📜
๔. ปาจิตฺติยกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺโค)
๑. ลสุณวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
อิเม โข ปนายฺยาโย ฉสฏฺิสตา ปาจิตฺติยา
ธมฺมา อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ.
๗๙๓. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตเรน อุปาสเกน ภิกฺขุนิสงฺโฆ ลสุเณน ปวาริโต โหติ – ‘‘ยาสํ อยฺยานํ ลสุเณน อตฺโถ, อหํ ลสุเณนา’’ติ. เขตฺตปาโล จ อาณตฺโต โหติ – ‘‘สเจ ภิกฺขุนิโย อาคจฺฉนฺติ, เอกเมกาย ภิกฺขุนิยา ทฺเวตโย ภณฺฑิเก เทหี’’ติ. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ อุสฺสโว โหติ. ยถาภตํ ลสุณํ ปริกฺขยํ อคมาสิ. ภิกฺขุนิโย ตํ อุปาสกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘ลสุเณน, อาวุโส, อตฺโถ’’ติ. ‘‘นตฺถายฺเย. ยถาภตํ ลสุณํ ปริกฺขีณํ. เขตฺตํ คจฺฉถา’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี เขตฺตํ คนฺตฺวา น มตฺตํ ชานิตฺวา พหุํ ลสุณํ หราเปสิ. เขตฺตปาโล อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย น มตฺตํ ชานิตฺวา พหุํ ลสุณํ หราเปสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตสฺส เขตฺตปาลสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ ¶ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา น มตฺตํ ชานิตฺวา พหุํ ลสุณํ หราเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี น มตฺตํ ชานิตฺวา พหุํ ลสุณํ หราเปตีติ [หราเปสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี น ¶ มตฺตํ ชานิตฺวา พหุํ ลสุณํ หราเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อฺตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ปชาปติ อโหสิ. ติสฺโส ¶ จ ธีตโร – นนฺทา, นนฺทวตี, สุนฺทรีนนฺทา. อถ โข, ภิกฺขเว, โส พฺราหฺมโณ กาลงฺกตฺวา อฺตรํ หํสโยนึ อุปปชฺชิ. ตสฺส สพฺพโสวณฺณมยา ปตฺตา อเหสุํ. โส ตาสํ เอเกกํ ปตฺตํ เทติ. อถ โข, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ‘‘อยํ ¶ หํโส อมฺหากํ เอเกกํ ปตฺตํ เทตี’’ติ ตํ หํสราชํ คเหตฺวา นิปฺปตฺตํ อกาสิ. ตสฺส ปุน ชายมานา ปตฺตา เสตา สมฺปชฺชึสุ. ตทาปิ, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อติโลเภน สุวณฺณา ปริหีนา. อิทานิ ลสุณา ปริหายิสฺสตี’’ติ.
[ชา. ๑.๑.๑๓๖ สุวณฺณหํสชาตเกปิ] ‘‘ยํ ¶ ลทฺธํ เตน ตุฏฺพฺพํ, อติโลโภ หิ ปาปโก;
หํสราชํ คเหตฺวาน, สุวณฺณา ปริหายถา’’ติ.
อถ โข ภควา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๙๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ลสุณํ ขาเทยฺย ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๗๙๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ลสุณํ นาม มาคธกํ วุจฺจติ.
‘‘ขาทิสฺสามีติ ปฏิคฺคณฺหา’’ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๗๙๖. ลสุเณ ลสุณสฺา ขาทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ลสุเณ เวมติกา ขาทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ลสุเณ อลสุณสฺา ขาทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อลสุเณ ¶ ลสุณสฺา ขาทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อลสุเณ เวมติกา ขาทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อลสุเณ อลสุณสฺา ขาทติ, อนาปตฺติ.
๗๙๗. อนาปตฺติ ปลณฺฑุเก, ภฺชนเก, หรีตเก, จาปลสุเณ, สูปสมฺปาเก, มํสสมฺปาเก, เตลสมฺปาเก, สาฬเว, อุตฺตริภงฺเค, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๗๙๘. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปตฺวา อจิรวติยา นทิยา เวสิยาหิ สทฺธึ นคฺคา เอกติตฺเถ ¶ นหายนฺติ. เวสิยา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตาสํ เวสิยานํ อุชฺฌายนฺตีนํ ขิยฺยนฺตีนํ วิปาเจนฺตีนํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๗๙๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สมฺพาเธ โลมํ สํหราเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๐๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สมฺพาโธ นาม อุโภ อุปกจฺฉกา, มุตฺตกรณํ.
สํหราเปยฺยาติ ¶ เอกมฺปิ โลมํ สํหราเปติ, อาปตฺติ ¶ ปาจิตฺติยสฺส. พหุเกปิ โลเม สํหราเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๐๑. อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๘๐๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ทฺเว ภิกฺขุนิโย อนภิรติยา ¶ ปีฬิตา โอวรกํ ปวิสิตฺวา ตลฆาตกํ กโรนฺติ. ภิกฺขุนิโย เตน สทฺเทน อุปธาวิตฺวา ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธึ สมฺปทุสฺสถา’’ติ? ‘‘น มยํ, อยฺเย, ปุริเสน สทฺธึ สมฺปทุสฺสามา’’ติ. ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ตลฆาตกํ กริสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ตลฆาตกํ กโรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ตลฆาตกํ กริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๐๓. ‘‘ตลฆาตเก ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๐๔. ตลฆาตกํ ¶ ¶ นาม สมฺผสฺสํ สาทิยนฺตี อนฺตมโส อุปฺปลปตฺเตนปิ มุตฺตกรเณ ปหารํ เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๐๕. อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๘๐๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ปุราณราโชโรธา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา [อฺตโร ปุราณราโชโรโธ ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิโต (สฺยา.)] โหติ. อฺตรา ภิกฺขุนี อนภิรติยา ปีฬิตา เยน สา ภิกฺขุนี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘ราชา โข, อยฺเย, ตุมฺเห จิราจิรํ คจฺฉติ. กถํ ตุมฺเห ธาเรถา’’ติ? ‘‘ชตุมฏฺเกน, อยฺเย’’ติ. ‘‘กึ เอตํ, อยฺเย, ชตุมฏฺก’’นฺติ? อถ โข สา ภิกฺขุนี ตสฺสา ภิกฺขุนิยา ชตุมฏฺกํ อาจิกฺขิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ชตุมฏฺกํ อาทิยิตฺวา โธวิตุํ วิสฺสริตฺวา เอกมนฺตํ ฉฑฺเฑสิ. ภิกฺขุนิโย มกฺขิกาหิ สมฺปริกิณฺณํ ปสฺสิตฺวา ¶ เอวมาหํสุ – ‘‘กสฺสิทํ กมฺม’’นฺติ? สา เอวมาห – ‘‘มยฺหิทํ กมฺม’’นฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ชตุมฏฺกํ อาทิยิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ชตุมฏฺกํ อาทิยตีติ [อาทิยีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ชตุมฏฺกํ อาทิยิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๐๗. ‘‘ชตุมฏฺเก[ชตุมฏฺฏเก (สี.)]ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๐๘. ชตุมฏฺกํ นาม ชตุมยํ กฏฺมยํ ปิฏฺมยํ มตฺติกามยํ.
อาทิเยยฺยาติ สมฺผสฺสํ สาทิยนฺตี อนฺตมโส อุปฺปลปตฺตมฺปิ มุตฺตกรณํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๐๙. อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๘๑๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ นิคฺโรธาราเม. อถ ¶ โข มหาปชาปติ โคตมี เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา อโธวาเต อฏฺาสิ – ‘‘ทุคฺคนฺโธ, ภควา, มาตุคาโม’’ติ. อถ โข ภควา – ‘‘อาทิยนฺตุ โข ภิกฺขุนิโย อุทกสุทฺธิก’’นฺติ, มหาปชาปตึ โคตมึ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข มหาปชาปติ โคตมี ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิตา สมาทปิตา สมุตฺเตชิตา สมฺปหํสิตา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ¶ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนีนํ อุทกสุทฺธิก’’นฺติ. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี – ‘‘ภควตา ¶ อุทกสุทฺธิกา อนฺุาตา’’ติ อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยนฺตี มุตฺตกรเณ วณํ อกาสิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยิสฺสตีติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยตี’’ติ [อาทิยีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อติคมฺภีรํ อุทกสุทฺธิกํ อาทิยิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๑๑. ‘‘อุทกสุทฺธิกํ ปน ภิกฺขุนิยา อาทิยมานาย ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ อาทาตพฺพํ. ตํ อติกฺกาเมนฺติยา ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๑๒. อุทกสุทฺธิกํ นาม มุตฺตกรณสฺส โธวนา วุจฺจติ.
อาทิยมานายาติ โธวนฺติยา.
ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ อาทาตพฺพนฺติ ทฺวีสุ องฺคุเลสุ ทฺเว ปพฺพปรมา อาทาตพฺพา.
ตํ อติกฺกาเมนฺติยาติ สมฺผสฺสํ สาทิยนฺตี อนฺตมโส เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๑๓. อติเรกทฺวงฺคุลปพฺเพ อติเรกสฺา อาทิยติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อติเรกทฺวงฺคุลปพฺเพ ¶ เวมติกา อาทิยติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . อติเรกทฺวงฺคุลปพฺเพ อูนกสฺา อาทิยติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ .
อูนกทฺวงฺคุลปพฺเพ อติเรกสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อูนกทฺวงฺคุลปพฺเพ เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อูนกทฺวงฺคุลปพฺเพ อูนกสฺา, อนาปตฺติ.
๘๑๔. อนาปตฺติ ทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ อาทิยติ, อูนกทฺวงฺคุลปพฺพปรมํ อาทิยติ, อาพาธปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๘๑๕. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อาโรหนฺโต นาม มหามตฺโต ภิกฺขูสุ ปพฺพชิโต โหติ. ตสฺส ปุราณทุติยิกา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา โหติ. เตน โข ปน สมเยน โส ภิกฺขุ ตสฺสา ภิกฺขุนิยา สนฺติเก ภตฺตวิสฺสคฺคํ กโรติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ตสฺส ภิกฺขุโน ภฺุชนฺตสฺส ปานีเยน จ วิธูปเนน จ อุปติฏฺิตฺวา อจฺจาวทติ. อถ โข โส ภิกฺขุ ตํ ภิกฺขุนึ อปสาเทติ – ‘‘มา, ภคินิ, เอวรูปํ อกาสิ. เนตํ กปฺปตี’’ติ. ‘‘ปุพฺเพ มํ ตฺวํ เอวฺจ เอวฺจ กโรสิ, อิทานิ เอตฺตกํ น สหสี’’ติ – ปานียถาลกํ มตฺถเก อาสุมฺภิตฺวา วิธูปเนน ปหารํ อทาสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ ¶ นาม ภิกฺขุนี ภิกฺขุสฺส ปหารํ ทสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ภิกฺขุสฺส ปหารํ อทาสีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ภิกฺขุสฺส ปหารํ ทสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๑๖. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุสฺส ภฺุชนฺตสฺส ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺเยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๑๗. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุสฺสาติ อุปสมฺปนฺนสฺส.
ภฺุชนฺตสฺสาติ ปฺจนฺนํ โภชนานํ อฺตรํ โภชนํ ภฺุชนฺตสฺส.
ปานียํ นาม ยํ กิฺจิ ปานียํ.
วิธูปนํ นาม ยา กาจิ พีชนี.
อุปติฏฺเยฺยาติ หตฺถปาเส ติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๑๘. อุปสมฺปนฺเน ¶ อุปสมฺปนฺนสฺา ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺเน เวมติกา ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสฺา ปานีเยน วา วิธูปเนน วา อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
หตฺถปาสํ ¶ วิชหิตฺวา อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ขาทนียํ ขาทนฺตสฺส อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ¶ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนสฺส อุปติฏฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๑๙. อนาปตฺติ เทติ, ทาเปติ, อนุปสมฺปนฺนํ อาณาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๘๒๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย สสฺสกาเล อามกธฺํ วิฺาเปตฺวา นครํ อติหรนฺติ ทฺวารฏฺาเน – ‘‘เทถายฺเย, ภาค’’นฺติ. ปลิพุนฺเธตฺวา มฺุจึสุ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย อุปสฺสยํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อามกธฺํ วิฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อามกธฺํ วิฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อามกธฺํ วิฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๒๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อามกธฺํ วิฺตฺวา วา วิฺาเปตฺวา ¶ วา ภชฺชิตฺวา วา ภชฺชาเปตฺวา วา โกฏฺเฏตฺวา วา โกฏฺฏาเปตฺวา วา ปจิตฺวา วา ปจาเปตฺวา วา ภฺุเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๒๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อามกธฺํ นาม สาลิ วีหิ ยโว โคธุโม กงฺคุ วรโก กุทฺรุสโก.
วิฺตฺวาติ ¶ สยํ วิฺตฺวา. วิฺาเปตฺวาติ อฺํ วิฺาเปตฺวา.
ภชฺชิตฺวาติ สยํ ภชฺชิตฺวา. ภชฺชาเปตฺวาติ อฺํ ภชฺชาเปตฺวา.
โกฏฺเฏตฺวาติ สยํ โกฏฺเฏตฺวา. โกฏฺฏาเปตฺวาติ อฺํ โกฏฺฏาเปตฺวา.
ปจิตฺวาติ สยํ ปจิตฺวา. ปจาเปตฺวาติ อฺํ ปจาเปตฺวา.
‘‘ภฺุชิสฺสามี’’ติ ¶ ปฏิคฺคณฺหาติ ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๒๓. อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา, อปรณฺณํ วิฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๘๒๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร พฺราหฺมโณ นิพฺพิฏฺราชภโฏ ‘‘ตฺเว ภฏปถํ ยาจิสฺสามี’’ติ สีสํ นหายิตฺวา ¶ ภิกฺขุนุปสฺสยํ นิสฺสาย ราชกุลํ คจฺฉติ. อฺตรา ภิกฺขุนี กฏาเห วจฺจํ กตฺวา ติโรกุฏฺเฏ ฉฑฺเฑนฺตี ตสฺส พฺราหฺมณสฺส มตฺถเก อาสุมฺภิ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อสฺสมณิโย อิมา มุณฺฑา พนฺธกินิโย. กถฺหิ นาม คูถกฏาหํ มตฺถเก อาสุมฺภิสฺสนฺติ! อิมาสํ อุปสฺสยํ ฌาเปสฺสามี’’ติ! อุมฺมุกํ คเหตฺวา อุปสฺสยํ ปวิสติ. อฺตโร อุปาสโก อุปสฺสยา นิกฺขมนฺโต อทฺทส ตํ พฺราหฺมณํ อุมฺมุกํ คเหตฺวา อุปสฺสยํ ปวิสนฺตํ. ทิสฺวาน ตํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, โภ, อุมฺมุกํ คเหตฺวา อุปสฺสยํ ปวิสสี’’ติ? ‘‘อิมา มํ, โภ, มุณฺฑา พนฺธกินิโย คูถกฏาหํ มตฺถเก อาสุมฺภึสุ. อิมาสํ อุปสฺสยํ ฌาเปสฺสามี’’ติ. ‘‘คจฺฉ, โภ พฺราหฺมณ, มงฺคลํ เอตํ. สหสฺสํ ลจฺฉสิ ตฺจ ภฏปถ’’นฺติ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ สีสํ นหายิตฺวา ราชกุลํ คนฺตฺวา สหสฺสํ อลตฺถ ตฺจ ภฏปถํ. อถ โข โส อุปาสโก อุปสฺสยํ ปวิสิตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ ¶ อาโรเจตฺวา ปริภาสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อุจฺจารํ ติโรกุฏฺเฏ ฉฑฺเฑสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อุจฺจารํ ติโรกุฏฺเฏ ฉฑฺเฑนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อุจฺจารํ ติโรกุฏฺเฏ ฉฑฺเฑสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๒๕. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา สงฺการํ วา วิฆาสํ วา ติโรกุฏฺเฏ วา ติโรปากาเร วา ฉฑฺเฑยฺย วา ฉฑฺฑาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๒๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อุจฺจาโร นาม คูโถ วุจฺจติ. ปสฺสาโว นาม มุตฺตํ วุจฺจติ.
สงฺการํ นาม กจวรํ วุจฺจติ.
วิฆาสํ นาม จลกานิ วา อฏฺิกานิ วา อุจฺฉิฏฺโทกํ วา.
กุฏฺโฏ นาม ตโย กุฏฺฏา – อิฏฺกากุฏฺโฏ, สิลากุฏฺโฏ, ทารุกุฏฺโฏ.
ปากาโร นาม ตโย ปาการา – อิฏฺกาปากาโร, สิลาปากาโร, ทารุปากาโร.
ติโรกุฏฺเฏติ กุฏฺฏสฺส ปรโต. ติโรปากาเรติ ปาการสฺส ปรโต.
ฉฑฺเฑยฺยาติ สยํ ฉฑฺเฑติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ฉฑฺฑาเปยฺยาติ อฺํ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สกึ อาณตฺตา พหุกมฺปิ ฉฑฺเฑติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๒๗. อนาปตฺติ โอโลเกตฺวา ฉฑฺเฑติ, อวฬฺเช ฉฑฺเฑติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๘๒๘. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส ¶ อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺส พฺราหฺมณสฺส ภิกฺขุนูปสฺสยํ นิสฺสาย ยวเขตฺตํ โหติ. ภิกฺขุนิโย อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ สงฺการมฺปิ วิฆาสมฺปิ เขตฺเต ฉฑฺเฑนฺติ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อมฺหากํ ยวเขตฺตํ ทูเสสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ สงฺการมฺปิ วิฆาสมฺปิ หริเต ฉฑฺเฑสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ สงฺการมฺปิ วิฆาสมฺปิ หริเต ฉฑฺเฑนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อุจฺจารมฺปิ ปสฺสาวมฺปิ สงฺการมฺปิ วิฆาสมฺปิ หริเต ฉฑฺเฑสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๒๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา สงฺการํ วา วิฆาสํ วา หริเต ฉฑฺเฑยฺย วา ฉฑฺฑาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๓๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อุจฺจาโร นาม คูโถ วุจฺจติ. ปสฺสาโว นาม มุตฺตํ วุจฺจติ.
สงฺการํ นาม กจวรํ วุจฺจติ.
วิฆาสํ นาม จลกานิ วา อฏฺิกานิ วา อุจฺฉิฏฺโทกํ วา.
หริตํ ¶ นาม ปุพฺพณฺณํ อปรณฺณํ ยํ มนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํ โรปิมํ ¶ .
ฉฑฺเฑยฺยาติ สยํ ฉฑฺเฑติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ฉฑฺฑาเปยฺยาติ ¶ อฺํ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สกึ อาณตฺตา พหุกมฺปิ ฉฑฺเฑติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๓๑. หริเต หริตสฺา ฉฑฺเฑติ วา ฉฑฺฑาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. หริเต เวมติกา ฉฑฺเฑติ วา ฉฑฺฑาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . หริเต อหริตสฺา ฉฑฺเฑติ วา ฉฑฺฑาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อหริเต หริตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อหริเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อหริเต อหริตสฺา, อนาปตฺติ.
