📜
๔. ปวารณากฺขนฺธกํ
อผาสุกวิหารกถา
๒๐๙. ปวารณากฺขนฺธเก ¶ ¶ – เนว อาลเปยฺยาม น สลฺลเปยฺยามาติ เอตฺถ อาลาโป นาม ปมวจนํ; สลฺลาโป ปจฺฉิมวจนํ. หตฺถวิลงฺฆเกนาติ หตฺถุกฺเขปเกน. ปสุสํวาสนฺติ ปสูนํ วิย สํวาสํ. ปสโวปิ หิ อตฺตโน อุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ อฺมฺสฺส น อาโรเจนฺติ, ปฏิสนฺถารํ น กโรนฺติ, ตถา เอเตปิ น อกํสุ; ตสฺมา เนสํ สํวาโส ‘‘ปสุสํวาโส’’ติ วุจฺจติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. น ภิกฺขเว มูคพฺพตํ ติตฺถิยสมาทานนฺติ ‘‘อิมํ เตมาสํ น กเถตพฺพ’’นฺติ เอวรูปํ วตสมาทานํ น กาตพฺพํ; อธมฺมกติกา เหสา. อฺมฺานุโลมตาติ อฺมฺํ วตฺตุํ อนุโลมภาโว. ‘‘วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต’’ติ ¶ หิ วทนฺตํ สกฺกา โหติ กิฺจิ วตฺตุํ; น อิตรํ. อาปตฺติวุฏฺานตา วินยปุเรกฺขารตาติ อาปตฺตีหิ วุฏฺานภาโว วินยํ ปุรโต กตฺวา จรณภาโว. ‘‘วทนฺตุ มํ อายสฺมนฺโต’’ติ หิ เอวํ วทนฺโต อาปตฺตีหิ วุฏฺหิสฺสติ, วินยฺจ ปุรกฺขตฺวา วิหริสฺสตีติ วุจฺจติ.
๒๑๐. สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ อชฺช ปวารณา, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปวาเรยฺยาติ อยํ สพฺพสงฺคาหิกา นาม ตฺติ; เอวฺหิ วุตฺเต เตวาจิกํ ทฺเววาจิกํ เอกวาจิกฺจ ปวาเรตุํ วฏฺฏติ. สมานวสฺสิกํ น วฏฺฏติ. ‘‘เตวาจิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ วุตฺเต ปน เตวาจิกเมว วฏฺฏติ, อฺํ น วฏฺฏติ. ‘‘ทฺเววาจิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ วุตฺเต ทฺเววาจิกฺจ เตวาจิกฺจ วฏฺฏติ, เอกวาจิกฺจ สมานวสฺสิกฺจ น วฏฺฏติ. ‘‘เอกวาจิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ วุตฺเต ปน เอกวาจิก-ทฺเววาจิก-เตวาจิกานิ วฏฺฏนฺติ, สมานวสฺสิกเมว น วฏฺฏติ. ‘‘สมานวสฺสิก’’นฺติ วุตฺเต สพฺพํ วฏฺฏติ.
๒๑๑. อจฺฉนฺตีติ นิสินฺนาว โหนฺติ, น อุฏฺหนฺติ. ตทมนฺตราติ ตทนฺตรา; ตาวตกํ กาลนฺติ อตฺโถ.
ปวารณาเภทกถา
๒๑๒. จาตุทฺทสิกา ¶ ¶ จ ปนฺนรสิกา จาติ เอตฺถ จาตุทฺทสิกาย ‘‘อชฺช ปวารณา จาตุทฺทสี’’ติ เอวํ ปุพฺพกิจฺจํ กาตพฺพํ, ปนฺนรสิกาย ‘‘อชฺช ปวารณา ปนฺนรสี’’ติ.
ปวารณกมฺเมสุ สเจ เอกสฺมึ วิหาเร ปฺจสุ ภิกฺขูสุ วสนฺเตสุ เอกสฺส ปวารณํ อาหริตฺวา จตฺตาโร คณตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, จตูสุ ตีสุ วา วสนฺเตสุ เอกสฺส ปวารณํ อาหริตฺวา ตโย วา ทฺเว วา สงฺฆตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, สพฺพเมตํ อธมฺเมนวคฺคํ ปวารณกมฺมํ.
