📜
โจทนากณฺฑํ
อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนา
๓๖๐-๓๖๑. อิทานิ ¶ ¶ เอวํ อุปฺปนฺนาย โจทนาย วินยธเรน กตฺตพฺพกิจฺจํ ทสฺเสตุํ อนุวิชฺชเกนาติอาทิ อารทฺธํ. ตตฺถ ทิฏฺํ ทิฏฺเนาติ คาถาย อยมตฺโถ – เอเกเนโก มาตุคาเมน สทฺธึ เอกฏฺานโต นิกฺขมนฺโต วา ปวิสนฺโต วา ทิฏฺโ, โส ตํ ปาราชิเกน โจเทติ, อิตโร ตสฺส ทสฺสนํ อนุชานาติ. ตํ ปน ทสฺสนํ ปฏิจฺจ ปาราชิกํ น อุเปติ, น ปฏิชานาติ. เอวเมตฺถ ยํ เตน ทิฏฺํ, ตํ ตสฺส ‘‘ทิฏฺโ มยา’’ติ อิมินา ทิฏฺวจเนน สเมติ. ยสฺมา ปน อิตโร ตํ ทสฺสนํ ปฏิจฺจ โทสํ น ปฏิชานาติ, ตสฺมา อสุทฺธปริสงฺกิโต โหติ; อมูลกปริสงฺกิโตติ อตฺโถ. ตสฺส ปุคฺคลสฺส ‘‘สุทฺโธ อห’’นฺติ ปฏิฺาย เตน สทฺธึ อุโปสโถ กาตพฺโพ. เสสคาถาทฺวเยปิ เอเสว นโย. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
อนุวิชฺชกกิจฺจวณฺณนา นิฏฺิตา.
โจทกปุจฺฉาวิสฺสชฺชนาวณฺณนา
๓๖๒-๓๖๓. โจทนาย ¶ โก อาทีติอาทิปุจฺฉานํ วิสฺสชฺชเน สจฺเจ จ อกุปฺเป จาติ สจฺเจ ปติฏฺาตพฺพํ อกุปฺเป จ. ยํ กตํ วา น กตํ วา, ตเทว วตฺตพฺพํ, น จ โจทเก วา อนุวิชฺชเก วา สงฺเฆ วา โกโป อุปฺปาเทตพฺโพ. โอติณฺณาโนติณฺณํ ชานิตพฺพนฺติ โอติณฺณฺจ อโนติณฺณฺจ วจนํ ชานิตพฺพํ. ตตฺรายํ ชานนวิธิ – เอตฺตกา โจทกสฺส ปุพฺพกถา, เอตฺตกา ปจฺฉิมกถา, เอตฺตกา จุทิตกสฺส ปุพฺพกถา, เอตฺตกา ปจฺฉิมกถาติ ชานิตพฺพา ¶ . โจทกสฺส ปมาณํ คณฺหิตพฺพํ, จุทิตกสฺส ปมาณํ คณฺหิตพฺพํ, อนุวิชฺชกสฺส ปมาณํ คณฺหิตพฺพํ, อนุวิชฺชโก อปฺปมตฺตกมฺปิ อหาเปนฺโต ‘‘อาวุโส สมนฺนาหริตฺวา อุชุํ กตฺวา อาหรา’’ติ วตฺตพฺโพ, สงฺเฆน เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ. เยน ธมฺเมน เยน วินเยน เยน สตฺถุสาสเนน ตํ อธิกรณํ วูปสมฺมตีติ เอตฺถ ธมฺโมติ ภูตํ วตฺถุ. วินโยติ โจทนา เจว สารณา จ. สตฺถุสาสนนฺติ ตฺติสมฺปทา เจว อนุสฺสาวนสมฺปทา ¶ จ. เอเตน หิ ธมฺเมน จ วินเยน จ สตฺถุสาสเนน จ อธิกรณํ วูปสมติ, ตสฺมา อนุวิชฺชเกน ภูเตน วตฺถุนา โจเทตฺวา อาปตฺตึ สาเรตฺวา ตฺติสมฺปทาย เจว อนุสฺสาวนสมฺปทาย จ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตพฺพํ, อนุวิชฺชเกน เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
๓๖๔. อุโปสโถ กิมตฺถายาติอาทิปุจฺฉาวิสฺสชฺชนมฺปิ อุตฺตานเมว. อวสานคาถาสุ เถเร จ ปริภาสตีติ อวมฺํ กโรนฺโต ‘‘กึ อิเม ชานนฺตี’’ติ ปริภาสติ. ขโต อุปหตินฺทฺริโยติ ตาย ฉนฺทาทิคามิตาย เตน จ ปริภาสเนน อตฺตนา อตฺตโน ขตตฺตา ขโต. สทฺธาทีนฺจ อินฺทฺริยานํ อุปหตตฺตา อุปหตินฺทฺริโย. นิรยํ คจฺฉติ ทุมฺเมโธ, น จ สิกฺขาย คารโวติ โส ขโต อุปหตินฺทฺริโย ปฺาย อภาวโต ทุมฺเมโธ ตีสุ สิกฺขาสุ อสิกฺขนโต น จ สิกฺขาย คารโว กายสฺส เภทา นิรยเมว อุปคจฺฉติ, ตสฺมา น จ อามิสํ นิสฺสาย…เป… ยถา ธมฺโม ตถา กเรติ. ตสฺสตฺโถ น จ อามิสํ นิสฺสาย กเร, จุทิตกโจทเกสุ หิ อฺตเรน ทินฺนํ จีวราทิอามิสํ คณฺหนฺโต อามิสํ นิสฺสาย กโรติ, เอวํ น กเรยฺย. น จ นิสฺสาย ปุคฺคลนฺติ ‘‘อยํ เม อุปชฺฌาโย วา อาจริโย วา’’ติอาทินา นเยน ฉนฺทาทีหิ คจฺฉนฺโต ปุคฺคลํ นิสฺสาย กโรติ, เอวํ น กเรยฺย. อถ โข อุโภเปเต วิวชฺเชตฺวา ยถา ธมฺโม ิโต, ตเถว กเรยฺยาติ.
อุปกณฺณกํ ชปฺปตีติ ¶ ‘‘เอวํ กเถหิ, มา เอวํ กถยิตฺถา’’ติ กณฺณมูเล มนฺเตติ. ชิมฺหํ เปกฺขตีติ โทสเมว คเวสติ. วีติหรตีติ วินิจฺฉยํ หาเปติ. กุมฺมคฺคํ ปฏิเสวตีติ อาปตฺตึ ทีเปติ.
อกาเลน จ โจเทตีติ อโนกาเส อนชฺฌิฏฺโว โจเทติ. ปุพฺพาปรํ น ชานาตีติ ปุริมกถฺจ ปจฺฉิมกถฺจ น ชานาติ.
อนุสนฺธิวจนปถํ ¶ น ชานาตีติ กถานุสนฺธิวินิจฺฉยานุสนฺธิวเสน วจนํ น ชานาติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
โจทนากณฺฑวณฺณนา นิฏฺิตา.