๘๓๒. อนาปตฺติ โอโลเกตฺวา ฉฑฺเฑติ, เขตฺตมริยาเท [ฉฑฺฑิตเขตฺเต (?) อฏฺกถา โอโลเกตพฺพา] ฉฑฺเฑติ สามิเก อาปุจฺฉิตฺวา อปโลเกตฺวา ฉฑฺเฑติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๘๓๓. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ราชคเห คิรคฺคสมชฺโช โหติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย คิรคฺคสมชฺชํ ทสฺสนาย อคมํสุ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย นจฺจมฺปิ คีตมฺปิ วาทิตมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ¶ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย นจฺจมฺปิ คีตมฺปิ วาทิตมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย นจฺจมฺปิ คีตมฺปิ วาทิตมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย นจฺจมฺปิ คีตมฺปิ วาทิตมฺปิ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๓๔. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี นจฺจํ วา คีตํ วา วาทิตํ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๓๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
นจฺจํ ¶ นาม ยํ กิฺจิ นจฺจํ. คีตํ นาม ยํ กิฺจิ คีตํ. วาทิตํ นาม ยํ กิฺจิ วาทิตํ.
๘๓๖. ทสฺสนาย ¶ คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยตฺถ ิตา ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. เอกเมกํ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยตฺถ ิตา ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๓๗. อนาปตฺติ อาราเม ิตา ปสฺสติ วา สุณาติ วา, ภิกฺขุนิยา ¶ ิโตกาสํ วา นิสินฺโนกาสํ วา นิปนฺโนกาสํ วา อาคนฺตฺวา นจฺจนฺติ วา คายนฺติ วา วาเทนฺติ วา, ปฏิปถํ คจฺฉนฺตี ปสฺสติ วา สุณาติ วา, สติ กรณีเย คนฺตฺวา ปสฺสติ วา สุณาติ วา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
ลสุณวคฺโค ปโม.
๒. อนฺธการวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๘๓๘. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินิยา ภิกฺขุนิยา าตโก ปุริโส คามกา สาวตฺถึ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข สา ภิกฺขุนี เตน ปุริเสน สทฺธึ รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ ¶ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๓๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺเยฺย วา สลฺลเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๔๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
รตฺตนฺธกาเรติ โอคฺคเต สูริเย. อปฺปทีเปติ อนาโลเก.
ปุริโส ¶ นาม มนุสฺสปุริโส น ยกฺโข น เปโต น ติรจฺฉานคโต วิฺู ปฏิพโล สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุํ.
สทฺธินฺติ เอกโต. เอเกเนกาติ ปุริโส เจว โหติ ภิกฺขุนี จ.
สนฺติฏฺเยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
สลฺลเปยฺย ¶ วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ิตา สลฺลปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยกฺเขน วา เปเตน วา ปณฺฑเกน วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคเหน วา สทฺธึ สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๔๑. อนาปตฺติ โย โกจิ วิฺู ทุติโย [ยา กาจิ วิฺู ทุติยา (สฺยา.)] โหติ, อรโหเปกฺขา, อฺวิหิตา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๘๔๒. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินิยา ภิกฺขุนิยา าตโก ปุริโส คามกา สาวตฺถึ ¶ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข สา ภิกฺขุนี – ‘‘ภควตา ปฏิกฺขิตฺตํ รตฺตนฺธกาเร อปฺปทีเป ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุ’’นฺติ เตเนว ปุริเสน สทฺธึ ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๔๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺเยฺย วา สลฺลเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๔๔. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปฏิจฺฉนฺโน นาม โอกาโส กุฏฺเฏน วา กวาเฏน วา กิลฺเชน วา สาณิปากาเรน วา รุกฺเขน วา ถมฺเภน วา โกตฺถฬิยา วา เยน เกนจิ ปฏิจฺฉนฺโน โหติ.
ปุริโส นาม มนุสฺสปุริโส น ยกฺโข น เปโต น ติรจฺฉานคโต วิฺู ปฏิพโล สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุํ.
สทฺธินฺติ เอกโต. เอเกเนกาติ ปุริโส เจว โหติ ภิกฺขุนี จ.
สนฺติฏฺเยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
สลฺลเปยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ิตา สลฺลปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยกฺเขน วา เปเตน วา ปณฺฑเกน วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคเหน วา สทฺธึ สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๔๕. อนาปตฺติ ¶ โย โกจิ วิฺู ทุติโย โหติ, อรโหเปกฺขา, อฺวิหิตา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๘๔๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา ¶ อนฺเตวาสินิยา ภิกฺขุนิยา าตโก ปุริโส คามกา สาวตฺถึ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข สา ภิกฺขุนี – ‘‘ภควตา ปฏิกฺขิตฺตํ ปฏิจฺฉนฺเน โอกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุ’’นฺติ เตเนว ¶ ปุริเสน สทฺธึ อชฺโฌกาเส เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี อชฺโฌกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อชฺโฌกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อชฺโฌกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๔๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อชฺโฌกาเส ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺเยฺย วา สลฺลเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๔๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อชฺโฌกาโส นาม อปฺปฏิจฺฉนฺโน โหติ กุฏฺเฏน วา กวาเฏน วา กิลฺเชน วา สาณิปากาเรน วา รุกฺเขน วา ถมฺเภน วา โกตฺถฬิยา วา, เยน เกนจิ อปฺปฏิจฺฉนฺโน โหติ.
ปุริโส ¶ นาม มนุสฺสปุริโส, น ยกฺโข น เปโต น ติรจฺฉานคโต, วิฺู ปฏิพโล สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุํ.
สทฺธินฺติ ¶ เอกโต. เอเกเนกาติ ปุริโส เจว โหติ ภิกฺขุนี จ.
สนฺติฏฺเยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
สลฺลเปยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ิตา สลฺลปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยกฺเขน วา เปเตน วา ปณฺฑเกน วา ติรจฺฉาคตมนุสฺสวิคฺคเหน วา สทฺธึ สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๔๙. อนาปตฺติ ¶ โย โกจิ วิฺู ทุติโย โหติ, อรโหเปกฺขา, อฺวิหิตา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๘๕๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี รถิกายปิ พฺยูเหปิ สิงฺฆาฏเกปิ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปิ นิกณฺณิกมฺปิ ชปฺเปติ ทุติยิกมฺปิ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา รถิกายปิ พฺยูเหปิ สิงฺฆาฏเกปิ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปิ นิกณฺณิกมฺปิ ชปฺปิสฺสติ ทุติยิกมฺปิ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ ¶ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี รถิกายปิ พฺยูเหปิ สิงฺฆาฏเกปิ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺติปิ สลฺลปติปิ นิกณฺณิกมฺปิ ชปฺเปติ ทุติยิกมฺปิ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี รถิกายปิ พฺยูเหปิ สิงฺฆาฏเกปิ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺิสฺสติปิ สลฺลปิสฺสติปิ นิกณฺณิกมฺปิ ชปฺปิสฺสติ ทุติยิกมฺปิ ¶ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๕๑. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี รถิกาย วา พฺยูเห วา สิงฺฆาฏเก วา ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา สนฺติฏฺเยฺย วา สลฺลเปยฺย วา นิกณฺณิกํ วา ชปฺเปยฺย ทุติยิกํ วา ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๕๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
รถิกา นาม รจฺฉา วุจฺจติ. พฺยูหํ นาม เยเนว ปวิสนฺติ เตเนว นิกฺขมนฺติ. สิงฺฆาฏโก นาม จจฺจรํ วุจฺจติ.
ปุริโส ¶ นาม มนุสฺสปุริโส น ยกฺโข น เปโต น ติรจฺฉานคโต วิฺู ปฏิพโล สนฺติฏฺิตุํ สลฺลปิตุํ.
สทฺธินฺติ เอกโต. เอเกเนกาติ ปุริโส เจว โหติ ภิกฺขุนี จ.
สนฺติฏฺเยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ติฏฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
สลฺลเปยฺย วาติ ปุริสสฺส หตฺถปาเส ิตา สลฺลปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
นิกณฺณิกํ วา ชปฺเปยฺยาติ ปุริสสฺส อุปกณฺณเก อาโรเจติ ¶ , อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ทุติยิกํ วา ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชยฺยาติ อนาจารํ อาจริตุกามา ทุติยิกมฺปิ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ทสฺสนูปจารํ วา สวนูปจารํ วา วิชหนฺติยา อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. วิชหิเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
หตฺถปาสํ วิชหิตฺวา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยกฺเขน วา เปเตน วา ปณฺฑเกน วา ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคเหน วา สทฺธึ สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๕๓. อนาปตฺติ โย โกจิ วิฺู ทุติโย โหติ, อรโหเปกฺขา, อฺวิหิตา สนฺติฏฺติ วา สลฺลปติ วา, น อนาจารํ อาจริตุกามา, สติ กรณีเย ทุติยิกํ ภิกฺขุนึ อุยฺโยเชติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๘๕๔. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี อฺตรสฺส กุลสฺส กุลูปิกา โหติ นิจฺจภตฺติกา. อถ โข สา ภิกฺขุนี ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน ตํ กุลํ ¶ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อาสเน นิสีทิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกามิ. ตสฺส กุลสฺส ทาสี ฆรํ สมฺมชฺชนฺตี ตํ ¶ อาสนํ ภาชนนฺตริกาย ปกฺขิปิ. มนุสฺสา ตํ อาสนํ อปสฺสนฺตา ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ ¶ – ‘‘กหํ ตํ, อยฺเย, อาสน’’นฺติ? ‘‘นาหํ ตํ, อาวุโส, อาสนํ ปสฺสามี’’ติ. ‘‘เทถายฺเย, ตํ อาสน’’นฺติ ปริภาสิตฺวา นิจฺจภตฺตํ ปจฺฉินฺทึสุ. อถ โข เต มนุสฺสา ฆรํ โสเธนฺตา ตํ อาสนํ ภาชนนฺตริกาย ปสฺสิตฺวา ตํ ภิกฺขุนึ ขมาเปตฺวา นิจฺจภตฺตํ ปฏฺเปสุํ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา อาสเน นิสีทิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกมิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา อาสเน นิสีทิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกมตีติ [ปกฺกมีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา อาสเน นิสีทิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกมิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๕๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปุเรภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา อาสเน นิสีทิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกเมยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๕๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปุเรภตฺตํ นาม อรุณุคฺคมนํ อุปาทาย ยาว มชฺฌนฺหิกา.
กุลํ นาม จตฺตาริ กุลานิ – ขตฺติยกุลํ, พฺราหฺมณกุลํ, เวสฺสกุลํ, สุทฺทกุลํ. อุปสงฺกมิตฺวาติ ตตฺถ คนฺตฺวา.
อาสนํ ¶ ¶ นาม ปลฺลงฺกสฺส โอกาโส วุจฺจติ. นิสีทิตฺวาติ ตสฺมึ นิสีทิตฺวา.
สามิเก อนาปุจฺฉา ปกฺกเมยฺยาติ โย ตสฺมึ กุเล มนุสฺโส วิฺู ตํ อนาปุจฺฉา อโนวสฺสกํ ¶ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อชฺโฌกาเส อุปจารํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๕๗. อนาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต เวมติกา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปลฺลงฺกสฺส อโนกาเส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา, อนาปตฺติ.
๘๕๘. อนาปตฺติ อาปุจฺฉา คจฺฉติ, อสํหาริเม, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๘๕๙. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทติปิ ¶ อภินิปชฺชติปิ. มนุสฺสา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ หิรียมานา อาสเน เนว อภินิสีทนฺติ น อภินิปชฺชนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทิสฺสติปิ อภินิปชฺชิสฺสติปี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ ¶ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทิสฺสติปิ อภินิปชฺชิสฺสติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทติปิ อภินิปชฺชติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ¶ , ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทิสฺสติปิ อภินิปชฺชิสฺสติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๖๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปจฺฉาภตฺตํ กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีเทยฺย วา อภินิปชฺเชยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๖๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปจฺฉาภตฺตํ นาม มชฺฌนฺหิเก วีติวตฺเต ยาว อตฺถงฺคเต สูริเย.
กุลํ นาม จตฺตาริ กุลานิ ¶ – ขตฺติยกุลํ, พฺราหฺมณกุลํ, เวสฺสกุลํ, สุทฺทกุลํ. อุปสงฺกมิตฺวาติ ตตฺถ คนฺตฺวา.
สามิเก อนาปุจฺฉาติ โย ตสฺมึ กุเล มนุสฺโส สามิโก ทาตุํ, ตํ อนาปุจฺฉา.
อาสนํ นาม ปลฺลงฺกสฺส โอกาโส วุจฺจติ.
อภินิสีเทยฺยาติ ตสฺมึ อภินิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อภินิปชฺเชยฺยาติ ตสฺมึ อภินิปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๖๒. อนาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา อาสเน อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต เวมติกา อาสเน อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา อาสเน อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปลฺลงฺกสฺส ¶ อโนกาเส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ¶ . อาปุจฺฉิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา, อนาปตฺติ.
๘๖๓. อนาปตฺติ ¶ อาปุจฺฉา อาสเน อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, ธุวปฺตฺเต, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๘๖๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส ¶ อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย โกสเลสุ ชนปเท สาวตฺถึ คจฺฉนฺติโย สายํ อฺตรํ คามํ อุปคนฺตฺวา อฺตรํ พฺราหฺมณกุลํ อุปสงฺกมิตฺวา โอกาสํ ยาจึสุ. อถ โข สา พฺราหฺมณี ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจ – ‘‘อาคเมถ, อยฺเย, ยาว พฺราหฺมโณ อาคจฺฉตี’’ติ. ภิกฺขุนิโย – ‘‘ยาว พฺราหฺมโณ อาคจฺฉตี’’ติ เสยฺยํ สนฺถริตฺวา เอกจฺจา นิสีทึสุ เอกจฺจา นิปชฺชึสุ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ รตฺตึ อาคนฺตฺวา ตํ พฺราหฺมณึ เอตทโวจ – ‘‘กา อิมา’’ติ? ‘‘ภิกฺขุนิโย, อยฺยา’’ติ. ‘‘นิกฺกฑฺฒถ อิมา มุณฺฑา พนฺธกินิโย’’ติ, ฆรโต นิกฺกฑฺฒาเปสิ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย สาวตฺถึ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา อภินิสีทิสฺสนฺติปิ อภินิปชฺชิสฺสนฺติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา อภินิสีทนฺติปิ อภินิปชฺชนฺติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา อภินิสีทิสฺสนฺติปิ อภินิปชฺชิสฺสนฺติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ¶ อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๖๕. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี วิกาเล กุลานิ อุปสงฺกมิตฺวา สามิเก อนาปุจฺฉา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อภินิสีเทยฺย วา อภินิปชฺเชยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๖๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
วิกาโล นาม อตฺถงฺคเต สูริเย ยาว อรุณุคฺคมนา.
กุลํ นาม จตฺตาริ กุลานิ – ขตฺติยกุลํ, พฺราหฺมณกุลํ, เวสฺสกุลํ สุทฺทกุลํ. อุปสงฺกมิตฺวาติ ตตฺถ คนฺตฺวา.
สามิเก อนาปุจฺฉาติ โย ตสฺมึ กุเล มนุสฺโส สามิโก ทาตุํ, ตํ อนาปุจฺฉา.
เสยฺยํ นาม อนฺตมโส ปณฺณสนฺถาโรปิ. สนฺถริตฺวาติ สยํ สนฺถริตฺวา. สนฺถราเปตฺวาติ ¶ อฺํ สนฺถราเปตฺวา. อภินิสีเทยฺยาติ ตสฺมึ อภินิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อภินิปชฺเชยฺยาติ ตสฺมึ อภินิปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๖๗. อนาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต เวมติกา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา, อนาปตฺติ.
๘๖๘. อนาปตฺติ ¶ อาปุจฺฉา เสยฺยํ สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๘๖๙. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินี ภิกฺขุนี ภทฺทํ กาปิลานึ สกฺกจฺจํ อุปฏฺเติ. ภทฺทา กาปิลานี ภิกฺขุนิโย เอตทโวจ – ‘‘อยํ มํ, อยฺเย, ภิกฺขุนี สกฺกจํ อุปฏฺเติ, อิมิสฺสาหํ จีวรํ ทสฺสามี’’ติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ทุคฺคหิเตน ทูปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาเปสิ – ‘‘อหํ กิรายฺเย, อยฺยํ น สกฺกจฺจํ อุปฏฺเมิ, น กิร เม อยฺยา จีวรํ ทสฺสตี’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ทุคฺคหิเตน ทูปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ทุคฺคหิเตน ทูปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาเปตีติ [อุชฺฌาเปสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ทุคฺคหิเตน ทูปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๗๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ทุคฺคหิเตน ทูปธาริเตน ปรํ อุชฺฌาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๗๑. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ทุคฺคหิเตนาติ อฺถา คหิเตน [อุคฺคหิเตน (ก.)].
ทูปธาริเตนาติ อฺถา อุปธาริเตน.
ปรนฺติ อุปสมฺปนฺนํ อุชฺฌาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๗๒. อุปสมฺปนฺนาย ¶ อุปสมฺปนฺนสฺา อุชฺฌาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา อุชฺฌาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา อุชฺฌาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อนุปสมฺปนฺนํ ¶ อุชฺฌาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ¶ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๗๓. อนาปตฺติ อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๘๗๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อตฺตโน ภณฺฑกํ อปสฺสนฺติโย จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ – ‘‘อปายฺเย, อมฺหากํ, ภณฺฑกํ ปสฺเสยฺยาสี’’ติ? จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อหเมว นูน โจรี, อหเมว นูน ¶ อลชฺชินี, ยา อยฺยาโย อตฺตโน ภณฺฑกํ อปสฺสนฺติโย ตา มํ เอวมาหํสุ – ‘อปายฺเย, อมฺหากํ ภณฺฑกํ ปสฺเสยฺยาสี’ติ? สจาหํ, อยฺเย, ตุมฺหากํ ภณฺฑกํ คณฺหามิ, อสฺสมณี โหมิ, พฺรหฺมจริยา จวามิ, นิรยํ อุปปชฺชามิ; ยา ปน มํ อภูเตน เอวมาห สาปิ อสฺสมณี โหตุ, พฺรหฺมจริยา จวตุ, นิรยํ อุปปชฺชตู’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี อตฺตานมฺปิ ปรมฺปิ นิรเยนปิ พฺรหฺมจริเยนปิ อภิสปิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อตฺตานมฺปิ ปรมฺปิ นิรเยนปิ พฺรหฺมจริเยนปิ อภิสปตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อตฺตานมฺปิ ปรมฺปิ นิรเยนปิ พฺรหฺมจริเยนปิ อภิสปิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๗๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อตฺตานํ วา ปรํ วา นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา อภิสเปยฺย, ปาจิตฺติยฺย’’นฺติ.
