาเวน ยํกิฺจิ ปจนฺติยา อนาปตฺติ. เจติยปูชาย สหายิกา หุตฺวา คนฺธาทีนิ ปูเชติ, วฏฺฏติ. อตฺตโน เวยฺยาวจฺจกรสฺสาติ สเจปิ มาตาปิตโร อาคจฺฉนฺติ, ยํกิฺจิ พีชนึ วา สมฺมฺุชนิทณฺฑกํ วา การาเปตฺวา เวยฺยาวจฺจกรฏฺาเน เปตฺวาว ยํกิฺจิ ปจิตุํ วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ ตติยสทิสาเนวาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๙๖. ปฺจเม ¶ – อสติ อนฺตราเยติ ทสวิเธ อนฺตราเย อสติ. ธุรํ นิกฺขิปิตฺวา ปจฺฉา วินิจฺฉินนฺตี อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวาว วินิจฺฉินาติ.
๙๙๘. ปริเยสิตฺวา ¶ น ลภตีติ สหายิกา ภิกฺขุนิโย ¶ น ลภติ. เสสํ อุตฺตานเมว. ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๙๙๙. ฉฏฺเ – สพฺพํ นคฺควคฺเค อาคาริกสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อยํ ปน วิเสโส, ตํ ฉสมุฏฺานํ. อิทํ ‘‘สหตฺถา’’ติ วุตฺตตฺตา เอฬกโลมสมุฏฺานํ, กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๐๗. สตฺตเม – ปุน ปริยาเยนาติ ปุนวาเร. อาปทาสูติ มหคฺฆจีวรํ สรีรโต โมเจตฺวา สุปฏิสามิตมฺปิ โจรา หรนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ อนิสฺสชฺชิตฺวา นิวาเสนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมวาติ.
กถินสมุฏฺานํ – กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๐๘. อฏฺเม ¶ – อนิสฺสชฺชิตฺวาติ รกฺขณตฺถาย อทตฺวา; ‘‘อิมํ ชคฺเคยฺยาสี’’ติ เอวํ อนาปุจฺฉิตฺวาติ อตฺโถ.
๑๐๑๒. ปริเยสิตฺวา น ลภตีติ ปฏิชคฺคิกํ น ลภติ. คิลานายาติ วจีเภทํ กาตุํ อสมตฺถาย. อาปทาสูติ รฏฺเ ภิชฺชนฺเต อาวาเส ¶ ฉฑฺเฑตฺวา คจฺฉนฺติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ อนนฺตรสิกฺขาปทสทิสาเนวาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๑๕-๖. นวเม – พาหิรกํ อนตฺถสํหิตนฺติ หตฺถิอสฺสรถธนุถรุสิปฺปอาถพฺพณขีลนวสีกรณโสสาปนมนฺตาคทปฺปโยคาทิเภทํ ¶ ปรูปฆาตกรํ. ปริตฺตนฺติ ยกฺขปริตฺตนาคมณฺฑลาทิเภทํ สพฺพมฺปิ วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ – วาจโต วาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๑๘. ทสเม วาเจยฺยาติ ปทํ วิเสโส, เสสํ นวเม วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ สทฺธึ สมุฏฺานาทีหีติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
จิตฺตาคารวคฺโค ปฺจโม.
๖. อารามวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๒๕. อารามวคฺคสฺส ¶ ปมสิกฺขาปเท – ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมนฺติยา, อุปจารํ โอกฺกมนฺติยาติ เอตฺถ ปมปาเท ทุกฺกฏํ, ทุติยปาเท ปาจิตฺติยํ.