สเจ ปน สพฺเพปิ ปฺจ ชนา เอกโต สนฺนิปติตฺวา คณตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, จตฺตาโร ตโย วา ทฺเว วา วสนฺตา เอกโต สนฺนิปติตฺวา สงฺฆตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, สพฺพเมตํ อธมฺเมนสมคฺคํ ปวารณกมฺมํ.
สเจ ปฺจสุ ชเนสุ เอกสฺส ปวารณํ อาหริตฺวา จตฺตาโร สงฺฆตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, จตูสุ ตีสุ วา เอกสฺส ปวารณํ อาหริตฺวา ตโย วา ทฺเว วา คณตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, สพฺพเมตํ ธมฺเมนวคฺคํ ปวารณกมฺมํ ¶ .
สเจ ปน สพฺเพปิ ปฺจ ชนา เอกโต สนฺนิปติตฺวา สงฺฆตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, จตฺตาโร วา ตโย วา เอกโต สนฺนิปติตฺวา คณตฺตึ เปตฺวา ปวาเรนฺติ, ทฺเว อฺมฺํ ปวาเรนฺติ, เอกโก วสนฺโต อธิฏฺานปวารณํ กโรติ, สพฺพเมตํ ธมฺเมนสมคฺคํ นาม ปวารณกมฺมนฺติ.
ปวารณาทานานุชานนกถา
๒๑๓. ทินฺนา โหติ ปวารณาติ เอตฺถ เอวํ ทินฺนาย ปวารณาย ปวารณาหารเกน สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ ปวาเรตพฺพํ – ‘‘ติสฺโส ภนฺเต ภิกฺขุ สงฺฆํ ปวาเรติ ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, วทตุ ตํ ภนฺเต สงฺโฆ อนุกมฺปํ อุปาทาย, ปสฺสนฺโต ปฏิกริสฺสติ. ทุติยมฺปิ…เป… ตติยมฺปิ ภนฺเต ติสฺโส ภิกฺขุ สงฺฆํ ปวาเรติ…เป… ปฏิกริสฺสตี’’ติ ¶ . สเจ ปน วุฑฺฒตโร โหติ, ‘‘อายสฺมา ภนฺเต ติสฺโส’’ติ วตฺตพฺพํ; เอวฺหิ เตน ตสฺสตฺถาย ปวาริตํ โหตีติ.
ปวารณํ ¶ เทนฺเตน ฉนฺทมฺปิ ทาตุนฺติ เอตฺถ ฉนฺททานํ อุโปสถกฺขนฺธเก วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อิธาปิ จ ฉนฺททานํ อวเสสกมฺมตฺถาย. ตสฺมา สเจ ปวารณํ เทนฺโต ฉนฺทํ เทติ, วุตฺตนเยน อาหฏาย ปวารณาย เตน จ ภิกฺขุนา สงฺเฆน จ ปวาริตเมว โหติ. อถ ปวารณเมว เทติ, น ฉนฺทํ, ตสฺส จ ปวารณาย อาโรจิตาย สงฺเฆน จ ปวาริเต สพฺเพสํ สุปฺปวาริตํ โหติ, อฺํ ปน กมฺมํ กุปฺปติ. สเจ ฉนฺทเมว เทติ น ปวารณํ, สงฺฆสฺส ปวารณา จ เสสกมฺมานิ จ น กุปฺปนฺติ, เตน ปน ภิกฺขุนา อปฺปวาริตํ โหติ. ปวารณทิวเส ปน พหิสีมายํ ปวารณํ อธิฏฺหิตฺวา อาคเตนปิ ฉนฺโท ทาตพฺโพ, เตน สงฺฆสฺส ปวารณกมฺมํ น กุปฺปติ.
๒๑๘. อชฺช เม ปวารณาติ เอตฺถ สเจ จาตุทฺทสิกา โหติ, ‘‘อชฺช เม ปวารณา จาตุทฺทสี’’ติ สเจ ปนฺนรสิกา ‘‘อชฺช เม ปวารณา ปนฺนรสี’’ติ เอวํ อธิฏฺาตพฺพํ.
๒๑๙. ตทหุปวารณาย อาปตฺตินฺติอาทิ วุตฺตนยเมว.
