📜
ทุติยคาถาสงฺคณิกํ
โจทนาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา
๓๕๙. ทุติยคาถาสงฺคณิยํ ¶ ¶ โจทนาติ วตฺถฺุจ อาปตฺติฺจ ทสฺเสตฺวา โจทนา. สารณาติ โทสสารณา. สงฺโฆ กิมตฺถายาติ สงฺฆสนฺนิปาโต กิมตฺถาย. มติกมฺมํ ปน กิสฺส การณาติ มติกมฺมํ วุจฺจติ มนฺตคฺคหณํ; ตํ กิสฺส การณาติ อตฺโถ.
โจทนา สารณตฺถายาติ วุตฺตปฺปการา โจทนา, เตน จุทิตกปุคฺคเลน โจทกโทสสารณตฺถาย. นิคฺคหตฺถาย สารณาติ โทสสารณา ปน ตสฺส ปุคฺคลสฺส นิคฺคหตฺถาย. สงฺโฆ ปริคฺคหตฺถายาติ ตตฺถ สนฺนิปติโต สงฺโฆ วินิจฺฉยปริคฺคหณตฺถาย; ธมฺมาธมฺมํ ตุลนตฺถาย สุวินิจฺฉิตทุพฺพินิจฺฉิตํ ชานนตฺถายาติ อตฺโถ. มติกมฺมํ ปน ปาฏิเยกฺกนฺติ สุตฺตนฺติกตฺเถรานฺจ วินยธรตฺเถรานฺจ มนฺตคฺคหณํ ¶ ปาเฏกฺกํ ปาเฏกฺกํ วินิจฺฉยสนฺนิฏฺาปนตฺถํ.
มา โข ปฏิฆนฺติ จุทิตเก วา โจทเก วา โกปํ มา ชนยิ. สเจ อนุวิชฺชโก ตุวนฺติ สเจ ตฺวํ สงฺฆมชฺเฌ โอติณฺณํ อธิกรณํ วินิจฺฉิตุํ นิสินฺโน วินยธโร.
วิคฺคาหิกนฺติ ‘‘น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสี’’ติอาทินยปฺปวตฺตํ. อนตฺถสํหิตนฺติ ยา อนตฺถํ ชนยติ, ปริสํ โขเภตฺวา อุฏฺาเปติ, เอวรูปึ กถํ มา อภณิ. สุตฺเต วินเย วาติอาทีสุ สุตฺตํ นาม อุภโตวิภงฺโค. วินโย นาม ขนฺธโก. อนุโลโม นาม ปริวาโร. ปฺตฺตํ นาม สกลํ วินยปิฏกํ. อนุโลมิกํ นาม จตฺตาโร มหาปเทสา.
อนุโยควตฺตํ ¶ นิสามยาติ อนุยฺุชนวตฺตํ นิสาเมหิ. กุสเลน พุทฺธิมตา กตนฺติ เฉเกน ปณฺฑิเตน าณปารมิปฺปตฺเตน ภควตา นีหริตฺวา ปิตํ. สุวุตฺตนฺติ สุปฺาปิตํ. สิกฺขาปทานุโลมิกนฺติ สิกฺขาปทานํ อนุโลมํ. อยํ ตาว ปทตฺโถ, อยํ ปเนตฺถ สาธิปฺปายสงฺเขปวณฺณนา – ‘‘สเจ ตฺวํ อนุวิชฺชโก, มา สหสา ภณิ, มา อนตฺถสํหิตํ วิคฺคาหิกกถํ ¶ ภณิ. ยํ ปน กุสเลน พุทฺธิมตา โลกนาเถน เอเตสุ สุตฺตาทีสุ อนุโยควตฺตํ กถํ สุปฺตฺตํ สพฺพสิกฺขาปทานํ อนุโลมํ, ตํ นิสามย ตํ อุปธาเรหี’’ติ. คตึ น นาเสนฺโต สมฺปรายิกนฺติ อตฺตโน สมฺปราเย สุคตินิพฺพตฺตึ อนาเสนฺโต อนุโยควตฺตํ นิสามย. โย หิ ตํ อนิสาเมตฺวา อนุยฺุชติ, โส สมฺปรายิกํ อตฺตโน คตึ นาเสติ, ตสฺมา ตฺวํ อนาเสนฺโต นิสามยาติ อตฺโถ. อิทานิ ตํ อนุโยควตฺตํ ทสฺเสตุํ หิเตสีติอาทิมาห. ตตฺถ หิเตสีติ หิตํ เอสนฺโต คเวสนฺโต; เมตฺตฺจ เมตฺตาปุพฺพภาคฺจ อุปฏฺเปตฺวาติ อตฺโถ. กาเลนาติ ยุตฺตปตฺตกาเลน; อชฺเฌสิตกาเลเยว ตว ภาเร กเต อนุยฺุชาติ อตฺโถ.
สหสา โวหารํ มา ปธาเรสีติ โย เอเตสํ สหสา โวหาโร โหติ, สหสา ภาสิตํ, ตํ มา ปธาเรสิ, มา คณฺหิตฺถ.
ปฏิฺานุสนฺธิเตน การเยติ เอตฺถ อนุสนฺธิตนฺติ กถานุสนฺธิ วุจฺจติ, ตสฺมา ปฏิฺานุสนฺธินา การเย; กถานุสนฺธึ สลฺลกฺเขตฺวา ปฏิฺาย การเยติ อตฺโถ. อถ วา ปฏิฺาย จ อนุสนฺธิเตน จ การเย, ลชฺชึ ปฏิฺาย การเย; อลชฺชึ วตฺตานุสนฺธินาติ อตฺโถ. ตสฺมา เอว ¶ ปฏิฺา ลชฺชีสูติ คาถมาห. ตตฺถ วตฺตานุสนฺธิเตน การเยติ วตฺตานุสนฺธินา การเย, ยา อสฺส วตฺเตน สทฺธึ ปฏิฺา สนฺธิยติ, ตาย ปฏิฺาย การเยติ อตฺโถ.
สฺจิจฺจาติ ชานนฺโต อาปชฺชติ. ปริคูหตีติ นิคูหติ น เทเสติ น วุฏฺาติ.
สา อหมฺปิ ชานามีติ ยํ ตุมฺเหหิ วุตฺตํ, ตํ สจฺจํ, อหมฺปิ นํ เอวเมว ชานามิ. อฺฺจ ตาหนฺติ อฺฺจ ตํ อหํ ปุจฺฉามิ.
ปุพฺพาปรํ ¶ น ชานาตีติ ปุเรกถิตฺจ ปจฺฉากถิตฺจ น ชานาติ. อโกวิโทติ ตสฺมึ ปุพฺพาปเร อกุสโล. อนุสนฺธิวจนปถํ น ชานาตีติ กถานุสนฺธิวจนํ วินิจฺฉยานุสนฺธิวจนฺจ น ชานาติ.
สีลวิปตฺติยา โจเทตีติ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ โจเทติ. อาจารทิฏฺิยาติ อาจารวิปตฺติยา เจว ทิฏฺิวิปตฺติยา จ. อาจารวิปตฺติยา โจเทนฺโต ปฺจหาปตฺติกฺขนฺเธหิ โจเทติ, ทิฏฺิวิปตฺติยา โจเทนฺโต ¶ มิจฺฉาทิฏฺิยา เจว อนฺตคฺคาหิกทิฏฺิยา จ โจเทติ. อาชีเวนปิ โจเทตีติ อาชีวเหตุปฺตฺเตหิ ฉหิ สิกฺขาปเทหิ โจเทติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
ทุติยคาถาสงฺคณิกวณฺณนา นิฏฺิตา.