๘๗๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อตฺตานนฺติ ¶ ¶ ปจฺจตฺตํ. ปรนฺติ อุปสมฺปนฺนํ. นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา อภิสปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๗๗. อุปสมฺปนฺนาย ¶ อุปสมฺปนฺนสฺา นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน ¶ วา อภิสปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา อภิสปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา นิรเยน วา พฺรหฺมจริเยน วา อภิสปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ติรจฺฉานโยนิยา วา เปตฺติวิสเยน วา มนุสฺสโทภคฺเคน วา อภิสปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนํ อภิสปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๗๘. อนาปตฺติ อตฺถปุเรกฺขาราย, ธมฺมปุเรกฺขาราย, อนุสาสนิปุเรกฺขาราย, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๘๗๙. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สทฺธึ ภณฺฑิตฺวา อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรทติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรทิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรทตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… ¶ กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรทิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๘๐. ‘‘ยา ¶ ¶ ปน ภิกฺขุนี อตฺตานํ วธิตฺวา วธิตฺวา โรเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๘๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อตฺตานนฺติ ปจฺจตฺตํ. วธิตฺวา วธิตฺวา โรทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. วธติ น โรทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โรทติ น วธติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๘๒. อนาปตฺติ าติพฺยสเนน วา โภคพฺยสเนน วา โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺา โรทติ น วธติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
อนฺธการวคฺโค ทุติโย.
๓. นคฺควคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๘๘๓. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา [มหาว. ๓๕๐] ภิกฺขุนิโย อจิรวติยา นทิยา เวสิยาหิ สทฺธึ นคฺคา เอกติตฺเถ นหายนฺติ. เวสิยา ตา ภิกฺขุนิโย อุปฺปณฺเฑสุํ – ‘‘กึ นุ โข นาม ตุมฺหากํ, อยฺเย, ทหรานํ [ทหรานํ ทหรานํ (สี.)] พฺรหฺมจริยํ จิณฺเณน, นนุ นาม กามา ปริภฺุชิตพฺพา ¶ ! ยทา ชิณฺณา ภวิสฺสถ ตทา พฺรหฺมจริยํ จริสฺสถ. เอวํ ตุมฺหากํ อุโภ อตฺถา ปริคฺคหิตา ภวิสฺสนฺตี’’ติ. ภิกฺขุนิโย เวสิยาหิ อุปฺปณฺฑิยมานา มงฺกู อเหสุํ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย อุปสฺสยํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ¶ ปฺเปสฺสามิ ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ – สงฺฆสุฏฺุตาย…เป… วินยานุคฺคหาย. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๘๔. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี นคฺคา นหาเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๘๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
นคฺคา นหาเยยฺยาติ อนิวตฺถา วา อปารุตา วา นหายติ, ปโยเค ทุกฺกฏํ. นหานปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๘๖. อนาปตฺติ อจฺฉินฺนจีวริกาย วา นฏฺจีวริกาย วา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๘๘๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภควตา ภิกฺขุนีนํ [มหาว. ๓๕๑] อุทกสาฏิกา ¶ อนฺุาตา โหติ ¶ . ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย – ‘‘ภควตา อุทกสาฏิกา อนฺุาตา’’ติ อปฺปมาณิกาโย อุทกสาฏิกาโย ธาเรสุํ [ธาเรนฺติ (ปาจิ. ๕๓๑-๕๔๕)]. ปุรโตปิ ปจฺฉโตปิ อากฑฺฒนฺตา อาหิณฺฑนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อปฺปมาณิกาโย อุทกสาฏิกาโย ธาเรสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อปฺปมาณิกาโย อุทกสาฏิกาโย ธาเรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อปฺปมาณิกาโย อุทกสาฏิกาโย ธาเรสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๘๘. ‘‘อุทกสาฏิกํ ปน ภิกฺขุนิยา การยมานาย ปมาณิกา กาเรตพฺพา. ตตฺริทํ ปมาณํ ¶ – ทีฆโส จตสฺโส วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยา; ติริยํ ทฺเว วิทตฺถิโย. ตํ อติกฺกาเมนฺติยา เฉทนกํ ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๘๙. อุทกสาฏิกา ¶ นาม ยาย นิวตฺถา [นิวตฺถาย (สฺยา.)] นหายติ.
การยมานายาติ กโรนฺติยา วา การาเปนฺติยา วา.
ปมาณิกา กาเรตพฺพา. ตตฺริทํ ปมาณํ – ทีฆโส จตสฺโส วิทตฺถิโย, สุคตวิทตฺถิยา; ติริยํ ทฺเว วิทตฺถิโย. ตํ อติกฺกาเมตฺวา กโรติ วา การาเปติ วา, ปโยเค ทุกฺกฏํ. ปฏิลาเภน ฉินฺทิตฺวา ปาจิตฺติยํ เทเสตพฺพํ.
๘๙๐. อตฺตนา วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . อตฺตนา วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปเรหิ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปเรหิ วิปฺปกตํ ปเรหิ ปริโยสาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อฺสฺสตฺถาย กโรติ วา การาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อฺเน กตํ ปฏิลภิตฺวา ปริภฺุชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๙๑. อนาปตฺติ ปมาณิกํ กโรติ, อูนกํ กโรติ, อฺเน กตํ ปมาณาติกฺกนฺตํ ปฏิลภิตฺวา ฉินฺทิตฺวา ปริภฺุชติ, วิตานํ วา ภูมตฺถรณํ วา สาณิปาการํ วา ภิสึ วา พิพฺโพหนํ วา กโรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๘๙๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตริสฺสา ภิกฺขุนิยา มหคฺเฆ จีวรทุสฺเส จีวรํ ทุกฺกฏํ โหติ ทุสฺสิพฺพิตํ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ¶ ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘สุนฺทรํ โข อิทํ ¶ เต, อยฺเย, จีวรทุสฺสํ; จีวรฺจ โข ทุกฺกฏํ ทุสฺสิพฺพิต’’นฺติ. ‘‘วิสิพฺเพมิ, อยฺเย, สิพฺพิสฺสสี’’ติ? ‘‘อามายฺเย, สิพฺพิสฺสามี’’ติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ตํ จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา ¶ อทาสิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘สิพฺพิสฺสามิ สิพฺพิสฺสามี’’ติ เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย ¶ อุสฺสุกฺกํ กโรติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺพาเปตฺวา เนว สิพฺพิสฺสติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺพาเปตฺวา เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺพาเปตฺวา เนว สิพฺพิสฺสติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๙๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺเพยฺย น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺย, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๙๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนิยาติ อฺาย ภิกฺขุนิยา.
จีวรํ นาม ฉนฺนํ จีวรานํ อฺตรํ จีวรํ.
วิสิพฺเพตฺวาติ สยํ วิสิพฺเพตฺวา. วิสิพฺพาเปตฺวาติ อฺํ วิสิพฺพาเปตฺวา.
สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินีติ อสติ อนฺตราเย.
เนว สิพฺเพยฺยาติ น สยํ สิพฺเพยฺย. น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย.
อฺตฺร ¶ จตูหปฺจาหาติ เปตฺวา ¶ จตูหปฺจาหํ. ‘‘เนว สิพฺพิสฺสามิ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๘๙๕. อุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา ¶ จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา จีวรํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อฺํ ปริกฺขารํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ¶ . อนุปสมฺปนฺนาย จีวรํ วา อฺํ วา ปริกฺขารํ วิสิพฺเพตฺวา วา วิสิพฺพาเปตฺวา วา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว สิพฺพติ น สิพฺพาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อฺตฺร จตูหปฺจาหา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๘๙๖. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, กโรนฺตี จตูหปฺจาหํ อติกฺกาเมติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๘๙๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีนํ หตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน ชนปทจาริกํ ปกฺกมนฺติ. ตานิ จีวรานิ จิรํ นิกฺขิตฺตานิ กณฺณกิตานิ โหนฺติ. ตานิ ภิกฺขุนิโย โอตาเปนฺติ. ภิกฺขุนิโย ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘กสฺสิมานิ ¶ , อยฺเย, จีวรานิ กณฺณกิตานี’’ติ? อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีนํ หตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน ชนปทจาริกํ ¶ ปกฺกมิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีนํ หตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน ชนปทจาริกํ ปกฺกมนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนีนํ หตฺเถ จีวรํ นิกฺขิปิตฺวา สนฺตรุตฺตเรน ชนปทจาริกํ ปกฺกมิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๘๙๘. ‘‘ยา ปน ¶ ภิกฺขุนี ปฺจาหิกํ สงฺฆาฏิจารํ[สงฺฆาฏิวารํ (สฺยา.)]อติกฺกาเมยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๘๙๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปฺจาหิกํ สงฺฆาฏิจารํ อติกฺกาเมยฺยาติ ปฺจมํ ทิวสํ ปฺจ จีวรานิ เนว นิวาเสติ น ปารุปติ น โอตาเปติ, ปฺจมํ ทิวสํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๐๐. ปฺจาหาติกฺกนฺเต อติกฺกนฺตสฺา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปฺจาหาติกฺกนฺเต เวมติกา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปฺจาหาติกฺกนฺเต อนติกฺกนฺตสฺา ¶ , อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปฺจาหานติกฺกนฺเต อติกฺกนฺตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปฺจาหานติกฺกนฺเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปฺจาหานติกฺกนฺเต อนติกฺกนฺตสฺา, อนาปตฺติ.
๙๐๑. อนาปตฺติ ปฺจมํ ทิวสํ ปฺจ จีวรานิ นิวาเสติ วา ปารุปติ วา โอตาเปติ วา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๙๐๒. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี ปิณฺฑาย จริตฺวา อลฺลจีวรํ ปตฺถริตฺวา วิหารํ ปาวิสิ. อฺตรา ¶ ภิกฺขุนี ตํ ¶ จีวรํ ปารุปิตฺวา คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. สา นิกฺขมิตฺวา ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉิ – ‘‘อปายฺเย, มยฺหํ จีวรํ ปสฺเสยฺยาถา’’ติ? ภิกฺขุนิโย ตสฺสา ภิกฺขุนิยา เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข สา ภิกฺขุนี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี มยฺหํ จีวรํ อนาปุจฺฉา ปารุปิสฺสตี’’ติ! อถ โข สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ อนาปุจฺฉา ปารุปิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ อนาปุจฺฉา ปารุปตีติ [ปารุปีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา จีวรํ อนาปุจฺฉา ปารุปิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๐๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี จีวรสงฺกมนียํ ธาเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๐๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
จีวรสงฺกมนียํ นาม อุปสมฺปนฺนาย ปฺจนฺนํ จีวรานํ อฺตรํ จีวรํ ตสฺสา วา อทินฺนํ ตํ วา อนาปุจฺฉา นิวาเสติ วา ปารุปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๐๕. อุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา จีวรสงฺกมนียํ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา จีวรสงฺกมนียํ ธาเรติ ¶ , อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา จีวรสงฺกมนียํ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ .
อนุปสมฺปนฺนาย จีวรสงฺกมนียํ ธาเรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๐๖. อนาปตฺติ สา วา เทติ, ตํ วา อาปุจฺฉา นิวาเสติ วา ปารุปติ วา, อจฺฉินฺนจีวริกาย, นฏฺจีวริกาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๙๐๗. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อุปฏฺากกุลํ ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสามา’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘ตุมฺเห พหุกิจฺจา พหุกรณียา’’ติ อนฺตรายํ อกาสิ. เตน โข ปน สมเยน ตสฺส กุลสฺส ฆรํ ฑยฺหติ. เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อมฺหากํ เทยฺยธมฺมํ อนฺตรายํ กริสฺสติ! อุภเยนามฺห ปริพาหิรา [ปริหีนา (สี.)], โภเคหิ จ ปฺุเน จา’’ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ¶ . ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา คณสฺส จีวรลาภํ อนฺตรายํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คณสฺส จีวรลาภํ อนฺตรายํ อกาสีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คณสฺส จีวรลาภํ อนฺตรายํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๐๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี คณสฺส จีวรลาภํ อนฺตรายํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๐๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
คโณ นาม ภิกฺขุนิสงฺโฆ วุจฺจติ.
จีวรํ ¶ นาม ฉนฺนํ จีวรานํ อฺตรํ จีวรํ วิกปฺปนุปคํ ปจฺฉิมํ.
อนฺตรายํ ¶ กเรยฺยาติ ‘‘กถํ อิเม จีวรํ น [อิมํ จีวรํ (ก.)] ทเทยฺยุ’’นฺติ อนฺตรายํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อฺํ ปริกฺขารํ อนฺตรายํ กโรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สมฺพหุลานํ ภิกฺขุนีนํ วา เอกภิกฺขุนิยา วา อนุปสมฺปนฺนาย วา จีวรํ วา อฺํ วา ปริกฺขารํ อนฺตรายํ กโรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๑๐. อนาปตฺติ ¶ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา นิวาเรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๙๑๑. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อกาลจีวรํ อุปฺปนฺนํ โหติ. อถ โข ภิกฺขุนิสงฺโฆ ตํ จีวรํ ภาเชตุกาโม สนฺนิปติ. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อนฺเตวาสินิโย ภิกฺขุนิโย ปกฺกนฺตา โหนฺติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจ – ‘‘อยฺเย, ภิกฺขุนิโย ปกฺกนฺตา, น ตาว จีวรํ ภาชียิสฺสตี’’ติ. จีวรวิภงฺคํ ปฏิพาหิ. ภิกฺขุนิโย น ตาว จีวรํ ภาชียิสฺสตีติ ปกฺกมึสุ [วิปกฺกมึสุ (สฺยา.)]. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อนฺเตวาสินีสุ ภิกฺขุนีสุ อาคตาสุ ตํ จีวรํ ภาชาเปสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ธมฺมิกํ จีวรวิภงฺคํ ปฏิพาหิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ จีวรวิภงฺคํ ปฏิพาหตีติ [ปฏิพาหีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ จีวรวิภงฺคํ ปฏิพาหิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๑๒. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ จีวรวิภงฺคํ ¶ ปฏิพาเหยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๑๓. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ธมฺมิโกนาม จีวรวิภงฺโค สมคฺโค ภิกฺขุนิสงฺโฆ สนฺนิปติตฺวา ภาเชติ.
ปฏิพาเหยฺยาติ ¶ กถํ อิมํ จีวรํ น ภาเชยฺยาติ [จีวรํ ภาเชยฺยาติ (ก.)] ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๑๔. ธมฺมิเก ¶ ธมฺมิกสฺา ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมิเก เวมติกา ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ธมฺมิเก อธมฺมิกสฺา ปฏิพาหติ, อนาปตฺติ. อธมฺมิเก ธมฺมิกสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมิเก เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมิเก อธมฺมิกสฺา, อนาปตฺติ.
๙๑๕. อนาปตฺติ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๙๑๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี นฏานมฺปิ นฏกานมฺปิ ลงฺฆกานมฺปิ โสกชฺฌายิกานมฺปิ [โสกสายิกานมฺปิ (สี.)] กุมฺภถูณิกานมฺปิ [กุมฺภถุณิกานมฺปิ (ก.)] สมณจีวรํ เทติ – ‘‘มยฺหํ ปริสติ [ปริสตึ (สี.)] วณฺณํ ภาสถา’’ติ. นฏาปิ นฏกาปิ ลงฺฆกาปิ โสกชฺฌายิกาปิ กุมฺภถูณิกาปิ ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา ปริสติ วณฺณํ ภาสนฺติ – ‘‘อยฺยา ถุลฺลนนฺทา พหุสฺสุตา ภาณิกา ¶ วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ; เทถ อยฺยาย, กโรถ อยฺยายา’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา, ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อคาริกสฺส สมณจีวรํ ทสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อคาริกสฺส สมณจีวรํ เทตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อคาริกสฺส สมณจีวรํ ทสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๑๗. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สมณจีวรํ ทเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๑๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อคาริโก ¶ นาม โย โกจิ อคารํ อชฺฌาวสติ.
ปริพฺพาชโก นาม ภิกฺขฺุจ สามเณรฺจ เปตฺวา โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโน.
ปริพฺพาชิกา นาม ภิกฺขุนิฺจ สิกฺขมานฺจ สามเณริฺจ เปตฺวา ยา กาจิ ปริพฺพาชิกสมาปนฺนา.
สมณจีวรํ ¶ นาม กปฺปกตํ วุจฺจติ. เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๑๙. อนาปตฺติ มาตาปิตูนํ เทติ, ตาวกาลิกํ เทติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๙๒๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อุปฏฺากกุลํ ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘สเจ มยํ, อยฺเย, สกฺโกม, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส จีวรํ ทสฺสามา’’ติ. เตน โข ปน สมเยน วสฺสํวุฏฺา ภิกฺขุนิโย จีวรํ ภาเชตุกามา สนฺนิปตึสุ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจ – ‘‘อาคเมถ, อยฺเย, อตฺถิ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส จีวรปจฺจาสา’’ติ. ภิกฺขุนิโย ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ – ‘‘คจฺฉายฺเย, ตํ จีวรํ ชานาหี’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี เยน ตํ กุลํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เต มนุสฺเส เอตทโวจ – ‘‘เทถาวุโส, ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส จีวร’’นฺติ. ‘‘น มยํ, อยฺเย, สกฺโกม ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส จีวรํ ทาตุ’’นฺติ ¶ . ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมตีติ [อติกฺกาเมสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ¶ ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมสฺสติ ¶ ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๒๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ทุพฺพลจีวรปจฺจาสาย จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๒๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ทุพฺพลจีวรปจฺจาสา นาม ‘‘สเจ มยํ สกฺโกม, ทสฺสาม กริสฺสามา’’ติ วาจา ภินฺนา โหติ.
จีวรกาลสมโย นาม อนตฺถเต กถิเน วสฺสานสฺส ปจฺฉิโม ¶ มาโส, อตฺถเต กถิเน ปฺจ มาสา.
จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมยฺยาติ อนตฺถเต กถิเน วสฺสานสฺส ปจฺฉิมํ ทิวสํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อตฺถเต กถิเน กถินุทฺธารทิวสํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๒๓. ทุพฺพลจีวเร ทุพฺพลจีวรสฺา จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ทุพฺพลจีวเร เวมติกา จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ทุพฺพลจีวเร อทุพฺพลจีวรสฺา จีวรกาลสมยํ อติกฺกาเมติ, อนาปตฺติ.
อทุพฺพลจีวเร ทุพฺพลจีวรสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อทุพฺพลจีวเร เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อทุพฺพลจีวเร อทุพฺพลจีวรสฺา, อนาปตฺติ.
๙๒๔. อนาปตฺติ ¶ อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา นิวาเรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๙๒๕. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตเรน อุปาสเกน สงฺฆํ อุทฺทิสฺส วิหาโร การาปิโต โหติ. โส ตสฺส วิหารสฺส มเห อุภโตสงฺฆสฺส อกาลจีวรํ ทาตุกาโม โหติ. เตน โข ปน สมเยน อุภโตสงฺฆสฺส กถินํ อตฺถตํ โหติ. อถ โข โส อุปาสโก สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา กถินุทฺธารํ ยาจิ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กถินํ อุทฺธริตุํ. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว กถินํ อุทฺธริตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๙๒๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ กถินํ อุทฺธเรยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ กถินํ อุทฺธรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ กถินสฺส อุทฺธาโร, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘อุพฺภตํ สงฺเฆน กถินํ, ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๙๒๗. อถ โข โส อุปาสโก ภิกฺขุนิสงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา กถินุทฺธารํ ยาจิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘จีวรํ อมฺหากํ ¶ ภวิสฺสตี’’ติ กถินุทฺธารํ ปฏิพาหิ. อถ โข โส อุปาสโก อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อมฺหากํ กถินุทฺธารํ น ทสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ¶ ภิกฺขุนิโย ตสฺส อุปาสกสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ ปฏิพาหิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ ปฏิพาหตีติ [ปฏิพาหีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ¶ ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ ปฏิพาหิสฺสติ ¶ ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๒๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ธมฺมิกํ กถินุทฺธารํ ปฏิพาเหยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๒๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ธมฺมิโก นาม กถินุทฺธาโร สมคฺโค ภิกฺขุนิสงฺโฆ สนฺนิปติตฺวา อุทฺธรติ.
