📜
๒. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺโค)
๑. ปมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
อิเม โข ปนายฺยาโย สตฺตรส สงฺฆาทิเสสา
ธมฺมา อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ.
๖๗๘. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร อุปาสโก ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อุโทสิตํ [อุทฺโทสิตํ (สี. สฺยา.)] ทตฺวา กาลงฺกโต โหติ. ตสฺส ทฺเว ปุตฺตา โหนฺติ – เอโก อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน, เอโก สทฺโธ ปสนฺโน. เต เปตฺติกํ สาปเตยฺยํ วิภชึสุ. อถ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติ. เอวํ วุตฺเต โส สทฺโธ ปสนฺโน ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจ. อมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติ. ทุติยมฺปิ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติ. อถ โข โส สทฺโธ ปสนฺโน ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจ. อมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติ. ตติยมฺปิ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติ. อถ โข โส สทฺโธ ปสนฺโน – ‘‘สเจ มยฺหํ ¶ ภวิสฺสติ, อหมฺปิ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทสฺสามี’’ติ – ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘ภาเชมา’’ติ. อถ โข โส อุโทสิโต เตหิ ภาชียมาโน ตสฺส อสฺสทฺธสฺส อปฺปสนฺนสฺส ปาปุณาติ [ปาปุณิ (สฺยา.)]. อถ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ภิกฺขุนิโย อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขมถายฺเย, อมฺหากํ อุโทสิโต’’ติ.
เอวํ ¶ วุตฺเต ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตํ ปุริสํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจ, ตุมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติ. ‘‘ทินฺโน น ทินฺโน’’ติ โวหาริเก มหามตฺเต ปุจฺฉึสุ. มหามตฺตา เอวมาหํสุ – ‘‘โก, อยฺเย, ชานาติ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติ? เอวํ วุตฺเต ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี เต มหามตฺเต เอตทโวจ ¶ – ‘‘อปิ นายฺโย [อปิ นฺวยฺยา (สฺยา.), อปิ นายฺโย (ก.)] ตุมฺเหหิ ทิฏฺํ วา สุตํ วา สกฺขึ ปยิตฺวา ทานํ ทิยฺยมาน’’นฺติ ¶ ? อถ โข เต มหามตฺตา – ‘‘สจฺจํ โข อยฺยา อาหา’’ติ ตํ อุโทสิตํ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อกํสุ. อถ โข โส ปุริโส ปราชิโต อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อสฺสมณิโย อิมา มุณฺฑา พนฺธกินิโย. กถฺหิ นาม อมฺหากํ อุโทสิตํ อจฺฉินฺทาเปสฺสนฺตี’’ติ! ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มหามตฺตานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. มหามตฺตา ตํ ปุริสํ ทณฺฑาเปสุํ. อถ โข โส ปุริโส ทณฺฑิโต ภิกฺขุนูปสฺสยสฺส อวิทูเร อาชีวกเสยฺยํ การาเปตฺวา อาชีวเก อุยฺโยเชสิ – ‘‘เอตา ภิกฺขุนิโย อจฺจาวทถา’’ติ.
ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มหามตฺตานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. มหามตฺตา ตํ ปุริสํ พนฺธาเปสุํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘ปมํ ภิกฺขุนิโย อุโทสิตํ อจฺฉินฺทาเปสุํ, ทุติยํ ทณฺฑาเปสุํ, ตติยํ พนฺธาเปสุํ. อิทานิ ฆาตาเปสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อุสฺสยวาทิกา วิหริสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหรตีติ. ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๖๗๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วา ทาเสน วา กมฺมกาเรน [กมฺมกเรน (สี. สฺยา.)] วา อนฺตมโส สมณปริพฺพาชเกนาปิ, อยํ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๖๘๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อุสฺสยวาทิกา นาม อฑฺฑการิกา วุจฺจติ.
คหปติ ¶ นาม โย โกจิ อคารํ อชฺฌาวสติ.
คหปติปุตฺโต ¶ นาม เย เกจิ ปุตฺตภาตโร.
ทาโส นาม อนฺโตชาโต ธนกฺกีโต กรมรานีโต ¶ .
กมฺมกาโร นาม ภฏโก อาหตโก.
สมณปริพฺพาชโก นาม ภิกฺขฺุจ ภิกฺขุนิฺจ สิกฺขมานฺจ สามเณรฺจ สามเณริฺจ เปตฺวา โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโน.
