📜
๒. อุโปสถกฺขนฺธโก
๖๘. สนฺนิปาตานุชานนา
๑๓๒. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต. เตน โข ปน สมเยน อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ธมฺมํ ภาสนฺติ. เต มนุสฺสา อุปสงฺกมนฺติ ธมฺมสฺสวนาย. เต ลภนฺติ อฺติตฺถิเยสุ ปริพฺพาชเกสุ เปมํ, ลภนฺติ ปสาทํ, ลภนฺติ อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ปกฺขํ. อถ โข รฺโ มาคธสฺส เสนิยสฺส พิมฺพิสารสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘เอตรหิ โข อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ธมฺมํ ภาสนฺติ. เต มนุสฺสา อุปสงฺกมนฺติ ธมฺมสฺสวนาย. เต ลภนฺติ อฺติตฺถิเยสุ ปริพฺพาชเกสุ เปมํ, ลภนฺติ ปสาทํ, ลภนฺติ อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ปกฺขํ. ยํนูน อยฺยาปิ จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปเตยฺยุ’’นฺติ. อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อิธ มยฺหํ, ภนฺเต, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘เอตรหิ โข อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ธมฺมํ ภาสนฺติ. เต มนุสฺสา ¶ อุปสงฺกมนฺติ ธมฺมสฺสวนาย. เต ลภนฺติ อฺติตฺถิเยสุ ปริพฺพาชเกสุ เปมํ, ลภนฺติ ปสาทํ, ลภนฺติ อฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ปกฺขํ. ยํนูน อยฺยาปิ จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปเตยฺยุ’นฺติ. สาธุ, ภนฺเต, อยฺยาปิ จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปเตยฺยุ’’นฺติ. อถ โข ภควา ราชานํ มาคธํ เสนิยํ พิมฺพิสารํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ. อถ โข ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร ภควตา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ ¶ อภิวาเทตฺวา ¶ ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ¶ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตุ’’นฺติ.
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู – ภควตา อนฺุาตา จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตุนฺติ – จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ตุณฺหี นิสีทนฺติ. เต มนุสฺสา อุปสงฺกมนฺติ ธมฺมสฺสวนาย. เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ตุณฺหี นิสีทิสฺสนฺติ, เสยฺยถาปิ มูคสูกรา. นนุ นาม สนฺนิปติเตหิ ธมฺโม ภาสิตพฺโพ’’ติ. อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ ¶ วิปาเจนฺตานํ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส สนฺนิปติตฺวา ธมฺมํ ภาสิตุ’’นฺติ.
๖๙. ปาติโมกฺขุทฺเทสานุชานนา
๑๓๓. อถ โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘ยํนูนาหํ ยานิ มยา ภิกฺขูนํ ปฺตฺตานิ สิกฺขาปทานิ, ตานิ เนสํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ อนุชาเนยฺยํ. โส เนสํ ภวิสฺสติ อุโปสถกมฺม’’นฺติ. อถ โข ภควา สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – อิธ มยฺหํ, ภิกฺขเว, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ‘ยํนูนาหํ ยานิ มยา ภิกฺขูนํ ปฺตฺตานิ สิกฺขาปทานิ, ตานิ เนสํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ อนุชาเนยฺยํ. โส เนสํ ภวิสฺสติ อุโปสถกมฺม’นฺติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, อุทฺทิสิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๔. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ¶ ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อุโปสถํ กเรยฺย, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิเสยฺย. กึ สงฺฆสฺส ปุพฺพกิจฺจํ? ปาริสุทฺธึ อายสฺมนฺโต อาโรเจถ ¶ . ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิสฺสามิ. ตํ สพฺเพว สนฺตา สาธุกํ สุโณม มนสิ กโรม. ยสฺส สิยา อาปตฺติ ¶ , โส อาวิกเรยฺย. อสนฺติยา อาปตฺติยา ตุณฺหี ภวิตพฺพํ. ตุณฺหีภาเวน โข ปนายสฺมนฺเต ¶ ปริสุทฺธาติ เวทิสฺสามิ. ยถา โข ปน ปจฺเจกปุฏฺสฺส เวยฺยากรณํ โหติ, เอวเมวํ [เอวเมว (ก)] เอวรูปาย ปริสาย ยาวตติยํ อนุสฺสาวิตํ โหติ. โย ปน ภิกฺขุ ยาวตติยํ อนุสฺสาวิยมาเน สรมาโน สนฺตึ อาปตฺตึ นาวิกเรยฺย, สมฺปชานมุสาวาทสฺส โหติ. สมฺปชานมุสาวาโท โข ปนายสฺมนฺโต อนฺตรายิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตา. ตสฺมา, สรมาเนน ภิกฺขุนา อาปนฺเนน วิสุทฺธาเปกฺเขน สนฺตี อาปตฺติ อาวิกาตพฺพา; อาวิกตา หิสฺส ผาสุ โหตี’’ติ.
๑๓๕. ปาติโมกฺขนฺติ อาทิเมตํ มุขเมตํ ปมุขเมตํ กุสลานํ ธมฺมานํ. เตน วุจฺจติ ปาติโมกฺขนฺติ. อายสฺมนฺโตติ ปิยวจนเมตํ ครุวจนเมตํ สคารวสปฺปติสฺสาธิวจนเมตํ อายสฺมนฺโตติ. อุทฺทิสิสฺสามีติ อาจิกฺขิสฺสามิ เทเสสฺสามิ ปฺเปสฺสามิ ปฏฺเปสฺสามิ วิวริสฺสามิ วิภชิสฺสามิ ¶ อุตฺตานึ กริสฺสามิ [อุตฺตานี กริสฺสามิ (สี. สฺยา.)] ปกาเสสฺสามิ. ตนฺติ ปาติโมกฺขํ วุจฺจติ. สพฺเพว สนฺตาติ ยาวติกา ตสฺสา ปริสาย เถรา จ นวา จ มชฺฌิมา จ, เอเต วุจฺจนฺติ สพฺเพว สนฺตาติ. สาธุกํ สุโณมาติ อฏฺึ กตฺวา มนสิ กตฺวา สพฺพเจตสา [สพฺพํ เจตสา (สฺยา. ก.)] สมนฺนาหราม. มนสิ กโรมาติ เอกคฺคจิตฺตา อวิกฺขิตฺตจิตฺตา อวิสาหฏจิตฺตา นิสาเมม. ยสฺส สิยา อาปตฺตีติ เถรสฺส วา นวสฺส วา มชฺฌิมสฺส วา, ปฺจนฺนํ วา อาปตฺติกฺขนฺธานํ อฺตรา อาปตฺติ, สตฺตนฺนํ วา อาปตฺติกฺขนฺธานํ อฺตรา อาปตฺติ. โส อาวิกเรยฺยาติ โส เทเสยฺย, โส วิวเรยฺย, โส อุตฺตานึ กเรยฺย, โส ปกาเสยฺย สงฺฆมชฺเฌ วา คณมชฺเฌ วา เอกปุคฺคเล วา. อสนฺตี นาม อาปตฺติ อนชฺฌาปนฺนา วา โหติ, อาปชฺชิตฺวา วา วุฏฺิตา. ตุณฺหี ภวิตพฺพนฺติ อธิวาเสตพฺพํ น พฺยาหริตพฺพํ. ปริสุทฺธาติ เวทิสฺสามีติ ชานิสฺสามิ ธาเรสฺสามิ. ยถา โข ปน ปจฺเจกปุฏฺสฺส เวยฺยากรณํ โหตีติ ยถา เอเกน เอโก ปุฏฺโ พฺยากเรยฺย, เอวเมว ตสฺสา ปริสาย ชานิตพฺพํ มํ ปุจฺฉตีติ. เอวรูปา นาม ปริสา ¶ ภิกฺขุปริสา วุจฺจติ. ยาวตติยํ อนุสฺสาวิตํ โหตีติ สกิมฺปิ อนุสฺสาวิตํ โหติ, ทุติยมฺปิ อนุสฺสาวิตํ โหติ, ตติยมฺปิ อนุสฺสาวิตํ ¶ โหติ. สรมาโนติ ชานมาโน สฺชานมาโน. สนฺตี นาม อาปตฺติ อชฺฌาปนฺนา วา โหติ, อาปชฺชิตฺวา วา อวุฏฺิตา. นาวิกเรยฺยาติ น เทเสยฺย, น วิวเรยฺย, น อุตฺตานึ กเรยฺย, น ปกาเสยฺย สงฺฆมชฺเฌ ¶ วา คณมชฺเฌ วา เอกปุคฺคเล วา. สมฺปชานมุสาวาทสฺส โหตีติ. สมฺปชานมุสาวาเท กึ โหติ? ทุกฺกฏํ โหติ. อนฺตรายิโก ธมฺโม วุตฺโต ภควตาติ. กิสฺส อนฺตรายิโก? ปมสฺส ฌานสฺส อธิคมาย อนฺตรายิโก, ทุติยสฺส ฌานสฺส อธิคมาย อนฺตรายิโก, ตติยสฺส ฌานสฺส อธิคมาย อนฺตรายิโก, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส อธิคมาย อนฺตรายิโก, ฌานานํ วิโมกฺขานํ สมาธีนํ สมาปตฺตีนํ เนกฺขมฺมานํ นิสฺสรณานํ ปวิเวกานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อธิคมาย ¶ อนฺตรายิโก. ตสฺมาติ ตงฺการณา. สรมาเนนาติ ชานมาเนน สฺชานมาเนน. วิสุทฺธาเปกฺเขนาติ วุฏฺาตุกาเมน วิสุชฺฌิตุกาเมน. สนฺตี นาม อาปตฺติ อชฺฌาปนฺนา วา โหติ, อาปชฺชิตฺวา วา อวุฏฺิตา. อาวิกาตพฺพาติ อาวิกาตพฺพา สงฺฆมชฺเฌ วา คณมชฺเฌ วา เอกปุคฺคเล วา. อาวิกตา หิสฺส ผาสุ โหตีติ. กิสฺส ผาสุ โหติ? ปมสฺส ฌานสฺส อธิคมาย ผาสุ โหติ, ทุติยสฺส ฌานสฺส อธิคมาย ผาสุ โหติ, ตติยสฺส ฌานสฺส ¶ อธิคมาย ผาสุ โหติ, จตุตฺถสฺส ฌานสฺส อธิคมาย ผาสุ โหติ, ฌานานํ วิโมกฺขานํ สมาธีนํ สมาปตฺตีนํ เนกฺขมฺมานํ นิสฺสรณานํ ปวิเวกานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อธิคมาย ผาสุ โหตีติ.
๑๓๖. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู – ภควตา ปาติโมกฺขุทฺเทโส อนฺุาโตติ – เทวสิกํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เทวสิกํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสเถ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู – ภควตา อุโปสเถ ปาติโมกฺขุทฺเทโส อนฺุาโตติ – ปกฺขสฺส ติกฺขตฺตุํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ, จาตุทฺทเส ปนฺนรเส อฏฺมิยา จ ปกฺขสฺส. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, ปกฺขสฺส ติกฺขตฺตุํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สกึ ปกฺขสฺส จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุนฺติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ยถาปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ สกาย สกาย ปริสาย. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, ยถาปริสาย ¶ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ สกาย สกาย ปริสาย. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สมคฺคานํ อุโปสถกมฺมนฺติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘สมคฺคานํ อุโปสถกมฺม’นฺติ. กิตฺตาวตา ¶ นุ โข สามคฺคี โหติ, ยาวตา เอกาวาโส, อุทาหุ สพฺพา ปถวี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอตฺตาวตา สามคฺคี ยาวตา เอกาวาโสติ.