ปฏิพาเหยฺยาติ ‘‘กถํ อิทํ กถินํ น อุทฺธเรยฺยา’’ติ [กถินํ อุทฺธเรยฺยาติ (ก.)] ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๓๐. ธมฺมิเก ธมฺมิกสฺา ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมิเก เวมติกา ปฏิพาหติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ธมฺมิเก อธมฺมิกสฺา ปฏิพาหติ, อนาปตฺติ. อธมฺมิเก ธมฺมิกสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมิเก เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมิเก อธมฺมิกสฺา, อนาปตฺติ.
๙๓๑. อนาปตฺติ อนิสํสํ ทสฺเสตฺวา ปฏิพาหติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ ¶ .
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
นคฺควคฺโค ตติโย.
๔. ตุวฏฺฏวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๙๓๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ¶ . เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๓๓. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏยฺยุํ, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๓๔. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนิโยติ อุปสมฺปนฺนาโย วุจฺจนฺติ.
ทฺเว เอกมฺเจ ตุวฏฺเฏยฺยุนฺติ เอกาย นิปนฺนาย อปรา นิปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุโภ วา นิปชฺชนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุฏฺหิตฺวา ปุนปฺปุนํ นิปชฺชนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๓๕. อนาปตฺติ เอกาย นิปนฺนาย อปรา นิสีทติ, อุโภ วา นิสีทนฺติ, อุมฺมตฺติกานํ, อาทิกมฺมิกานนฺติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๙๓๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ¶ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย ¶ อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ ¶ , ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๓๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนิโย ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏยฺยุํ, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๓๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนิโยติ อุปสมฺปนฺนาโย วุจฺจนฺติ.
ทฺเว เอกตฺถรณปาวุรณา ตุวฏฺเฏยฺยุนฺติ ตฺเว อตฺถริตฺวา ตฺเว ปารุปนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๓๙. เอกตฺถรณปาวุรเณ เอกตฺถรณปาวุรณสฺา ตุวฏฺเฏนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. เอกตฺถรณปาวุรเณ เวมติกา ตุวฏฺเฏนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. เอกตฺถรณปาวุรเณ นานตฺถรณปาวุรณสฺา ตุวฏฺเฏนฺติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
เอกตฺถรเณ นานาปาวุรเณ [นานาปาวุรณสฺา (ก.)], อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นานตฺถรเณ เอกปาวุรเณ [เอกปาวุรณสฺา (ก.)], อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นานตฺถรณปาวุรเณ เอกตฺถรณปาวุรณสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นานตฺถรณปาวุรเณ เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นานตฺถรณปาวุรเณ นานตฺถรณปาวุรณสฺา, อนาปตฺติ.
๙๔๐. อนาปตฺติ ววตฺถานํ ทสฺเสตฺวา นิปชฺชนฺติ, อุมฺมตฺติกานํ, อาทิกมฺมิกานนฺติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๙๔๑. เตน ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี พหุสฺสุตา โหติ ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ. ภทฺทาปิ กาปิลานี พหุสฺสุตา โหติ ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ¶ ธมฺมึ กถํ กาตุํ อุฬารสมฺภาวิตา. มนุสฺสา – ‘‘อยฺยา ภทฺทา กาปิลานี พหุสฺสุตา ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ อุฬารสมฺภาวิตา’’ติ ภทฺทํ กาปิลานึ ปมํ ปยิรุปาสิตฺวา, ปจฺฉา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ ปยิรุปาสนฺติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อิสฺสาปกตา – ‘‘อิมา กิร อปฺปิจฺฉา สนฺตุฏฺา ปวิวิตฺตา อสํสฏฺา ยา อิมา สฺตฺติพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหรนฺตี’’ติ ภทฺทาย กาปิลานิยา ปุรโต จงฺกมติปิ ติฏฺติปิ นิสีทติปิ เสยฺยมฺปิ กปฺเปติ อุทฺทิสติปิ อุทฺทิสาเปติปิ สชฺฌายมฺปิ กโรติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อยฺยาย ภทฺทาย กาปิลานิยา สฺจิจฺจ อผาสุํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภทฺทาย กาปิลานิยา สฺจิจฺจ อผาสุํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภทฺทาย กาปิลานิยา สฺจิจฺจ อผาสุํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… ¶ เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๔๒. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา สฺจิจฺจ อผาสุํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๔๓. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนิยาติ อฺาย ภิกฺขุนิยา.
สฺจิจฺจาติ ชานนฺตี สฺชานนฺตี เจจฺจ อภิวิตริตฺวา วีติกฺกโม.
อผาสุํ กเรยฺยาติ – ‘‘อิมินา อิมิสฺสา อผาสุ ภวิสฺสตี’’ติ อนาปุจฺฉา ปุรโต จงฺกมติ วา ติฏฺติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติ อุทฺทิสติ วา อุทฺทิสาเปติ วา สชฺฌายํ วา กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๔๔. อุปสมฺปนฺนาย ¶ ¶ อุปสมฺปนฺนสฺา สฺจิจฺจ อผาสุํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา สฺจิจฺจ อผาสุํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา สฺจิจฺจ อผาสุํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อนุปสมฺปนฺนาย ¶ สฺจิจฺจ อผาสุํ กโรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๔๕. อนาปตฺติ น อผาสุํ กตฺตุกามา อาปุจฺฉา ปุรโต จงฺกมติ วา ติฏฺติ วา นิสีทติ วา เสยฺยํ วา กปฺเปติ อุทฺทิสติ วา อุทฺทิสาเปติ วา สชฺฌายํ วา กโรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๙๔๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ทุกฺขิตํ สหชีวินึ เนว อุปฏฺเติ น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ทุกฺขิตํ สหชีวินึ เนว อุปฏฺเสฺสติ น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ทุกฺขิตํ สหชีวินึ เนว อุปฏฺเติ น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ทุกฺขิตํ สหชีวินึ เนว อุปฏฺเสฺสติ น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๔๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ทุกฺขิตํ สหชีวินึ เนว อุปฏฺเยฺย น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๔๘. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ทุกฺขิตา นาม คิลานา วุจฺจติ.
สหชีวินี ¶ นาม สทฺธิวิหารินี วุจฺจติ.
เนว อุปฏฺเยฺยาติ น สยํ อุปฏฺเยฺย.
น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย ¶ .
‘‘เนว อุปฏฺเสฺสามิ, น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนฺเตวาสินึ วา อนุปสมฺปนฺนํ วา เนว อุปฏฺเติ, น อุปฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๔๙. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๙๕๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภทฺทา กาปิลานี สาเกเต วสฺสํ อุปคตา โหติ. สา เกนจิเทว กรณีเยน อุพฺพาฬฺหา ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา สนฺติเก ทูตํ ปาเหสิ – ‘‘สเจ เม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อุปสฺสยํ ทเทยฺย อาคจฺเฉยฺยามหํ สาวตฺถิ’’นฺติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี เอวมาห – ‘‘อาคจฺฉตุ, ทสฺสามี’’ติ. อถ โข ภทฺทา กาปิลานี สาเกตา สาวตฺถึ อคมาสิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภทฺทาย กาปิลานิยา อุปสฺสยํ อทาสิ. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี พหุสฺสุตา โหติ ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ. ภทฺทาปิ กาปิลานี พหุสฺสุตา [พหุสฺสุตาเยว (ก.)] โหติ ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ อุฬารสมฺภาวิตา. มนุสฺสา – ‘‘อยฺยา ภทฺทา กาปิลานี พหุสฺสุตา ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ อุฬารสมฺภาวิตา’’ติ ภทฺทํ กาปิลานึ ¶ ปมํ ปยิรุปาสิตฺวา ปจฺฉา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ ปยิรุปาสนฺติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อิสฺสาปกตา – ‘‘อิมา กิร ¶ อปฺปิจฺฉา สนฺตุฏฺา ปวิวิตฺตา อสํสฏฺา ยา อิมา สฺตฺติพหุลา วิฺตฺติพหุลา วิหรนฺตี’’ติ กุปิตา อนตฺตมนา ภทฺทํ กาปิลานึ อุปสฺสยา นิกฺกฑฺฒิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา ¶ อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อยฺยาย ภทฺทาย กาปิลานิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภทฺทาย กาปิลานิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒตีติ [นิกฺกฑฺฒีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภทฺทาย กาปิลานิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๕๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺเฒยฺย วา นิกฺกฑฺฒาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๕๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนิยาติ อฺาย ภิกฺขุนิยา. อุปสฺสโย นาม กวาฏพทฺโธ วุจฺจติ. ทตฺวาติ สยํ ทตฺวา. กุปิตา อนตฺตมนาติ อนภิรทฺธา อาหตจิตฺตา ขิลชาตา.
นิกฺกฑฺเฒยฺยาติ คพฺเภ ¶ คเหตฺวา ปมุขํ นิกฺกฑฺฒติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปมุเข คเหตฺวา พหิ นิกฺกฑฺฒติ, อาปตฺติ ¶ ปาจิตฺติยสฺส. เอเกน ปโยเคน พหุเกปิ ทฺวาเร อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
นิกฺกฑฺฒาเปยฺยาติ อฺํ อาณาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส [เอตฺถ ‘‘อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ สพฺพตฺถ ทิสฺสติ, ภิกฺขุวิภงฺเค ปน อิทิเสสุ อาณตฺติสหคตสิกฺขาปเทสุ ‘‘อฺํ อาณาเปติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสา’’ติ อาคตตฺตา ตมนุวตฺติตฺวา วิโสธิตมิทํ]. สกึ อาณตฺตา พหุเกปิ ทฺวาเร อติกฺกาเมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๕๓. อุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย เวมติกา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒติ วา ¶ นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา อุปสฺสยํ ทตฺวา กุปิตา อนตฺตมนา นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ตสฺสา ¶ ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อกวาฏพทฺธา นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนํ กวาฏพทฺธา วา อกวาฏพทฺธา วา นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๕๔. อนาปตฺติ ¶ อลชฺชินึ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อุมฺมตฺติกํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, ภณฺฑนการิกํ กลหการิกํ วิวาทการิกํ ภสฺสการิกํ สงฺเฆ อธิกรณการิกํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อนฺเตวาสินึ วา สทฺธิวิหารินึ วา น สมฺมา วตฺตนฺตึ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, ตสฺสา ปริกฺขารํ นิกฺกฑฺฒติ วา นิกฺกฑฺฒาเปติ วา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๙๕๕. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหรติ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี สํสฏฺา วิหริสฺสติ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหรติ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปีติ ¶ ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ¶ , จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหริสฺสติ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ ¶ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๕๖. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วา สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ เอวมสฺส วจนียา – ‘มายฺเย, สํสฏฺา วิหริ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ. วิวิจฺจายฺเย; วิเวกฺเว ภคินิยา สงฺโฆ วณฺเณตี’ติ. เอวฺจ [เอวฺจ ปน (ก.)] สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ วุจฺจมานา ตเถว ปคฺคณฺเหยฺย, สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺพา ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยาวตติยฺเจ สมนุภาสียมานา ตํ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๕๗. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สํสฏฺา นาม อนนุโลมิเกน กายิกวาจสิเกน สํสฏฺา.
คหปติ นาม โย โกจิ อคารํ อชฺฌาวสติ.
คหปติปุตฺโต นาม เย เกจิ [โย โกจิ (ก.)] ปุตฺตภาตโร.
สา ภิกฺขุนีติ ยา สา สํสฏฺา ภิกฺขุนี.
ภิกฺขุนีหีติ อฺาหิ ภิกฺขุนีหิ. ยา ปสฺสนฺติ ยา สุณนฺติ ตาหิ วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย, สํสฏฺา วิหริ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ. วิวิจฺจายฺเย; วิเวกฺเว ภคินิยา สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สุตฺวา น วทนฺติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา วตฺตพฺพา – ‘‘มายฺเย ¶ , สํสฏฺา วิหริ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ. วิวิจฺจายฺเย; วิเวกฺเวภคินิยา สงฺโฆ วณฺเณตี’’ติ. ทุติยมฺปิ วตฺตพฺพา. ตติยมฺปิ วตฺตพฺพา. สเจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อิจฺเจตํ กุสลํ; โน เจ ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สา ภิกฺขุนี สมนุภาสิตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมนุภาสิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๙๕๘. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหรติ คหปตินาปิ ¶ คหปติปุตฺเตนปิ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาเสยฺย ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี สํสฏฺา วิหรติ คหปตินาปิ คหปติปุตฺเตนปิ. สา ตํ วตฺถุํ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนึ สมนุภาสติ ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ภิกฺขุนิยา สมนุภาสนา ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป….
‘‘สมนุภฏฺา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามา ภิกฺขุนี ตสฺส วตฺถุสฺส ปฏินิสฺสคฺคาย; ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตฺติยา ¶ ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๕๙. ธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๖๐. อนาปตฺติ อสมนุภาสนฺติยา, ปฏินิสฺสชฺชนฺติยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๙๖๑. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อนฺโตรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จรนฺติ. ธุตฺตา ¶ ทูเสนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนฺโตรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จริสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนฺโตรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนฺโตรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๖๒. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อนฺโตรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๖๓. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อนฺโตรฏฺเติ ยสฺส วิชิเต วิหรติ, ตสฺส รฏฺเ.
สาสงฺกํ นาม ตสฺมึ มคฺเค โจรานํ นิวิฏฺโกาโส ทิสฺสติ, ภุตฺโตกาโส ทิสฺสติ, ิโตกาโส ทิสฺสติ, นิสินฺโนกาโส ทิสฺสติ, นิปนฺโนกาโส ทิสฺสติ.
สปฺปฏิภยํ นาม ตสฺมึ มคฺเค โจเรหิ มนุสฺสา หตา ทิสฺสนฺติ, วิลุตฺตา ทิสฺสนฺติ, อาโกฏิตา ทิสฺสนฺติ.
อสตฺถิกา นาม วินา สตฺเถน.
จาริกํ จเรยฺยาติ กุกฺกุฏสมฺปาเต คาเม คามนฺตเร คามนฺตเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคามเก อรฺเ อทฺธโยชเน อทฺธโยชเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๖๔. อนาปตฺติ ¶ สตฺเถน สห คจฺฉติ, เขเม อปฺปฏิภเย คจฺฉติ, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๙๖๕. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จรนฺติ. ธุตฺตา ทูเสนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ ¶ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จริสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๖๖. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ติโรรฏฺเ สาสงฺกสมฺมเต สปฺปฏิภเย อสตฺถิกา จาริกํ จเรยฺย, ปาจตฺติย’’นฺติ.
๙๖๗. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ติโรรฏฺเติ ยสฺส วิชิเต วิหรติ, ตํ เปตฺวา อฺสฺส รฏฺเ.
สาสงฺกํ นาม ตสฺมึ มคฺเค โจรานํ นิวิฏฺโกาโส ทิสฺสติ, ภุตฺโตกาโส ทิสฺสติ, ิโตกาโส ทิสฺสติ, นิสินฺโนกาโส ทิสฺสติ, นิปนฺโนกาโส ทิสฺสติ.
สปฺปฏิภยํ นาม ตสฺมึ มคฺเค โจเรหิ มนุสฺสา หตา ทิสฺสนฺติ, วิลุตฺตา ทิสฺสนฺติ, อาโกฏิตา ทิสฺสนฺติ.
อสตฺถิกา ¶ นาม วินา สตฺเถน.
จาริกํ จเรยฺยาติ กุกฺกุฏสมฺปาเต คาเม คามนฺตเร คามนฺตเร, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคามเก อรฺเ อทฺธโยชเน อทฺธโยชเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๖๘. อนาปตฺติ สตฺเถน สห คจฺฉติ, เขเม อปฺปฏิภเย คจฺฉติ ¶ , อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๙๖๙. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จริสฺสนฺติ หริตานิ ติณานิ จ สมฺมทฺทนฺตา, เอกินฺทฺริยํ ชีวํ วิเหเนฺตา, พหู ขุทฺทเก ปาเณ สงฺฆาตํ อาปาเทนฺตา’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จริสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๗๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อนฺโตวสฺสํ จาริกํ จเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๗๑. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อนฺโตวสฺสนฺติ ปุริมํ วา เตมาสํ ปจฺฉิมํ วา เตมาสํ อวสิตฺวา.
จาริกํ ¶ จเรยฺยาติ กุกฺกุฏสมฺปาเต คาเม ¶ คามนฺตเร คามนฺตเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคามเก อรฺเ อทฺธโยชเน อทฺธโยชเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๗๒. อนาปตฺติ สตฺตาหกรณีเยน คจฺฉติ, เกนจิ อุพฺพาฬฺหา คจฺฉติ, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๙๗๓. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ตตฺเถว ราชคเห ¶ วสฺสํ วสนฺติ, ตตฺถ เหมนฺตํ, ตตฺถ คิมฺหํ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อาหุนฺทริกา ภิกฺขุนีนํ ทิสา อนฺธการา, น อิมาสํ ทิสา ปกฺขายนฺตี’’ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺเปสฺสามิ ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ – สงฺฆสุฏฺุตาย…เป… สทฺธมฺมฏฺิติยา วินยานุคฺคหาย. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๗๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี วสฺสํวุฏฺา จาริกํ น ปกฺกเมยฺย อนฺตมโส ฉปฺปฺจโยชนานิปิ, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๗๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
วสฺสํวุฏฺา นาม ปุริมํ วา เตมาสํ ปจฺฉิมํ วา เตมาสํ วุฏฺา.
‘‘จาริกํ น ปกฺกมิสฺสามิ อนฺตมโส ฉปฺปฺจโยชนานิปี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๗๖. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ ภิกฺขุนึ น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
ตุวฏฺฏวคฺโค จตุตฺโถ.
๕. จิตฺตาคารวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๙๗๗. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน รฺโ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส อุยฺยาเน จิตฺตาคาเร ปฏิภานจิตฺตํ กตํ ¶ โหติ. พหู มนุสฺสา จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย คจฺฉนฺติ. ฉพฺพคฺคิยาปิ ภิกฺขุนิโย จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย อคมํสุ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ¶ จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย คจฺฉนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย จิตฺตาคารํ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๗๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ราชาคารํ วา จิตฺตาคารํ วา อารามํ วา อุยฺยานํ วา โปกฺขรณึ วา ทสฺสนาย คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๗๙. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ราชาคารํ นาม ยตฺถ กตฺถจิ รฺโ กีฬิตุํ รมิตุํ กตํ โหติ.
จิตฺตาคารํ นาม ยตฺถ กตฺถจิ มนุสฺสานํ กีฬิตุํ รมิตุํ กตํ โหติ.
อาราโม นาม ยตฺถ กตฺถจิ มนุสฺสานํ กีฬิตุํ รมิตุํ กโต โหติ.