อฑฺฑํ ¶ กริสฺสามีติ ทุติยํ วา ปริเยสติ คจฺฉติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เอกสฺส อาโรเจติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ทุติยสฺส อาโรเจติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. อฑฺฑปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสสนฺติ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา มานตฺตํ เทติ มูลาย ปฏิกสฺสติ อพฺเภติ, น สมฺพหุลา น เอกา ภิกฺขุนี. เตน วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ. ตสฺเสว อาปตฺตินิกายสฺส นามกมฺมํ อธิวจนํ. เตนปิ วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๖๘๑. อนาปตฺติ มนุสฺเสหิ อากฑฺฒียมานา คจฺฉติ, อารกฺขํ ยาจติ, อโนทิสฺส อาจิกฺขติ, อุมฺมตฺติกาย…เป… อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๖๘๒. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ อฺตรสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปชาปติ อติจารินี โหติ. อถ โข โส ลิจฺฉวิ ¶ ตํ อิตฺถึ เอตทโวจ – ‘‘สาธุ วิรมาหิ, อนตฺถํ โข เต กริสฺสามี’’ติ. เอวมฺปิ สา วุจฺจมานา นาทิยิ. เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ ลิจฺฉวิคโณ สนฺนิปติโต โหติ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข โส ลิจฺฉวิ เต ลิจฺฉวโย เอตทโวจ – ‘‘เอกํ เม, อยฺโย ¶ , อิตฺถึ อนุชานาถา’’ติ. ‘‘กา นาม สา’’ติ? ‘‘มยฺหํ ปชาปติ อติจรติ, ตํ ฆาเตสฺสามี’’ติ. ‘‘ชานาหี’’ติ. อสฺโสสิ โข สา อิตฺถี – ‘‘สามิโก กิร มํ ฆาเตตุกาโม’’ติ. วรภณฺฑํ อาทาย สาวตฺถึ คนฺตฺวา ติตฺถิเย อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ติตฺถิยา น อิจฺฉึสุ ปพฺพาเชตุํ. ภิกฺขุนิโย อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ภิกฺขุนิโยปิ น อิจฺฉึสุ ปพฺพาเชตุํ. ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมิตฺวา ภณฺฑกํ ทสฺเสตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภณฺฑกํ คเหตฺวา ปพฺพาเชสิ.
อถ โข โส ลิจฺฉวิ ตํ อิตฺถึ คเวสนฺโต สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตํ ทิสฺวาน เยน ราชา ปเสนทิ โกสโล เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ¶ ราชานํ ปเสนทึ โกสลํ เอตทโวจ – ‘‘ปชาปติ เม, เทว, วรภณฺฑํ อาทาย สาวตฺถึ อนุปฺปตฺตา. ตํ เทโว อนุชานาตู’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภเณ, วิจินิตฺวา อาจิกฺขา’’ติ. ‘‘ทิฏฺา, เทว, ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา’’ติ. ‘‘สเจ, ภเณ, ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา, น สา ลพฺภา กิฺจิ กาตุํ. สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม, จรตุ พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา’’ติ. อถ โข โส ลิจฺฉวิ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ ¶ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย โจรึ ปพฺพาเชสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตสฺส ลิจฺฉวิสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา โจรึ ปพฺพาเชสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี โจรึ ปพฺพาเชตีติ [ปพฺพาเชสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี โจรึ ปพฺพาเชสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๖๘๓. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี ชานํ โจรึ วชฺฌํ วิทิตํ อนปโลเกตฺวา ราชานํ วา สงฺฆํ วา คณํ วา ปูคํ วา เสณึ วา อฺตฺร กปฺปา วุฏฺาเปยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๖๘๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ชานาติ ¶ นาม สามํ วา ชานาติ อฺเ วา ตสฺสา อาโรเจนฺติ, สา วา อาโรเจติ.
โจรี นาม ยา ปฺจมาสกํ วา อติเรกปฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยติ, เอสา โจรี นาม.
วชฺฌา นาม ยํ กตฺวา วชฺฌปฺปตฺตา โหติ.
วิทิตา นาม อฺเหิ มนุสฺเสหิ าตา โหติ ¶ ‘‘วชฺฌา เอสา’’ติ.
อนปโลเกตฺวาติ อนาปุจฺฉา.
ราชา นาม ยตฺถ ราชา อนุสาสติ, ราชา อปโลเกตพฺโพ.
สงฺโฆ นาม ภิกฺขุนิสงฺโฆ วุจฺจติ, ภิกฺขุนิสงฺโฆ อปโลเกตพฺโพ.
คโณ นาม ยตฺถ คโณ อนุสาสติ, คโณ อปโลเกตพฺโพ.
ปูโค นาม ยตฺถ ปูโค อนุสาสติ, ปูโค อปโลเกตพฺโพ.
เสณิ นาม ยตฺถ เสณิ อนุสาสติ, เสณิ อปโลเกตพฺโพ.