อนาปตฺติปนฺนรสกาทิกถา
๒๒๒. ปุน ปวาเรตพฺพนฺติ ปุน ปุพฺพกิจฺจํ กตฺวา ตฺตึ เปตฺวา สงฺฆตฺเถรโต ปฏฺาย ปวาเรตพฺพํ. เสสํ อุโปสถกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
๒๒๘. อาคนฺตุเกหิ ¶ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพนฺติ ‘‘อชฺช ปวารณา จาตุทฺทสี’’ติ เอตเทว ปุพฺพกิจฺจํ กาตพฺพํ. ปนฺนรสิกวาเรปิ เอเสว นโย. อาวาสิเกหิ นิสฺสีมํ คนฺตฺวา ปวาเรตพฺพนฺติ อสฺสาวสาเน อยํ ปาฬิมุตฺตกวินิจฺฉโย – สเจ ปุริมิกาย ปฺจ ภิกฺขู วสฺสํ อุปคตา, ปจฺฉิมิกายปิ ปฺจ, ปุริเมหิ ตฺตึ เปตฺวา ปวาริเต ปจฺฉิเมหิ เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ, น เอกสฺมึ อุโปสถคฺเค ทฺเว ตฺติโย เปตพฺพา. สเจปิ ปจฺฉิมิกาย อุปคตา จตฺตาโร ตโย ทฺเว เอโก วา โหติ, เอเสว นโย. อถ ปุริมิกาย จตฺตาโร ปจฺฉิมิกายปิ จตฺตาโร ตโย ทฺเว เอโก วา เอเสว นโย. อถาปิ ปุริมิกาย ตโย, ปจฺฉิมิกายปิ ตโย ทฺเว วา, เอเสว นโย. อิทฺเหตฺถ ลกฺขณํ – สเจ ปุริมิกาย อุปคเตหิ ปจฺฉิมิกาย ¶ อุปคตา โถกตรา ¶ เจว โหนฺติ สมสมา จ, สงฺฆปวารณาย คณํ ปูเรนฺติ, สงฺฆปวารณาวเสน ตฺติ เปตพฺพาติ.
สเจ ปน ปุริมิกาย ตโย, ปจฺฉิมิกาย เอโก โหติ, เตน สทฺธึ เต จตฺตาโร โหนฺติ, จตุนฺนํ สงฺฆตฺตึ เปตฺวา ปวาเรตุํ น วฏฺฏติ. คณตฺติยา ปน โส คณปูรโก โหติ, ตสฺมา คณวเสน ตฺตึ เปตฺวา ปุริเมหิ ปวาเรตพฺพํ. อิตเรน เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ. สเจ ปุริมิกาย ทฺเว ปจฺฉิมิกาย ทฺเว วา เอโก วา โหติ, เอเสว นโย. สเจ ปุริมิกาย เอโก, ปจฺฉิมิกายปิ เอโก โหติ, เอเกน เอกสฺส สนฺติเก ปวาเรตพฺพํ, เอเกน ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ. สเจ ปน ปุริมวสฺสูปคเตหิ ปจฺฉิมวสฺสูปคตา เอเกนปิ อธิกตรา โหนฺติ, ปมํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตฺวา ปจฺฉา โถกตเรหิ เตสํ สนฺติเก ปวาเรตพฺพํ.
กตฺติกจาตุมาสินิยา ปวารณาย ปน สเจ ปมํ วสฺสูปคเตหิ มหาปวารณาย ปวาริเตหิ ปจฺฉา อุปคตา อธิกตรา วา สมสมา วา โหนฺติ, ปวารณาตฺตึ เปตฺวา ปวาเรตพฺพํ. เตหิ ปวาริเต ปจฺฉา อิตเรหิ ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ. อถ มหาปวารณาย ปวาริตา พหู ภิกฺขู โหนฺติ, ปจฺฉิมวสฺสูปคตา ¶ โถกตรา วา เอโก วา, ปาติโมกฺเข อุทฺทิฏฺเ ปจฺฉา เตสํ สนฺติเก เตน ปวาเรตพฺพํ.
๒๓๓. น จ ภิกฺขเว อปฺปวารณาย ปวาเรตพฺพํ, อฺตฺร สงฺฆสามคฺคิยาติ เอตฺถ โกสมฺพกสามคฺคีสทิสาว สามคฺคี เวทิตพฺพา. ‘‘อชฺช ปวารณา สามคฺคี’’ติ เอวฺเจตฺถ ปุพฺพกิจฺจํ กาตพฺพํ. เย ปน กิสฺมิฺจิเทว อปฺปมตฺตเก ปวารณํ เปตฺวา สมคฺคา โหนฺติ, เตหิ ปวารณายเมว ปวารณา กาตพฺพา. สามคฺคีปวารณํ กโรนฺเตหิ จ ปมปวารณํ เปตฺวา ปาฏิปทโต ปฏฺาย ยาว กตฺติกจาตุมาสินี ปุณฺณมา, เอตฺถนฺตเร กาตพฺพา, ตโต ปจฺฉา วา ปุเร วา น วฏฺฏติ.