อุยฺยานํ นาม ยตฺถ กตฺถจิ มนุสฺสานํ กีฬิตุํ รมิตุํ กตํ โหติ.
โปกฺขรณี นาม ยตฺถ กตฺถจิ มนุสฺสานํ กีฬิตุํ รมิตุํ กตา โหติ.
๙๘๐. ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยตฺถ ิตา ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. เอกเมกํ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ยตฺถ ิตา ปสฺสติ, อาปตฺติ ปจิตฺติยสฺส. ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๘๑. อนาปตฺติ ¶ ¶ อาราเม ิตา ปสฺสติ, คจฺฉนฺตี วา อาคจฺฉนฺตี วา ¶ ปสฺสติ, สติ กรณีเย คนฺตฺวา ปสฺสติ, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๙๘๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อาสนฺทิมฺปิ ปลฺลงฺกมฺปิ ปริภฺุชนฺติ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อาสนฺทิมฺปิ ปลฺลงฺกมฺปิ ปริภฺุชิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ¶ . ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อาสนฺทิมฺปิ ปลฺลงฺกมฺปิ ปริภฺุชิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อาสนฺทิมฺปิ ปลฺลงฺกมฺปิ ปริภฺุชนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อาสนฺทิมฺปิ ปลฺลงฺกมฺปิ ปริภฺุชิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๘๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อาสนฺทึ วา ปลฺลงฺกํ วา ปริภฺุเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๘๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อาสนฺที นาม อติกฺกนฺตปฺปมาณา วุจฺจติ.
ปลฺลงฺโก นาม อาหริเมหิ [‘‘อสํหาริเมหิ’’ อิติ กงฺขาวิตรณิยา สเมติ] วาเฬหิ กโต โหติ.
ปริภฺุเชยฺยาติ ตสฺมึ อภินิสีทติ วา อภินิปชฺชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๘๕. อนาปตฺติ ¶ อาสนฺทิยา ปาเท ฉินฺทิตฺวา ปริภฺุชติ, ปลฺลงฺกสฺส วาเฬ ภินฺทิตฺวา ปริภฺุชติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๙๘๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สุตฺตํ กนฺตนฺติ. มนุสฺสา ¶ วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย สุตฺตํ กนฺติสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา ¶ …เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สุตฺตํ กนฺติสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สุตฺตํ กนฺตนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย สุตฺตํ กนฺติสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ¶ ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๘๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สุตฺตํ กนฺเตยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๘๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สุตฺตํ นาม ฉ สุตฺตานิ – โขมํ, กปฺปาสิกํ, โกเสยฺยํ, กมฺพลํ, สาณํ, ภงฺคํ.
กนฺเตยฺยาติ สยํ กนฺตติ, ปโยเค ทุกฺกฏํ. อุชฺชวุชฺชเว อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๘๙. อนาปตฺติ กนฺติตสุตฺตํ กนฺตติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๙๙๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย คิหิเวยฺยาวจฺจํ กโรนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย คิหิเวยฺยาวจฺจํ กริสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คิหิเวยฺยาวจฺจํ กโรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คิหิเวยฺยาวจฺจํ กริสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๙๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี คิหิเวยฺยาวจฺจํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๙๒. ยา ¶ ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
คิหิเวยฺยาวจฺจํ นาม อคาริกสฺส ยาคุํ วา ภตฺตํ วา ขาทนียํ ¶ วา ปจติ, สาฏกํ วา เวนํ วา โธวติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๙๓. อนาปตฺติ ยาคุปาเน, สงฺฆภตฺเต, เจติยปูชาย, อตฺตโน เวยฺยาวจฺจกรสฺส ยาคุํ วา ภตฺตํ วา ขาทนียํ วา ปจติ, สาฏกํ วา เวนํ วา โธวติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๙๙๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘‘เอหายฺเย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา เนว วูปสเมติ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี ¶ ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนิยา – ‘เอหายฺเย’, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’ติ วุจฺจมานา – ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา, เนว วูปสเมสฺสติ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา – ‘‘เอหายฺเย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’’ติ วุจฺจมานา – ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา, เนว ¶ วูปสเมติ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา – ‘‘เอหายฺเย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’’ติ วุจฺจมานา – ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา, เนว วูปสเมสฺสติ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๙๙๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา – ‘เอหายฺเย, อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหี’ติ วุจฺจมานา ¶ – ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว วูปสเมยฺย น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๙๙๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนิยาติ อฺาย ภิกฺขุนิยา.
อธิกรณํ นาม จตฺตาริ อธิกรณานิ – วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ.
เอหายฺเย อิมํ อธิกรณํ วูปสเมหีติ เอหายฺเย อิมํ อธิกรณํ วินิจฺเฉหิ.
สา ¶ ปจฺฉา อนนฺตรายิกินีติ อสติ อนฺตราเย.
เนว วูปสเมยฺยาติ น สยํ วูปสเมยฺย.
น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย. ‘‘เนว วูปสเมสฺสามิ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๙๙๗. อุปสมฺปนฺนาย ¶ อุปสมฺปนฺนสฺา อธิกรณํ เนว วูปสเมติ น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย ¶ เวมติกา อธิกรณํ เนว วูปสเมติ, น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา อธิกรณํ เนว วูปสเมติ, น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อนุปสมฺปนฺนาย อธิกรณํ เนว วูปสเมติ, น วูปสมาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺนาย อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๙๙๘. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๙๙๙. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี นฏานมฺปิ นฏกานมฺปิ ลงฺฆกานมฺปิ โสกชฺฌายิกานมฺปิ กุมฺภถูณิกานมฺปิ สหตฺถา ขาทนียํ โภชนียํ เทติ – ‘‘มยฺหํ ปริสติ วณฺณํ ภาสถา’’ติ. นฏาปิ นฏกาปิ ลงฺฆกาปิ โสกชฺฌายิกาปิ กุมฺภถูณิกาปิ ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา ปริสติ วณฺณํ ภาสนฺติ – ‘‘อยฺยา ถุลฺลนนฺทา พหุสฺสุตา ภาณิกา วิสารทา ปฏฺฏา ธมฺมึ กถํ กาตุํ; เทถ อยฺยาย, กโรถ อยฺยายา’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา ¶ อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อคาริกสฺส สหตฺถา ขาทนียํ โภชนียํ ทสฺสตีติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อคาริกสฺส สหตฺถา ขาทนียํ โภชนียํ เทตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อคาริกสฺส สหตฺถา ขาทนียํ โภชนียํ ทสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๐๐. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อคาริกสฺส วา ปริพฺพาชกสฺส วา ปริพฺพาชิกาย วา สหตฺถา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ทเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๐๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อคาริโก นาม โย โกจิ อคารํ อชฺฌาวสติ.
ปริพฺพาชโก นาม ภิกฺขฺุจ สามเณรฺจ เปตฺวา โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโน.
ปริพฺพาชิกา ¶ นาม ภิกฺขุนิฺจ สิกฺขมานฺจ สามเณริฺจ เปตฺวา ยา กาจิ ปริพฺพาชิกสมาปนฺนา.
ขาทนียํ นาม ปฺจ โภชนานิ – อุทกทนฺตโปนํ เปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปฺจ โภชนานิ – โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ.
ทเทยฺยาติ กาเยน วา กายปฏิพทฺเธน วา นิสฺสคฺคิเยน วา ¶ เทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุทกทนฺตโปนํ เทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๐๒. อนาปตฺติ ทาเปติ น เทติ, อุปนิกฺขิปิตฺวา เทติ, พาหิราเลปํ ¶ เทติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๑๐๐๓. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุชติ. อฺา อุตุนิโย ภิกฺขุนิโย น ลภนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ¶ ปริภฺุชิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุชตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุชิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๐๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อาวสถจีวรํ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๐๕. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อาวสถจีวรํ นาม ‘‘อุตุนิโย ภิกฺขุนิโย ปริภฺุชนฺตู’’ติ ทินฺนํ โหติ.
อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุเชยฺยาติ ทฺเวติสฺโส รตฺติโย ปริภฺุชิตฺวา จตุตฺถทิวเส โธวิตฺวา ภิกฺขุนิยา วา สิกฺขมานาย วา สามเณริยา วา อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุชติ ¶ , อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๐๖. อนิสฺสชฺชิเต อนิสฺสชฺชิตสฺา ปริภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนิสฺสชฺชิเต เวมติกา ปริภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนิสฺสชฺชิเต นิสฺสชฺชิตสฺา ปริภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
นิสฺสชฺชิเต อนิสฺสชฺชิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นิสฺสชฺชิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นิสฺสชฺชิเต นิสฺสชฺชิตสฺา อนาปตฺติ.
๑๐๐๗. อนาปตฺติ นิสฺสชฺชิตฺวา ปริภฺุชติ, ปุน ปริยาเยน ปริภฺุชติ, อฺา อุตุนิโย ภิกฺขุนิโย น โหนฺติ, อจฺฉินฺนจีวริกาย, นฏฺจีวริกาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๑๐๐๘. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกามิ. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อาวสโถ ฑยฺหติ. ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘หนฺทายฺเย, ภณฺฑกํ นีหรามา’’ติ. เอกจฺจา เอวมาหํสุ – ‘‘น มยํ, อยฺเย, นีหริสฺสาม. ยํ กิฺจิ นฏฺํ สพฺพํ อมฺเห อภิยฺุชิสฺสตี’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปุนเทว ตํ อาวสถํ ปจฺจาคนฺตฺวา ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉิ – ‘‘อปายฺเย, ภณฺฑกํ นีหริตฺถา’’ติ? ‘‘น ¶ มยํ, อยฺเย, นีหริมฺหา’’ติ ¶ . ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อาวสเถ ฑยฺหมาเน ภณฺฑกํ น นีหริสฺสนฺตี’’ติ! ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกมิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกมตีติ [ปกฺกมีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกมิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๐๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อาวสถํ อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๑๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อาวสโถ นาม กวาฏพทฺโธ วุจฺจติ.
อนิสฺสชฺชิตฺวา จาริกํ ปกฺกเมยฺยาติ ภิกฺขุนิยา วา สิกฺขมานาย วา สามเณริยา วา อนิสฺสชฺชิตฺวา ปริกฺขิตฺตสฺส อาวสถสฺส ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อปริกฺขิตฺตสฺส อาวสถสฺส อุปจารํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๑๑. อนิสฺสชฺชิเต อนิสฺสชฺชิตสฺา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนิสฺสชฺชิเต เวมติกา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนิสฺสชฺชิเต ¶ นิสฺสชฺชิตสฺา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อกวาฏพทฺธํ ¶ อนิสฺสชฺชิตฺวา ปกฺกมติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นิสฺสชฺชิเต อนิสฺสชฺชิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นิสฺสชฺชิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. นิสฺสชฺชิเต นิสฺสชฺชิตสฺา, อนาปตฺติ.
๑๐๑๒. อนาปตฺติ ¶ ¶ นิสฺสชฺชิตฺวา ปกฺกมติ, สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๑๐๑๓. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ ¶ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุณิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๑๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ติรจฺฉานวิชฺชํ ปริยาปุเณยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๑๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ติรจฺฉานวิชฺชา[ติรจฺฉานวิชฺชํ (ก.)] นาม ยํ กิฺจิ พาหิรกํ อนตฺถสํหิตํ.
ปริยาปุเณยฺยาติ ¶ ปเทน ปริยาปุณาติ, ปเท ปเท อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อกฺขราย ปริยาปุณาติ, อกฺขรกฺขราย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๑๖. อนาปตฺติ ¶ เลขํ ปริยาปุณาติ, ธารณํ ปริยาปุณาติ, คุตฺตตฺถาย ปริตฺตํ ปริยาปุณาติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๑๐๑๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ¶ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ¶ ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๑๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ติรจฺฉานวิชฺชํ วาเจยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๑๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ติรจฺฉานวิชฺชา[ติรจฺฉานวิชฺชํ (ก.)] นาม ยํ กิฺจิ พาหิรกํ อนตฺถสํหิตํ.
วาเจยฺยาติ ปเทน วาเจติ, ปเท ปเท อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อกฺขราย วาเจติ, อกฺขรกฺขราย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๒๐. อนาปตฺติ ¶ ¶ เลขํ วาเจติ, ธารณํ วาเจติ, คุตฺตตฺถาย ปริตฺตํ วาเจติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
จิตฺตาคารวคฺโค ปฺจโม.
๖. อารามวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๑๐๒๑. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู คามกาวาเส เอกจีวรา จีวรกมฺมํ กโรนฺติ. ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสิตฺวา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมึสุ. ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ¶ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๑๐๒๒. เตน โข ปน สมเยน เต ภิกฺขู ตมฺหา อาวาสา ปกฺกมึสุ. ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยฺยา ปกฺกนฺตา’’ติ, อารามํ นาคมํสุ. อถ โข เต ภิกฺขู ปุนเทว ตํ อาวาสํ ปจฺจาคจฺฉึสุ. ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยฺยา อาคตา’’ติ, อาปุจฺฉา อารามํ ปวิสิตฺวา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ¶ เต ภิกฺขู อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺํสุ. เอกมนฺตํ ิตา โข ตา ภิกฺขุนิโย เต ภิกฺขู เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, ภคินิโย, อารามํ ¶ เนว สมฺมชฺชิตฺถ น ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺาปิตฺถาติ? ภควตา, อยฺยา, สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ [ปฺตฺตํ โหติ (ก.)] โหติ – ‘‘น อนาปุจฺฉา อาราโม ปวิสิตพฺโพ’’ติ. เตน มยํ น อาคมิมฺหา’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สนฺตํ ภิกฺขุํ อาปุจฺฉา อารามํ ¶ ปวิสิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๑๐๒๓. เตน โข ปน สมเยน เต ภิกฺขู ตมฺหา อาวาสา ปกฺกมิตฺวา ปุนเทว ตํ อาวาสํ ปจฺจาคจฺฉึสุ. ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยฺยา ปกฺกนฺตา’’ติ อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสึสุ. ตาสํ กุกฺกุจฺจํ อโหสิ – ‘‘ภควตา สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ – ‘น สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา อาราโม ปวิสิตพฺโพ’ติ. มยฺจมฺหา สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสิมฺหา. กจฺจิ นุ โข มยํ ปาจิตฺติยํ อาปตฺตึ อาปนฺนา’’ติ…เป… ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๒๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ชานํ สภิกฺขุกํ อารามํ อนาปุจฺฉา ปวิเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๒๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ชานาติ นาม สามํ วา ชานาติ, อฺเ วา ตสฺสา อาโรเจนฺติ, เต วา อาโรเจนฺติ.
สภิกฺขุโก นาม อาราโม ยตฺถ ภิกฺขู รุกฺขมูเลปิ วสนฺติ.
อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิเสยฺยาติ ภิกฺขุํ วา สามเณรํ วา อารามิกํ วา อนาปุจฺฉา ปริกฺขิตฺตสฺส ¶ อารามสฺส ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อปริกฺขิตฺตสฺส อารามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๒๖. สภิกฺขุเก สภิกฺขุกสฺา สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. สภิกฺขุเก เวมติกา สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา ¶ ¶ อารามํ ปวิสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สภิกฺขุเก อภิกฺขุกสฺา สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา อารามํ ปวิสติ, อนาปตฺติ.
อภิกฺขุเก สภิกฺขุกสฺา, อาปตฺติ ¶ ทุกฺกฏสฺส. อภิกฺขุเก เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อภิกฺขุเก อภิกฺขุกสฺา, อนาปตฺติ.
๑๐๒๗. อนาปตฺติ สนฺตํ ภิกฺขุํ อาปุจฺฉา ปวิสติ, อสนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา ปวิสติ, สีสานุโลกิกา คจฺฉติ, ยตฺถ ภิกฺขุนิโย สนฺนิปติตา โหนฺติ ตตฺถ คจฺฉติ, อาราเมน มคฺโค โหติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๑๐๒๘. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต อุปาลิสฺส อุปชฺฌาโย อายสฺมา กปฺปิตโก สุสาเน วิหรติ. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยานํ ภิกฺขุนีนํ มหตฺตรา [มหนฺตตรา (สี.)] ภิกฺขุนี กาลงฺกตา โหติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ตํ ภิกฺขุนึ นีหริตฺวา อายสฺมโต กปฺปิตกสฺส วิหารสฺส อวิทูเร ฌาเปตฺวา ถูปํ กตฺวา คนฺตฺวา ตสฺมึ ถูเป โรทนฺติ. อถ โข อายสฺมา กปฺปิตโก เตน สทฺเทน อุพฺพาฬฺโห ตํ ถูปํ ภินฺทิตฺวา ปกิเรสิ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย – ‘‘อิมินา กปฺปิตเกน อมฺหากํ อยฺยาย ถูโป ภินฺโน, หนฺท นํ ฆาเตมา’’ติ, มนฺเตสุํ ¶ . อฺตรา ภิกฺขุนี อายสฺมโต อุปาลิสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. อายสฺมา อุปาลิ อายสฺมโต กปฺปิตกสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. อถ โข อายสฺมา กปฺปิตโก วิหารา นิกฺขมิตฺวา นิลีโน อจฺฉิ. อถ โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย เยนายสฺมโต กปฺปิตกสฺส วิหาโร เตนุปสงฺกมึสุ ¶ ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมโต กปฺปิตกสฺส วิหารํ ปาสาเณหิ จ เลฑฺฑูหิ จ โอตฺถราเปตฺวา, ‘‘มโต กปฺปิตโก’’ติ ปกฺกมึสุ.