อฺตฺร ¶ กปฺปาติ เปตฺวา กปฺปํ. กปฺปํ นาม ทฺเว กปฺปานิ – ติตฺถิเยสุ วา ปพฺพชิตา โหติ อฺาสุ วา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา. อฺตฺร กปฺปา ‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ ¶ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อยมฺปีติ ปุริมํ อุปาทาย วุจฺจติ.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสสนฺติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๖๘๕. โจริยา โจริสฺา อฺตฺร กปฺปา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. โจริยา เวมติกา อฺตฺร กปฺปา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ¶ ทุกฺกฏสฺส. โจริยา อโจริสฺา อฺตฺร กปฺปา ¶ วุฏฺาเปติ, อนาปตฺติ. อโจริยา โจริสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อโจริยา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อโจริยา อโจริสฺา, อนาปตฺติ.
๖๘๖. อนาปตฺติ อชานนฺตี วุฏฺาเปติ, อปโลเกตฺวา วุฏฺาเปติ, กปฺปกตํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๖๘๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินี ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ภณฺฑิตฺวา คามกํ [คามเก (สฺยา.)] าติกุลํ อคมาสิ. ภทฺทา กาปิลานี ตํ ภิกฺขุนึ อปสฺสนฺตี ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉิ – ‘‘กหํ อิตฺถนฺนามา, น ทิสฺสตี’’ติ! ‘‘ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ, อยฺเย, ภณฺฑิตฺวา น ทิสฺสตี’’ติ. ‘‘อมฺมา, อมุกสฺมึ คามเก เอติสฺสา าติกุลํ. ตตฺถ คนฺตฺวา วิจินถา’’ติ. ภิกฺขุนิโย ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุนึ ปสฺสิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย ¶ , เอกิกา อาคตา, กจฺจิสิ อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘อปฺปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๖๘๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขุนิโย สาเกตา สาวตฺถึ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติ. อนฺตรามคฺเค นที ตริตพฺพา โหติ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย นาวิเก อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘สาธุ โน, อาวุโส, ตาเรถา’’ติ. ‘‘นายฺเย, สกฺกา อุโภ สกึ ตาเรตุ’’นฺติ. เอโก เอกํ อุตฺตาเรสิ. อุตฺติณฺโณ อุตฺติณฺณํ ทูเสสิ. อนุตฺติณฺโณ อนุตฺติณฺณํ ทูเสสิ. ตา ปจฺฉา สมาคนฺตฺวา ปุจฺฉึสุ – ‘‘กจฺจิสิ, อยฺเย, อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย! ตฺวํ ปน, อยฺเย, อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉิสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา นทีปารํ คจฺฉิสฺสติ! เนตํ ¶ , ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๖๘๙. เตน ¶ โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถึ คจฺฉนฺตา [คนฺตฺวา (ก.)] สายํ อฺตรํ คามํ อุปคจฺฉึสุ. ตตฺถ อฺตรา ภิกฺขุนี อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. อฺตโร ปุริโส ตสฺสา ภิกฺขุนิยา สห ทสฺสเนน ปฏิพทฺธจิตฺโต โหติ. อถ โข โส ปุริโส ตาสํ ภิกฺขุนีนํ เสยฺยํ ปฺเปนฺโต ตสฺสา ภิกฺขุนิยา เสยฺยํ ¶ เอกมนฺตํ ปฺาเปสิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี สลฺลกฺเขตฺวา – ‘‘ปริยุฏฺิโต อยํ ปุริโส; สเจ รตฺตึ อาคจฺฉิสฺสติ, วิสฺสโร เม ภวิสฺสตี’’ติ, ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อฺตรํ กุลํ คนฺตฺวา เสยฺยํ กปฺเปสิ. อถ โข โส ปุริโส รตฺตึ ¶ อาคนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุนึ คเวสนฺโต ภิกฺขุนิโย ฆฏฺเฏสิ. ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนึ อปสฺสนฺติโย เอวมาหํสุ – ‘‘นิสฺสํสยํ โข สา ภิกฺขุนี ปุริเสน สทฺธึ นิกฺขนฺตา’’ติ.