๗๐. มหากปฺปินวตฺถุ
๑๓๗. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากปฺปิโน ราชคเห วิหรติ มทฺทกุจฺฉิมฺหิ มิคทาเย. อถ โข อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘คจฺเฉยฺยํ วาหํ อุโปสถํ น วา คจฺเฉยฺยํ, คจฺเฉยฺยํ วาหํ สงฺฆกมฺมํ น วา คจฺเฉยฺยํ, อถ ขฺวาหํ วิสุทฺโธ ปรมาย วิสุทฺธิยา’’ติ? อถ โข ภควา อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมฺาย – เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิฺเชยฺย, เอวเมว – คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต อนฺตรหิโต มทฺทกุจฺฉิมฺหิ มิคทาเย อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส สมฺมุเข ปาตุรโหสิ. นิสีทิ ภควา ปฺตฺเต อาสเน. อายสฺมาปิ โข มหากปฺปิโน ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ มหากปฺปินํ ภควา เอตทโวจ – ‘‘นนุ เต, กปฺปิน, รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – คจฺเฉยฺยํ วาหํ อุโปสถํ น วา คจฺเฉยฺยํ, คจฺเฉยฺยํ วาหํ สงฺฆกมฺมํ น วา คจฺเฉยฺยํ, อถ ขฺวาหํ วิสุทฺโธ ปรมาย วิสุทฺธิยา’’ติ? ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’. ‘‘ตุมฺเห เจ พฺราหฺมณา อุโปสถํ น สกฺกริสฺสถ น ¶ ครุกริสฺสถ [น ครุํ กริสฺสถ (ก.)] น มาเนสฺสถ น ปูเชสฺสถ, อถ โก จรหิ อุโปสถํ สกฺกริสฺสติ ครุกริสฺสติ มาเนสฺสติ ปูเชสฺสติ? คจฺฉ ตฺวํ, พฺราหฺมณ, อุโปสถํ, มา โน อคมาสิ. คจฺฉ ตฺวํ สงฺฆกมฺมํ, มา โน อคมาสี’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา มหากปฺปิโน ¶ ภควโต ปจฺจสฺโสสิ. อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ มหากปฺปินํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา – เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย, ปสาริตํ วา พาหํ สมิฺเชยฺย, เอวเมว – มทฺทกุจฺฉิมฺหิ มิคทาเย อายสฺมโต มหากปฺปินสฺส สมฺมุเข อนฺตรหิโต คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ปาตุรโหสิ.
๗๑. สีมานุชานนา
๑๓๘. อถ ¶ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘เอตฺตาวตา สามคฺคี ยาวตา เอกาวาโส’ติ, กิตฺตาวตา นุ โข เอกาวาโส โหตี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สีมํ สมฺมนฺนิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา – ปมํ นิมิตฺตา กิตฺเตตพฺพา – ปพฺพตนิมิตฺตํ, ปาสาณนิมิตฺตํ, วนนิมิตฺตํ, รุกฺขนิมิตฺตํ, มคฺคนิมิตฺตํ, วมฺมิกนิมิตฺตํ, นทีนิมิตฺตํ, อุทกนิมิตฺตํ. นิมิตฺเต กิตฺเตตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๓๙. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ ¶ . ยาวตา สมนฺตา นิมิตฺตา กิตฺติตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ สีมํ สมฺมนฺเนยฺย สมานสํวาสํ เอกุโปสถํ [เอกูโปสถํ (ก.)]. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยาวตา สมนฺตา นิมิตฺตา กิตฺติตา. สงฺโฆ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ สีมํ สมฺมนฺนติ สมานสํวาสํ เอกุโปสถํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ สีมาย สมฺมุติ [สมฺมติ (สฺยา.)] สมานสํวาสาย เอกุโปสถาย, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมฺมตา สีมา สงฺเฆน เอเตหิ นิมิตฺเตหิ สมานสํวาสา เอกุโปสถา. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๑๔๐. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู – ภควตา สีมาสมฺมุติ อนฺุาตาติ – อติมหติโย สีมาโย สมฺมนฺนนฺติ, จตุโยชนิกาปิ ปฺจโยชนิกาปิ ฉโยชนิกาปิ. ภิกฺขู อุโปสถํ อาคจฺฉนฺตา อุทฺทิสฺสมาเนปิ ปาติโมกฺเข อาคจฺฉนฺติ, อุทฺทิฏฺมตฺเตปิ อาคจฺฉนฺติ, อนฺตราปิ ¶ ปริวสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, อติมหตี สีมา สมฺมนฺนิตพฺพา, จตุโยชนิกา วา ปฺจโยชนิกา วา ฉโยชนิกา วา. โย สมฺมนฺเนยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติโยชนปรมํ สีมํ สมฺมนฺนิตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู นทีปารสีมํ [นทีปารํ สีมํ (สี. สฺยา.)] สมฺมนฺนนฺติ. อุโปสถํ อาคจฺฉนฺตา ภิกฺขูปิ วุยฺหนฺติ, ปตฺตาปิ วุยฺหนฺติ ¶ , จีวรานิปิ วุยฺหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, นทีปารสีมา สมฺมนฺนิตพฺพา. โย สมฺมนฺเนยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยตฺถสฺส ธุวนาวา วา ธุวเสตุ วา, เอวรูปํ นทีปารสีมํ สมฺมนฺนิตุนฺติ.
๗๒. อุโปสถาคารกถา
๑๔๑. เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อนุปริเวณิยํ ปาติโมกฺขํ ¶ อุทฺทิสนฺติ อสงฺเกเตน. อาคนฺตุกา ภิกฺขู น ชานนฺติ – ‘‘กตฺถ วา อชฺชุโปสโถ กรียิสฺสตี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, อนุปริเวณิยํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ อสงฺเกเตน. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสถาคารํ สมฺมนฺนิตฺวา อุโปสถํ กาตุํ, ยํ สงฺโฆ อากงฺขติ วิหารํ วา อฑฺฒโยคํ วา ปาสาทํ วา หมฺมิยํ วา ¶ คุหํ วา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ อุโปสถาคารํ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ วิหารํ อุโปสถาคารํ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส วิหารสฺส อุโปสถาคารสฺส สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมฺมโต สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม วิหาโร อุโปสถาคารํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ทฺเว อุโปสถาคารานิ สมฺมตานิ โหนฺติ. ภิกฺขู อุภยตฺถ สนฺนิปตนฺติ – ‘‘อิธ อุโปสโถ กรียิสฺสติ, อิธ อุโปสโถ กรียิสฺสตี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ¶ . น, ภิกฺขเว, เอกสฺมึ อาวาเส ทฺเว อุโปสถาคารานิ สมฺมนฺนิตพฺพานิ. โย สมฺมนฺเนยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอกํ สมูหนิตฺวา [สมุหนิตฺวา (ก.)] เอกตฺถ อุโปสถํ กาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมูหนฺตพฺพํ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ อุโปสถาคารํ สมูหเนยฺย [สมุหเนยฺย (ก.)]. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ อุโปสถาคารํ สมูหนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส อุโปสถาคารสฺส สมุคฺฆาโต, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมูหตํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามํ อุโปสถาคารํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๗๓. อุโปสถปฺปมุขานุชานนา
๑๔๒. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส อติขุทฺทกํ อุโปสถาคารํ สมฺมตํ โหติ, ตทหุโปสเถ มหาภิกฺขุสงฺโฆ สนฺนิปติโต โหติ. ภิกฺขู อสมฺมตาย ภูมิยา นิสินฺนา ปาติโมกฺขํ ¶ อสฺโสสุํ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘อุโปสถาคารํ สมฺมนฺนิตฺวา ¶ อุโปสโถ กาตพฺโพ’ติ, มยฺจมฺหา อสมฺมตาย ภูมิยา นิสินฺโน ปาติโมกฺขํ อสฺสุมฺหา, กโต นุ โข อมฺหากํ อุโปสโถ, อกโต ¶ นุ โข’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. สมฺมตาย วา, ภิกฺขเว, ภูมิยา นิสินฺนา อสมฺมตาย วา ยโต ปาติโมกฺขํ สุณาติ, กโตวสฺส อุโปสโถ. เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ยาว มหนฺตํ อุโปสถปฺปมุขํ [อุโปสถมุขํ (สฺยา.)] อากงฺขติ, ตาว มหนฺตํ อุโปสถปฺปมุขํ สมฺมนฺนตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพํ. ปมํ นิมิตฺตา กิตฺเตตพฺพา. นิมิตฺเต กิตฺเตตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยาวตา สมนฺตา นิมิตฺตา กิตฺติตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ อุโปสถปฺปมุขํ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยาวตา สมนฺตา นิมิตฺตา กิตฺติตา. สงฺโฆ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ อุโปสถปฺปมุขํ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ เอเตหิ นิมิตฺเตหิ อุโปสถปฺปมุขสฺส สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมฺมตํ สงฺเฆน เอเตหิ นิมิตฺเตหิ อุโปสถปฺปมุขํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ นวกา ภิกฺขู ปมตรํ สนฺนิปติตฺวา – ‘‘น ตาว เถรา อาคจฺฉนฺตี’’ติ – ปกฺกมึสุ. อุโปสโถ วิกาเล อโหสิ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ เถเรหิ ภิกฺขูหิ ปมตรํ สนฺนิปติตุนฺติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน ราชคเห สมฺพหุลา อาวาสา สมานสีมา โหนฺติ. ตตฺถ ภิกฺขู วิวทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ อาวาเส อุโปสโถ กรียตุ, อมฺหากํ อาวาเส อุโปสโถ กรียตู’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อิธ ปน, ภิกฺขเว, สมฺพหุลา อาวาสา สมานสีมา โหนฺติ. ตตฺถ ภิกฺขู วิวทนฺติ – ‘‘อมฺหากํ อาวาเส อุโปสโถ กรียตุ, อมฺหากํ อาวาเส อุโปสโถ กรียตู’’ติ. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ สพฺเพเหว เอกชฺฌํ สนฺนิปติตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ. ยตฺถ วา ปน เถโร ภิกฺขุ วิหรติ, ตตฺถ สนฺนิปติตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, น ตฺเวว วคฺเคน สงฺเฆน อุโปสโถ กาตพฺโพ. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๗๔. อวิปฺปวาสสีมานุชานนา
๑๔๓. เตน ¶ ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา มหากสฺสโป อนฺธกวินฺทา ราชคหํ อุโปสถํ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค นทึ ตรนฺโต มนํ วูฬฺโห อโหสิ, จีวรานิสฺส [เตน จีวรานิสฺส (ก.)] อลฺลานิ. ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ มหากสฺสปํ เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส เต, อาวุโส, จีวรานิ อลฺลานี’’ติ? ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, อนฺธกวินฺทา ราชคหํ อุโปสถํ อาคจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค นทึ ตรนฺโต มนมฺหิ วูฬฺโห. เตน เม จีวรานิ อลฺลานี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา สา, ภิกฺขเว, สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺนตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ¶ ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เอติสฺสา สีมาย ติจีวเรน อวิปฺปวาสาย [อวิปฺปวาสสฺส (สฺยา.)] สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมฺมตา สา สีมา สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาสา [อวิปฺปวาโส (สฺยา.)]. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู ภควตา ติจีวเรน อวิปฺปวาสสมฺมุติ อนฺุาตาติ อนฺตรฆเร จีวรานิ นิกฺขิปนฺติ. ตานิ จีวรานิ นสฺสนฺติปิ ฑยฺหนฺติปิ อุนฺทูเรหิปิ ขชฺชนฺติ. ภิกฺขู ทุจฺโจฬา โหนฺติ ลูขจีวรา. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, อาวุโส, ทุจฺโจฬา ลูขจีวรา’’ติ? ‘‘อิธ มยํ, อาวุโส, ภควตา ติจีวเรน อวิปฺปวาสสมฺมุติ อนฺุาตาติ อนฺตรฆเร จีวรานิ นิกฺขิปิมฺหา ¶ . ตานิ จีวรานิ นฏฺานิปิ ทฑฺฒานิปิ, อุนฺทูเรหิปิ ขายิตานิ, เตน มยํ ทุจฺโจฬา ลูขจีวรา’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ยา สา, ภิกฺขเว, สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺนตุ, เปตฺวา คามฺจ คามูปจารฺจ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๔๔. ‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺเนยฺย, เปตฺวา คามฺจ ¶ คามูปจารฺจ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, สงฺโฆ ตํ สีมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมฺมนฺนติ, เปตฺวา คามฺจ คามูปจารฺจ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เอติสฺสา สีมาย ติจีวเรน อวิปฺปวาสาย [อวิปฺปวาสสฺส (สฺยา.)] สมฺมุติ, เปตฺวา คามฺจ คามูปจารฺจ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมฺมตา สา ¶ สีมา สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาสา [อวิปฺปวาโส (สฺยา.)], เปตฺวา คามฺจ คามูปจารฺจ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๗๕. สีมาสมูหนน