อถ ¶ โข อายสฺมา กปฺปิตโก ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เวสาลึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. อทฺทสํสุ โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อายสฺมนฺตํ กปฺปิตกํ ปิณฺฑาย จรนฺตํ. ทิสฺวาน เอวมาหํสุ – ‘‘อยํ กปฺปิตโก ชีวติ, โก นุ โข อมฺหากํ มนฺตํ สํหรี’’ติ? อสฺโสสุํ โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยฺเยน กิร อุปาลินา อมฺหากํ มนฺโต สํหโฏ’’ติ. ตา อายสฺมนฺตํ อุปาลึ อกฺโกสึสุ – ‘‘กถฺหิ นาม อยํ กาสาวโฏ มลมชฺชโน นิหีนชจฺโจ อมฺหากํ มนฺตํ สํหริสฺสตี’’ติ! ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ ¶ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อยฺยํ อุปาลึ อกฺโกสิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อุปาลึ อกฺโกสนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อุปาลึ อกฺโกสิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๒๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุํ อกฺโกเสยฺย วา ปริภาเสยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๓๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนฺติ อุปสมฺปนฺนํ. อกฺโกเสยฺย วาติ ทสหิ วา อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสติ เอเตสํ วา อฺตเรน, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปริภาเสยฺย วาติ ภยํ อุปทํเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๓๑. อุปสมฺปนฺเน อุปสมฺปนฺนสฺา อกฺโกสติ วา ปริภาสติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺเน เวมติกา อกฺโกสติ วา ปริภาสติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสฺา อกฺโกสติ วา ปริภาสติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อนุปสมฺปนฺนํ ¶ อกฺโกสติ วา ปริภาสติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน อุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุปสมฺปนฺเน อนุปสมฺปนฺนสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๓๒. อนาปตฺติ ¶ อตฺถปุเรกฺขาราย, ธมฺมปุเรกฺขาราย, อนุสาสนิปุเรกฺขาราย, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๑๐๓๓. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ภณฺฑนการิกา โหติ กลหการิกา วิวาทการิกา ภสฺสการิกา สงฺเฆ อธิกรณการิกา. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตสฺสา กมฺเม กรียมาเน ปฏิกฺโกสติ. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามกํ อคมาสิ เกนจิเทว กรณีเยน. อถ โข ภิกฺขุนิสงฺโฆ – ‘‘ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา’’ติ จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี คามเก ตํ กรณียํ ตีเรตฺวา ปุนเทว สาวตฺถึ ¶ ปจฺจาคจฺฉิ. จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ถุลฺลนนฺทาย ภิกฺขุนิยา อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปฺเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีํ ปาทกลิกํ อุปนิกฺขิปิ; น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, มยิ อาคจฺฉนฺติยา เนว อาสนํ ปฺเปสิ น ปาโททกํ ปาทปีํ ปาทกลิกํ อุปนิกฺขิปิ; น ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ปตฺตจีวรํ ปฏิคฺคเหสิ น ปานีเยน อาปุจฺฉี’’ติ? ‘‘เอวฺเหตํ, อยฺเย, โหติ ยถา ตํ อนาถายา’’ติ. ‘‘กิสฺส ปน ตฺวํ, อยฺเย, อนาถา’’ติ? ‘‘อิมา มํ, อยฺเย, ภิกฺขุนิโย – ‘‘อยํ อนาถา อปฺปฺาตา, นตฺถิ ¶ อิมิสฺสา กาจิ ปติวตฺตา’’ติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิปึสู’’ติ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘พาลา เอตา อพฺยตฺตา เอตา เนตา ชานนฺติ กมฺมํ วา กมฺมโทสํ วา กมฺมวิปตฺตึ วา กมฺมสมฺปตฺตึ วา’’ติ, จณฺฑีกตา คณํ ปริภาสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา จณฺฑีกตา คณํ ปริภาสิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี จณฺฑีกตา คณํ ปริภาสตีติ [ปริภาสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา ¶ …เป…กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี จณฺฑีกตา คณํ ¶ ปริภาสิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๓๔. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี จณฺฑีกตา คณํ ปริภาเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๓๕. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
จณฺฑีกตา นาม โกธนา วุจฺจติ.
คโณ นาม ภิกฺขุนิสงฺโฆ วุจฺจติ.
ปริภาเสยฺยาติ ‘‘พาลา เอตา อพฺยตฺตา เอตา เนตา ชานนฺติ กมฺมํ วา กมฺมโทสํ วา กมฺมวิปตฺตึ วา กมฺมสมฺปตฺตึ วา’’ติ ปริภาสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย วา เอกํ ภิกฺขุนึ วา อนุปสมฺปนฺนํ วา ปริภาสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๓๖. อนาปตฺติ ¶ อตฺถปุเรกฺขาราย, ธมฺมปุเรกฺขาราย, อนุสาสนิปุเรกฺขาราย, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๑๐๓๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร พฺราหฺมโณ ภิกฺขุนิโย นิมนฺเตตฺวา โภเชสิ ¶ . ภิกฺขุนิโย ภุตฺตาวี [ภุตฺตาวินี (ก.)] ปวาริตา าติกุลานิ คนฺตฺวา เอกจฺจา ภฺุชึสุ เอกจฺจา ปิณฺฑปาตํ อาทาย อคมํสุ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ ปฏิวิสฺสเก เอตทโวจ – ‘‘ภิกฺขุนิโย มยา อยฺยา สนฺตปฺปิตา, เอถ ตุมฺเหปิ สนฺตปฺเปสฺสามี’’ติ. เต เอวมาหํสุ – ‘‘กึ ตฺวํ, อยฺโย, อมฺเห สนฺตปฺเปสฺสสิ! ยาปิ ตยา นิมนฺติตา ตาปิ อมฺหากํ ฆรานิ อาคนฺตฺวา เอกจฺจา ภฺุชึสุ เอกจฺจา ¶ ปิณฺฑปาตํ ¶ อาทาย อคมํสู’’ติ. อถ โข โส พฺราหฺมโณ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อมฺหากํ ฆเร ภฺุชิตฺวา อฺตฺร ภฺุชิสฺสนฺติ, น จาหํ ปฏิพโล ยาวทตฺถํ ทาตุ’’นฺติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺส. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ภุตฺตาวี [ภุตฺตาวินี (ก.)] ปวาริตา อฺตฺร ภฺุชิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภุตฺตาวี ปวาริตา อฺตฺร ภฺุชนฺตีติ ¶ ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภุตฺตาวี ปวาริตา อฺตฺร ภฺุชิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๓๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี นิมนฺติตา วา ปวาริตา วา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภฺุเชยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๓๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
นิมนฺติตา นาม ปฺจนฺนํ โภชนานํ อฺตเรน โภชเนน นิมนฺติตา.
ปวาริตา นาม อสนํ ปฺายติ, โภชนํ ปฺายติ, หตฺถปาเส ิตา อภิหรติ, ปฏิกฺเขโป ปฺายติ.
ขาทนียํ นาม ปฺจ โภชนานิ – ยาคุํ ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ เปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นาม.
โภชนียํ นาม ปฺจ โภชนานิ – โอทโน, กุมฺมาโส, สตฺตุ, มจฺโฉ, มํสํ.
‘‘ขาทิสฺสามิ ภฺุชิสฺสามี’’ติ ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๔๐. นิมนฺติเต ¶ นิมนฺติตสฺา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาทติ วา ภฺุชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. นิมนฺติเต เวมติกา ขาทนียํ วา โภชนียํ ¶ วา ขาทติ วา ภฺุชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. นิมนฺติเต อนิมนฺติตสฺา ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาทติ วา ภฺุชติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ¶ ยาวชีวิกํ อาหารตฺถาย ปฏิคฺคณฺหาติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส…เป….
๑๐๔๑. อนาปตฺติ นิมนฺติตา อปฺปวาริตา, ยาคุํ ปิวติ, สามิเก อปโลเกตฺวา ภฺุชติ, ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ สติ ปจฺจเย ปริภฺุชติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๑๐๔๒. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี สาวตฺถิยํ อฺตริสฺสา วิสิขาย ปิณฺฑาย จรมานา เยน อฺตรํ กุลํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข เต มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุนึ โภเชตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘อฺาปิ, อยฺเย, ภิกฺขุนิโย อาคจฺฉนฺตู’’ติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี, ‘‘กถฺหิ นาม [กถํ อฺา (สฺยา.)] ภิกฺขุนิโย นาคจฺเฉยฺยุ’’นฺติ, ภิกฺขุนิโย อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘‘อมุกสฺมึ, อยฺเย, โอกาเส วาฬา สุนขา จณฺโฑ พลิพทฺโท จิกฺขลฺโล โอกาโส. มา โข ตตฺถ อคมิตฺถา’’ติ. อฺตราปิ ภิกฺขุนี ตสฺสา วิสิขาย ปิณฺฑาย จรมานา เยน ตํ กุลํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข เต มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุนึ โภเชตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส, อยฺเย, ภิกฺขุนิโย น อาคจฺฉนฺตี’’ติ? อถ โข สา ภิกฺขุนี เตสํ มนุสฺสานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. มนุสฺสา ¶ อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี กุลํ มจฺฉรายิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี กุลํ ¶ มจฺฉรายตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี กุลํ ¶ มจฺฉรายิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๔๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี กุลมจฺฉรินี อสฺส, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๔๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
กุลํ นาม จตฺตาริ กุลานิ – ขตฺติยกุลํ, พฺราหฺมณกุลํ, เวสฺสกุลํ, สุทฺทกุลํ.
มจฺฉรินี อสฺสาติ ‘‘กถํ ภิกฺขุนิโย นาคจฺเฉยฺยุ’’นฺติ ภิกฺขุนีนํ สนฺติเก กุลสฺส อวณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. กุลสฺส วา สนฺติเก ภิกฺขุนีนํ อวณฺณํ ภาสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๔๕. อนาปตฺติ กุลํ น มจฺฉรายนฺตี สนฺตํเยว อาทีนวํ อาจิกฺขติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๑๐๔๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย คามกาวาเส วสฺสํวุฏฺา สาวตฺถึ อคมํสุ. ภิกฺขุนิโย ตา ¶ ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘กตฺถายฺยาโย วสฺสํวุฏฺา? กจฺจิ โอวาโท อิทฺโธ อโหสี’’ติ? ‘‘นตฺถยฺเย, ตตฺถ ภิกฺขู; กุโต โอวาโท อิทฺโธ ภวิสฺสตี’’ติ! ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วสิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วสนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว ¶ , ภิกฺขุนิโย อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ ¶ วสิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๔๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อภิกฺขุเก อาวาเส วสฺสํ วเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๔๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อภิกฺขุโก นาม อาวาโส น สกฺกา โหติ โอวาทาย วา สํวาสาย วา คนฺตุํ. ‘‘วสฺสํ วสิสฺสามี’’ติ เสนาสนํ ปฺเปติ ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺเปติ ปริเวณํ สมฺมชฺชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. สห อรุณุคฺคมนา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๔๙. อนาปตฺติ วสฺสุปคตา ภิกฺขู ปกฺกนฺตา วา โหนฺติ วิพฺภนฺตา วา กาลงฺกตา วา ปกฺขสงฺกนฺตา วา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๑๐๕๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย คามกาวาเส วสฺสํวุฏฺา สาวตฺถึ อคมํสุ. ภิกฺขุนิโย ตา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘กตฺถายฺยาโย วสฺสํวุฏฺา; กตฺถ [กจฺจิ (สฺยา.)] ภิกฺขุสงฺโฆ ปวาริโต’’ติ ¶ ? ‘‘น มยํ, อยฺเย, ภิกฺขุสงฺฆํ ปวาเรมา’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย วสฺสํวุฏฺา ภิกฺขุสงฺฆํ น ปวาเรสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วสฺสํวุฏฺา ภิกฺขุสงฺฆํ น ปวาเรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วสฺสํวุฏฺา ¶ ภิกฺขุสงฺฆํ น ปวาเรสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๕๑. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี วสฺสํวุฏฺา อุภโตสงฺเฆ ตีหิ าเนหิ น ปวาเรยฺย ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๕๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
วสฺสํวุฏฺา นาม ปุริมํ วา เตมาสํ ปจฺฉิมํ วา เตมาสํ วุฏฺา. อุภโตสงฺเฆ ตีหิ าเนหิ น ปวาเรสฺสามิ ทิฏฺเน วา สุเตน วา ปริสงฺกาย วา’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต ¶ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๕๓. อนาปตฺติ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๑๐๕๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ นิคฺโรธาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวทนฺติ. ภิกฺขุนิโย ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘เอถายฺเย โอวาทํ คมิสฺสามา’’ติ. ‘‘ยมฺปิ มยํ, อยฺเย, คจฺเฉยฺยาม โอวาทสฺส การณา, อยฺยา ฉพฺพคฺคิยา อิเธว อาคนฺตฺวา อมฺเห โอวทนฺตี’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวาทํ น คจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวาทํ น คจฺฉนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวาทํ ¶ น คจฺฉิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๕๕. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี โอวาทาย วา สํวาสาย วา น คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๕๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
โอวาโท นาม อฏฺ ครุธมฺมา.
สํวาโส นาม เอกกมฺมํ เอกุทฺเทโส สมสิกฺขตา. โอวาทาย วา สํวาสาย วา น คจฺฉิสฺสามีติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๕๗. อนาปตฺติ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ ภิกฺขุนึ น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๑๐๕๘. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉนฺติ โอวาทมฺปิ น ยาจนฺติ. ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉิสฺสนฺติ โอวาทมฺปิ น ยาจิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ‘‘อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉนฺติ โอวาทมฺปิ น ยาจนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉิสฺสนฺติ โอวาทมฺปิ น ยาจิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๕๙. ‘‘อนฺวทฺธมาสํ ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสงฺฆโต ทฺเว ธมฺมา ปจฺจาสีสิตพฺพา ¶ – อุโปสถปุจฺฉกฺจ โอวาทูปสงฺกมนฺจ. ตํ อติกฺกาเมนฺติยา ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๖๐. อนฺวทฺธมาสนฺติ ¶ อนุโปสถิกํ. อุโปสโถ นาม ทฺเว อุโปสถา – จาตุทฺทสิโก จ ปนฺนรสิโก จ.
โอวาโท ¶ นาม อฏฺ ครุธมฺมา. ‘‘อุโปสถมฺปิ น ปุจฺฉิสฺสามิ โอวาทมฺปิ น ยาจิสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๖๑. อนาปตฺติ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ ภิกฺขุนึ น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๑๐๖๒. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา เภทาเปสิ. อถ โข โส ปุริโส ตํ ภิกฺขุนึ ทูเสตุํ อุปกฺกมิ. สา วิสฺสรมกาสิ. ภิกฺขุนิโย อุปธาวิตฺวา ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย, วิสฺสรมกาสี’’ติ? อถ โข สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา เภทาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา เภทาเปตีติ ¶ [เภทาเปสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา เภทาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๖๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปสาเข ชาตํ คณฺฑํ วา รุธิตํ วา อนปโลเกตฺวา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุริเสน สทฺธึ เอเกเนกา เภทาเปยฺย วา ผาลาเปยฺย วา โธวาเปยฺย วา อาลิมฺปาเปยฺย วา พนฺธาเปยฺย วา โมจาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๖๔. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปสาขํ นาม อโธนาภิ อุพฺภชาณุมณฺฑลํ. ชาตนฺติ ตตฺถ ชาตํ. คณฺโฑ นาม โย โกจิ ¶ คณฺโฑ. รุธิตํ นาม ยํ กิฺจิ วณํ. อนปโลเกตฺวาติ อนาปุจฺฉา. สงฺโฆ นาม ภิกฺขุนิสงฺโฆ วุจฺจติ. คโณ นาม สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย วุจฺจนฺติ. ปุริโส นาม มนุสฺสปุริโส, น ยกฺโข, น เปโต, น ติรจฺฉานคโต, วิฺู ปฏิพโล ทูเสตุํ. สทฺธินฺติ เอกโต. เอเกเนกาติ ปุริโส เจว โหติ ภิกฺขุนี จ.
๑๐๖๕. ‘‘ภินฺทา’’ติ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ภินฺเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ‘‘ผาเลหี’’ติ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ผาลิเต อาปตฺติ ¶ ปาจิตฺติยสฺส. ‘‘โธวา’’ติ อาณาเปติ ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. โธวิเต [โธเต (สฺยา.)] อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ‘‘อาลิมฺปา’’ติ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ลิตฺเต [อาลิตฺเต (สฺยา.)] อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ‘‘พนฺธาหี’’ติ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. พทฺเธ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ‘‘โมเจหี’’ติ อาณาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. มุตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๐๖๖. อนาปตฺติ อปโลเกตฺวา เภทาเปติ วา ผาลาเปติ วา โธวาเปติ วา อาลิมฺปาเปติ วา พนฺธาเปติ วา โมจาเปติ วา, ยา กาจิ วิฺู ทุติยิกา [ยา กาจิ วิฺู ทุติยา (สฺยา.), โย โกจิ วิฺู ทุติโย (ก.)] โหติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
อารามวคฺโค ฉฏฺโ.
๗. คพฺภินีวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๑๐๖๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย คพฺภินึ วุฏฺาเปนฺติ. สา ปิณฺฑาย จรติ. มนุสฺสา เอวมาหํสุ – ‘‘เทถายฺยาย ภิกฺขํ ¶ , ครุภารา [ครุคพฺภา (สฺยา.)] อยฺยา’’ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย คพฺภินึ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย ¶ อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย คพฺภินึ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… ¶ สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คพฺภินึ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คพฺภินึ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๖๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี คพฺภินึ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๖๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
คพฺภินี นาม อาปนฺนสตฺตา วุจฺจติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๗๐. คพฺภินิยา คพฺภินิสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คพฺภินิยา เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. คพฺภินิยา อคพฺภินิสฺา วุฏฺาเปติ, อนาปตฺติ. อคพฺภินิยา คพฺภินิสฺา ¶ , อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อคพฺภินิยา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อคพฺภินิยา อคพฺภินิสฺา, อนาปตฺติ.
๑๐๗๑. อนาปตฺติ คพฺภินึ อคพฺภินิสฺา วุฏฺาเปติ, อคพฺภินึ อคพฺภินิสฺา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๑๐๗๒. เตน ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปายนฺตึ วุฏฺาเปนฺติ. สา ปิณฺฑาย จรติ. มนุสฺสา เอวมาหํสุ – ‘‘เทถายฺยาย ภิกฺขํ, สทุติยิกา อยฺยา’’ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปายนฺตึ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปายนฺตึ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปายนฺตึ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปายนฺตึ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๗๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปายนฺตึ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๗๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปายนฺตี นาม มาตา วา โหติ [โหตุ (ก.)] ธาติ [ธาตี (สี. สฺยา.)] วา.
วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน ¶ อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๗๕. ปายนฺติยา ปายนฺติสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปายนฺติยา เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปายนฺติยา อปายนฺติสฺา วุฏฺาเปติ, อนาปตฺติ. อปายนฺติยา ¶ ปายนฺติสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อปายนฺติยา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อปายนฺติยา อปายนฺติสฺา, อนาปตฺติ.
๑๐๗๖. อนาปตฺติ ¶ ปายนฺตึ อปายนฺติสฺา วุฏฺาเปติ, อปายนฺตึ อปายนฺติสฺา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๑๐๗๗. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปนฺติ. ตา พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ ¶ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ ¶ , ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สิกฺขมานาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย สิกฺขมานาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย, อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย สิกฺขมานา. สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๗๘. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย สิกฺขมานา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ¶ อิตฺถนฺนามาย สิกฺขมานาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย สิกฺขมานา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย สิกฺขมานาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย สิกฺขมานาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา ¶ นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย สิกฺขมานาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๑๐๗๙. สา สิกฺขมานา ‘‘เอวํ วเทหี’’ติ วตฺตพฺพา – ‘‘ปาณาติปาตา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ. อทินฺนาทานา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ. อพฺรหฺมจริยา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ. มุสาวาทา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ. สุราเมรยมชฺชปฺปมาทฏฺานา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ. วิกาลโภชนา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามี’’ติ.
