📜
กถินเภทํ
กถินอตฺถตาทิวณฺณนา
๔๐๓. กถิเน ¶ ¶ ¶ – อฏฺ มาติกาติ ขนฺธเก วุตฺตา ปกฺกมนนฺติกาทิกา อฏฺ. ปลิโพธานิสํสาปิ ปุพฺเพ วุตฺตา เอว.
๔๐๔. ปโยคสฺสาติ จีวรโธวนาทิโน สตฺตวิธสฺส ปุพฺพกรณสฺสตฺถาย โย อุทกาหรณาทิโก ปโยโค กยิรติ, ตสฺส ปโยคสฺส. กตเม ธมฺมา อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโยติ อนาคตวเสน อนนฺตรา หุตฺวา กตเม ธมฺมา ปจฺจยา โหนฺตีติ อตฺโถ. สมนนฺตรปจฺจเยนาติ สุฏฺุ อนนฺตรปจฺจเยน, อนนฺตรปจฺจยเมว อาสนฺนตรํ กตฺวา ปุจฺฉติ. นิสฺสยปจฺจเยนาติ อุปฺปชฺชมานสฺส ปโยคสฺส นิสฺสยํ อาธารภาวํ อุปคตา วิย หุตฺวา กตเม ธมฺมา ปจฺจยา โหนฺตีติ อตฺโถ. อุปนิสฺสยปจฺจเยนาติ อุเปเตน นิสฺสยปจฺจเยน; นิสฺสยปจฺจยเมว อุปคตตรํ กตฺวา ปุจฺฉติ. ปุเรชาตปจฺจเยนาติ อิมินา ปมํ อุปฺปนฺนสฺส ปจฺจยภาวํ ปุจฺฉติ. ปจฺฉาชาตปจฺจเยนาติ อิมินา ปจฺฉา อุปฺปชฺชนกสฺส ปจฺจยภาวํ ปุจฺฉติ. สหชาตปจฺจเยนาติ อิมินา อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺชมานานํ ปจฺจยภาวํ ปุจฺฉติ. ปุพฺพกรณสฺสาติ โธวนาทิโน ปุพฺพกรณสฺส. ปจฺจุทฺธารสฺสาติ ปุราณสงฺฆาฏิอาทีนํ ปจฺจุทฺธรณสฺส. อธิฏฺานสฺสาติ กถินจีวราธิฏฺานสฺส. อตฺถารสฺสาติ กถินตฺถารสฺส. มาติกานฺจ ปลิโพธานฺจาติ อฏฺนฺนํ มาติกานํ ทฺวินฺนฺจ ปลิโพธานํ. วตฺถุสฺสาติ สงฺฆาฏิอาทิโน กถินวตฺถุสฺส; เสสํ วุตฺตนยเมว.
เอวํ ยฺจ ลพฺภติ ยฺจ น ลพฺภติ, สพฺพํ ปุจฺฉิตฺวา อิทานิ ยํ ยสฺส ลพฺภติ, ตเทว ทสฺเสนฺโต ปุพฺพกรณํ ปโยคสฺสาติอาทินา นเยน วิสฺสชฺชนมาห. ตสฺสตฺโถ – ยํ วุตฺตํ ‘‘ปโยคสฺส ¶ กตเม ธมฺมา’’ติอาทิ, ตตฺถ วุจฺจเต, ปุพฺพกรณํ ปโยคสฺส อนนฺตรปจฺจเยน ปจฺจโย, สมนนฺตรนิสฺสยอุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปโยคสฺส หิ สตฺตวิธมฺปิ ปุพฺพกรณํ ยสฺมา เตน ปโยเคน นิปฺผาเทตพฺพสฺส ปุพฺพกรณสฺสตฺถาย โส ปโยโค กยิรติ, ตสฺมา อิเมหิ จตูหิ ปจฺจเยหิ ปจฺจโย โหติ. ปุเรชาตปจฺจเย ปเนส อุทฺทิฏฺธมฺเมสุ เอกธมฺมมฺปิ น ¶ ลภติ, อฺทตฺถุ ปุพฺพกรณสฺส สยํ ปุเรชาตปจฺจโย โหติ, ปโยเค สติ ปุพฺพกรณสฺส นิปฺผชฺชนโต ¶ . เตน วุตฺตํ – ‘‘ปโยโค ปุพฺพกรณสฺส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ. ปจฺฉาชาตปจฺจยํ ปน ลภติ, เตน วุตฺตํ – ‘‘ปุพฺพกรณํ ปโยคสฺส ปจฺฉาชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ. ปจฺฉา อุปฺปชฺชนกสฺส หิ ปุพฺพกรณสฺส อตฺถาย โส ปโยโค กยิรติ. สหชาตปจฺจยํ ปน มาติกาปลิโพธานิสํสสงฺขาเต ปนฺนรส ธมฺเม เปตฺวา อฺโ ปโยคาทีสุ เอโกปิ ธมฺโม น ลภติ, เต เอว หิ ปนฺนรส ธมฺมา สห กถินตฺถาเรน เอกโต นิปฺผชฺชนฺตีติ อฺมฺํ สหชาตปจฺจยา โหนฺติ. เตน วุตฺตํ – ‘‘ปนฺนรส ธมฺมา สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย’’ติ. เอเตนุปาเยน สพฺพปทวิสฺสชฺชนานิ เวทิตพฺพานิ.