‘‘สีมํ, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนนฺเตน ปมํ สมานสํวาสสีมา [สมานสํวาสา สีมา (สฺยา.)] สมฺมนฺนิตพฺพา ¶ , ปจฺฉา ติจีวเรน อวิปฺปวาโส สมฺมนฺนิตพฺโพ. สีมํ, ภิกฺขเว, สมูหนนฺเตน ปมํ ติจีวเรน อวิปฺปวาโส สมูหนฺตพฺโพ, ปจฺฉา สมานสํวาสสีมา สมูหนฺตพฺพา. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ติจีวเรน อวิปฺปวาโส สมูหนฺตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๔๕. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. โย โส สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาโส สมฺมโต, ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ตํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมูหเนยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. โย โส สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาโส สมฺมโต, สงฺโฆ ตํ ติจีวเรน อวิปฺปวาสํ สมูหนติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เอตสฺส ติจีวเรน อวิปฺปวาสสฺส สมุคฺฆาโต, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมูหโต โส สงฺเฆน ติจีวเรน อวิปฺปวาโส. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สีมา [สมานสํวาสา สีมา (สฺยา.)]. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๔๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา ¶ , ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ตํ สีมํ สมูหเนยฺย สมานสํวาสํ เอกุโปสถํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยา สา สงฺเฆน สีมา สมฺมตา สมานสํวาสา เอกุโปสถา, สงฺโฆ ตํ ¶ สีมํ สมูหนติ สมานสํวาสํ เอกุโปสถํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เอติสฺสา สีมาย สมานสํวาสาย เอกุโปสถาย สมุคฺฆาโต, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย. สมูหตา สา สีมา สงฺเฆน สมานสํวาสา เอกุโปสถา. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๗๖. คามสีมาทิ
๑๔๗. อสมฺมตาย ¶ , ภิกฺขเว, สีมาย อฏฺปิตาย, ยํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรติ, ยา ตสฺส วา คามสฺส คามสีมา, นิคมสฺส ¶ วา นิคมสีมา, อยํ ตตฺถ สมานสํวาสา ¶ เอกุโปสถา. อคามเก เจ, ภิกฺขเว, อรฺเ สมนฺตา สตฺตพฺภนฺตรา, อยํ ตตฺถ สมานสํวาสา เอกุโปสถา. สพฺพา, ภิกฺขเว, นที อสีมา; สพฺโพ สมุทฺโท อสีโม; สพฺโพ ชาตสฺสโร อสีโม. นทิยา วา, ภิกฺขเว, สมุทฺเท วา ชาตสฺสเร วา ยํ มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สมนฺตา อุทกุกฺเขปา, อยํ ตตฺถ สมานสํวาสา เอกุโปสถาติ.
๑๔๘. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สีมาย สีมํ สมฺภินฺทนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. เยสํ, ภิกฺขเว, สีมา ปมํ สมฺมตา เตสํ ตํ กมฺมํ ธมฺมิกํ อกุปฺปํ านารหํ. เยสํ, ภิกฺขเว, สีมา ปจฺฉา สมฺมตา เตสํ ตํ กมฺมํ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺานารหํ. น, ภิกฺขเว, สีมาย สีมา สมฺภินฺทิตพฺพา. โย สมฺภินฺเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สีมาย สีมํ อชฺโฌตฺถรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. เยสํ, ภิกฺขเว, สีมา ปมํ สมฺมตา เตสํ ตํ กมฺมํ ธมฺมิกํ อกุปฺปํ านารหํ. เยสํ, ภิกฺขเว, สีมา ปจฺฉา สมฺมตา เตสํ ตํ กมฺมํ อธมฺมิกํ กุปฺปํ อฏฺานารหํ. น, ภิกฺขเว, สีมาย สีมา อชฺโฌตฺถริตพฺพา. โย อชฺโฌตฺถเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สีมํ สมฺมนฺนนฺเตน สีมนฺตริกํ เปตฺวา สีมํ สมฺมนฺนิตุนฺติ.
๗๗. อุโปสถเภทาทิ
๑๔๙. อถ ¶ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กติ นุ โข อุโปสถา’’ติ? ภควโต ¶ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อุโปสถา – จาตุทฺทสิโก จ ปนฺนรสิโก จ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ทฺเว อุโปสถาติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กติ นุ โข อุโปสถกมฺมานี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, อุโปสถกมฺมานิ ¶ – อธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, อธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, ธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, ธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมนฺติ. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ อธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, น, ภิกฺขเว, เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ, กาตพฺพํ. น จ มยา เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ อนฺุาตํ. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ อธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, น, ภิกฺขเว, เอวรูปํ ¶ อุโปสถกมฺมํ กาตพฺพํ. น จ มยา เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ อนฺุาตํ. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ ธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, น, ภิกฺขเว, เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ กาตพฺพํ. น จ มยา เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ อนฺุาตํ. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยทิทํ ธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, เอวรูปํ, ภิกฺขเว, อุโปสถกมฺมํ กาตพฺพํ, เอวรูปฺจ มยา อุโปสถกมฺมํ อนฺุาตํ. ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, เอวรูปํ อุโปสถกมฺมํ กริสฺสาม ยทิทํ ธมฺเมน สมคฺคนฺติ – เอวฺหิ โว, ภิกฺขเว, สิกฺขิตพฺพนฺติ.
๗๘. สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขุทฺเทสาทิ
๑๕๐. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กติ นุ โข ปาติโมกฺขุทฺเทสา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ปฺจิเม, ภิกฺขเว, ปาติโมกฺขุทฺเทสา – นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ. อยํ ¶ ปโม ปาติโมกฺขุทฺเทโส. นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ. อยํ ทุติโย ปาติโมกฺขุทฺเทโส. นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา เตรส สงฺฆาทิเสเส อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ. อยํ ตติโย ปาติโมกฺขุทฺเทโส. นิทานํ อุทฺทิสิตฺวา จตฺตาริ ปาราชิกานิ อุทฺทิสิตฺวา เตรส สงฺฆาทิเสเส อุทฺทิสิตฺวา ทฺเว อนิยเต อุทฺทิสิตฺวา อวเสสํ สุเตน สาเวตพฺพํ. อยํ จตุตฺโถ ปาติโมกฺขุทฺเทโส. วิตฺถาเรเนว ปฺจโม. อิเม โข, ภิกฺขเว, ปฺจ ปาติโมกฺขุทฺเทสาติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน ภิกฺขู – ภควตา สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขุทฺเทโส อนฺุาโตติ – สพฺพกาลํ สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน โกสเลสุ ชนปเท อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สวรภยํ [สํจรภยํ (สฺยา.)] อโหสิ. ภิกฺขู นาสกฺขึสุ วิตฺถาเรน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สติ อนฺตราเย สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ¶ อสติปิ อนฺตราเย สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, อสติ อนฺตราเย สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สติ อนฺตราเย สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ. ตตฺริเม อนฺตรายา – ราชนฺตราโย, โจรนฺตราโย, อคฺยนฺตราโย, อุทกนฺตราโย, มนุสฺสนฺตราโย, อมนุสฺสนฺตราโย ¶ , วาฬนฺตราโย, สรีสปนฺตราโย, ชีวิตนฺตราโย, พฺรหฺมจริยนฺตราโยติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอวรูเปสุ อนฺตราเยสุ สํขิตฺเตน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ, อสติ อนฺตราเย วิตฺถาเรนาติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ อนชฺฌิฏฺา ธมฺมํ ภาสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ อนชฺฌิฏฺเน ธมฺโม ภาสิตพฺโพ. โย ภาเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา สามํ วา ธมฺมํ ภาสิตุํ ปรํ วา อชฺเฌสิตุนฺติ.
๗๙. วินยปุจฺฉนกถา
๑๕๑. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ อสมฺมตา วินยํ ปุจฺฉนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ อสมฺมเตน วินโย ปุจฺฉิตพฺโพ. โย ปุจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ สมฺมเตน วินยํ ปุจฺฉิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺโพ – อตฺตนา วา [อตฺตนาว (สฺยา.)] อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ, ปเรน วา ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพ. กถฺจ ¶ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ? พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ ¶ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, อหํ อิตฺถนฺนามํ วินยํ ปุจฺเฉยฺย’’นฺติ. เอวํ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ.
กถฺจ ปเรน ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพ? พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนามํ วินยํ ปุจฺเฉยฺยา’’ติ. เอวํ ปเรน ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพติ.
เตน โข ปน สมเยน เปสลา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ สมฺมตา วินยํ ปุจฺฉนฺติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ลภนฺติ อาฆาตํ, ลภนฺติ อปฺปจฺจยํ, วเธน ตชฺเชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ สมฺมเตนปิ ปริสํ โอโลเกตฺวา ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวา วินยํ ปุจฺฉิตุนฺติ.
๘๐. วินยวิสฺสชฺชนกถา
๑๕๒. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ อสมฺมตา วินยํ วิสฺสชฺเชนฺติ [วิสฺสชฺชนฺติ (ก.)]. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ อสมฺมเตน วินโย วิสฺสชฺเชตพฺโพ. โย วิสฺสชฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ สมฺมเตน วินยํ วิสฺสชฺเชตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺพํ. อตฺตนา วา [อตฺตนาว (สฺยา.)] อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ, ปเรน วา ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพ. กถฺจ ¶ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ? พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, อหํ ¶ อิตฺถนฺนาเมน วินยํ ปุฏฺโ วิสฺสชฺเชยฺย’’นฺติ. เอวํ อตฺตนาว อตฺตานํ สมฺมนฺนิตพฺพํ.
กถฺจ ปเรน ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพ? พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, อิตฺถนฺนาโม อิตฺถนฺนาเมน วินยํ ปุฏฺโ วิสฺสชฺเชยฺยา’’ติ. เอวํ ปเรน ปโร สมฺมนฺนิตพฺโพติ.
เตน ¶ ¶ โข ปน สมเยน เปสลา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ สมฺมตา วินยํ วิสฺสชฺเชนฺติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ลภนฺติ อาฆาตํ, ลภนฺติ อปฺปจฺจยํ, วเธน ตชฺเชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ สมฺมเตนปิ ปริสํ โอโลเกตฺวา ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวา วินยํ วิสฺสชฺเชตุนฺติ.