อถ โข สา ภิกฺขุนี ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เยน ตา ภิกฺขุนิโย เตนุปสงฺกมิ. ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธึ นิกฺขนฺตา’’ติ? ‘‘นาหํ, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธึ นิกฺขนฺตา’’ติ. ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ ¶ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา รตฺตึ วิปฺปวสิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา รตฺตึ วิปฺปวสีติ [วิปฺปวสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา รตฺตึ วิปฺปวสิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา รตฺตึ วิปฺปวเสยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๖๙๐. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถึ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติ. ตตฺถ อฺตรา ภิกฺขุนี วจฺเจน ปีฬิตา เอกิกา โอหียิตฺวา [โอหิยิตฺวา (ก.)] ปจฺฉา อคมาสิ. มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุนึ ปสฺสิตฺวา ทูเสสุํ. อถ โข สา ภิกฺขุนี เยน ตา ภิกฺขุนิโย เตนุปสงฺกมิ. ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, เอกิกา โอหีนา, กจฺจิสิ อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘ปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถฺหิ ¶ นาม ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียิสฺสตีติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ ¶ . วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คณมฺหา โอหียิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๖๙๑. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺย, เอกา วา รตฺตึ วิปฺปวเสยฺย, เอกา วา คณมฺหา โอหีเยยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ¶ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๖๙๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
เอกา วา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺยาติ ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ปริกฺเขปํ ปมํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส, ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ ปมํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ทุติยํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกา วา นทีปารํ คจฺเฉยฺยาติ นที นาม ติมณฺฑลํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ อุตฺตรนฺติยา ภิกฺขุนิยา อนฺตรวาสโก เตมิยติ. ปมํ ปาทํ อุตฺตรนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. ทุติยํ ปาทํ อุตฺตรนฺติยา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกา วา รตฺตึ วิปฺปวเสยฺยาติ สห อรุณุคฺคมนา ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา หตฺถปาสํ วิชหนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. วิชหิเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
เอกา วา คณมฺหา โอหีเยยฺยาติ อคามเก อรฺเ ทุติยิกาย ภิกฺขุนิยา ทสฺสนูปจารํ วา ¶ สวนูปจารํ วา วิชหนฺติยา อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. วิชหิเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อยมฺปีติ ¶ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๖๙๓. อนาปตฺติ ทุติยิกา ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา วา โหติ วิพฺภนฺตา วา กาลงฺกตา วา ปกฺขสงฺกนฺตา วา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๖๙๔. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ภณฺฑนการิกา โหติ กลหการิกา วิวาทการิกา ภสฺสการิกา สงฺเฆ อธิกรณการิกา. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตสฺสา กมฺเม กรียมาเน ปฏิกฺโกสติ. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามกํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข ภิกฺขุนิสงฺโฆ – ‘‘ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา’’ติ ¶ , จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ อาปตฺติยา อทสฺสเน [อทสฺสเนน (ก.)] อุกฺขิปิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามเก ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา ปุนเทว สาวตฺถึ ปจฺจาคจฺฉิ. จณฺฑกาฬี ¶ ภิกฺขุนี ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปฺเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีํ ปาทกลิกํ อุปนิกฺขิปิ น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, มยิ อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปฺเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีํ ปาทกลิกํ อุปนิกฺขิปิ น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉี’’ติ? ‘‘เอวฺเหตํ, อยฺเย, โหติ ยถา ตํ อนาถายา’’ติ. ‘‘กิสฺส ปน ตฺวํ, อยฺเย, อนาถา’’ติ? ‘‘อิมา มํ, อยฺเย, ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยํ อนาถา อปฺปฺาตา, นตฺถิ อิมิสฺสา กาจิ ปฏิวตฺตา’’ติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน [อทสฺสเนน (ก.)] อุกฺขิปึสู’’ติ.
ถุลฺลนนฺทา ¶ ภิกฺขุนี – ‘‘พาลา เอตา อพฺยตฺตา เอตา, เนว ชานนฺติ กมฺมํ วา กมฺมโทสํ วา กมฺมวิปตฺตึ วา กมฺมสมฺปตฺตึ วา. มยํ โข ชานาม กมฺมมฺปิ กมฺมโทสมฺปิ กมฺมวิปตฺติมฺปิ กมฺมสมฺปตฺติมฺปิ. มยํ โข อกตํ วา กมฺมํ กาเรยฺยาม กตํ วา กมฺมํ โกเปยฺยามา’’ติ, ลหุํ ลหุํ ภิกฺขุนิสงฺฆํ สนฺนิปาเตตฺวา จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ โอสาเรสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา สมคฺเคน สงฺเฆน อุกฺขิตฺตํ ภิกฺขุนึ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนฺาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สมคฺเคน สงฺเฆน อุกฺขิตฺตํ ภิกฺขุนึ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อนปโลเกตฺวา ¶ การกสงฺฆํ อนฺาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรตีติ [โอสาเรสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ ¶ , ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สมคฺเคน สงฺเฆน อุกฺขิตฺตํ ภิกฺขุนึ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนฺาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๖๙๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สมคฺเคน สงฺเฆน อุกฺขิตฺตํ ภิกฺขุนึ ธมฺเมน วินเยน สตฺถุสาสเนน อนปโลเกตฺวา การกสงฺฆํ อนฺาย คณสฺส ฉนฺทํ โอสาเรยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๖๙๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สมคฺโค นาม สงฺโฆ สมานสํวาสโก สมานสีมายํ ิโต.