ทฺเววาจิกาทิปวารณากถา
๒๓๔. ทฺเววาจิกํ ปวาเรตุนฺติ เอตฺถ ตฺตึ เปนฺเตนาปิ ‘‘ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ทฺเววาจิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ วตฺตพฺพํ, เอกวาจิเก ‘‘เอกวาจิกํ ¶ ปวาเรยฺยา’’ติ, สมานวสฺสิเกปิ ‘‘สมานวสฺสิกํ ปวาเรยฺยา’’ติ วตฺตพฺพํ, เอตฺถ จ พหูปิ สมานวสฺสา เอกโต ปวาเรตุํ ลภนฺติ.
ปวารณาปนกถา
๒๓๖. ภาสิตาย ¶ ลปิตาย อปริโยสิตายาติ เอตฺถ สพฺพสงฺคาหิกฺจ ปุคฺคลิกฺจาติ ทุวิธํ ปวารณาปนํ. ตตฺถ สพฺพสงฺคาหิเก ‘‘สุณาตุ เม ภนฺเต สงฺโฆ…เป… สงฺโฆ เตวาจิกํ ปวาเร’’ อิติ สุการโต ยาว เรกาโร, ตาว ภาสิตา ลปิตา อปริโยสิตาว โหติ ปวารณา. เอตฺถนฺตเร เอกปเทปิ เปนฺเตน ปิตา โหติ ปวารณา. ‘ยฺย’กาเร ปน ปตฺเต ปริโยสิตา โหติ, ตสฺมา ตโต ปฏฺาย เปนฺเตน ปิตาปิ อฏฺปิตา โหติ. ปุคฺคลิกปเน ปน – ‘‘สงฺฆํ ภนฺเต ปวาเรมิ…เป… ตติยมฺปิ ภนฺเต สงฺฆํ ปวาเรมิ ทิฏฺเน วา…เป… ปสฺสนฺโต ปฏี’’ติ สงฺการโต ยาว อยํ สพฺพปจฺฉิโม ‘ฏิ’กาโร ตาว ภาสิตา ลปิตา อปริโยสิตาว โหติ ปวารณา, เอตฺถนฺตเร เอกปเทปิ เปนฺเตน ปิตา โหติ ปวารณา, ‘‘กริสฺสามี’’ติ วุตฺเต ปน ปริโยสิตา โหติ, ตสฺมา ‘‘กริสฺสามี’’ติ เอตสฺมึ ปเท ปตฺเต ปิตาปิ อฏฺปิตา โหติ. เอส นโย ทฺเววาจิกเอกวาจิกสมานวสฺสิกาสุปิ. เอตาสุปิ ¶ หิ ฏิการาวสานํเยว ปนเขตฺตนฺติ.
๒๓๗. อนุยฺุชิยมาโนติ ‘‘กิมฺหิ นํ เปสี’’ติ ปรโต วุตฺตนเยน ปุจฺฉิยมาโน. โอมทฺทิตฺวาติ เอตานิ ‘‘อลํ ภิกฺขุ มา ภณฺฑน’’นฺติอาทีนิ วจนานิ วตฺวา, วจโนมทฺทนา หิ อิธ โอมทฺทนาติ อธิปฺเปตา. อนุทฺธํสิตํ ปฏิชานาตีติ ‘‘อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํสิโต อยํ มยา’’ติ เอวํ ปฏิชานาติ. ยถาธมฺมนฺติ สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํสเน ปาจิตฺติยํ; อิตเรหิ ทุกฺกฏํ. นาเสตฺวาติ ลิงฺคนาสนาย นาเสตฺวา.
๒๓๘. สาสฺส ยถาธมฺมํ ปฏิกตาติ เอตฺตกเมว วตฺวา ปวาเรถาติ วตฺตพฺพา, อสุกา นาม อาปตฺตีติ อิทํ ปน น วตฺตพฺพํ, เอตฺหิ กลหสฺส มุขํ โหติ.