๘๑. โจทนากถา
๑๕๓. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อโนกาสกตํ ภิกฺขุํ อาปตฺติยา โจเทนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, อโนกาสกโต ภิกฺขุ อาปตฺติยา โจเทตพฺโพ. โย โจเทยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โอกาสํ การาเปตฺวา อาปตฺติยา โจเทตุํ – กโรตุ อายสฺมา โอกาสํ, อหํ ตํ วตฺตุกาโมติ.
เตน โข ปน สมเยน เปสลา ภิกฺขู ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู โอกาสํ การาเปตฺวา อาปตฺติยา โจเทนฺติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ลภนฺติ อาฆาตํ, ลภนฺติ อปฺปจฺจยํ, วเธน ตชฺเชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, กเตปิ โอกาเส ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวา อาปตฺติยา โจเทตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ¶ ภิกฺขู – ปุรมฺหากํ เปสลา ภิกฺขู โอกาสํ การาเปนฺตีติ – ปฏิกจฺเจว สุทฺธานํ ภิกฺขูนํ อนาปตฺติกานํ อวตฺถุสฺมึ อการเณ โอกาสํ การาเปนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สุทฺธานํ ภิกฺขูนํ อนาปตฺติกานํ อวตฺถุสฺมึ อการเณ โอกาโส การาเปตพฺโพ. โย การาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปุคฺคลํ ตุลยิตฺวา โอกาสํ กาตุ [การาเปตุํ (สฺยา.)] นฺติ.
๘๒. อธมฺมกมฺมปฏิกฺโกสนาทิ
๑๕๔. เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ อธมฺมกมฺมํ กโรนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, อธมฺมกมฺมํ กาตพฺพํ. โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ. กโรนฺติเยว อธมฺมกมฺมํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ¶ . อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อธมฺมกมฺเม กยิรมาเน ปฏิกฺโกสิตุนฺติ.
เตน ¶ ¶ โข ปน สมเยน เปสลา ภิกฺขู ฉพฺพคฺคิเยหิ ภิกฺขูหิ อธมฺมกมฺเม กยิรมาเน ปฏิกฺโกสนฺติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ลภนฺติ อาฆาตํ, ลภนฺติ อปฺปจฺจยํ, วเธน ตชฺเชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิมฺปิ อาวิกาตุนฺติ. เตสํเยว สนฺติเก ทิฏฺึ อาวิกโรนฺติ. ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ลภนฺติ อาฆาตํ, ลภนฺติ อปฺปจฺจยํ, วเธน ตชฺเชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จตูหิ ปฺจหิ ปฏิกฺโกสิตุํ, ทฺวีหิ ตีหิ ทิฏฺึ อาวิกาตุํ, เอเกน อธิฏฺาตุํ – ‘น เมตํ ขมตี’ติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ ปาติโมกฺขํ ¶ อุทฺทิสมานา สฺจิจฺจ น สาเวนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, ปาติโมกฺขุทฺเทสเกน สฺจิจฺจ น สาเวตพฺพํ. โย น สาเวยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี สงฺฆสฺส ปาติโมกฺขุทฺเทสโก โหติ กากสฺสรโก. อถ โข อายสฺมโต อุทายิสฺส เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘ปาติโมกฺขุทฺเทสเกน สาเวตพฺพ’นฺติ, อหฺจมฺหิ กากสฺสรโก, กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปาติโมกฺขุทฺเทสเกน วายมิตุํ – ‘กถํ สาเวยฺย’นฺติ. วายมนฺตสฺส อนาปตฺตีติ.
เตน โข ปน สมเยน เทวทตฺโต สคหฏฺาย ปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สคหฏฺาย ปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สงฺฆมชฺเฌ อนชฺฌิฏฺา ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สงฺฆมชฺเฌ อนชฺฌิฏฺเน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถราธิกํ [เถราเธยฺยํ (อฏฺกถายํ ปานฺตรํ)] ปาติโมกฺขนฺติ.
อฺติตฺถิยภาณวาโร นิฏฺิโต ปโม [เอกาทสโม (ก.)].
๘๓. ปาติโมกฺขุทฺเทสกอชฺเฌสนาทิ
๑๕๕. อถ ¶ ¶ ¶ โข ภควา ราชคเห ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา เยน โจทนาวตฺถุ เตน จาริกํ ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน โจทนาวตฺถุ ตทวสริ. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ ¶ . ตตฺถ เถโร ภิกฺขุ พาโล โหติ อพฺยตฺโต. โส น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘เถราธิกํ ปาติโมกฺข’นฺติ, อยฺจ อมฺหากํ เถโร พาโล อพฺยตฺโต, น ชานาติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โย ตตฺถ ภิกฺขุ พฺยตฺโต ปฏิพโล ตสฺสาเธยฺยํ ปาติโมกฺขนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เต เถรํ อชฺเฌสึสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โส เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสึสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. ตติยํ เถรํ อชฺเฌสึสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ ¶ , ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. เอเตเนว อุปาเยน ยาว สงฺฆนวกํ อชฺเฌสึสุ – ‘‘อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวมาห – ‘‘น เม, ภนฺเต, วตฺตตี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เต เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โส เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. ทุติยํ เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. ตติยํ ¶ เถรํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ, ภนฺเต, เถโร ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, อาวุโส, วตฺตตี’’ติ. เอเตเนว อุปาเยน ยาว สงฺฆนวกํ อชฺเฌสนฺติ – ‘‘อุทฺทิสตุ อายสฺมา ปาติโมกฺข’’นฺติ. โสปิ เอวํ วเทติ – ‘‘น เม, ภนฺเต, วตฺตตี’’ติ. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ¶ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ – คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวาน อาคจฺฉาหีติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ปาเหตพฺโพ’’ติ? ภควโต ¶ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ. เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น คจฺฉนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เถเรน ¶ อาณตฺเตน อคิลาเนน น คนฺตพฺพํ. โย น คจฺเฉยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๘๔. ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนา
๑๕๖. อถ โข ภควา โจทนาวตฺถุสฺมึ ยถาภิรนฺตํ วิหริตฺวา ปุนเทว ราชคหํ ปจฺจาคฺฉิ.
เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺเต ปุจฺฉนฺติ – ‘‘กติมี, ภนฺเต, ปกฺขสฺสา’’ติ? ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘น โข มยํ, อาวุโส, ชานามา’’ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘ปกฺขคณนมตฺตมมฺปิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา น ชานนฺติ, กึ ปนิเม อฺํ กิฺจิ กลฺยาณํ ชานิสฺสนฺตี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปกฺขคณนํ อุคฺคเหตุนฺติ. อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ปกฺขคณนา อุคฺคเหตพฺพา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สพฺเพเหว ปกฺขคณนํ อุคฺคเหตุนฺติ.
๑๕๗. เตน โข ปน สมเยน มนุสฺสา ภิกฺขู ปิณฺฑาย จรนฺเต ปุจฺฉนฺติ – ‘‘กีวติกา, ภนฺเต, ภิกฺขู’’ติ? ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘น โข มยํ, อาวุโส, ชานามา’’ติ. มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อฺมฺมฺปิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา น ชานนฺติ, กึ ปนิเม อฺํ กิฺจิ ¶ กลฺยาณํ ชานิสฺสนฺตี’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู คเณตุนฺติ.
อถ ¶ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กทา นุ โข ภิกฺขู คเณตพฺพา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ นามคฺเคน [นามมตฺเตน (สฺยา.), คณมคฺเคน (ก.)] คเณตุํ, สลากํ วา คาเหตุนฺติ.
๑๕๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน ภิกฺขู อชานนฺตา อชฺชุโปสโถติ ทูรํ คามํ ปิณฺฑาย จรนฺติ. เต อุทฺทิสฺสมาเนปิ ปาติโมกฺเข อาคจฺฉนฺติ, อุทฺทิฏฺมตฺเตปิ อาคจฺฉนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อาโรเจตุํ ‘อชฺชุโปสโถ’ติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข อาโรเจตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา กาลวโต อาโรเจตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตโร เถโร กาลวโต นสฺสรติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ภตฺตกาเลปิ อาโรเจตุนฺติ.
ภตฺตกาเลปิ นสฺสรติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ยํ กาลํ สรติ, ตํ กาลํ อาโรเจตุนฺติ.
๘๕. ปุพฺพกรณานุชานนา
๑๕๙. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส อุโปสถาคารํ อุกฺลาปํ โหติ. อาคนฺตุกา ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ ¶ นาม อาวาสิกา ภิกฺขู อุโปสถาคารํ น สมฺมชฺชิสฺสนฺตี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสถาคารํ สมฺมชฺชิตุนฺติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข อุโปสถาคารํ สมฺมชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ.
เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น สมฺมชฺชนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น สมฺมชฺชิตพฺพํ. โย น สมฺมชฺเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๑๖๐. เตน ¶ โข ปน สมเยน อุโปสถาคาเร อาสนํ อปฺตฺตํ โหติ. ภิกฺขู ฉมายํ ¶ นิสีทนฺติ, คตฺตานิปิ จีวรานิปิ ปํสุกิตานิ โหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสถาคาเร อาสนํ ปฺเปตุนฺติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข อุโปสถาคาเร อาสนํ ปฺเปตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ.
เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น ปฺเปนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น ปฺเปตพฺพํ. โย น ปฺเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๑๖๑. เตน โข ปน สมเยน อุโปสถาคาเร ปทีโป น โหติ. ภิกฺขู อนฺธกาเร กายมฺปิ จีวรมฺปิ อกฺกมนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อุโปสถาคาเร ปทีปํ ¶ กาตุนฺติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข อุโปสถาคาเร ปทีโป กาตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ.
เถเรน อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น ปทีเปนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น ปทีเปตพฺโพ. โย น ปทีเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๑๖๒. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส อาวาสิกา ภิกฺขู เนว ปานียํ อุปฏฺาเปนฺติ, น ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปนฺติ. อาคนฺตุกา ภิกฺขู อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อาวาสิกา ภิกฺขู เนว ปานียํ อุปฏฺาเปสฺสนฺติ, น ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปสฺสนฺตี’’ติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว ¶ , ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปตุนฺติ.
อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘เกน นุ โข ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปตพฺพ’’นฺติ ¶ ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เถเรน ภิกฺขุนา นวํ ภิกฺขุํ อาณาเปตุนฺติ.