๑๐๒๗. สีสานุโลกิกาติ ปมํ ปวิสนฺตีนํ ภิกฺขุนีนํ สีสํ อนุโลเกนฺตี ปวิสติ, อนาปตฺติ. ยตฺถ ภิกฺขุนิโยติ ยตฺถ ภิกฺขุนิโย ปมตรํ ปวิสิตฺวา สชฺฌายเจติยวนฺทนาทีนิ กโรนฺติ, ตตฺถ ตาสํ ¶ สนฺติกํ คจฺฉามีติ คนฺตุํ วฏฺฏติ. อาปทาสูติ เกนจิ อุปทฺทุตา โหติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ ปวิสิตุํ วฏฺฏติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๒๘. ทุติเย – อายสฺมา กปฺปิตโกติ อยํ ชฏิลสหสฺสพฺภนฺตโร เถโร. สํหรีติ สงฺกาเมสิ. สํหโฏติ สงฺกามิโต. กาสาวโฏติ นฺหาปิตา กาสาวํ นิวาเสตฺวา กมฺมํ กโรนฺติ, ตํ สนฺธายาหํสุ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๓๖. ตติเย ¶ ¶ – อนุสาสนิปุเรกฺขารายาติ อิทานิปิ ตฺวํ พาลา อพฺยตฺตาติอาทินา นเยน อนุสาสนิปกฺเข ตฺวา วทนฺติยา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ อนนฺตรสิกฺขาปทสทิสาเนวาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๓๗. จตุตฺเถ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. จตุสมุฏฺานํ – กายโต กายวาจโต กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ. นิมนฺติตาย อนาปุจฺฉา ภฺุชนฺติยา อาปตฺติสมฺภวโต สิยา กิริยากิริยํ, ปวาริตาย กปฺปิยํ กาเรตฺวาปิ อกาเรตฺวาปิ ภฺุชนฺติยา อาปตฺติสมฺภวโต ¶ สิยา กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๔๓. ปฺจเม – กุเล มจฺฉโร กุลมจฺฉโร, กุลมจฺฉโร เอติสฺสา อตฺถีติ กุลมจฺฉรินี กุลํ วา มจฺฉรายตีติ กุลมจฺฉรินี. กุลสฺส อวณฺณนฺติ ตํ กุลํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนนฺติ. ภิกฺขุนีนํ อวณฺณนฺติ ภิกฺขุนิโย ทุสฺสีลา ปาปธมฺมาติ.
๑๐๔๕. สนฺตํเยว อาทีนวนฺติ กุลสฺส วา ภิกฺขุนีนํ วา สนฺตํ อคุณํ. เสสํ อุตฺตานเมว. ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๔๘. ฉฏฺเ ¶ – โอวาทายาติ ครุธมฺมตฺถาย. สํวาสายาติ อุโปสถปวารณาปุจฺฉนตฺถาย. อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถาโร ปน ภิกฺขุโนวาทกสิกฺขาปทวณฺณนายํ วุตฺโตเยว.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๕๓. สตฺตเม ¶ – ปริเยสิตฺวา น ลภตีติ ภิกฺขุนึ น ลภติ. เสสํ อุตฺตานเมว. อิมสฺสาปิ วิตฺถาโร ภิกฺขุโนวาทเก วุตฺโตเยว.
ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ ¶ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๕๖. อฏฺเม – เอกกมฺมนฺติอาทีหิ อุโปสถปวารณาเยว วุตฺตา. เสสํ อุตฺตานเมว. อิมสฺสาปิ วิตฺถาโร ภิกฺขุโนวาทเก วุตฺโตเยว.
ปมปาราชิกสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๕๘. นวเม ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. อิมสฺสาปิ วิตฺถาโร ภิกฺขุโนวาทเก วุตฺโตเยว.
ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๖๒. ทสเม – ปสาเขติ อโธกาเย. อโธกาโย หิ ยสฺมา ตโต รุกฺขสฺส สาขา วิย อุโภ อูรู ปภิชฺชิตฺวา คตา, ตสฺมา ปสาโขติ วุจฺจติ.