อุกฺขิตฺตา ¶ นาม อาปตฺติยา อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา [อทสฺสเนน วา อปฺปฏิกมฺเมน วา อปฺปฏินิสฺสคฺเคน วา (ก.), อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา (?)] อุกฺขิตฺตา.
ธมฺเมน วินเยนาติ เยน ธมฺเมน เยน วินเยน.
สตฺถุสาสเนนาติ ชินสาสเนน พุทฺธสาสเนน.
อนปโลเกตฺวา ¶ การกสงฺฆนฺติ กมฺมการกสงฺฆํ อนาปุจฺฉา.
อนฺาย คณสฺส ฉนฺทนฺติ คณสฺส ฉนฺทํ อชานิตฺวา.
‘‘โอสาเรสฺสามี’’ติ คณํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๖๙๗. ธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺา โอสาเรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา โอสาเรติ อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา โอสาเรติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๖๙๘. อนาปตฺติ กมฺมการกสงฺฆํ อปโลเกตฺวา โอสาเรติ, คณสฺส ฉนฺทํ ชานิตฺวา โอสาเรติ, วตฺเต วตฺตนฺตึ โอสาเรติ, อสนฺเต กมฺมการกสงฺเฆ โอสาเรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๖๙๙. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. มนุสฺสา ภตฺตคฺเค สุนฺทรีนนฺทํ ¶ ภิกฺขุนึ ปสฺสิตฺวา อวสฺสุตา อวสฺสุตาย สุนฺทรีนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อคฺคมคฺคานิ โภชนานิ เทนฺติ. สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี ยาวทตฺถํ ภฺุชติ; อฺา ภิกฺขุนิโย น จิตฺตรูปํ ลภนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา สุนฺทรีนนฺทา อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ ¶ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทิสฺสติ ภฺุชิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทติ ภฺุชตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาทิสฺสติ ภฺุชิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๐๐. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อวสฺสุตา อวสฺสุตสฺส ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาเทยฺย วา ภฺุเชยฺย วา, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๐๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อวสฺสุตา นาม สารตฺตา อเปกฺขวตี ปฏิพทฺธจิตฺตา.
อวสฺสุโต นาม สารตฺโต อเปกฺขวา ปฏิพทฺธจิตฺโต.
ปุริสปุคฺคโล ¶ นาม มนุสฺสปุริโส, น ยกฺโข น เปโต น ติรจฺฉานคโต, วิฺู ปฏิพโล สารชฺชิตุํ.
ขาทนียํ ¶ นาม ปฺจ โภชนานิ – อุทกทนฺตโปนํ เปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปฺจ โภชนานิ – โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ.
‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
อุทกทนฺตโปนํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เอกโตอวสฺสุเต ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๐๒. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. อุทกทนฺตโปนํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อุภโตอวสฺสุเต ยกฺขสฺส วา เปตสฺส วา ปณฺฑกสฺส วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคหสฺส วา หตฺถโต ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ¶ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. อุทกทนฺตโปนํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เอกโตอวสฺสุเต ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อุทกทนฺตโปนํ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๐๓. อนาปตฺติ ¶ ¶ อุภโตอนวสฺสุตา โหนฺติ, ‘‘อนวสฺสุโต’’ติ ชานนฺตี ปฏิคฺคณฺหาติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๗๐๔. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี อภิรูปา โหติ ทสฺสนียา ปาสาทิกา. มนุสฺสา ภตฺตคฺเค สุนฺทรีนนฺทํ ภิกฺขุนึ ปสฺสิตฺวา อวสฺสุตา สุนฺทรีนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อคฺคมคฺคานิ โภชนานิ เทนฺติ. สุนฺทรีนนฺทา ภิกฺขุนี กุกฺกุจฺจายนฺตี น ปฏิคฺคณฺหาติ. อนนฺตริกา ภิกฺขุนี สุนฺทรีนนฺทํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, น ปฏิคฺคณฺหาสี’’ติ? ‘‘อวสฺสุตา, อยฺเย’’ติ. ‘‘ตฺวํ ปน, อยฺเย, อวสฺสุตา’’ติ? ‘‘นาหํ, อยฺเย, อวสฺสุตา’’ติ. ‘‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา, ยโต ตฺวํ อนวสฺสุตา. อิงฺฆํ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา ¶ โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา, ภฺุช วา’’ติ.
ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอวํ วกฺขติ – ‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา, ยโต ตฺวํ อนวสฺสุตา. อิงฺฆ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา ภฺุช วา’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอวํ วเทติ – ‘‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา ยโต ตฺวํ อนวสฺสุตา! อิงฺฆ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา ภฺุช วา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอวํ วกฺขติ – ‘‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา ยโต ตฺวํ อนวสฺสุตา; อิงฺฆ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา ภฺุช วา’’. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๐๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอวํ วเทยฺย – ‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา, ยโต ตฺวํ อนวสฺสุตา. อิงฺฆ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา ภฺุช วา’ติ, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๐๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
เอวํ วเทยฺยาติ – ‘‘กึ เต, อยฺเย, เอโส ปุริสปุคฺคโล กริสฺสติ อวสฺสุโต วา อนวสฺสุโต วา, ยโต ตฺวํ ¶ อนวสฺสุตา. อิงฺฆ, อยฺเย, ยํ เต เอโส ปุริสปุคฺคโล เทติ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ตํ ตฺวํ สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ขาท วา ภฺุช วา’’ติ อุยฺโยเชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา วจเนน ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ¶ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. โภชนปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ปมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนาย.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
อุทกทนฺตโปนํ ‘‘ปฏิคฺคณฺหา’’ติ อุยฺโยเชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา วจเนน ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๐๗. เอกโตอวสฺสุเต ¶ ยกฺขสฺส วา เปตสฺส วา ปณฺฑกสฺส วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคหสฺส วา หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ‘‘ขาท วา ภฺุช วา’’ติ อุยฺโยเชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา วจเนน ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โภชนปริโยสาเน อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส. อุทกทนฺตโปนํ ปฏิคฺคณฺหาติ อุยฺโยเชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา วจเนน ‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๐๘. อนาปตฺติ ‘‘อนวสฺสุโต’’ติ ชานนฺตี อุยฺโยเชติ, ‘‘กุปิตา น ¶ ปฏิคฺคณฺหาตี’’ติ ¶ อุยฺโยเชติ, ‘‘กุลานุทฺทยตาย น ปฏิคฺคณฺหาตี’’ติ อุยฺโยเชติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๗๐๙. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ภณฺฑิตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ, ธมฺมํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สงฺฆํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร, สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี [จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี (ก.)] กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วกฺขติ – พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร, สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร, สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา ¶ สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’’ติ ¶ ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ ¶ วกฺขติ – ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร, สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’’ติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๑๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทยฺย – ‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ, ธมฺมํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สงฺฆํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก ¶ พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’ติ, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ เอวมสฺส วจนียา – ‘มายฺเย, กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ, ธมฺมํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สงฺฆํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามีติ, อภิรมายฺเย, สฺวากฺขาโต ธมฺโม; จร พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา’ติ. เอวฺจ สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย ¶ , อยมฺปิ ภิกฺขุนี ยาวตติยกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๑๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
กุปิตา อนตฺตมนาติ อนภิรทฺธา อาหตจิตฺตา ขิลชาตา.
เอวํ วเทยฺยาติ – ‘‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’’ติ.
สา ¶ ภิกฺขุนีติ ยา สา เอวํวาทินี ภิกฺขุนี. ภิกฺขุนีหีติ อฺาหิ ภิกฺขุนีหิ.
ยา ปสฺสนฺติ ยา สุณนฺติ ตาหิ วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – ‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’ติ. อภิรมายฺเย, สฺวากฺขาโต ธมฺโม; จร พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ อิจฺเจตํ กุสลํ, โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – ‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ ¶ . กินฺนุมาว ¶ สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’ติ. อภิรมายฺเย, สฺวากฺขาโต ธมฺโม; จร พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ อิจฺเจตํ กุสลํ, โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๗๑๒. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ, ธมฺมํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สงฺฆํ ปจฺจาจิกฺขามิ, สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา ตาสาหํ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’ติ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ ¶ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘พุทฺธํ ปจฺจาจิกฺขามิ…เป… สิกฺขํ ปจฺจาจิกฺขามิ. กินฺนุมาว สมณิโย ยา สมณิโย สกฺยธีตโร! สนฺตฺาปิ สมณิโย ลชฺชินิโย กุกฺกุจฺจิกา สิกฺขากามา, ตาสาหํ ¶ สนฺติเก พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามี’ติ ¶ . สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ภิกฺขุนิยา สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ สา, ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺติยา ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
อยมฺปีติ ¶ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ยาวตติยกนฺติ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย อาปชฺชติ, น สห วตฺถุชฺฌาจารา.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๗๑๓. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ¶ . อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๑๔. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺติยา, ปฏินิสฺสชฺชนฺติยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๗๑๕. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘‘ฉนฺทคามินิโย จ ¶ ภิกฺขุนิโย, โทสคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย, โมหคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย, ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วกฺขติ – ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา ¶ เอวํ วเทติ – ‘‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว ¶ อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วกฺขติ – ‘‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๑๖. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทยฺย – ‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย, โทสคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย, โมหคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย, ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’ติ, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ เอวมสฺส วจนียา – ‘มายฺเย, กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย โทสคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย โมหคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโยติ. อยฺยา โข ฉนฺทาปิ คจฺเฉยฺย, โทสาปิ คจฺเฉยฺย, โมหาปิ คจฺเฉยฺย, ภยาปิ คจฺเฉยฺยา’ติ. เอวฺจ สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ยาวตติยกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๑๗. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณติ อธิกรณํ นาม จตฺตาริ อธิกรณานิ – วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ.