วตฺถุปนาทิกถา
๒๓๙. อิทํ วตฺถุ ปฺายติ น ปุคฺคโลติ เอตฺถ โจรา กิร อรฺวิหาเร โปกฺขรณิโต มจฺเฉ คเหตฺวา ปจิตฺวา ขาทิตฺวา อคมํสุ. โส ¶ ตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา อาราเม วา กิฺจิ ธุตฺเตน กตํ วิปฺปการํ ทิสฺวา ‘‘ภิกฺขุสฺส อิมินา กมฺเมน ภวิตพฺพ’’นฺติ สลฺลกฺเขตฺวา เอวมาห. วตฺถุํ เปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยาติ ‘‘ยทา ตํ ปุคฺคลํ ชานิสฺสาม, ตทา นํ โจเทสฺสาม. อิทานิ ปน สงฺโฆ ปวาเรตู’’ติ อยเมตฺถ อตฺโถ. อิทาเนว นํ วเทหีติ สเจ อิมินา ¶ วตฺถุนา กฺจิ ปุคฺคลํ ปริสงฺกสิ, อิทาเนว นํ อปทิสาหีติ อตฺโถ. สเจ อปทิสติ, ตํ ปุคฺคลํ อนุวิชฺชิตฺวา ปวาเรตพฺพํ; โน เจ อปทิสติ, อุปปริกฺขิตฺวา ชานิสฺสามาติ ปวาเรตพฺพํ.
อยํ ปุคฺคโล ปฺายติ น วตฺถูติ เอตฺถ เอโก ภิกฺขุ มาลาคนฺธวิเลปเนหิ เจติยํ วา ปูเชสิ, อริฏฺํ วา ปิวิ, ตสฺส ตทนุรูโป สรีรคนฺโธ อโหสิ; โส ตํ คนฺธํ สนฺธาย ‘‘อิมสฺส ภิกฺขุโน เอวรูโป สรีรคนฺโธ’’ติ วตฺถุํ ปกาเสนฺโต เอวมาห. ปุคฺคลํ เปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรยฺยาติ เอตํ ปุคฺคลํ เปตฺวา สงฺโฆ ปวาเรตุ. อิทาเนว นํ วเทหีติ ยํ ตฺวํ ปุคฺคลํ เปสิ, ตสฺส ปุคฺคลสฺส อิทาเนว โทสํ วท. สเจ อยมสฺส โทโสติ วทติ, ตํ ¶ ปุคฺคลํ โสเธตฺวา ปวาเรตพฺพํ. อถ นาหํ ชานามีติ วทติ, อุปปริกฺขิตฺวา ชานิสฺสามาติ ปวาเรตพฺพํ.
อิทํ วตฺถุ จ ปุคฺคโล จ ปฺายตีติ ปุริมนเยเนว โจเรหิ มจฺเฉ คเหตฺวา ปจิตฺวา ปริภุตฺตฏฺานฺจ คนฺธาทีหิ นหานฏฺานฺจ ทิสฺวา ‘‘ปพฺพชิตสฺส กมฺม’’นฺติ มฺมาโน โส เอวมาห. อิทาเนว นํ วเทหีติ อิทาเนว เตน วตฺถุนา ปริสงฺกิตํ ปุคฺคลํ วเทหิ; อิทํ ปน อุภยมฺปิ ทิสฺวา ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย วินิจฺฉินิตฺวาว ปวาเรตพฺพํ. กลฺลํ วจนายาติ กลฺลํ โจทนาย; โจเทตุํ วฏฺฏตีติ อตฺโถ. กสฺมา? ปวารณโต ปุพฺเพ อวินิจฺฉิตตฺตา ปจฺฉา จ ทิสฺวา โจทิตตฺตาติ. อุกฺโกฏนกํ ปาจิตฺติยนฺติ อิทฺหิ อุภยํ ปุพฺเพ ปวารณาย ทิสฺวา วินิจฺฉินิตฺวาว ภิกฺขู ปวาเรนฺติ, ตสฺมา ปุน ตํ อุกฺโกเฏนฺตสฺส อาปตฺติ.