๑๐๖๕. ภินฺทาติอาทีสุ สเจ ‘‘ภินฺท, ผาเลหี’’ติ สพฺพานิ อาณาเปติ, โส จ ตเถว กโรติ, ฉ อาณตฺติทุกฺกฏานิ ฉ จ ปาจิตฺติยานิ อาปชฺชติ. อถาปิ เอวํ อาณาเปติ – ‘‘อุปาสก, ยํกิฺจิ เอตฺถ กาตพฺพํ, ตํ สพฺพํ กโรหี’’ติ, โส จ สพฺพานิปิ เภทนาทีนิ กโรติ; เอกวาจาย ฉ ¶ ทุกฺกฏานิ ฉ ปาจิตฺติยานีติ ทฺวาทส อาปตฺติโย. สเจ ปน เภทนาทีสุปิ เอกํเยว วตฺวา ‘‘อิทํ กโรหี’’ติ อาณาเปติ, โส จ สพฺพานิ กโรติ, ยํ อาณตฺตํ, ตสฺเสว กรเณ ปาจิตฺติยํ. เสเสสุ อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
กถินสมุฏฺานํ – กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ ¶ , อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
อารามวคฺโค ฉฏฺโ.
๗. คพฺภินิวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๖๙. คพฺภินิวคฺคสฺส ¶ ปมสิกฺขาปเท – อาปนฺนสตฺตาติ กุจฺฉิปวิฏฺสตฺตา.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๗๓-๔. ทุติเย – ปายนฺตินฺติ ถฺํ ปายมานํ. มาตา วา โหตีติ ยํ ทารกํ ปาเยติ, ตสฺส มาตา วา โหติ ธาติ วา. เสสํ อุตฺตานเมว. อุภยมฺปิ ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๗๗. ตติเย – สิกฺขาสมฺมุตึ ทาตุนฺติ กสฺมา ทาเปสิ? ‘‘มาตุคาโม นาม โลโล โหติ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตฺวา สีลานิ ปูรยมาโน กิลมติ, สิกฺขิตฺวา ปน ปจฺฉา น กิลมิสฺสติ, นิตฺถริสฺสตี’’ติ ทาเปสิ.
๑๐๗๙. ปาณาติปาตา ¶ เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามีติ ยํ ตํ ปาณาติปาตา เวรมณีติ ปฺตฺตํ สิกฺขาปทํ, ตํ ปาณาติปาตา เวรมณิสิกฺขาปทํ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมิตพฺพสมาทานํ กตฺวา สมาทิยามีติ อตฺโถ. เอส นโย สพฺพตฺถ. อิมา ฉ สิกฺขาโย สฏฺิวสฺสายปิ ปพฺพชิตาย ทาตพฺพาเยว, น เอตาสุ อสิกฺขิตา อุปสมฺปาเทตพฺพา.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๘๔. จตุตฺเถ ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. สเจ ปน ปมํ วุฏฺานสมฺมุติ น ทินฺนา โหติ, อุปสมฺปทมาฬเกปิ ทาตพฺพาเยว. อิมา ทฺเวปิ มหาสิกฺขมานา นาม.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๙๐. ปฺจเม ¶ – กิฺจาปิ อูนทฺวาทสวสฺสํ ปริปุณฺณสฺาย วุฏฺาเปนฺติยา อนาปตฺติ, สา ปน อนุปสมฺปนฺนาว โหติ. เสสํ อุตฺตานเมว.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๐๙๕. ฉฏฺเ – ทสวสฺสาย คิหิคตาย สิกฺขาสมฺมุตึ ทตฺวา ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ อุปสมฺปาเทตุํ วฏฺฏติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๐๑. สตฺตเม ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิปิ สพฺเพสุ ทุติเย วุตฺตสทิสาเนว. อยํ ปน วิเสโส – ยตฺถ สมฺมุติ อตฺถิ, ตตฺถ กิริยากิริยํ โหตีติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๐๘. อฏฺเม ¶ – น อนุคฺคณฺหาเปยฺยาติ ‘‘อิมิสฺสา อยฺเย อุทฺเทสาทีนิ เทหี’’ติ เอวํ อุทฺเทสาทีหิ น อนุคฺคณฺหาเปยฺย.