เถเรน ¶ อาณตฺตา นวา ภิกฺขู น อุปฏฺาเปนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, เถเรน อาณตฺเตน อคิลาเนน น อุปฏฺาเปตพฺพํ. โย น อุปฏฺาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๘๖. ทิสํคมิกาทิวตฺถุ
๑๖๓. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู พาลา อพฺยตฺตา ทิสํคมิกา ¶ อาจริยุปชฺฌาเย น อาปุจฺฉึสุ [น อาปุจฺฉึสุ (ก.)]. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, สมฺพหุลา ภิกฺขู พาลา อพฺยตฺตา ทิสํคมิกา อาจริยุปชฺฌาเย น อาปุจฺฉนฺติ [น อาปุจฺฉนฺติ (ก.)]. เต [เตหิ (ก.)], ภิกฺขเว, อาจริยุปชฺฌาเยหิ ปุจฺฉิตพฺพา – ‘‘กหํ คมิสฺสถ, เกน สทฺธึ คมิสฺสถา’’ติ? เต เจ, ภิกฺขเว, พาลา อพฺยตฺตา อฺเ พาเล อพฺยตฺเต อปทิเสยฺยุํ, น, ภิกฺขเว, อาจริยุปชฺฌาเยหิ อนุชานิตพฺพา. อนุชาเนยฺยุํ เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต จ, ภิกฺขเว, พาลา อพฺยตฺตา อนนฺุาตา อาจริยุปชฺฌาเยหิ คจฺเฉยฺยุํ เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส สมฺพหุลา ภิกฺขู วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. ตตฺถ อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ โส ภิกฺขุ สงฺคเหตพฺโพ อนุคฺคเหตพฺโพ อุปลาเปตพฺโพ อุปฏฺาเปตพฺโพ จุณฺเณน มตฺติกาย ทนฺตกฏฺเน มุโขทเกน. โน เจ สงฺคณฺเหยฺยุํ อนุคฺคณฺเหยฺยุํ อุปลาเปยฺยุํ อุปฏฺาเปยฺยุํ จุณฺเณน มตฺติกาย ทนฺตกฏฺเน มุโขทเกน, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา ภิกฺขู ¶ วิหรนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา, ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ ¶ – ‘‘คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวา อาคจฺฉา’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ¶ สพฺเพเหว ยตฺถ ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา, โส อาวาโส คนฺตพฺโพ ¶ . โน เจ คจฺเฉยฺยุํ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส สมฺพหุลา ภิกฺขู วสฺสํ วสนฺติ พาลา อพฺยตฺตา. เต น ชานนฺติ อุโปสถํ วา อุโปสถกมฺมํ วา ปาติโมกฺขํ วา ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ – ‘‘คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวา อาคจฺฉา’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เอโก ภิกฺขุ สตฺตาหกาลิกํ ปาเหตพฺโพ – ‘‘คจฺฉาวุโส, สํขิตฺเตน วา วิตฺถาเรน วา ปาติโมกฺขํ ปริยาปุณิตฺวา อาคจฺฉา’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, น, ภิกฺขเว, เตหิ ภิกฺขูหิ ตสฺมึ อาวาเส วสฺสํ วสิตพฺพํ. วเสยฺยุํ เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๘๗. ปาริสุทฺธิทานกถา
๑๖๔. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘สนฺนิปตถ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อุโปสถํ กริสฺสตี’’ติ. เอวํ วุตฺเต อฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ ¶ – ‘‘อตฺถิ, ภนฺเต, ภิกฺขุ คิลาโน, โส อนาคโต’’ติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลาเนน ภิกฺขุนา ปาริสุทฺธึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา – เตน คิลาเนน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ปาริสุทฺธึ ทมฺมิ, ปาริสุทฺธึ เม หร, ปาริสุทฺธึ เม อาโรเจหี’’ติ. กาเยน วิฺาเปติ, วาจาย วิฺาเปติ, กาเยน วาจาย วิฺาเปติ, ทินฺนา โหติ ปาริสุทฺธิ. น กาเยน วิฺาเปติ, น วาจาย วิฺาเปติ, น กาเยน วาจาย วิฺาเปติ, น ทินฺนา โหติ ปาริสุทฺธิ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, โส, ภิกฺขเว, คิลาโน ภิกฺขุ มฺเจน วา ปีเน วา สงฺฆมชฺเฌ อาเนตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ. สเจ, ภิกฺขเว, คิลานุปฏฺากานํ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ – ‘‘สเจ โข มยํ คิลานํ านา จาเวสฺสาม, อาพาโธ วา อภิวฑฺฒิสฺสติ กาลํกิริยา วา ภวิสฺสตี’’ติ, น, ภิกฺขเว, คิลาโน ภิกฺขุ านา จาเวตพฺโพ. สงฺเฆน ตตฺถ คนฺตฺวา อุโปสโถ ¶ กาตพฺโพ. น ตฺเวว วคฺเคน สงฺเฆน อุโปสโถ กาตพฺโพ. กเรยฺย เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ปาริสุทฺธิหารโก ¶ เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา ตตฺเถว ปกฺกมติ, อฺสฺส ทาตพฺพา ปาริสุทฺธิ. ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา ตตฺเถว วิพฺภมติ,…เป… กาลํ กโรติ – สามเณโร ปฏิชานาติ ¶ – สิกฺขํ ปจฺจกฺขาตโก ปฏิชานาติ – อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนโก ¶ ปฏิชานาติ – อุมฺมตฺตโก ปฏิชานาติ – ขิตฺตจิตฺโต ปฏิชานาติ – เวทนาฏฺโฏ ปฏิชานาติ – อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – ปณฺฑโก ปฏิชานาติ – เถยฺยสํวาสโก ปฏิชานาติ – ติตฺถิยปกฺกนฺตโก ปฏิชานาติ – ติรจฺฉานคโต ปฏิชานาติ – มาตุฆาตโก ปฏิชานาติ – ปิตุฆาตโก ปฏิชานาติ – อรหนฺตฆาตโก ปฏิชานาติ – ภิกฺขุนิทูสโก ปฏิชานาติ – สงฺฆเภทโก ปฏิชานาติ – โลหิตุปฺปาทโก ปฏิชานาติ – อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อฺสฺส ทาตพฺพา ปาริสุทฺธิ.
ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา อนฺตรามคฺเค ปกฺกมติ, อนาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ. ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา อนฺตรามคฺเค วิพฺภมติ,…เป… อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อนาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ.
ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา สงฺฆปฺปตฺโต ปกฺกมติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ. ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา สงฺฆปฺปตฺโต วิพฺภมติ,…เป… อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ.
ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา สงฺฆปฺปตฺโต สุตฺโต น อาโรเจติ, ปมตฺโต น อาโรเจติ, สมาปนฺโน น อาโรเจติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ. ปาริสุทฺธิหารกสฺส อนาปตฺติ.
ปาริสุทฺธิหารโก เจ, ภิกฺขเว ¶ , ทินฺนาย ปาริสุทฺธิยา สงฺฆปฺปตฺโต สฺจิจฺจ น อาโรเจติ, อาหฏา โหติ ปาริสุทฺธิ. ปาริสุทฺธิหารกสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๘๘. ฉนฺททานกถา
๑๖๕. อถ ¶ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘สนฺนิปตถ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ กมฺมํ กริสฺสตี’’ติ ¶ . เอวํ วุตฺเต อฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อตฺถิ, ภนฺเต, ภิกฺขุ คิลาโน, โส อนาคโต’’ติ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลาเนน ภิกฺขุนา ฉนฺทํ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺโพ. เตน คิลาเนน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ฉนฺทํ ทมฺมิ, ฉนฺทํ เม หร, ฉนฺทํ เม อาโรเจหี’’ติ. กาเยน วิฺาเปติ, วาจาย วิฺาเปติ, กาเยน วาจาย วิฺาเปติ, ทินฺโน โหติ ฉนฺโท. น กาเยน วิฺาเปติ, น วาจาย วิฺาเปติ, น กาเยน วาจาย วิฺาเปติ, น ทินฺโน โหติ ฉนฺโท. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, โส, ภิกฺขเว ¶ , คิลาโน ภิกฺขุ มฺเจน วา ปีเน วา สงฺฆมชฺเฌ อาเนตฺวา กมฺมํ กาตพฺพํ. สเจ, ภิกฺขเว, คิลานุปฏฺากานํ ภิกฺขูนํ เอวํ โหติ – ‘‘สเจ โข มยํ คิลานํ านา จาเวสฺสาม, อาพาโธ วา อภิวฑฺฒิสฺสติ กาลํกิริยา วา ภวิสฺสตี’’ติ, น, ภิกฺขเว, คิลาโน ภิกฺขุ านา จาเวตพฺโพ. สงฺเฆน ตตฺถ คนฺตฺวา กมฺมํ กาตพฺพํ. น ตฺเวว วคฺเคน สงฺเฆน กมฺมํ กาตพฺพํ. กเรยฺย เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ฉนฺทหารโก ¶ เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท ตตฺเถว ปกฺกมติ, อฺสฺส ทาตพฺโพ ฉนฺโท. ฉนฺทหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท ตตฺเถว วิพฺภมติ…เป… กาลํกโรติ – สามเณโร ปฏิชานาติ – สิกฺขํ ปจฺจกฺขาตโก ปฏิชานาติ – อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนโก ปฏิชานาติ – อุมฺมตฺตโก ปฏิชานาติ – ขิตฺตจิตฺโต ปฏิชานาติ – เวทนาฏฺโฏ ปฏิชานาติ – อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิตฺตโก ปฏิชานาติ – ปณฺฑโก ปฏิชานาติ – เถยฺยสํวาสโก ปฏิชานาติ – ติตฺถิยปกฺกนฺตโก ปฏิชานาติ – ติรจฺฉานคโต ปฏิชานาติ – มาตุฆาตโก ปฏิชานาติ – ปิตุฆาตโก ปฏิชานาติ – อรหนฺตฆาตโก ปฏิชานาติ – ภิกฺขุนิทูสโก ปฏิชานาติ – สงฺฆเภทโก ปฏิชานาติ – โลหิตุปฺปาทโก ปฏิชานาติ – อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อฺสฺส ทาตพฺโพ ฉนฺโท.
ฉนฺทหารโก ¶ เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท อนฺตรามคฺเค ปกฺกมติ, อนาหโฏ โหติ ฉนฺโท. ฉนฺทหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท อนฺตรามคฺเค วิพฺภมติ…เป… อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อนาหโฏ โหติ ฉนฺโท.
ฉนฺทหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท สงฺฆปฺปตฺโต ปกฺกมติ, อาหโฏ โหติ ฉนฺโท. ฉนฺทหารโก ¶ เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท สงฺฆปฺปตฺโต วิพฺภมติ…เป… อุภโตพฺยฺชนโก ปฏิชานาติ, อาหโฏ โหติ ฉนฺโท.
ฉนฺทหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ¶ ฉนฺเท สงฺฆปฺปตฺโต สุตฺโต น อาโรเจติ, ปมตฺโต น อาโรเจติ, สมาปนฺโน น อาโรเจติ, อาหโฏ โหติ ฉนฺโท. ฉนฺทหารกสฺส อนาปตฺติ.
ฉนฺทหารโก เจ, ภิกฺขเว, ทินฺเน ฉนฺเท สงฺฆปฺปตฺโต สฺจิจฺจ น อาโรเจติ, อาหโฏ โหติ ฉนฺโท. ฉนฺทหารกสฺส อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ ปาริสุทฺธึ เทนฺเตน ฉนฺทมฺปิ ทาตุํ, สนฺติ สงฺฆสฺส กรณียนฺติ.
๘๙. าตกาทิคฺคหณกถา
๑๖๖. เตน โข ปน สมเยน อฺตรํ ภิกฺขุํ ตทหุโปสเถ าตกา คณฺหึสุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุํ ตทหุโปสเถ าตกา คณฺหนฺติ. เต าตกา ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต อิมํ ภิกฺขุํ มุหุตฺตํ มฺุจถ, ยาวายํ ภิกฺขุ อุโปสถํ กโรตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เต าตกา ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต มุหุตฺตํ เอกมนฺตํ โหถ, ยาวายํ ภิกฺขุ ปาริสุทฺธึ เทตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เต าตกา ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต อิมํ ภิกฺขุํ มุหุตฺตํ นิสฺสีมํ เนถ, ยาว สงฺโฆ อุโปสถํ กโรตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, น ตฺเวว วคฺเคน สงฺเฆน อุโปสโถ กาตพฺโพ. กเรยฺย เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุํ ตทหุโปสเถ ราชาโน คณฺหนฺติ,…เป… โจรา คณฺหนฺติ – ธุตฺตา ¶ คณฺหนฺติ – ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา คณฺหนฺติ, เต ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต อิมํ ภิกฺขุํ มุหุตฺตํ มฺุจถ, ยาวายํ ภิกฺขุ อุโปสถํ กโรตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เต ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต มุหุตฺตํ เอกมนฺตํ โหถ, ยาวายํ ภิกฺขุ ปาริสุทฺธึ เทตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เต ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ¶ ภิกฺขูหิ เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘อิงฺฆ, ตุมฺเห อายสฺมนฺโต อิมํ ภิกฺขุํ มุหุตฺตํ นิสฺสีมํ เนถ, ยาว สงฺโฆ อุโปสถํ กโรตี’’ติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, น ตฺเวว วคฺเคน สงฺเฆน อุโปสโถ กาตพฺโพ. กเรยฺย เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๙๐. อุมฺมตฺตกสมฺมุติ
๑๖๗. อถ ¶ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘สนฺนิปตถ, ภิกฺขเว, อตฺถิ สงฺฆสฺส กรณีย’’นฺติ. เอวํ วุตฺเต อฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อตฺถิ, ภนฺเต, คคฺโค นาม ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก, โส อนาคโต’’ติ.