อถ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๘๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๘๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ทฺเว ¶ วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. อสิกฺขิตสิกฺขา ¶ นาม สิกฺขา วา น ทินฺนา โหติ, ทินฺนา วา สิกฺขา กุปิตา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ¶ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๘๒. ธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๘๓. อนาปตฺติ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๑๐๘๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปนฺติ. ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘เอถ, สิกฺขมานา, อิมํ ชานาถ, อิมํ เทถ, อิมํ อาหรถ, อิมินา อตฺโถ, อิมํ กปฺปิยํ กโรถา’’ติ. ตา เอวมาหํสุ – ‘‘น มยํ, อยฺเย, สิกฺขมานา. ภิกฺขุนิโย มย’’นฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ ¶ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน ¶ อสมฺมตํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ ¶ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ ¶ , อยฺเย, อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สิกฺขมานา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๘๕. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สิกฺขมานา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม ¶ , อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สิกฺขมานา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย วุฏฺานสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย วุฏฺานสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สิกฺขมานาย วุฏฺานสมฺมุติ; ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อถ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๘๖. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๘๗. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ทฺเว ¶ วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. สิกฺขิตสิกฺขา นาม ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา. อสมฺมตา นาม ตฺติทุติเยน กมฺเมน วุฏฺานสมฺมุติ น ทินฺนาโหติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย ¶ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๘๘. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๘๙. อนาปตฺติ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สิกฺขมานํ สงฺเฆน สมฺมตํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๑๐๙๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ¶ . เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ วุฏฺาเปนฺติ. ตา อกฺขมา โหนฺติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ. อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติกา โหนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสํ ¶ คิหิคตํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ ¶ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! อูนทฺวาทสวสฺสา [อูนทฺวาทสวสฺสาหิ (ก.)], ภิกฺขเว, คิหิคตา อกฺขมา โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ. อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติกา โหติ. ทฺวาทสวสฺสาว [ทฺวาทสวสฺสา จ (สฺยา. ก.)] โข, ภิกฺขเว, คิหิคตา ขมา โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ. อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อธิวาสกชาติกา โหติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๙๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อูนทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๙๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อูนทฺวาทสวสฺสา นาม อปฺปตฺตทฺวาทสวสฺสา. คิหิคตา นาม ปุริสนฺตรคตา วุจฺจติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ ¶ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๙๓. อูนทฺวาทสวสฺสาย ¶ อูนทฺวาทสวสฺสสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อูนทฺวาทสวสฺสาย เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อูนทฺวาทสวสฺสาย ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, อนาปตฺติ.
ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ¶ อูนทฺวาทสวสฺสสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ปริปุณฺณสฺา, อนาปตฺติ.
๑๐๙๔. อนาปตฺติ อูนทฺวาทสวสฺสํ ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๑๐๙๕. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปนฺติ. ตา พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา ธมฺมึ ¶ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย, อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ¶ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๐๙๖. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ ¶ สิกฺขาสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
สา ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา เอวํ วเทหีติ วตฺตพฺพา – ‘‘ปาณาติปาตา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ…เป… วิกาลโภชนา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามี’’ติ.
อถ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๐๙๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๐๙๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา ¶ นาม ปตฺตทฺวาทสวสฺสา. คิหิคตา นาม ปุริสนฺตรคตา วุจฺจติ. ทฺเว วสฺสานีติ ¶ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. อสิกฺขิตสิกฺขา นาม สิกฺขา วา น ทินฺนา โหติ, ทินฺนา วา สิกฺขา กุปิตา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ ¶ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๐๙๙. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๐๐. อนาปตฺติ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๑๑๐๑. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ ¶ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปนฺติ. ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘เอถ สิกฺขมานา, อิมํ ชานาถ, อิมํ เทถ, อิมํ อาหรถ, อิมินา อตฺโถ, อิมํ กปฺปิยํ กโรถา’’ติ. ตา เอวมาหํสุ – ‘‘น มยํ, อยฺเย, สิกฺขมานา, ภิกฺขุนิโย มย’’นฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ ¶ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตฺตํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม ภิกฺขเว ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน ¶ อสมฺมตํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ¶ คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย, อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย ¶ อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา, สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ.
๑๑๐๒. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา คิหิคตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย คิหิคตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อถ ¶ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ¶ อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๐๓. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๐๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา นาม ปตฺตทฺวาทสวสฺสา. คิหิคตา นาม ปุริสนฺตรคตา วุจฺจติ. ทฺเว วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. สิกฺขิตสิกฺขา นาม ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา. อสมฺมตา นาม ตฺติทุติเยน กมฺเมน วุฏฺานสมฺมุติ น ทินฺนา โหติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๐๕. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๐๖. อนาปตฺติ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสํ คิหิคตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ¶ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน สมฺมตํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๑๑๐๗. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺหาติ น อนุคฺคณฺหาเปติ. ตา ¶ พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺหิสฺสติ ¶ น อนุคฺคณฺหาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺหาติ น อนุคฺคณฺหาเปตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺหิสฺสติ น อนุคฺคณฺหาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๐๘. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺเหยฺย น อนุคฺคณฺหาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๐๙. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สหชีวินี นาม สทฺธิวิหารินี วุจฺจติ. วุฏฺาเปตฺวาติ อุปสมฺปาเทตฺวา. ทฺเว วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ.
เนว อนุคฺคณฺเหยฺยาติ น สยํ อนุคฺคณฺเหยฺย อุทฺเทเสน ปริปุจฺฉาย โอวาเทน อนุสาสนิยา.
น อนุคฺคณฺหาเปยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย ‘‘ทฺเว วสฺสานิ เนว อนุคฺคณฺหิสฺสามิ น อนุคฺคณฺหาเปสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๑๐. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๑๑๑๑. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย วุฏฺาปิตํ ¶ ปวตฺตินึ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺธนฺติ. ตา พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย วุฏฺาปิตํ ปวตฺตินึ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺธิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วุฏฺาปิตํ ปวตฺตินึ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺธนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย วุฏฺาปิตํ ปวตฺตินึ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺธิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๑๒. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี วุฏฺาปิตํ ปวตฺตินึ ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺเธยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๑๓. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
วุฏฺาปิตนฺติ อุปสมฺปาทิตํ. ปวตฺตินี นาม อุปชฺฌายา วุจฺจติ. ทฺเว วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. นานุพนฺเธยฺยาติ น สยํ อุปฏฺเหยฺย. ทฺเว วสฺสานิ นานุพนฺธิสฺสามีติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๑๔. อนาปตฺติ อุปชฺฌายา พาลา วา โหติ อลชฺชินี วา, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๑๑๑๕. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสติ น วูปกาสาเปติ. สามิโก อคฺคเหสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสสฺสติ น วูปกาสาเปสฺสติ, สามิโก อคฺคเหสิ ¶ ! สจายํ ภิกฺขุนี ปกฺกนฺตา อสฺส, น จ สามิโก ¶ คณฺเหยฺยา’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสติ น วูปกาสาเปติ […สิ (ก.)], สามิโก อคฺคเหสีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสสฺสติ น วูปกาสาเปสฺสติ, สามิโก อคฺคเหสิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๑๖. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สหชีวินึ วุฏฺาเปตฺวา เนว วูปกาเสยฺย น วูปกาสาเปยฺย อนฺตมโส ฉปฺปฺจโยชนานิปิ, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๑๗. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สหชีวินี นาม สทฺธิวิหารินี วุจฺจติ. วุฏฺาเปตฺวาติ อุปสมฺปาเทตฺวา. เนว ¶ วูปกาเสยฺยาติ น สยํ วูปกาเสยฺย. น วูปกาสาเปยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย. ‘‘เนว วูปกาเสสฺสามิ น วูปกาสาเปสฺสามิ อนฺตมโส ฉปฺปฺจโยชนานิปี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๑๘. อนาปตฺติ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา ทุติยิกํ ภิกฺขุนึ น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
คพฺภินิวคฺโค สตฺตโม.
๘. กุมารีภูตวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๑๑๑๙. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อูนวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ วุฏฺาเปนฺติ. ตา อกฺขมา โหนฺติ สีตสฺส อุณฺหสฺส ¶ ชิฆจฺฉาย ปิปาสาย ฑํสมกสวาตาตปสรีสปสมฺผสฺสานํ ทุรุตฺตานํ ทุราคตานํ วจนปถานํ. อุปฺปนฺนานํ สารีริกานํ เวทนานํ ทุกฺขานํ ติพฺพานํ ขรานํ กฏุกานํ อสาตานํ อมนาปานํ ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติกา โหนฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อูนวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! อูนวีสติวสฺสา, ภิกฺขเว, กุมาริภูตา อกฺขมา โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส…เป… ปาณหรานํ อนธิวาสกชาติกา โหติ. วีสติวสฺสาว โข, ภิกฺขเว, กุมาริภูตา ขมา โหติ สีตสฺส อุณฺหสฺส…เป… ปาณหรานํ อธิวาสกชาติกา โหติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๒๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อูนวีสติวสฺสํ ¶ กุมาริภูตํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๒๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อูนวีสติวสฺสา นาม อปฺปตฺตวีสติวสฺสา. กุมาริภูตา นาม สามเณรี วุจฺจติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน ¶ อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๒๒. อูนวีสติวสฺสาย อูนวีสติวสฺสสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อูนวีสติวสฺสาย เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อูนวีสติวสฺสาย ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, อนาปตฺติ. ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย อูนวีสติวสฺสสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย ¶ เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย ปริปุณฺณสฺา, อนาปตฺติ.
๑๑๒๓. อนาปตฺติ อูนวีสติวสฺสํ ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ ปริปุณฺณสฺา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๑๑๒๔. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปนฺติ. ตา ¶ พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว ทาตพฺพา. ตาย อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย ¶ , อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ¶ อฏฺารสวสฺสา กุมาริภูตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๒๕. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย อฏฺารสวสฺสา กุมาริภูตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย อฏฺารสวสฺสา กุมาริภูตา สงฺฆํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย อฏฺารสวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขาสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
สา อฏฺารสวสฺสา กุมาริภูตา เอวํ วเทหีติ วตฺตพฺพา – ‘‘ปาณาติปาตา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามิ…เป… ¶ วิกาลโภชนา เวรมณึ ทฺเว วสฺสานิ อวีติกฺกมฺม สมาทานํ สมาทิยามี’’ติ.
อถ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๒๖. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ อสิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๒๗. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปริปุณฺณวีสติวสฺสา ¶ นาม ปตฺตวีสติวสฺสา. กุมาริภูตา นาม สามเณรี วุจฺจติ. ทฺเว วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. อสิกฺขิตสิกฺขา นาม สิกฺขา วา น ทินฺนา โหติ, ทินฺนา วา สิกฺขา กุปิตา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ ¶ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๒๘. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๒๙. อนาปตฺติ ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๑๑๓๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปนฺติ. ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘เอถ สิกฺขมานา, อิมํ ชานาถ, อิมํ เทถ, อิมํ อาหรถ, อิมินา อตฺโถ, อิมํ กปฺปิยํ กโรถา’’ติ. ตา เอวมาหํสุ – ‘‘น มยํ, อยฺเย, สิกฺขมานา; ภิกฺขุนิโย มย’’นฺติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน ¶ อสมฺมตํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ¶ ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว ¶ , อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย, อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสา กุมาริภูตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๓๑. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสา กุมาริภูตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ ¶ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา อิตฺถนฺนามาย อยฺยาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสา กุมาริภูตา ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา สงฺฆํ วุฏฺานสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา ¶ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณวีสติวสฺสาย กุมาริภูตาย ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขาย วุฏฺานสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อถ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๓๒. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน อสมฺมตํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๓๓. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปริปุณฺณวีสติวสฺสา นาม ปตฺตวีสติวสฺสา. กุมาริภูตา นาม สามเณรี วุจฺจติ. ทฺเว วสฺสานีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ. สิกฺขิตสิกฺขา นาม ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา ¶ . อสมฺมตา นาม ตฺติทุติเยน กมฺเมน วุฏฺานสมฺมุติ น ทินฺนา โหติ. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๓๔. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๓๕. อนาปตฺติ ¶ ปริปุณฺณวีสติวสฺสํ กุมาริภูตํ ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขํ สงฺเฆน สมฺมตํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๑๑๓๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปนฺติ. ตา พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา น ชานนฺติ ¶ กปฺปิยํ ¶ วา อกปฺปิยํ วา. สทฺธิวิหารินิโยปิ พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๓๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อูนทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๓๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อูนทฺวาทสวสฺสา นาม อปฺปตฺตทฺวาทสวสฺสา.
วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๓๙. อนาปตฺติ ¶ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๑๑๔๐. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา วุฏฺาเปนฺติ. ตา พาลา โหนฺติ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. สทฺธิวิหารินิโยปิ พาลา โหนฺติ ¶ อพฺยตฺตา; น ชานนฺติ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา วุฏฺาปนสมฺมุตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. ตาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขุนีนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – อหํ, อยฺเย, อิตฺถนฺนามา ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา ภิกฺขุนี สงฺฆํ วุฏฺาปนสมฺมุตึ ¶ ยาจามี’’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. สา ภิกฺขุนี สงฺเฆน ปริจฺฉินฺทิตพฺพา – ‘‘พฺยตฺตายํ ภิกฺขุนี ลชฺชินี’’ติ. สเจ พาลา จ โหติ อลชฺชินี จ, น ทาตพฺพา. สเจ พาลา โหติ ลชฺชินี, น ทาตพฺพา. สเจ พฺยตฺตา โหติ อลชฺชินี, น ทาตพฺพา. สเจ พฺยตฺตา จ โหติ ลชฺชินี จ, ทาตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. พฺยตฺตาย ภิกฺขุนิยา ปฏิพลาย สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๑๔๑. ‘‘สุณาตุ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา ภิกฺขุนี สงฺฆํ วุฏฺาปนสมฺมุตึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา วุฏฺาปนสมฺมุตึ ทเทยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, อยฺเย, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนามา ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา ภิกฺขุนี สงฺฆํ วุฏฺาปนสมฺมุตึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา วุฏฺาปนสมฺมุตึ เทติ. ยสฺสา อยฺยาย ขมติ อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา วุฏฺาปนสมฺมุติยา ทานํ, สา ตุณฺหสฺส; ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน อิตฺถนฺนามาย ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสาย ภิกฺขุนิยา วุฏฺาปนสมฺมุติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อถ ¶ โข ภควา ตา ภิกฺขุนิโย อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๔๒. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน อสมฺมตา วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ ¶ .
๑๑๔๓. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา นาม ปตฺตทฺวาทสวสฺสา.
อสมฺมตา นาม ตฺติทุติเยน กมฺเมน วุฏฺาปนสมฺมุติ น ทินฺนา โหติ. วุฏฺาเปยฺยาติ ¶ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๔๔. ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม เวมติกา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา วุฏฺาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อธมฺมกมฺเม ¶ ธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๔๕. อนาปตฺติ ปริปุณฺณทฺวาทสวสฺสา สงฺเฆน สมฺมตา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๑๑๔๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส ¶ อาราเม. เตน โข ปน สมเยน จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ¶ ภิกฺขุนิสงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา วุฏฺาปนสมฺมุตึ ยาจติ. อถ โข ภิกฺขุนิสงฺโฆ จณฺฑกาฬึ ภิกฺขุนึ ปริจฺฉินฺทิตฺวา – ‘‘อลํ ตาว เต, อยฺเย, วุฏฺาปิเตนา’’ติ, วุฏฺาปนสมฺมุตึ น อทาสิ. จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิ. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิสงฺโฆ อฺาสํ ภิกฺขุนีนํ วุฏฺาปนสมฺมุตึ เทติ. จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อหเมว นูน พาลา, อหเมว นูน อลชฺชินี; ยํ สงฺโฆ อฺาสํ ภิกฺขุนีนํ วุฏฺาปนสมฺมุตึ เทติ, มยฺหเมว น เทตี’’ติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา จณฺฑกาฬี – ‘อลํ ตาว เต, อยฺเย, วุฏฺาปิเตนา’ติ วุจฺจมานา ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปจฺฉา ขียนธมฺมํ อาปชฺชิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ‘จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี อลํ ตาว เต อยฺเย วุฏฺาปิเตนา’ติ วุจฺจมานา ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปจฺฉา ขียนธมฺมํ อาปชฺชตีติ [อาปชฺชีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, จณฺฑกาฬี ภิกฺขุนี – ‘‘อลํ ตาว เต, อยฺเย, วุฏฺาปิเตนา’’ติ วุจฺจมานา ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปจฺฉา ขียนธมฺมํ อาปชฺชิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๔๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี – ‘อลํ ตาว เต, อยฺเย, วุฏฺาปิเตนา’ติ วุจฺจมานา ‘สาธู’ติ ¶ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปจฺฉา ขียนธมฺมํ อาปชฺเชยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๔๘. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อลํ ตาว เต อยฺเย วุฏฺาปิเตนาติ อลํ ตาว เต, อยฺเย, อุปสมฺปาทิเตน. ‘สาธู’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ปจฺฉา ขียนธมฺมํ อาปชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๔๙. อนาปตฺติ ปกติยา ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา กโรนฺตํ ขิยฺยติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๑๑๕๐. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา สิกฺขมานา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมิตฺวา อุปสมฺปทํ ยาจิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตํ สิกฺขมานํ – ‘‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ. อถ โข สา สิกฺขมานา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา สิกฺขมานํ – ‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปสฺสติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย ¶ , จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปสฺสติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๕๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘สเจ เม ตฺวํ, อยฺเย, จีวรํ ทสฺสสิ, เอวาหํ ¶ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’ติ วตฺวา, สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี เนว วุฏฺาเปยฺย น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๕๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา.
สเจ เม ตฺวํ อยฺเย จีวรํ ทสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามีติ เอวาหํ ตํ อุปสมฺปาเทสฺสามิ.
สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินีติ อสติ อนฺตราเย.
เนว วุฏฺาเปยฺยาติ น สยํ วุฏฺาเปยฺย.
น ¶ วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย. ‘‘เนว วุฏฺาเปสฺสามิ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๕๓. อนาปตฺติ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘. อฏฺมสิกฺขาปทํ
๑๑๕๔. เตน ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา สิกฺขมานา ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนึ อุปสงฺกมิตฺวา อุปสมฺปทํ ยาจิ. ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตํ สิกฺขมานํ ‘‘สเจ มํ ตฺวํ, อยฺเย, ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรติ. อถ โข สา สิกฺขมานา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา สิกฺขมานํ ¶ – สเจ มํ ตฺวํ, อยฺเย, ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามีติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปสฺสติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘‘สเจ มํ ตฺวํ อยฺเย ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กโรตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘‘สเจ มํ ตฺวํ, อยฺเย, ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ วตฺวา, เนว วุฏฺาเปสฺสติ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ ¶ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๕๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สิกฺขมานํ – ‘สเจ มํ ตฺวํ อยฺเย ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสิ เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามี’ติ วตฺวา, สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินี ¶ เนว วุฏฺาเปยฺย น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๕๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา.
สเจ มํ ตฺวํ อยฺเย ทฺเว วสฺสานิ อนุพนฺธิสฺสสีติ ทฺเว สํวจฺฉรานิ อุปฏฺหิสฺสสิ.
เอวาหํ ตํ วุฏฺาเปสฺสามีติ เอวาหํ ตํ อุปสมฺปาเทสฺสามิ.
สา ปจฺฉา อนนฺตรายิกินีติ อสติ อนฺตราเย.
เนว วุฏฺาเปยฺยาติ น สยํ วุฏฺาเปยฺย.