๑๑๑๐. ปริเยสิตฺวาติ อฺํ ปริเยสิตฺวา น ลภติ, สยํ คิลานา โหติ, น สกฺโกติ อุทฺเทสาทีนิ ทาตุํ, ตสฺสา อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๑๓. นวเม – น อุปฏฺเหยฺยาติ จุณฺเณน มตฺติกาย ทนฺตกฏฺเน มุโขทเกนาติ เอวํ เตน เตน กรณีเยน น อุปฏฺเหยฺย. เสสํ อุตฺตานเมว. ปมปาราชิกสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๑๖. ทสเม – เนว วูปกาเสยฺยาติ น คเหตฺวา คจฺเฉยฺย. น วูปกาสาเปยฺยาติ ‘‘อิมํ อยฺเย คเหตฺวา คจฺฉา’’ติ อฺํ น อาณาเปยฺย. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว. ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – อกิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ ¶ , สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
คพฺภินิวคฺโค สตฺตโม.
๘. กุมาริภูตวคฺโค
๑-๒-๓. ปมทุติยตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๑๙. กุมาริภูตวคฺคสฺส ¶ ¶ ปมทุติยตติยสิกฺขาปทานิ ตีณิ ตีหิ คิหิคตสิกฺขาปเทหิ สทิสานิ. ยา ปน ตา สพฺพปมา ทฺเว มหาสิกฺขมานา, ตา อติกฺกนฺตวีสติวสฺสาติ เวทิตพฺพา. ตา คิหิคตา วา โหนฺตุ อคิหิคตา วา, สิกฺขมานา อิจฺเจว วตฺตพฺพา, คิหิคตาติ วา กุมาริภูตาติ วา น วตฺตพฺพา. คิหิคตาย ทสวสฺสกาเล สิกฺขาสมฺมุตึ ทตฺวา ทฺวาทสวสฺสกาเล อุปสมฺปทา กาตพฺพา. เอกาทสวสฺสกาเล ทตฺวา เตรสวสฺสกาเล กาตพฺพา, ทฺวาทสเตรสจุทฺทสปนฺนรสโสฬสสตฺตรสอฏฺารสวสฺสกาเล สมฺมุตึ ทตฺวา วีสติวสฺสกาเล อุปสมฺปทา กาตพฺพา. อฏฺารสวสฺสกาลโต ปฏฺาย จ ปนายํ คิหิคตาติปิ กุมาริภูตาติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติ, กุมาริภูตา ปน คิหิคตาติ น วตฺตพฺพา, กุมาริภูตา อิจฺเจว วตฺตพฺพา. มหาสิกฺขมานา ปน คิหิคตาติปิ วตฺตุํ น วฏฺฏติ, กุมาริภูตาติปิ วตฺตุํ น วฏฺฏติ, สิกฺขาสมฺมุติทานวเสน ปน ติสฺโสปิ สิกฺขมานาติ วตฺตุํ วฏฺฏติ.
ปมทุติยตติยานิ.
๔-๕-๖. จตุตฺถปฺจมฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๓๖. จตุตฺถปฺจมฉฏฺเสุ สพฺพํ อุตฺตานเมว. สพฺพานิ ติสมุฏฺานานิ จตุตฺถํ กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ. ปฺจมํ กิริยากิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ ¶ , กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ. ยฺเจตฺถ สงฺเฆน ปริจฺฉินฺทิตพฺพาติ วุตฺตํ, ตสฺส อุปปริกฺขิตพฺพาติ อตฺโถ. ฉฏฺํ กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ. ยํ ปเนตฺถ ‘‘ปริจฺฉินฺทิตฺวา’’ติ วุตฺตํ, ตสฺส อุปปริกฺขิตฺวาติ อตฺโถ.
จตุตฺถปฺจมฉฏฺสิกฺขาปทานิ
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๕๐. สตฺตเม ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. ธุรนิกฺเขปสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทุกฺขเวทนนฺติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๕๔. อฏฺเมปิ ¶ – สพฺพํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิปิ อนนฺตรสทิสาเนวาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ.