‘‘ทฺเวเม, ภิกฺขเว, อุมฺมตฺตกา – อตฺถิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก สรติปิ อุโปสถํ นปิ สรติ, สรติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ สรติ, อตฺถิ เนว สรติ; อาคจฺฉติปิ อุโปสถํ นปิ อาคจฺฉติ, อาคจฺฉติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ อาคจฺฉติ, อตฺถิ เนว อาคจฺฉติ. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ อุมฺมตฺตโก สรติปิ อุโปสถํ นปิ สรติ, สรติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ สรติ, อาคจฺฉติปิ อุโปสถํ นปิ อาคจฺฉติ, อาคจฺฉติปิ สงฺฆกมฺมํ ¶ นปิ อาคจฺฉติ, อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เอวรูปสฺส อุมฺมตฺตกสฺส อุมฺมตฺตกสมฺมุตฺตึ ทาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ทาตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก – สรติปิ อุโปสถํ นปิ สรติ, สรติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ สรติ, อาคจฺฉติปิ อุโปสถํ นปิ อาคจฺฉติ, อาคจฺฉติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ อาคจฺฉติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อุมฺมตฺตกสฺส อุมฺมตฺตกสมฺมุตึ ¶ ทเทยฺย. สเรยฺย วา คคฺโค ภิกฺขุ อุโปสถํ น วา สเรยฺย, สเรยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา สเรยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา อุโปสถํ น วา อาคจฺเฉยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา อาคจฺเฉยฺย, สงฺโฆ สห วา คคฺเคน วินา วา คคฺเคน อุโปสถํ กเรยฺย, สงฺฆกมฺมํ กเรยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. คคฺโค ภิกฺขุ อุมฺมตฺตโก – สรติปิ อุโปสถํ นปิ สรติ, สรติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ สรติ, อาคจฺฉติปิ อุโปสถํ นปิ อาคจฺฉติ, อาคจฺฉติปิ สงฺฆกมฺมํ นปิ อาคจฺฉติ. สงฺโฆ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อุมฺมตฺตกสฺส อุมฺมตฺตกสมฺมุตึ ¶ เทติ. สเรยฺย วา คคฺโค ภิกฺขุ อุโปสถํ น วา สเรยฺย, สเรยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา สเรยฺยํ, อาคจฺเฉยฺย วา อุโปสถํ น วา อาคจฺเฉยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา อาคจฺเฉยฺย, สงฺโฆ สห วา คคฺเคน, วินา วา คคฺเคน อุโปสถํ กริสฺสติ, สงฺฆกมฺมํ กริสฺสติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ คคฺคสฺส ภิกฺขุโน ¶ อุมฺมตฺตกสฺส อุมฺมตฺตกสมฺมุติยา ทานํ – สเรยฺย วา คคฺโค ภิกฺขุ อุโปสถํ น วา สเรยฺย, สเรยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา สเรยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา อุโปสถํ น วา อาคจฺเฉยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา อาคจฺเฉยฺย, สงฺโฆ สห วา คคฺเคน, วินา วา คคฺเคน อุโปสถํ กริสฺสติ, สงฺฆกมฺมํ กริสฺสติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺนา สงฺเฆน คคฺคสฺส ภิกฺขุโน อุมฺมตฺตกสฺส อุมฺมตฺตกสมฺมุติ. สเรยฺย วา คคฺโค ภิกฺขุ อุโปสถํ น วา สเรยฺย, สเรยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา สเรยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา อุโปสถํ น วา อาคจฺเฉยฺย, อาคจฺเฉยฺย วา สงฺฆกมฺมํ น วา อาคจฺเฉยฺย, สงฺโฆ สห วา คคฺเคน วินา วา คคฺเคน อุโปสถํ กริสฺสติ, สงฺฆกมฺมํ กริสฺสติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๙๑. สงฺฆุโปสถาทิปฺปเภทํ
๑๖๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ จตฺตาโร ภิกฺขู วิหรนฺติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘อุโปสโถ กาตพฺโพ’ติ, มยฺจมฺหา จตฺตาโร ชนา, กถํ นุ โข อมฺเหหิ อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ ¶ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จตุนฺนํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุนฺติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ ตโย ภิกฺขู วิหรนฺติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา อนฺุาตํ จตุนฺนํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ, มยฺจมฺหา ตโย ¶ ชนา, กถํ นุ โข อมฺเหหิ อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กาตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺโพ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน เต ภิกฺขู าเปตพฺพา –
‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา. อชฺชุโปสโถ ปนฺนรโส. ยทายสฺมนฺตานํ ปตฺตกลฺลํ, มยํ อฺมฺํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กเรยฺยามา’’ติ.
เถเรน ¶ ภิกฺขุนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เต ภิกฺขู เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถา’’ติ.
นวเกน ภิกฺขุนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เต ภิกฺขู เอวมสฺสุ วจนียา – ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ ทฺเว ภิกฺขู วิหรนฺติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา อนฺุาตํ จตุนฺนํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ, ติณฺณนฺนํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กาตุํ. มยฺจมฺหา ทฺเว ชนา. กถํ นุ โข อมฺเหหิ อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ทฺวินฺนํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กาตุํ ¶ . เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺโพ. เถเรน ภิกฺขุนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา นโว ภิกฺขุ เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรหิ. ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ ¶ มํ ธาเรหิ. ปริสุทฺโธ อหํ, อาวุโส; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรหี’’ติ.
นวเกน ¶ ภิกฺขุนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เถโร ภิกฺขุ เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถ. ปริสุทฺโธ อหํ, ภนฺเต; ปริสุทฺโธติ มํ ธาเรถา’’ติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ เอโก ภิกฺขุ วิหรติ. อถ โข ตสฺส ภิกฺขุโน เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา อนฺุาตํ จตุนฺนํ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตุํ, ติณฺณนฺนํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กาตุํ, ทฺวินฺนํ ปาริสุทฺธิอุโปสถํ กาตุํ. อหฺจมฺหิ เอกโก. กถํ นุ โข มยา อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ เอโก ภิกฺขุ วิหรติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา ยตฺถ ภิกฺขู ปฏิกฺกมนฺติ อุปฏฺานสาลาย วา, มณฺฑเป วา, รุกฺขมูเล วา, โส เทโส สมฺมชฺชิตฺวา ¶ ปานียํ ปริโภชนียํ อุปฏฺาเปตฺวา อาสนํ ¶ ปฺเปตฺวา ปทีปํ กตฺวา นิสีทิตพฺพํ. สเจ อฺเ ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ, เตหิ สทฺธึ อุโปสโถ กาตพฺโพ. โน เจ อาคจฺฉนฺติ, อชฺช เม อุโปสโถติ อธิฏฺาตพฺโพ. โน เจ อธิฏฺเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
ตตฺร, ภิกฺขเว, ยตฺถ จตฺตาโร ภิกฺขู วิหรนฺติ, น เอกสฺส ปาริสุทฺธึ อาหริตฺวา ตีหิ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺทิเสยฺยุํ เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยตฺถ ตโย ภิกฺขู วิหรนฺติ, น เอกสฺส ปาริสุทฺธึ อาหริตฺวา ทฺวีหิ ปาริสุทฺธิอุโปสโถ กาตพฺโพ. กเรยฺยุํ เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. ตตฺร, ภิกฺขเว, ยตฺถ ทฺเว ภิกฺขู วิหรนฺติ, น เอกสฺส ปาริสุทฺธึ อาหริตฺวา เอเกน อธิฏฺาตพฺโพ. อธิฏฺเหยฺย เจ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๙๒. อาปตฺติปฏิกมฺมวิธิ
๑๖๙. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ตทหุโปสเถ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. อถ โข ตสฺส ภิกฺขุโน เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘น สาปตฺติเกน อุโปสโถ กาตพฺโพ’ติ. อหฺจมฺหิ อาปตฺตึ อาปนฺโน. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตทหุโปสเถ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ¶ อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา ¶ เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, อาวุโส, อิตฺถนฺนามํ อาปตฺตึ อาปนฺโน, ตํ ปฏิเทเสมี’’ติ. เตน วตฺตพฺโพ – ‘‘ปสฺสสี’’ติ. ‘‘อาม ¶ ปสฺสามี’’ติ. ‘‘อายตึ สํวเรยฺยาสี’’ติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตทหุโปสเถ อาปตฺติยา เวมติโก โหติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, อาวุโส, อิตฺถนฺนามาย อาปตฺติยา เวมติโก; ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสามิ, ตทา ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, ปาติโมกฺขํ โสตพฺพํ, น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา อุโปสถสฺส อนฺตราโย กาตพฺโพติ.
เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สภาคํ อาปตฺตึ เทเสนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สภาคา อาปตฺติ เทเสตพฺพา. โย เทเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สภาคํ อาปตฺตึ ปฏิคฺคณฺหนฺติ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. น, ภิกฺขเว, สภาคา อาปตฺติ ปฏิคฺคเหตพฺพา. โย ปฏิคฺคณฺเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติ.
๙๓. อาปตฺติอาวิกรณวิธิ
๑๗๐. เตน โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ ปาติโมกฺเข อุทฺทิสฺสมาเน อาปตฺตึ สรติ. อถ โข ตสฺส ภิกฺขุโน เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘น สาปตฺติเกน อุโปสโถ กาตพฺโพ’ติ. อหฺจมฺหิ อาปตฺตึ อาปนฺโน. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาติโมกฺเข อุทฺทิสฺสมาเน ¶ อาปตฺตึ สรติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สามนฺโต ภิกฺขุ เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อหํ, อาวุโส, อิตฺถนฺนามํ อาปตฺตึ อาปนฺโน. อิโต วุฏฺหิตฺวา ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, ปาติโมกฺขํ โสตพฺพํ, น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา อุโปสถสฺส อนฺตราโย กาตพฺโพ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาติโมกฺเข อุทฺทิสฺสมาเน อาปตฺติยา เวมติโก โหติ. เตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สามนฺโต ภิกฺขุ เอวมสฺส วจนีโย ¶ – ‘‘อหํ, อาวุโส, อิตฺถนฺนามาย อาปตฺติยา เวมติโก. ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสามิ, ตทา ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, ปาติโมกฺขํ โสตพฺพํ; น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา อุโปสถสฺส อนฺตราโย กาตพฺโพติ.