ปจฺจากตา นาม ปราชิตา วุจฺจติ.
กุปิตา อนตฺตมนาติ ¶ อนภิรทฺธา อาหตจิตฺตา ขิลชาตา.
เอวํ วเทยฺยาติ – ‘‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’’ติ.
สา ¶ ภิกฺขุนีติ ยา สา เอวํวาทินี ภิกฺขุนี.
ภิกฺขุนีหีติ อฺาหิ ภิกฺขุนีหิ.
ยา ปสฺสนฺติ ยา สุณนฺติ ตาหิ วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – ‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’ติ. อยฺยา โข ฉนฺทาปิ คจฺเฉยฺย…เป… ภยาปิ คจฺเฉยฺยา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ อวจ – ‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’ติ. อยฺยา โข ฉนฺทาปิ คจฺเฉยฺย…เป… ภยาปิ คจฺเฉยฺยา’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๗๑๘. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘ฉนฺทคามินิโย ¶ จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’ติ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี กิสฺมิฺจิเทว อธิกรเณ ปจฺจากตา กุปิตา อนตฺตมนา เอวํ วเทติ – ‘ฉนฺทคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย…เป… ภยคามินิโย จ ภิกฺขุนิโย’ติ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ภิกฺขุนิยา สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺติยา ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ยาวตติยกนฺติ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย อาปชฺชติ, น สห วตฺถุชฺฌาจารา.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ ¶ สงฺฆาทิเสโสติ.
๗๑๙. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๒๐. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺติยา, ปฏินิสฺสชฺชนฺติยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ ¶ .
อฏฺมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๗๒๑. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อนฺเตวาสิกา ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหริสฺสนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา ¶ อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกาติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหริสฺสนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๒๒. ‘‘ภิกฺขุนิโย ปเนว สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. เอวฺจ ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺยุํ, ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺยุํ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺยุํ, อิมาปิ ภิกฺขุนิโย ยาวตติยกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๒๓. ภิกฺขุนิโย ปเนวาติ อุปสมฺปนฺนาโย วุจฺจนฺติ.
สํสฏฺา วิหรนฺตีติ สํสฏฺา นาม อนนุโลมิเกน กายิกวาจสิเกน สํสฏฺา วิหรนฺติ.
ปาปาจาราติ ¶ ¶ ปาปเกน อาจาเรน สมนฺนาคตา.
ปาปสทฺทาติ ¶ ปาปเกน กิตฺติสทฺเทน อพฺภุคฺคตา.
ปาปสิโลกาติ ปาปเกน มิจฺฉาชีเวน ชีวิตํ กปฺเปนฺติ.
ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกาติ อฺมฺิสฺสา กมฺเม ¶ กรียมาเน ปฏิกฺโกสนฺติ.
อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกาติ อฺมฺํ วชฺชํ ปฏิจฺฉาเทนฺติ.
ตา ภิกฺขุนิโยติ ยา ตา สํสฏฺา ภิกฺขุนิโย.
ภิกฺขุนีหีติ อฺาหิ ภิกฺขุนีหิ.
ยา ปสฺสนฺติ ยา สุณนฺติ ตาหิ วตฺตพฺพา – ‘‘ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตา ภิกฺขุนิโย สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตา ภิกฺขุนิโย สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๗๒๔. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อิตฺถนฺนามา จ อิตฺถนฺนามา จ ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขุนิโย สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อิตฺถนฺนามา จ อิตฺถนฺนามา จ ภิกฺขุนิโย สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ. สงฺโฆ ¶ อิตฺถนฺนามฺจ อิตฺถนฺนามฺจ ภิกฺขุนิโย สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย จ อิตฺถนฺนามาย จ ภิกฺขุนีนํ สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน, อิตฺถนฺนามา จ อิตฺถนฺนามา จ ภิกฺขุนิโย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺตีนํ ตฺติยา ทุกฺกฏํ ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ. ทฺเว ติสฺโส เอกโต สมนุภาสิตพฺพา. ตตุตฺตริ น ¶ สมนุภาสิตพฺพา.
อิมาปิ ภิกฺขุนิโยติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจนฺติ.
ยาวตติยกนฺติ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย อาปชฺชนฺติ, น สห วตฺถุชฺฌาจารา.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ…เป… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ.
๗๒๕. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๒๖. อนาปตฺติ ¶ อสมนุภาสนฺตีนํ, ปฏินิสฺสชฺชนฺตีนํ, อุมฺมตฺติกานํ, อาทิกมฺมิกานนฺติ.
นวมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ
๗๒๗. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนีสงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วเทติ – ‘‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ¶ ¶ วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว [ตุมฺเหเยว (สฺยา.)] สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา [เวภสฺสา (สี. สฺยา.)] ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ‘ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วกฺขติ – สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย…เป… วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตีติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วเทติ – สํสฏฺาว อยฺเย ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตีติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วกฺขติ – สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย…เป… วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตีติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๒๘. ‘‘ยา ¶ ¶ ปน ภิกฺขุนี เอวํ วเทยฺย ¶ – ‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ เอวมสฺส วจนียา – ‘มา, อยฺเย, เอวํ อวจ – สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. เอวฺจ สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ยาวตติยกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติ.
๗๒๙. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
เอวํ วเทยฺยาติ – ‘‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห’’.
ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุายาติ อวฺาย.
ปริภเวนาติ ปาริภพฺยตา.
อกฺขนฺติยาติ โกเปน.
เวภสฺสิยาติ ¶ ¶ วิภสฺสีกตา [วิภสฺสิกตาย (สี.)].
ทุพฺพลฺยาติ ¶ อปกฺขตา.
เอวมาห – ‘‘ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิจิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ.
สา ภิกฺขุนีติ ยา สา เอวํวาทินี ภิกฺขุนี.
ภิกฺขุนีหีติ อฺาหิ ภิกฺขุนีหิ.
ยา ปสฺสนฺติ ยา สุณนฺติ ตาหิ วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, เอวํ อวจ – ‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย…เป… วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ. ทุติยมฺปิ ¶ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, เอวํ อวจ – ‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย…เป… วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๗๓๐. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี สงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วเทติ – ‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ¶ ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา ¶ . วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี สงฺเฆน สมนุภฏฺา ภิกฺขุนิโย เอวํ วเทติ – ‘สํสฏฺาว อยฺเย, ตุมฺเห วิหรถ. มา ตุมฺเห นานา วิหริตฺถ. สนฺติ สงฺเฆ อฺาปิ ภิกฺขุนิโย เอวาจารา เอวํสทฺทา เอวํสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. ตา สงฺโฆ น กิฺจิ อาห. ตุมฺหฺเว สงฺโฆ อฺุาย ปริภเวน อกฺขนฺติยา เวภสฺสิยา ทุพฺพลฺยา เอวมาห – ภคินิโย โข สํสฏฺา วิหรนฺติ ปาปาจารา ปาปสทฺทา ปาปสิโลกา, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส วิเหสิกา, อฺมฺิสฺสา วชฺชปฺปฏิจฺฉาทิกา. วิวิจฺจถายฺเย. วิเวกฺเว ภคินีนํ สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ภิกฺขุนิยา สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา, กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนฺติยา ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺติ.
อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติ.
ยาวตติยกนฺติ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย อาปชฺชติ, น สหวตฺถุชฺฌาจารา.
นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติ.
สงฺฆาทิเสโสติ ¶ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา มานตฺตํ เทติ, มูลาย ปฏิกสฺสติ, อพฺเภติ, น สมฺพหุลา น เอกา ภิกฺขุนี. เตน วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ. ตสฺเสว อาปตฺตินิกายสฺส นามกมฺมํ อธิวจนํ, เตนปิ วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติ.
๗๓๑. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ¶ . ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส.
อธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๗๓๒. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺติยา, ปฏินิสฺสชฺชนฺติยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
อุทฺทิฏฺา โข, อยฺยาโย, สตฺตรส สงฺฆาทิเสสา ธมฺมา – นว ปมาปตฺติกา, อฏฺ ยาวตติยกา. เยสํ ภิกฺขุนี อฺตรํ วา อฺตรํ วา อาปชฺชติ, ตาย ภิกฺขุนิยา อุภโตสงฺเฆ ปกฺขมานตฺตํ จริตพฺพํ. จิณฺณมานตฺตา ภิกฺขุนี ยตฺถ สิยา วีสติคโณ ภิกฺขุนิสงฺโฆ ตตฺถ (สา ภิกฺขุนี) [( ) (กตฺถปิ นตฺถิ)] อพฺเภตพฺพา. เอกายปิ เจ อูโน วีสติคโณ ภิกฺขุนิสงฺโฆ ตํ ภิกฺขุนึ อพฺเภยฺย. สา จ ภิกฺขุนี อนพฺภิตา, ตา จ ภิกฺขุนิโย คารยฺหา, อยํ ตตฺถ สามีจิ.
ตตฺถายฺยาโย ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ตติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ปริสุทฺเธตฺถายฺยาโย, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
สตฺตรสกํ นิฏฺิตํ.
ภิกฺขุนิวิภงฺเค สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ นิฏฺิตํ.