๙. นวมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๕๘. นวเม – โสกาวาสนฺติ สงฺเกตํ กตฺวา อคจฺฉมานา ปุริสานํ อนฺโต โสกํ ปเวเสตีติ โสกาวาสา, ตํ โสกาวาสํ. เตเนวาห – ‘‘โสกาวาสา นาม ปเรสํ ทุกฺขํ อุปฺปาเทตี’’ติ. อถ วา ฆรํ วิย ฆรสามิกา, อยมฺปิ ปุริสสมาคมํ อลภมานา โสกํ อาวิสติ. อิติ ยํ อาวิสติ, สฺวาสฺสา อาวาโส โหตีติ โสกาวาสา. เตนาห – ‘‘โสกํ อาวิสตี’’ติ. อชานนฺตีติ เอทิสา ¶ อยนฺติ อชานมานา. เสสํ อุตฺตานเมว. ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
นวมสิกฺขาปทํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๖๔. ทสเม – อนาปุจฺฉาติ อนาปุจฺฉิตฺวา. ภิกฺขุนีหิ ทฺวิกฺขตฺตุํ อาปุจฺฉิตพฺพํ – ปพฺพชฺชากาเล จ อุปสมฺปทากาเล จ, ภิกฺขูนํ ปน สกึ อาปุจฺฉิเตปิ วฏฺฏติ.
๑๑๖๕. อชานนฺตีติ ¶ มาตาทีนํ อตฺถิภาวํ อชานนฺตี. เสสํ อุตฺตานเมว. อิทํ อปุพฺพสมุฏฺานสีสํ. จตุสมุฏฺานํ – วาจโต กายวาจโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ. กถํ? อพฺภานกมฺมาทีสุ เกนจิเทว กรณีเยน ขณฺฑสีมายํ นิสินฺนา ‘‘ปกฺโกสถ สิกฺขมานํ, อิเธว นํ อุปสมฺปาเทสฺสามา’’ติ อุปสมฺปาเทติ; เอวํ วาจโต สมุฏฺาติ. อุปสฺสยโต ปฏฺาย อุปสมฺปาเทสฺสามีติ วตฺวา ขณฺฑสีมํ คจฺฉนฺติยา กายวาจโต สมุฏฺาติ. ทฺวีสุปิ าเนสุ ปณฺณตฺติภาวํ ชานิตฺวาว วีติกฺกมํ กโรนฺติยา วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ. อนนุชานาเปตฺวา อุปสมฺปาทนโต กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทสมสิกฺขาปทํ.
๑๑. เอกาทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๖๗-๘. เอกาทสเม – ปาริวาสิกฉนฺททาเนนาติ ปาริวาสิเยน ฉนฺททาเนน. ตตฺถ จตุพฺพิธํ ปาริวาสิยํ – ปริสปาริวาสิยํ ¶ , รตฺติปาริวาสิยํ, ฉนฺทปาริวาสิยํ, อชฺฌาสยปาริวาสิยนฺติ. ตตฺถ ปริสปาริวาสิยํ นาม ภิกฺขู เกนจิเทว กรณีเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ, อถ เมโฆ วา อุฏฺาติ, อุสฺสารณา วา กริยติ, มนุสฺสา วา อชฺโฌตฺถรนฺตา อาคจฺฉนฺติ, ภิกฺขู ¶ ‘‘อโนกาสา มยํ อฺตฺร คจฺฉามา’’ติ ฉนฺทํ อวิสฺสชฺเชตฺวาว อุฏฺหนฺติ. อิทํ ปริสปาริวาสิยํ. กิฺจาปิ ปริสปาริวาสิยํ, ฉนฺทสฺส ปน อวิสฺสฏฺตฺตา กมฺมํ กาตุํ วฏฺฏติ.