๙๔. สภาคาปตฺติปฏิกมฺมวิธิ
๑๗๑. เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘ภควตา ปฺตฺตํ ‘น สภาคา อาปตฺติ เทเสตพฺพา, น สภาคา อาปตฺติ ปฏิคฺคเหตพฺพา’ติ ¶ . อยฺจ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน. กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ – คจฺฉาวุโส, ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริตฺวา ¶ อาคจฺฉ; มยํ เต สนฺติเก อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามาติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน. ยทา อฺํ ภิกฺขุํ สุทฺธํ อนาปตฺติกํ ปสฺสิสฺสติ, ตทา ตสฺส สนฺติเก ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสตี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ, น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา อุโปสถสฺส อนฺตราโย กาตพฺโพ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคาย อาปตฺติยา เวมติโก โหติ. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สพฺโพ สงฺโฆ สภาคาย อาปตฺติยา เวมติโก. ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสติ, ตทา ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสตี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ; น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา อุโปสถสฺส อนฺตราโย กาตพฺโพ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส วสฺสูปคโต สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ เอโก ภิกฺขุ สามนฺตา อาวาสา สชฺชุกํ ปาเหตพฺโพ – คจฺฉาวุโส, ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริตฺวา อาคจฺฉ; มยํ เต สนฺติเก ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามาติ. เอวฺเจตํ ลเภถ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ลเภถ, เอโก ภิกฺขุ สตฺตาหกาลิกํ ปาเหตพฺโพ – คจฺฉาวุโส, ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริตฺวา อาคจฺฉ; มยํ เต สนฺติเก ตํ ¶ อาปตฺตึ ปฏิกริสฺสามาติ.
เตน โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส น ชานาติ ตสฺสา อาปตฺติยา นามโคตฺตํ. ตตฺถ อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. ตเมนํ อฺตโร ภิกฺขุ เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘โย นุ โข, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ, กึ นาม ¶ โส อาปตฺตึ อาปชฺชตี’’ติ? โส เอวมาห – ‘‘โย โข, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ, อิมํ นาม โส อาปตฺตึ อาปชฺชติ. อิมํ นาม ตฺวํ, อาวุโส, อาปตฺตึ อาปนฺโน; ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติ. โส เอวมาห – ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, เอโกว อิมํ อาปตฺตึ อาปนฺโน; อยํ สพฺโพ ¶ สงฺโฆ อิมํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ. โส เอวมาห – ‘‘กึ เต, อาวุโส, กริสฺสติ ปโร อาปนฺโน วา อนาปนฺโน วา. อิงฺฆ, ตฺวํ, อาวุโส, สกาย อาปตฺติยา วุฏฺาหี’’ติ. อถ โข โส ภิกฺขุ ตสฺส ภิกฺขุโน วจเนน ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริตฺวา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอตทโวจ – ‘‘โย กิร, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ, อิมํ นาม โส อาปตฺตึ อาปชฺชติ. อิมํ นาม ตุมฺเห, อาวุโส, อาปตฺตึ อาปนฺนา; ปฏิกโรถ ตํ อาปตฺติ’’นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู น อิจฺฉึสุ ตสฺส ภิกฺขุโน วจเนน ¶ ตํ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส สพฺโพ สงฺโฆ สภาคํ อาปตฺตึ อาปนฺโน โหติ. โส น ชานาติ ตสฺสา อาปตฺติยา นามโคตฺตํ. ตตฺถ อฺโ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ พหุสฺสุโต อาคตาคโม ธมฺมธโร ¶ วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต พฺยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. ตเมนํ อฺตโร ภิกฺขุ เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอวํ วเทติ – ‘‘โย นุ โข, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ, กึ นาม โส อาปตฺตึ อาปชฺชตี’’ติ? โส เอวํ วเทติ – ‘‘โย โข, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ, อิมํ นาม โส อาปตฺตึ อาปชฺชติ. อิมํ นาม ตฺวํ, อาวุโส, อาปตฺตึ อาปนฺโน; ปฏิกโรหิ ตํ อาปตฺติ’’นฺติ. โส เอวํ วเทติ – ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, เอโกว อิมํ อาปตฺตึ อาปนฺโน. อยํ สพฺโพ สงฺโฆ อิมํ อาปตฺตึ อาปนฺโน’’ติ. โส เอวํ วเทติ – ‘‘กึ เต, อาวุโส, กริสฺสติ ปโร อาปนฺโน วา อนาปนฺโน วา. อิงฺฆ, ตฺวํ, อาวุโส, สกาย อาปตฺติยา วุฏฺาหี’’ติ. โส เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ตสฺส ภิกฺขุโน วจเนน ตํ อาปตฺตึ ปฏิกริตฺวา เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู เอวํ วเทติ – ‘‘โย กิร, อาวุโส, เอวฺเจวฺจ กโรติ อิมํ นาม โส อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อิมํ นาม ตุมฺเห อาวุโส อาปตฺตึ อาปนฺนา, ปฏิกโรถ ตํ อาปตฺติ’’นฺติ. เต เจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขู ตสฺส ภิกฺขุโน วจเนน ตํ อาปตฺตึ ¶ ปฏิกเรยฺยุํ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ปฏิกเรยฺยุํ, น เต, ภิกฺขเว, ภิกฺขู เตน ภิกฺขุนา อกามา วจนียาติ.
โจทนาวตฺถุภาณวาโร นิฏฺิโต ทุติโย.
๙๕. อนาปตฺติปนฺนรสกํ
๑๗๒. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตึสุ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานึสุ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ ¶ . เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ อกํสุ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสึสุ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉึสุ พหุตรา. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ ¶ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน ¶ วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ ¶ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน ¶ วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ ¶ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ¶ ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา ¶ . เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ¶ ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคาสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ¶ ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อนาปตฺติ.
อนาปตฺติปนฺนรสกํ นิฏฺิตํ.
๙๖. วคฺคาวคฺคสฺีปนฺนรสกํ
๑๗๓. อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา วคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ¶ , ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ ¶ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ, เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา สมคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา ¶ . อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตาติ เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา วคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ธมฺมสฺิโน วินยสฺิโน วคฺคา วคฺคสฺิโน อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข…เป… อวุฏฺิตาย ¶ ปริสาย…เป… เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย…เป… สพฺพาย วุฏฺิตาย ¶ ปริสาย อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา…เป… สมสมา…เป… โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
วคฺคาวคฺคสฺิปนฺนรสกํ นิฏฺิตํ.
๙๗. เวมติกปนฺนรสกํ
๑๗๔. อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต, กปฺปติ นุ โข อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ น นุ โข กปฺปตีติ, เวมติกา ¶ อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ, เต ‘‘กปฺปติ นุ โข อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ, น นุ โข กปฺปตี’’ติ, เวมติกา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู ¶ อนาคตาติ, เต กปฺปติ นุ โข อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ, น นุ โข กปฺปตีติ, เวมติกา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต, ‘‘กปฺปติ นุ โข อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ น นุ โข กปฺปตี’’ติ, เวมติกา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข,…เป… อวุฏฺิตาย ปริสาย…เป… เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย…เป… สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา…เป… สมสมา…เป… โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
เวมติกปนฺนรสกํ นิฏฺิตํ.
๙๘. กุกฺกุจฺจปกตปนฺนรสกํ
๑๗๕. อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘กปฺปเตว อมฺหากํ ¶ อุโปสโถ กาตุํ นามฺหากํ น กปฺปตี’’ติ, กุกฺกุจฺจปกตา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘กปฺปเตว อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ นามฺหากํ น กปฺปตี’’ติ, กุกฺกุจฺจปกตา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘กปฺปเตว อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ, นามฺหากํ น กปฺปตี’’ติ, กุกฺกุจฺจปกตา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว ¶ , อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘กปฺปเตว อมฺหากํ อุโปสโถ กาตุํ นามฺหากํ น กปฺปตี’’ติ, กุกฺกุจฺจปกตา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข,…เป… อวุฏฺิตาย ปริสาย…เป… เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย…เป… สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา…เป… สมสมา ¶ …เป… โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
กุกฺกุจฺจปกตปนฺนรสกํ นิฏฺิตํ.
๙๙. เภทปุเรกฺขารปนฺนรสกํ
๑๗๖. อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ¶ .
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิสฺสมาเน ปาติโมกฺเข, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, อวเสสํ โสตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ ¶ . เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ ¶ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, อวุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, เอกจฺจาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ ¶ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ พหุตรา. เตหิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูหิ ปุน ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ สมสมา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต ชานนฺติ ‘‘อตฺถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนาคตา’’ติ. เต ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ, ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสนฺติ. เตหิ อุทฺทิฏฺมตฺเต ปาติโมกฺเข, สพฺพาย วุฏฺิตาย ปริสาย, อถฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อาคจฺฉนฺติ โถกตรา. อุทฺทิฏฺํ สุอุทฺทิฏฺํ, เตสํ สนฺติเก ปาริสุทฺธิ อาโรเจตพฺพา. อุทฺเทสกานํ อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
เภทปุเรกฺขารปนฺนรสกํ นิฏฺิตํ.
ปฺจวีสติกา นิฏฺิตา.
๑๐๐. สีโมกฺกนฺติกเปยฺยาลํ
๑๗๗. อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อฺตรสฺมึ อาวาเส ตทหุโปสเถ สมฺพหุลา อาวาสิกา ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ จตฺตาโร วา อติเรกา วา. เต น ชานนฺติ ‘‘อฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกมนฺตี’’ติ ¶ …เป… เต น ชานนฺติ ‘‘อฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกนฺตา’’ติ…เป… เต น ปสฺสนฺติ อฺเ อาวาสิเก ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกมนฺเต ¶ …เป… เต น ปสฺสนฺติ อฺเ อาวาสิเก ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกนฺเต…เป… เต น สุณนฺติ ‘‘อฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกมนฺตี’’ติ…เป… เต น สุณนฺติ ‘‘อฺเ อาวาสิกา ภิกฺขู อนฺโตสีมํ โอกฺกนฺตา’’ติ…เป….
อาวาสิเกน อาวาสิกา เอกสตปฺจสตฺตติ ติกนยโต, อาวาสิเกน อาคนฺตุกา, อาคนฺตุเกน อาวาสิกา, อาคนฺตุเกน อาคนฺตุกา เปยฺยาลมุเขน สตฺต ติกสตานิ โหนฺติ.
๑๗๘. อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ จาตุทฺทโส โหติ, อาคนฺตุกานํ ปนฺนรโส. สเจ อาวาสิกา พหุตรา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพํ. สเจ สมสมา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพํ. สเจ อาคนฺตุกา พหุตรา โหนฺติ, อาวาสิเกหิ อาคนฺตุกานํ อนุวตฺติตพฺพํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ ปนฺนรโส โหติ, อาคนฺตุกานํ จาตุทฺทโส. สเจ อาวาสิกา พหุตรา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพํ. สเจ สมสมา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ อนุวตฺติตพฺพํ. สเจ อาคนฺตุกา พหุตรา โหนฺติ, อาวาสิเกหิ อาคนฺตุกานํ อนุวตฺติตพฺพํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ ปาฏิปโท โหติ, อาคนฺตุกานํ ปนฺนรโส. สเจ อาวาสิกา พหุตรา โหนฺติ, อาวาสิเกหิ ¶ อาคนฺตุกานํ นากามา ทาตพฺพา สามคฺคี. อาคนฺตุเกหิ นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ. สเจ สมสมา โหนฺติ, อาวาสิเกหิ อาคนฺตุกานํ นากามา ทาตพฺพา สามคฺคี. อาคนฺตุเกหิ นิสฺสีมํ ¶ คนฺตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ. สเจ อาคนฺตุกา พหุตรา โหนฺติ, อาวาสิเกหิ อาคนฺตุกานํ สามคฺคี วา ทาตพฺพา นิสฺสีมํ วา คนฺตพฺพํ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ ปนฺนรโส โหติ, อาคนฺตุกานํ ¶
ปาฏิปโท. สเจ อาวาสิกา พหุตรา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ สามคฺคี วา ทาตพฺพา นิสฺสีมํ ¶ วา คนฺตพฺพํ. สเจ สมสมา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ สามคฺคี วา ทาตพฺพา นิสฺสีมํ วา คนฺตพฺพํ. สเจ อาคนฺตุกา พหุตรา โหนฺติ, อาคนฺตุเกหิ อาวาสิกานํ นากามา ทาตพฺพา สามคฺคี. อาวาสิเกหิ นิสฺสีมํ คนฺตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพ.