น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กเรยฺยาติ น อฺํ อาณาเปยฺย. ‘‘เนว วุฏฺาเปสฺสามิ น วุฏฺาปนาย อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามี’’ติ ธุรํ นิกฺขิตฺตมตฺเต อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๕๗. อนาปตฺติ ¶ สติ อนฺตราเย, ปริเยสิตฺวา น ลภติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๙. นวมสิกฺขาปทํ
๑๑๕๘. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปุริสสํสฏฺํ กุมารกสํสฏฺํ จณฺฑึ โสกาวาสํ [โสกวสฺสํ (สี.) โสกาวสฺสํ (สฺยา.)] จณฺฑกาฬึ สิกฺขมานํ ¶ วุฏฺาเปติ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ปุริสสํสฏฺํ กุมารกสํสฏฺํ จณฺฑึ โสกาวาสํ [โสกวสฺสํ (สี.) โสกาวสฺสํ (สฺยา.)] จณฺฑกาฬึ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปุริสสํสฏฺํ กุมารกสํสฏฺํ จณฺฑึ โสกาวาสํ [โสกวสฺสํ (สี.) โสกาวสฺสํ (สฺยา.)] จณฺฑกาฬึ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปตีติ [วุฏฺาเปสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ¶ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปุริสสํสฏฺํ กุมารกสํสฏฺํ ¶ จณฺฑึ โสกาวาสํ จณฺฑกาฬึ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๕๙. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปุริสสํสฏฺํ กุมารกสํสฏฺํ จณฺฑึ โสกาวาสํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๖๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปุริโส นาม ปตฺตวีสติวสฺโส. กุมารโก นาม อปฺปตฺตวีสติวสฺโส. สํสฏฺา นาม อนนุโลมิเกน กายิกวาจสิเกน สํสฏฺา. จณฺฑี นาม โกธนา วุจฺจติ.
โสกาวาสา นาม ปเรสํ ทุกฺขํ อุปฺปาเทติ, โสกํ อาวิสติ. สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ ¶ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ ¶ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๖๑. อนาปตฺติ อชานนฺตี วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
นวมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ทสมสิกฺขาปทํ
๑๑๖๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มาตาปิตูหิปิ สามิเกนปิ อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปติ. มาตาปิตโรปิ สามิโกปิ อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ¶ อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อมฺเหหิ อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย มาตาปิตูนมฺปิ สามิกสฺสปิ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา มาตาปิตูหิปิ สามิเกนปิ อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี, มาตาปิตูหิปิ ¶ สามิเกนปิ อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มาตาปิตูหิปิ สามิเกนปิ อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๖๓. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี มาตาปิตูหิ วา สามิเกน วา อนนฺุาตํ สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๖๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
มาตาปิตโร ¶ นาม ชนกา วุจฺจนฺติ. สามิโก นาม เยน ปริคฺคหิตา โหติ. อนนฺุาตาติ อนาปุจฺฉา. สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
วุฏฺาเปสฺสามีติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๖๕. อนาปตฺติ อชานนฺตี วุฏฺาเปติ, อปโลเกตฺวา วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๑. เอกาทสมสิกฺขาปทํ
๑๑๖๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี – ‘‘สิกฺขมานํ ¶ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ ¶ เถเร ภิกฺขู สนฺนิปาเตตฺวา ปหูตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปสฺสิตฺวา – ‘‘น ตาวาหํ, อยฺยา, สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ เถเร ภิกฺขู อุยฺโยเชตฺวา เทวทตฺตํ โกกาลิกํ กฏโมทกติสฺสกํ ขณฺฑเทวิยา ปุตฺตํ สมุทฺททตฺตํ สนฺนิปาเตตฺวา สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา ปาริวาสิกฉนฺททาเนน สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปาริวาสิกฉนฺททาเนน สิกฺขมานํ วุฏฺาเปตีติ [วุฏฺาเปสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ปาริวาสิกฉนฺททาเนน สิกฺขมานํ วุฏฺาเปสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๖๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ปาริวาสิกฉนฺททาเนน สิกฺขมานํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๖๘. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ปาริวาสิกฉนฺททาเนนาติ ¶ วุฏฺิตาย ปริสาย. สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา. วุฏฺาเปยฺยาติ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๖๙. อนาปตฺติ อวุฏฺิตาย ปริสาย วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
เอกาทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๒. ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ
๑๑๗๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อนุวสฺสํ ¶ วุฏฺาเปนฺติ, อุปสฺสโย น สมฺมติ. มนุสฺสา [มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา (สี.)] อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนุวสฺสํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ, อุปสฺสโย น สมฺมตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อนุวสฺสํ วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนุวสฺสํ วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อนุวสฺสํ วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๗๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อนุวสฺสํ วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๗๒. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อนุวสฺสนฺติ อนุสํวจฺฉรํ. วุฏฺาเปยฺยาติ ¶ อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๗๓. อนาปตฺติ เอกนฺตริกํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๓. เตรสมสิกฺขาปทํ
๑๑๗๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปนฺติ. อุปสฺสโย ตเถว น สมฺมติ. มนุสฺสา [มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา (สี.)] ตเถว อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ ¶ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปสฺสนฺติ! อุปสฺสโย ตเถว น สมฺมตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ ¶ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๗๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกํ วสฺสํ ทฺเว วุฏฺาเปยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๗๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
เอกํ วสฺสนฺติ เอกํ สํวจฺฉรํ. ทฺเว วุฏฺาเปยฺยาติ ทฺเว อุปสมฺปาเทยฺย.
‘‘ทฺเว วุฏฺาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินึ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตฺติยา ทุกฺกฏํ. ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา. กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
๑๑๗๗. อนาปตฺติ เอกนฺตริกํ เอกํ วุฏฺาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
เตรสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
กุมารีภูตวคฺโค อฏฺโม.
๙. ฉตฺตุปาหนวคฺโค
๑. ปมสิกฺขาปทํ
๑๑๗๘. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ฉตฺตุปาหนํ ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ ¶ ¶ นาม ภิกฺขุนิโย ฉตฺตุปาหนํ ธาเรสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ฉตฺตุปาหนํ ธาเรสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ฉตฺตุปาหนํ ธาเรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ¶ ภิกฺขุนิโย ฉตฺตุปาหนํ ธาเรสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ฉตฺตุปาหนํ ธาเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๑๑๗๙. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี คิลานา โหติ. ตสฺสา ¶ วินา ฉตฺตุปาหนํ น ผาสุ โหติ…เป… ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานาย ภิกฺขุนิยา ฉตฺตุปาหนํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๘๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อคิลานา ฉตฺตุปาหนํ ธาเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๘๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อคิลานา นาม ยสฺสา วินา ฉตฺตุปาหนํ ผาสุ โหติ.
คิลานา นาม ยสฺสา วินา ฉตฺตุปาหนํ ¶ น ผาสุ โหติ.
ฉตฺตํ นาม ตีณิ ฉตฺตานิ – เสตจฺฉตฺตํ, กิลฺชจฺฉตฺตํ, ปณฺณจฺฉตฺตํ มณฺฑลพทฺธํ สลากพทฺธํ. ธาเรยฺยาติ สกิมฺปิ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๘๒. อคิลานา อคิลานสฺา ฉตฺตุปาหนํ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคิลานา เวมติกา ฉตฺตุปาหนํ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคิลานา คิลานสฺา ฉตฺตุปาหนํ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ฉตฺตํ ¶ ธาเรติ น อุปาหนํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อุปาหนํ ธาเรติ น ฉตฺตํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส ¶ . คิลานา อคิลานสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. คิลานา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. คิลานา คิลานสฺา, อนาปตฺติ.
๑๑๘๓. อนาปตฺติ คิลานาย, อาราเม อารามูปจาเร ธาเรติ, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยสิกฺขาปทํ
๑๑๘๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ยาเนน ยายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ยาเนน ยายิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป. ¶ … ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ยาเนน ยายิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ยาเนน ยายนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย ยาเนน ยายิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี ยาเนน ยาเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
เอวฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ โหติ.
๑๑๘๕. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี คิลานา โหติ, น สกฺโกติ ปทสา คนฺตุํ…เป… ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานาย ภิกฺขุนิยา ยานํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๘๖. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อคิลานา ยาเนน ยาเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๘๗. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อคิลานา นาม สกฺโกติ ปทสา คนฺตุํ.
คิลานา นาม น สกฺโกติ ปทสา คนฺตุํ.
ยานํ นาม วยฺหํ รโถ สกฏํ สนฺทมานิกา สิวิกา ปาฏงฺกี.
ยาเยยฺยาติ สกิมฺปิ ยาเนน ยายติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๘๘. อคิลานา อคิลานสฺา ยาเนน ยายติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อคิลานา เวมติกา ยาเนน ยายติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . อคิลานา คิลานสฺา ยาเนน ยายติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
คิลานา อคิลานสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. คิลานา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. คิลานา คิลานสฺา, อนาปตฺติ.
๑๑๘๙. อนาปตฺติ คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทุติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๓. ตติยสิกฺขาปทํ
๑๑๙๐. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อฺตรา ภิกฺขุนี อฺตริสฺสา อิตฺถิยา กุลูปิกา โหติ. อถ โข สา อิตฺถี ตํ ภิกฺขุนึ เอตทโวจ – ‘‘หนฺทายฺเย, อิมํ สงฺฆาณึ อมุกาย นาม อิตฺถิยา เทหี’’ติ. อถ โข สา ภิกฺขุนี – ‘‘สจาหํ ปตฺเตน อาทาย คจฺฉามิ วิสฺสโร เม ภวิสฺสตี’’ติ ปฏิมฺุจิตฺวา อคมาสิ. ตสฺสา รถิกาย สุตฺตเก ฉินฺเน วิปฺปกิริยึสุ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ ¶ นาม ภิกฺขุนิโย สงฺฆาณึ ¶ ธาเรสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป. ¶ … ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี สงฺฆาณึ ธาเรสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี ¶ สงฺฆาณึ ธาเรตี’’ติ [ธาเรสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี สงฺฆาณึ ธาเรสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๙๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี สงฺฆาณึ ธาเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๙๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สงฺฆาณิ นาม ยา กาจิ กฏูปคา.
ธาเรยฺยาติ สกิมฺปิ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๙๓. อนาปตฺติ อาพาธปฺปจฺจยา, กฏิสุตฺตกํ ธาเรติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ตติยสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๔. จตุตฺถสิกฺขาปทํ
๑๑๙๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อิตฺถาลงฺการํ ธาเรนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อิตฺถาลงฺการํ ธาเรสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อิตฺถาลงฺการํ ธาเรสฺสนฺตี’’ติ ¶ …เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อิตฺถาลงฺการํ ธาเรนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ ¶ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อิตฺถาลงฺการํ ¶ ธาเรสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๙๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อิตฺถาลงฺการํ ธาเรยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๑๙๖. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อิตฺถาลงฺกาโร นาม สีสูปโค คีวูปโค หตฺถูปโค ปาทูปโค กฏูปโค. ธาเรยฺยาติ สกิมฺปิ ธาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๑๙๗. อนาปตฺติ อาพาธปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
จตุตฺถสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๕. ปฺจมสิกฺขาปทํ
๑๑๙๘. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย คนฺธวณฺณเกน นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย คนฺธวณฺณเกน นหายิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ ¶ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย คนฺธวณฺณเกน นหายิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย คนฺธวณฺณเกน นหายนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย คนฺธวณฺณเกน นหายิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๑๙๙. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี คนฺธวณฺณเกน นหาเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๐๐. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
คนฺโธ ¶ นาม โย โกจิ คนฺโธ. วณฺณกํ นาม ยํ กิฺจิ วณฺณกํ. นหาเยยฺยาติ นหายติ. ปโยเค ทุกฺกฏํ, นหานปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๐๑. อนาปตฺติ อาพาธปฺปจฺจยา, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ปฺจมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๖. ฉฏฺสิกฺขาปทํ
๑๒๐๒. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย วาสิตเกน ปิฺาเกน นหายนฺติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ ¶ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย วาสิตเกน ปิฺาเกน นหายิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย วาสิตเกน ปิฺาเกน นหายิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย วาสิตเกน ปิฺาเกน นหายนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย วาสิตเกน ปิฺาเกน นหายิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๐๓. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี วาสิตเกน ปิฺาเกน นหาเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๐๔. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
วาสิตกํ ¶ นาม ยํ กิฺจิ คนฺธวาสิตกํ. ปิฺากํ นาม ติลปิฏฺํ วุจฺจติ. นหาเยยฺยาติ นหายติ. ปโยเค ทุกฺกฏํ, นหานปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๐๕. อนาปตฺติ ¶ อาพาธปฺปจฺจยา, ปกติปิฺาเกน นหายติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ฉฏฺสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๗. สตฺตมสิกฺขาปทํ
๑๒๐๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส ¶ อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปิ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปิ เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๐๗. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุนิยา อุมฺมทฺทาเปยฺย วา ปริมทฺทาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๐๘. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุนิยาติ ¶ อฺาย ภิกฺขุนิยา. อุมฺมทฺทาเปยฺย วาติ อุมฺมทฺทาเปติ [อุพฺพฏฺฏาเปติ (สี.)], อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ปริมทฺทาเปยฺย วาติ สมฺพาหาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๐๙. อนาปตฺติ ¶ คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
สตฺตมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๘-๙-๑๐. อฏฺม-นวม-ทสมสิกฺขาปทํ
๑๒๑๐. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย สิกฺขมานาย อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปิ…เป… สามเณริยา อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปิ…เป… คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปิ. มนุสฺสา วิหารจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา ปสฺสิตฺวา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ¶ ภิกฺขุนิโย คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปิ, เสยฺยถาปิ คิหินิโย กามโภคินิโย’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปีติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปนฺติปิ ปริมทฺทาเปนฺติปีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปสฺสนฺติปิ ปริมทฺทาเปสฺสนฺติปิ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๑๑. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี (สิกฺขมานาย…เป… สามเณริยา…เป…) คิหินิยา อุมฺมทฺทาเปยฺย วา ปริมทฺทาเปยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๑๒. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ ¶ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
สิกฺขมานา นาม ทฺเว วสฺสานิ ฉสุ ธมฺเมสุ สิกฺขิตสิกฺขา.
สามเณรี ¶ นาม ทสสิกฺขาปทิกา.
คิหินี นาม อคารินี วุจฺจติ.
อุมฺมทฺทาเปยฺย ¶ วาติ อุมฺมทฺทาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
ปริมทฺทาเปยฺย วาติ สมฺพาหาเปติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๑๓. อนาปตฺติ คิลานาย [อาพาธปฺปจฺจยา (ก.)], อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
อฏฺม นวม ทสมสิกฺขาปทานิ นิฏฺิตานิ.
๑๑. เอกาทสมสิกฺขาปทํ
๑๒๑๔. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีทนฺติ. ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีทิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีทนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีทิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๑๕. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ภิกฺขุสฺส ปุรโต อนาปุจฺฉา อาสเน นิสีเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๑๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
ภิกฺขุสฺส ¶ ปุรโตติ อุปสมฺปนฺนสฺส ปุรโต. อนาปุจฺฉาติ อนปโลเกตฺวา. อาสเน นิสีเทยฺยาติ อนฺตมโส ฉมายปิ นิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๑๗. อนาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา อาสเน นิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต เวมติกา อาสเน นิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ . อนาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา ¶ อาสเน นิสีทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา, อนาปตฺติ.
๑๒๑๘. อนาปตฺติ อาปุจฺฉา อาสเน นิสีทติ, คิลานาย, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
เอกาทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๒. ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ
๑๒๑๙. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขุนิโย อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปฺหํ ปุจฺฉนฺติ. ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปฺหํ ปุจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปฺหํ ¶ ปุจฺฉนฺตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปฺหํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๒๐. ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ ปฺหํ ปุจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๒๑. ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อโนกาสกตนฺติ ¶ อนาปุจฺฉา. ภิกฺขุนฺติ อุปสมฺปนฺนํ. ปฺหํ ปุจฺเฉยฺยาติ สุตฺตนฺเต โอกาสํ การาเปตฺวา วินยํ วา อภิธมฺมํ วา ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. วินเย โอกาสํ การาเปตฺวา สุตฺตนฺตํ วา อภิธมฺมํ วา ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อภิธมฺเม โอกาสํ การาเปตฺวา สุตฺตนฺตํ วา วินยํ วา ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๒๒. อนาปุจฺฉิเต ¶ อนาปุจฺฉิตสฺา ปฺหํ ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต เวมติกา ปฺหํ ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อนาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา ปฺหํ ปุจฺฉติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
อาปุจฺฉิเต อนาปุจฺฉิตสฺา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อาปุจฺฉิเต อาปุจฺฉิตสฺา, อนาปตฺติ.
๑๒๒๓. อนาปตฺติ โอกาสํ การาเปตฺวา ปุจฺฉติ, อโนทิสฺส โอกาสํ การาเปตฺวา ยตฺถ กตฺถจิ ปุจฺฉติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
ทฺวาทสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
๑๓. เตรสมสิกฺขาปทํ
๑๒๒๔. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ¶ อฺตรา ภิกฺขุนี อสงฺกจฺจิกา [อสงฺกจฺฉิกา (สฺยา.)] คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. ตสฺสา รถิกาย วาตมณฺฑลิกา สงฺฆาฏิโย อุกฺขิปึสุ. มนุสฺสา อุกฺกุฏฺึ อกํสุ – ‘‘สุนฺทรา อยฺยาย ถนุทรา’’ติ. สา ภิกฺขุนี เตหิ มนุสฺเสหิ อุปฺปณฺฑิยมานา มงฺกุ อโหสิ. อถ โข สา ภิกฺขุนี อุปสฺสยํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ภิกฺขุนี อสงฺกจฺจิกา คามํ ปวิสิสฺสตี’’ติ…เป… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อสงฺกจฺจิกา คามํ ปาวิสีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี อสงฺกจฺจิกา คามํ ปวิสิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –
๑๒๒๕. ‘‘ยา ¶ ปน ภิกฺขุนี อสงฺกจฺจิกา[อสงฺกจฺฉิกา (สฺยา.)]คามํ ปวิเสยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ.
๑๒๒๖. ยา ¶ ปนาติ ยา ยาทิสา…เป… ภิกฺขุนีติ…เป… อยํ อิมสฺมึ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติ.
อสงฺกจฺจิกาติ วินา สงฺกจฺจิกํ.
สงฺกจฺจิกํ ¶ นาม อธกฺขกํ อุพฺภนาภิ, ตสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถาย.
คามํ ปวิเสยฺยาติ ปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส ปริกฺเขปํ อติกฺกาเมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. อปริกฺขิตฺตสฺส คามสฺส อุปจารํ โอกฺกมนฺติยา อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส.
๑๒๒๗. อนาปตฺติ อจฺฉินฺนจีวริกาย, นฏฺจีวริกาย, คิลานาย, อสฺสติยา, อชานนฺติยา, อาปทาสุ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติ.
เตรสมสิกฺขาปทํ นิฏฺิตํ.
ฉตฺตุปาหนวคฺโค นวโม.
อุทฺทิฏฺา โข, อยฺยาโย, ฉสฏฺิสตา ปาจิตฺติยา ธมฺมา. ตตฺถายฺยาโย ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ตติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ปริสุทฺเธตฺถายฺยาโย, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
ขุทฺทกํ สมตฺตํ.
ภิกฺขุนิวิภงฺเค ปาจิตฺติยกณฺฑํ นิฏฺิตํ.