ปุน ภิกฺขู ‘‘อุโปสถาทีนิ กริสฺสามา’’ติ รตฺตึ สนฺนิปติตฺวา ‘‘ยาว สพฺเพ สนฺนิปตนฺติ, ตาว ธมฺมํ สุณิสฺสามา’’ติ เอกํ อชฺเฌสนฺติ, ตสฺมึ ธมฺมกถํ กเถนฺเตเยว อรุโณ อุคฺคจฺฉติ. สเจ ‘‘จาตุทฺทสิกํ อุโปสถํ กริสฺสามา’’ติ นิสินฺนา ‘‘ปนฺนรโส’’ติ กาตุํ วฏฺฏติ. สเจ ปนฺนรสิกํ กาตุํ นิสินฺนา ปาฏิปเท อนุโปสเถ อุโปสถํ กาตุํ น วฏฺฏติ, อฺํ ปน สงฺฆกิจฺจํ กาตุํ วฏฺฏติ. อิทํ รตฺติปาริวาสิยํ นาม.
ปุน ภิกฺขู ‘‘กิฺจิเทว อพฺภานาทิสงฺฆกมฺมํ กริสฺสามา’’ติ นิสินฺนา โหนฺติ, ตตฺเรโก นกฺขตฺตปาโก ภิกฺขุ เอวํ วทติ – ‘‘อชฺช นกฺขตฺตํ ทารุณํ, มา อิมํ กมฺมํ กโรถา’’ติ. เต ตสฺส วจเนน ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตตฺเถว นิสินฺนา โหนฺติ. อถฺโ อาคนฺตฺวา ‘‘นกฺขตฺตํ ปฏิมาเนนฺตํ ¶ อตฺโถ พาลํ อุปจฺจคา’’ติ (ชา. ๑.๑.๔๙) วตฺวา ‘‘กึ นกฺขตฺเตน กโรถา’’ติ วทติ. อิทํ ฉนฺทปาริวาสิยฺเจว อชฺฌาสยปาริวาสิยฺจ. เอตสฺมึ ปาริวาสิเย ปุน ฉนฺทปาริสุทฺธึ อนาเนตฺวา กมฺมํ กาตุํ น วฏฺฏติ.
วุฏฺิตาย ปริสายาติ ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวา กาเยน วา วาจาย วา ฉนฺทวิสฺสชฺชนมตฺเตเนว วา อุฏฺิตาย ปริสาย.
๑๑๖๙. อนาปตฺติ อวุฏฺิตาย ปริสายาติ ฉนฺทํ อวิสฺสชฺเชตฺวา อวุฏฺิตาย อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. ติสมุฏฺานํ – กิริยํ, สฺาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ ¶ , กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
เอกาทสมสิกฺขาปทํ.
๑๒. ทฺวาทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๗๐. ทฺวาทสเม – อุปสฺสโย น สมฺมตีติ วสโนกาโส นปฺปโหติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ อนนฺตรสทิสาเนวาติ.
ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ.
๑๓. เตรสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๗๕. เตรสเม ¶ – เอกํ วสฺสํ ทฺเวติ เอกนฺตริเก เอกสฺมึ สํวจฺฉเร ทฺเว วุฏฺาเปติ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิปิ วุตฺตสทิสาเนวาติ.
เตรสมสิกฺขาปทํ.
กุมาริภูตวคฺโค อฏฺโม.
๙. ฉตฺตุปาหนวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๘๑. ฉตฺตวคฺคสฺส ¶ ปมสิกฺขาปเท – สกิมฺปิ ธาเรติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ มคฺคคมเน เอกปโยเคเนว ทิวสมฺปิ ธาเรติ, เอกาว อาปตฺติ. สเจ กทฺทมาทีนิ ปตฺวา อุปาหนา โอมฺุจิตฺวา ฉตฺตเมว ธาเรนฺตี คจฺฉติ, ทุกฺกฏํ. อถาปิ คจฺฉาทีนิ ทิสฺวา ฉตฺตํ อปนาเมตฺวา อุปาหนารุฬฺหาว คจฺฉติ, ทุกฺกฏเมว. สเจ ฉตฺตมฺปิ อปนาเมตฺวา อุปาหนาปิ โอมฺุจิตฺวา ปุน ธาเรติ, ปุน ปาจิตฺติยํ. เอวํ ปโยคคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. เสสํ อุตฺตานเมว. เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๘๔. ทุติเย – ยาเนน ยายนฺตีติ เอตฺถาปิ โอโรหิตฺวา ปุนปฺปุนํ อภิรุหนฺติยา ปโยคคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. เสสํ ปเม วุตฺตนยเมวาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๙๐. ตติเย ¶ – วิปฺปกิริยึสูติ มณโย วิปฺปกิณฺณา. อิธาปิ โอมฺุจิตฺวา ธาเรนฺติยา ปโยคคณนาย อาปตฺติโย. สมุฏฺานาทีนิ วุตฺตนยาเนว. เกวลํ อิธ อกุสลจิตฺตํ โหตีติ.
ตติยสิกฺขาปทํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๙๔. จตุตฺเถ ¶ ¶ – สีสูปคาทีสุ ยํ ยํ ธาเรติ, ตสฺส ตสฺส วเสน วตฺถุคณนาย อาปตฺติโย เวทิตพฺพา. เสสํ ตติเย วุตฺตนยเมวาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๑๙๙. ปฺจเม – คนฺธวณฺณเกนาติ คนฺเธน จ วณฺณเกน จ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ ตติยสทิสาเนวาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๐๒. ฉฏฺเ – สพฺพํ ปฺจเม วุตฺตสทิสเมวาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๐๘-๙. สตฺตเม – อุมฺมทฺทาเปติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ หตฺถํ อโมเจตฺวา อุมฺมทฺทเน เอกาว อาปตฺติ, โมเจตฺวา โมเจตฺวา อุมฺมทฺทเน ปโยคคณนาย ¶ อาปตฺติโย. สมฺพาหเนปิ เอเสว นโย. คิลานายาติ อนฺตมโส มคฺคคมนปริสฺสเมนาปิ สาพาธาย. อาปทาสูติ โจรภยาทีหิ สรีรกมฺปนาทีสุ. เสสํ อุตฺตานเมว. สมุฏฺานาทีนิ ตติยสทิสาเนวาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ.
๘-๙-๑๐. อฏฺมนวมทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๑๐. อฏฺมาทีสุ ¶ ตีสุ สิกฺขมานาย สามเณริยา, คิหินิยาติ อิทเมว นานากรณํ, เสสํ สตฺตเม วุตฺตสทิสเมวาติ.
อฏฺมนวมทสมสิกฺขาปทานิ.
๑๑. เอกาทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๑๔. เอกาทสเม – ภิกฺขุสฺส ปุรโตติ อภิมุขเมวาติ อตฺโถ. อิทํ ปน อุปจารํ สนฺธาย กถิตนฺติ เวทิตพฺพํ. เสสํ อุตฺตานเมว. กถินสมุฏฺานํ – กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
เอกาทสมสิกฺขาปทํ.
๑๒. ทฺวาทสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๑๙-๒๓. ทฺวาทสเม – อโนกาสกตนฺติ อสุกสฺมึ นาม าเน ปุจฺฉามีติ เอวํ อกตโอกาสํ. เตเนวาห – ‘‘อโนกาสกตนฺติ อนาปุจฺฉา’’ติ ¶ . อโนทิสฺสาติ อสุกสฺมึ นาม าเน ปุจฺฉามีติ เอวํ อนิยเมตฺวา เกวลํ ‘‘ปุจฺฉิตพฺพํ อตฺถิ, ปุจฺฉามิ อยฺยา’’ติ เอวํ วตฺวา. เสสํ อุตฺตานเมว. ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ – วาจโต วาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, กิริยากิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ.
๑๓. เตรสมสิกฺขาปทวณฺณนา
๑๒๒๖. เตรสเม ¶ ¶ – ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมนฺติยาติ เอเกน ปาเทน อติกฺกนฺเต ทุกฺกฏํ, ทุติเยน ปาจิตฺติยํ. อุปจาเรปิ เอเสว นโย.