สีโมกฺกนฺติกเปยฺยาลํ นิฏฺิตํ.
๑๐๑. ลิงฺคาทิทสฺสนํ
๑๗๙. อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ อาวาสิกาการํ, อาวาสิกลิงฺคํ, อาวาสิกนิมิตฺตํ, อาวาสิกุทฺเทสํ, สุปฺตฺตํ มฺจปีํ, ภิสิพิพฺโพหนํ, ปานียํ ปริโภชนียํ สูปฏฺิตํ, ปริเวณํ สุสมฺมฏฺํ; ปสฺสิตฺวา เวมติกา โหนฺติ – ‘‘อตฺถิ นุ โข อาวาสิกา ภิกฺขู นตฺถิ นุ โข’’ติ. เต เวมติกา น วิจินนฺติ; อวิจินิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา น ปสฺสนฺติ; อปสฺสิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา เอกโต ¶ อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา – ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาคนฺตุกา ภิกฺขู สุณนฺติ อาวาสิกานํ ภิกฺขูนํ อาวาสิกาการํ, อาวาสิกลิงฺคํ, อาวาสิกนิมิตฺตํ, อาวาสิกุทฺเทสํ, จงฺกมนฺตานํ ปทสทฺทํ, สชฺฌายสทฺทํ, อุกฺกาสิตสทฺทํ, ขิปิตสทฺทํ; สุตฺวา เวมติกา โหนฺติ – ‘‘อตฺถิ นุ โข อาวาสิกา ภิกฺขู นตฺถิ นุ โข’’ติ. เต เวมติกา น วิจินนฺติ; อวิจินิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา น ปสฺสนฺติ; อปสฺสิตฺวา อุโปสถํ ¶ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา – ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาคนฺตุกานํ ภิกฺขูนํ อาคนฺตุกาการํ, อาคนฺตุกลิงฺคํ, อาคนฺตุกนิมิตฺตํ, อาคนฺตุกุทฺเทสํ, อฺาตกํ ปตฺตํ, อฺาตกํ ¶ จีวรํ, อฺาตกํ นิสีทนํ, ปาทานํ โธตํ, อุทกนิสฺเสกํ; ปสฺสิตฺวา ¶ เวมติกา โหนฺติ – ‘‘อตฺถิ นุ โข อาคนฺตุกา ภิกฺขู นตฺถิ นุ โข’’ติ. เต เวมติกา น วิจินนฺติ; อวิจินิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา น ปสฺสนฺติ; อปสฺสิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา – ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต, โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกา ภิกฺขู สุณนฺติ อาคนฺตุกานํ ภิกฺขูนํ อาคนฺตุกาการํ, อาคนฺตุกลิงฺคํ, อาคนฺตุกนิมิตฺตํ, อาคนฺตุกุทฺเทสํ, อาคจฺฉนฺตานํ ปทสทฺทํ, อุปาหนปปฺโผฏนสทฺทํ, อุกฺกาสิตสทฺทํ, ขิปิตสทฺทํ; สุตฺวา เวมติกา โหนฺติ – ‘‘อตฺถิ นุ โข อาคนฺตุกา ภิกฺขู นตฺถิ นุ โข’’ติ. เต เวมติกา น วิจินนฺติ; อวิจินิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา น ปสฺสนฺติ; อปสฺสิตฺวา อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต เวมติกา วิจินนฺติ; วิจินิตฺวา ปสฺสนฺติ; ปสฺสิตฺวา – ‘‘นสฺสนฺเตเต, วินสฺสนฺเตเต ¶ , โก เตหิ อตฺโถ’’ติ – เภทปุเรกฺขารา อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส ¶ .
ลิงฺคาทิทสฺสนํ นิฏฺิตํ.
๑๐๒. นานาสํวาสกาทีหิ อุโปสถกรณํ
๑๘๐. อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาวาสิเก ภิกฺขู นานาสํวาสเก. เต สมานสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภนฺติ; สมานสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภิตฺวา น ปุจฺฉนฺติ; อปุจฺฉิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา นาภิวิตรนฺติ; อนภิวิตริตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา นาภิวิตรนฺติ; อนภิวิตริตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ.
อิธ ¶ ปน, ภิกฺขเว, อาคนฺตุกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาวาสิเก ภิกฺขู สมานสํวาสเก. เต นานาสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภนฺติ; นานาสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภิตฺวา น ปุจฺฉนฺติ; อปุจฺฉิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา อภิวิตรนฺติ; อภิวิตริตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา อภิวิตรนฺติ; อภิวิตริตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาคนฺตุเก ภิกฺขู นานาสํวาสเก. เต สมานสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภนฺติ; สมานสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภิตฺวา น ปุจฺฉนฺติ; อปุจฺฉิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา นาภิวิตรนฺติ; อนภิวิตริตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา นาภิวิตรนฺติ ¶ ; อนภิวิตริตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ.
อิธ ปน, ภิกฺขเว, อาวาสิกา ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อาคนฺตุเก ภิกฺขู สมานสํวาสเก. เต นานาสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภนฺติ; นานาสํวาสกทิฏฺึ ปฏิลภิตฺวา น ปุจฺฉนฺติ; อปุจฺฉิตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา อภิวิตรนฺติ; อภิวิตริตฺวา ปาเฏกฺกํ อุโปสถํ กโรนฺติ. อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. เต ปุจฺฉนฺติ; ปุจฺฉิตฺวา อภิวิตรนฺติ; อภิวิตริตฺวา เอกโต อุโปสถํ กโรนฺติ. อนาปตฺติ.
นานาสํวาสกาทีหิ อุโปสถกรณํ นิฏฺิตํ.
๑๐๓. นคนฺตพฺพวาโร
๑๘๑. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว ¶ , ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
น ¶ , ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว ¶ , ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ ¶ สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ ¶ สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ ¶ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน อฺตฺร อนฺตรายา.
นคนฺตพฺพวาโร นิฏฺิโต.
๑๐๔. คนฺตพฺพวาโร
๑๘๒. คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา – ‘‘สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุ’’นฺติ. คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา – ‘‘สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุ’’นฺติ.
คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา – ‘‘สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุ’’นฺติ.
คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ตทหุโปสเถ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา – ‘‘สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุ’’นฺติ.
คนฺตพฺพวาโร นิฏฺิโต.
๑๐๕. วชฺชนียปุคฺคลสนฺทสฺสนา
๑๘๓. น, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิยา นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น สิกฺขมานาย…เป… น สามเณรสฺส ¶ …เป… น สามเณริยา…เป… น สิกฺขาปจฺจกฺขาตกสฺส…เป… น อนฺติมวตฺถุํ อชฺฌาปนฺนกสฺส นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
น ¶ อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺขิตฺตกสฺส นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ. น อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺขิตฺตกสฺส นิสินฺนปริสาย…เป… น ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺขิตฺตกสฺส นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพ.
น ปณฺฑกสฺส นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. น เถยฺยสํวาสกสฺส…เป… ¶ น ติตฺถิยปกฺกนฺตกสฺส…เป… น ติรจฺฉานคตสฺส…เป… ¶ น มาตุฆาตกสฺส…เป… น ปิตุฆาตกสฺส…เป… น อรหนฺตฆาตกสฺส…เป… น ภิกฺขุนิทูสกสฺส…เป… น สงฺฆเภทกสฺส…เป… น โลหิตุปฺปาทกสฺส…เป… น อุภโตพฺยฺชนกสฺส นิสินฺนปริสาย ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพํ. โย อุทฺทิเสยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกปาริสุทฺธิทาเนน อุโปสโถ กาตพฺโพ, อฺตฺร อวุฏฺิตาย ปริสาย. น จ, ภิกฺขเว, อนุโปสเถ อุโปสโถ กาตพฺโพ, อฺตฺร สงฺฆสามคฺคิยาติ.
วชฺชนียปุคฺคลสนฺทสฺสนา นิฏฺิตา.
ตติยภาณวาโร นิฏฺิโต.
อุโปสถกฺขนฺธโก ทุติโย.
๑๐๖. ตสฺสุทฺทานํ
ติตฺถิยา พิมฺพิสาโร จ, สนฺนิปติตุํ ตุณฺหิกา;
ธมฺมํ รโห ปาติโมกฺขํ, เทวสิกํ ตทา สกึ.
ยถาปริสา สมคฺคํ, สามคฺคี มทฺทกุจฺฉิ จ;
สีมา มหตี นทิยา, อนุ ทฺเว ขุทฺทกานิ จ.
นวา ¶ ราชคเห เจว, สีมา อวิปฺปวาสนา;
สมฺมนฺเน [สมฺมเน (ก.)] ปมํ สีมํ, ปจฺฉา สีมํ สมูหเน.
อสมฺมตา ¶ คามสีมา, นทิยา สมุทฺเท สเร;
อุทกุกฺเขโป ภินฺทนฺติ, ตเถวชฺโฌตฺถรนฺติ จ.
กติ ¶ กมฺมานิ อุทฺเทโส, สวรา อสตีปิ จ;
ธมฺมํ วินยํ ตชฺเชนฺติ, ปุน วินยตชฺชนา.
โจทนา กเต โอกาเส, อธมฺมปฺปฏิกฺโกสนา;
จตุปฺจปรา อาวิ, สฺจิจฺจ เจปิ วายเม.
สคหฏฺา อนชฺฌิฏฺา, โจทนมฺหิ น ชานติ;
สมฺพหุลา น ชานนฺติ, สชฺชุกํ น จ คจฺฉเร.
กติมี กีวติกา ทูเร, อาโรเจตฺุจ นสฺสริ;
อุกฺลาปํ อาสนํ ทีโป, ทิสา อฺโ พหุสฺสุโต.
สชฺชุกํ [สชฺชุวสฺสรุโปสโถ (ก.)] วสฺสุโปสโถ, สุทฺธิกมฺมฺจ าตกา;
คคฺโค จตุตโย ทฺเวโก, อาปตฺติสภาคา สริ.
สพฺโพ สงฺโฆ เวมติโก, น ชานนฺติ พหุสฺสุโต;
พหู สมสมา โถกา, ปริสา อวุฏฺิตาย จ.
เอกจฺจา วุฏฺิตา สพฺพา, ชานนฺติ จ เวมติกา;
กปฺปเตวาติ กุกฺกุจฺจา, ชานํ ปสฺสํ สุณนฺติ จ.
อาวาสิเกน อาคนฺตุ, จาตุปนฺนรโส ปุน;
ปาฏิปโท ปนฺนรโส, ลิงฺคสํวาสกา อุโภ.
ปาริวาสานุโปสโถ ¶ , อฺตฺร สงฺฆสามคฺคิยา;
เอเต วิภตฺตา อุทฺทานา, วตฺถุวิภูตการณาติ.
อิมสฺมึ ขนฺธเก วตฺถูนิ ฉอสีติ.
อุโปสถกฺขนฺธโก นิฏฺิโต.