ปุพฺพกรณนิทานาทิวิภาควณฺณนา
๔๐๕. ปุพฺพกรณํ กึนิทานนฺติอาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ อุตฺตานเมว.
๔๐๖-๗. ‘‘ปโยโค กึนิทาโน’’ติอาทีสุ ปุจฺฉาทฺวยวิสฺสชฺชเนสุ เหตุนิทาโน ปจฺจยนิทาโนติ เอตฺถ ฉ จีวรานิ เหตุ เจว ปจฺจโย จาติ เวทิตพฺพานิ. ปุพฺพปโยคาทีนฺหิ สพฺเพสํ ตานิเยว เหตุ, ตานิ ปจฺจโย. น หิ ฉพฺพิเธ จีวเร อสติ ปโยโค อตฺถิ, น ปุพฺพกรณาทีนิ, ตสฺมา ‘‘ปโยโค เหตุนิทาโน’’ติอาทิ วุตฺตํ.
๔๐๘. สงฺคหวาเร – วจีเภเทนาติ ‘‘อิมาย สงฺฆาฏิยา, อิมินา อุตฺตราสงฺเคน, อิมินา อนฺตรวาสเกน กถินํ อตฺถรามี’’ติ เอเตน วจีเภเทน. กติมูลาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชเน – กิริยา มชฺเฌติ ปจฺจุทฺธาโร เจว อธิฏฺานฺจ.
๔๑๑. วตฺถุวิปนฺนํ โหตีติ อกปฺปิยทุสฺสํ โหติ. กาลวิปนฺนํ นาม อชฺช ทายเกหิ ทินฺนํ สฺเว สงฺโฆ กถินตฺถารกสฺส เทติ. กรณวิปนฺนํ นาม ตทเหว ฉินฺทิตฺวา อกตํ.
กถินาทิชานิตพฺพวิภาควณฺณนา
๔๑๒. กถินํ ¶ ¶ ชานิตพฺพนฺติอาทิปุจฺฉาย วิสฺสชฺชเน – เตสฺเว ธมฺมานนฺติ เยสุ รูปาทิธมฺเมสุ สติ กถินํ นาม โหติ, เตสํ สโมธานํ มิสฺสีภาโว. นามํ นามกมฺมนฺติอาทินา ปน ‘‘กถิน’’นฺติ อิทํ พหูสุ ธมฺเมสุ นามมตฺตํ, น ปรมตฺถโต เอโก ธมฺโม อตฺถีติ ทสฺเสติ.
จตุวีสติยา อากาเรหีติ ‘‘น อุลฺลิขิตมตฺเตนา’’ติอาทีหิ ปุพฺเพ วุตฺตการเณหิ. สตฺตรสหิ อากาเรหีติ ‘‘อหเตน อตฺถตํ โหติ กถิน’’นฺติอาทีหิ ปุพฺเพ วุตฺตการเณหิ. นิมิตฺตกมฺมาทีสุ ยํ วตฺตพฺพํ สพฺพํ กถินกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตํ.
๔๑๖. เอกุปฺปาทา เอกนิโรธาติ อุปฺปชฺชมานาปิ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, นิรุชฺฌมานาปิ เอกโต นิรุชฺฌนฺติ. เอกุปฺปาทา นานานิโรธาติ อุปฺปชฺชมานา เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, นิรุชฺฌมานา นานา นิรุชฺฌนฺติ. กึ วุตฺตํ โหติ ¶ ? สพฺเพปิ อตฺถาเรน สทฺธึ เอกโต อุปฺปชฺชนฺติ, อตฺถาเร หิ สติ อุทฺธาโร นาม. นิรุชฺฌมานา ปเนตฺถ ปุริมา ทฺเว อตฺถาเรน สทฺธึ เอกโต นิรุชฺฌนฺติ, อุทฺธารภาวํ ปาปุณนฺติ. อตฺถารสฺส หิ นิโรโธ เอเตสฺจ อุทฺธารภาโว เอกกฺขเณ โหติ, อิตเร นานา นิรุชฺฌนฺติ. เตสุ อุทฺธารภาวํ ปตฺเตสุปิ อตฺถาโร ติฏฺติเยว. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย
กถินเภทวณฺณนา นิฏฺิตา.
ปฺตฺติวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.