๑๒๒๗. อจฺฉินฺนจีวริกายาติอาทีสุ สงฺกจฺจิกจีวรเมว จีวรนฺติ เวทิตพฺพํ. อาปทาสูติ มหคฺฆํ โหติ สงฺกจฺจิกํ, ปารุปิตฺวา คจฺฉนฺติยาว อุปทฺทโว อุปฺปชฺชติ, เอวรูปาสุ อาปทาสุ อนาปตฺติ. เสสํ อุตฺตานเมว. เอฬกโลมสมุฏฺานํ – กิริยํ, โนสฺาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติ.
เตรสมสิกฺขาปทํ.
ฉตฺตุปาหนวคฺโค นวโม.
อุทฺทิฏฺา โข อยฺยาโย ฉสฏฺิสตํ ปาจิตฺติยา ธมฺมาติ เอตฺถ สพฺพาเนว ภิกฺขุนีนํ ขุทฺทเกสุ ฉนฺนวุติ, ภิกฺขูนํ ทฺเวนวุตีติ อฏฺาสีติสตํ สิกฺขาปทานิ, ตโต สกลํ ภิกฺขุนีวคฺคํ, ปรมฺปรโภชนํ, อนติริตฺตโภชนํ, อนติริตฺเตน อภิหฏฺุํ ปวารณํ, ปณีตโภชนวิฺตฺติ, อเจลกสิกฺขาปทํ, ทุฏฺุลฺลปฏิจฺฉาทนํ, อูนวีสติวสฺสุปสมฺปาทนํ, มาตุคาเมน สทฺธึ สํวิธาย อทฺธานคมนํ, ราชนฺเตปุรปฺปเวสนํ, สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา วิกาเล คามปฺปเวสนํ, นิสีทนํ วสฺสิกสาฏิกนฺติ อิมานิ ทฺวาวีสติ สิกฺขาปทานิ อปเนตฺวา เสสานิ สตฺจ ฉสฏฺิ จ สิกฺขาปทานิ ปาติโมกฺขุทฺเทสมคฺเคน อุทฺทิฏฺานิ โหนฺตีติ เวทิตพฺพานิ. เตนาห – ‘‘อุทฺทิฏฺา โข ¶ อยฺยาโย ฉสฏฺิสตํ ปาจิตฺติยา ธมฺมา…เป… เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตตฺรายํ สงฺเขปโต สมุฏฺานวินิจฺฉโย – คิรคฺคสมชฺชํ, จิตฺตาคารสิกฺขาปทํ, สงฺฆาณิ, อิตฺถาลงฺกาโร, คนฺธวณฺณโก, วาสิตกปิฺาโก, ภิกฺขุนีอาทีหิ อุมฺมทฺทนปริมทฺทนานีติ อิมานิ ทส สิกฺขาปทานิ อจิตฺตกานิ โลกวชฺชานิ. อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย – วินาปิ จิตฺเตน อาปชฺชิตพฺพตฺตา อจิตฺตกานิ, จิตฺเต ปน สติ อกุสเลเนว อาปชฺชิตพฺพตฺตา โลกวชฺชานิ. อวเสสานิ อจิตฺตกานิ, ปณฺณตฺติวชฺชาเนว. โจรีวุฏฺาปนํ, คามนฺตรํ, อารามสิกฺขาปทํ ¶ คพฺภินิวคฺเค อาทิโต ปฏฺาย สตฺต, กุมาริภูตวคฺเค อาทิโต ปฏฺาย ปฺจ, ปุริสสํสฏฺํ ปาริวาสิยฉนฺททานํ, อนุวสฺสวุฏฺาปนํ, เอกนฺตริกวุฏฺาปนนฺติ ¶ อิมานิ เอกูนวีสติ สิกฺขาปทานิ สจิตฺตกานิ ปณฺณตฺติวชฺชานิ, อวเสสานิ สจิตฺตกานิ โลกวชฺชาเนวาติ.
สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย ภิกฺขุนีวิภงฺเค
ขุทฺทกวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปาจิตฺติยกณฺฑํ นิฏฺิตํ.