ภณฺฑนการกวตฺถุกถา
๒๔๐. ทฺเว ตโย อุโปสเถ จาตุทฺทสิเก กาตุนฺติ เอตฺถ จตุตฺถปฺจมา ทฺเว, ตติโย ปน ปกติยาปิ จตุทฺทสิโกเยวาติ. ตสฺมา ¶ ตติยจตุตฺถา วา ตติยจตุตฺถปฺจมา วา ทฺเว ตโย จาตุทฺทสิกา กาตพฺพา. อถ จตุตฺเถ กเต สุณนฺติ, ปฺจโม จาตุทฺทสิโก กาตพฺโพ. เอวมฺปิ ทฺเว จาตุทฺทสิกา โหนฺติ. เอวํ กโรนฺตา ภณฺฑนการกานํ เตรเส วา จาตุทฺทเส วา อิเม ปนฺนรสีปวารณํ ปวาเรสฺสนฺติ. เอวํ ปวาเรนฺเตหิ จ พหิสีมาย สามเณเร เปตฺวา ‘‘เต อาคจฺฉนฺตี’’ติ สุตฺวา ลหุํ ลหุํ สนฺนิปติตฺวา ปวาเรตพฺพํ. เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ ‘‘เต เจ ภิกฺขเว…เป… ตถา กโรนฺตู’’ติ วุตฺตํ.
อสํวิหิตาติ ¶ สํวิทหนรหิตา อาคมนชานนตฺถาย อกตสํวิทหิตา; อวิฺาตาว หุตฺวาติ อตฺโถ. เตสํ วิกฺขิตฺวาติ ‘‘กิลนฺตตฺถ มุหุตฺตํ วิสฺสมถา’’ติอาทินา นเยน สมฺโมหํ กตฺวาติ อตฺโถ. โน เจ ลเภถาติ โน เจ พหิสีมํ คนฺตุํ ลเภยฺยุํ; ภณฺฑนการกานํ สามเณเรหิ จ ทหรภิกฺขูหิ จ นิรนฺตรํ อนุพทฺธาว โหนฺติ. อาคเม ชุณฺเหติ ยํ สนฺธาย อาคเม ชุณฺเห ปวาเรยฺยามาติ ตฺตึ เปสุํ, ตสฺมึ อาคเม ชุณฺเห โกมุทิยา ¶ จาตุมาสินิยา อกามา ปวาเรตพฺพํ, อวสฺสํ ปวาเรตพฺพํ, น หิ ตํ อติกฺกมิตฺวา ปวาเรตุํ ลพฺภติ. เตหิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขูหิ ปวาริยมาเนติ เอวํ จาตุมาสินิยา ปวาริยมาเน.
ปวารณาสงฺคหกถา
๒๔๑. อฺตโร ผาสุวิหาโรติ ตรุณสมโถ วา ตรุณวิปสฺสนา วา. ปริพาหิรา ภวิสฺสามาติ อนิพทฺธรตฺติฏฺานทิวาฏฺานาทิภาเวน ภาวนานุโยคํ สมฺปาเทตุํ อสกฺโกนฺตา พาหิรา ภวิสฺสาม. สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตพฺพนฺติ อิมินา ฉนฺททานํ ปฏิกฺขิปติ. ภินฺนสฺส หิ สงฺฆสฺส สมคฺคกรณกาเล ติณวตฺถารกสมเถ อิมสฺมิฺจ ปวารณาสงฺคเหติ อิเมสุ ตีสุ าเนสุ ฉนฺทํ ทาตุํ น วฏฺฏติ. ปวารณาสงฺคโห นามายํ วิสฺสฏฺกมฺมฏฺานานํ ถามคตสมถวิปสฺสนานํ โสตาปนฺนาทีนฺจ น ทาตพฺโพ. ตรุณสมถวิปสฺสนาลาภิโน ปน สพฺเพ วา โหนฺตุ, อุปฑฺฒา วา, เอกปุคฺคโล วา เอกสฺสปิ วเสน ทาตพฺโพเยว. ทินฺเน ปวารณาสงฺคเห ¶ อนฺโตวสฺเส ปริหาโรว โหติ, อาคนฺตุกา เตสํ เสนาสนํ คเหตุํ น ลภนฺติ. เตหิปิ ฉินฺนวสฺเสหิ น ภวิตพฺพํ, ปวาเรตฺวา ปน อนฺตราปิ จาริกํ ปกฺกมิตุํ ลภนฺตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘เตหิ เจ ภิกฺขเว’’ติอาทิมาห. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
ปวารณากฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺิตา.