📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
วินยปิฏเก
จูฬวคฺคปาฬิ
๑. กมฺมกฺขนฺธกํ
๑. ตชฺชนียกมฺมํ
๑. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ [อลมตฺถตรา จ (สฺยา. ก.)]. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ ¶ อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา ¶ กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วกฺขนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ¶ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติ.
๒. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ¶ ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺตี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, เตสํ โมฆปุริสานํ อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วกฺขนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ? เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวาย. อถ ขฺเวตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานฺเจว อปฺปสาทาย ปสนฺนานฺจ เอกจฺจานํ อฺถตฺตายา’’ติ.
อถ โข ภควา เต [ปณฺฑุกโลหิตเก (สฺยา.)] ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย ทุปฺโปสตาย มหิจฺฉตาย ¶ อสนฺตุฏฺิตาย [อสนฺตุฏฺตาย (สฺยา.), อสนฺตุฏฺิยา (สี.)] สงฺคณิกาย โกสชฺชสฺส ¶ อวณฺณํ ภาสิตฺวา อเนกปริยาเยน สุภรตาย สุโปสตาย อปฺปิจฺฉสฺส สนฺตุฏฺสฺส สลฺเลขสฺส ธุตสฺส ปาสาทิกสฺส อปจยสฺส วีริยารมฺภสฺส [วิริยารมฺภสฺส (สี.), วีริยารพฺภสฺส (ก.)] วณฺณํ ภาสิตฺวา ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ¶ ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรตุ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู โจเทตพฺพา, โจเทตฺวา สาเรตพฺพา, สาเรตฺวา อาปตฺตึ [อาปตฺติ (สี. สฺยา.)] อาโรเปตพฺพา, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา กลหการกา วิวาทการกา ภสฺสการกา สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา ¶ โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ¶ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห ¶ , อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ ¶ . อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู อตฺตนา ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา, เยปิ จฺเ ภิกฺขู ภณฺฑนการกา…เป… สงฺเฆ อธิกรณการกา เต อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘มา โข ตุมฺเห, อายสฺมนฺโต, เอโส อเชสิ. พลวาพลวํ ปฏิมนฺเตถ. ตุมฺเห เตน ปณฺฑิตตรา จ พฺยตฺตตรา จ พหุสฺสุตตรา จ อลมตฺตตรา จ. มา จสฺส ภายิตฺถ. มยมฺปิ ตุมฺหากํ ปกฺขา ภวิสฺสามา’ติ. เตน อนุปฺปนฺนานิ เจว ภณฺฑนานิ อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนานิ จ ภณฺฑนานิ ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย สํวตฺตนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔. ‘‘ตีหิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ [อธมฺมกมฺมฺเจว (สฺยา.)] โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ ¶ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อปฺปฏิฺาย กตํ ¶ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ ¶ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ ¶ , อเทสิตาย ¶ อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ ¶ สมนฺนาคตํ ตชฺชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๖. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ ¶ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ , อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ ¶ , ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ ¶ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย ¶ . เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ตชฺชนียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๗. ‘‘ตชฺชนียกมฺมกเตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ [สมฺมติ (สฺยา.)] สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ [น ภิกฺขู ภิกฺขูหิ (สฺยา.)] สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ตชฺชนียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๘. อถ โข สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ อกาสิ ¶ . เต สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ ¶ , เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘มยํ, อาวุโส, สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตาม, โลมํ ปาเตม, เนตฺถารํ วตฺตาม, กถํ นุ โข อมฺเหหิ ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ¶ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ ¶ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ [ภิกฺขู ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ (สฺยา.)] – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๙. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ , ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตหิ, ภิกฺขเว, ปณฺฑุกโลหิตเกหิ ภิกฺขูหิ สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘มยํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา ¶ สมฺมา วตฺตาม, โลมํ ปาเตม, เนตฺถารํ วตฺตาม, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามา’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ ¶ , ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม ¶ , ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม ปณฺฑุกโลหิตกา ภิกฺขู สงฺเฆน ตชฺชนียกมฺมกตา สมฺมา วตฺตนฺติ, โลมํ ปาเตนฺติ, เนตฺถารํ วตฺตนฺติ, ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจนฺติ. สงฺโฆ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ปณฺฑุกโลหิตกานํ ภิกฺขูนํ ตชฺชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส,
ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ตชฺชนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ปมํ.
๒. นิยสฺสกมฺมํ
๑๑. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา เสยฺยสโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา [ปกตตฺตา (สี. สฺยา.)] ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา เสยฺยสโก พาโล ภวิสฺสติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหริสฺสติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ ¶ ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, ภิกฺขเว, ตสฺส โมฆปุริสสฺส อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส พาโล ภวิสฺสติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหริสฺสติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ¶ ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ [นิยสกมฺมํ (ก.)] กโรตุ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ. ปมํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ [อาปตฺติ อาโรเปตพฺพา (สี. สฺยา.)], อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ¶ ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๑๒. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กโรติ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส กรณํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ พาโล อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ; อปิสฺสุ ภิกฺขู ปกตา ปริวาสํ เทนฺตา มูลาย ปฏิกสฺสนฺตา มานตฺตํ เทนฺตา อพฺเภนฺตา. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ กโรติ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ¶ กรณํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๑๓. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ ¶ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน ¶ กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๑๔. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป….
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว…เป… ¶ .
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ นิยสฺสกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๑๕. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ ¶ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน ¶ สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ, อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ ¶ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, นิยสฺสกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๑๖. ‘‘นิยสฺสกมฺมกเตน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา ¶ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส การาเปตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
นิยสฺสกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๑๗. อถ โข สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ อกาสิ – นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ. โส สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต กลฺยาณมิตฺเต ¶ เสวมาโน ภชมาโน ปยิรุปาสมาโน อุทฺทิสาเปนฺโต ปริปุจฺฉนฺโต พหุสฺสุโต โหติ, อาคตาคโม ธมฺมธโร วินยธโร มาติกาธโร ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี ลชฺชี กุกฺกุจฺจโก สิกฺขากาโม. สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน ¶ หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๑๘. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ ¶ , โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๑๙. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ ¶ . น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ¶ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๒๐. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, เสยฺยสเกน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา ¶ . พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ เสยฺยสโก ภิกฺขุ สงฺเฆน นิยสฺสกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ¶ ขมติ เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน เสยฺยสกสฺส ภิกฺขุโน นิยสฺสกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
นิยสฺสกมฺมํ นิฏฺิตํ ทุติยํ.
๓. ปพฺพาชนียกมฺมํ
๒๑. [อิทํ วตฺถุ ปารา. ๔๓๑ อาทโย] เตน โข ปน สมเยน อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม [นาม ภิกฺขู (ก.)] กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา โหนฺติ อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต [จูฬว. ๒๙๒ อาทโย] เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ ¶ , เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ ¶ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ [วิธุติกํ (สฺยา.)] กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ ¶ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชนฺติ, เอกถาลเกปิ ¶ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ, คายนฺติปิ, วาเทนฺติปิ, ลาเสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; คายนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, คายนฺติยาปิ คายนฺติ, คายนฺติยาปิ วาเทนฺติ, คายนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; วาเทนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, วาเทนฺติยาปิ คายนฺติ, วาเทนฺติยาปิ วาเทนฺติ, วาเทนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวนฺติ (สฺยา.)] ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ; อุสฺเสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ ¶ , นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ [นจฺจนฺตึ (สี. สฺยา.)] เอวํ วทนฺติ – ‘‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’’ติ; นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ.
๒๒. เตน ¶ โข ปน สมเยน อฺตโร ภิกฺขุ กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ [วสฺสํวุตฺโถ (สี. สฺยา.)] สาวตฺถึ คจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย เยน กีฏาคิริ ตทวสริ. อถ โข โส ภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ปาสาทิเกน อภิกฺกนฺเตน ปฏิกฺกนฺเตน ¶ อาโลกิเตน วิโลกิเตน สมิฺชิเตน [สมฺมิฺชิเตน (สี. สฺยา. กํ.)] ปสาริเตน, โอกฺขิตฺตจกฺขุ อิริยาปถสมฺปนฺโน. มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา เอวมาหํสุ – ‘‘กฺวายํ อพลพโล ¶ วิย มนฺทมนฺโท วิย ภากุฏิกภากุฏิโก วิย? โก อิมสฺส อุปคตสฺส ปิณฺฑกมฺปิ ทสฺสติ? อมฺหากํ ปน อยฺยา อสฺสชิปุนพฺพสุกา สณฺหา สขิลา สุขสมฺภาสา มิหิตปุพฺพงฺคมา เอหิสฺวาคตวาทิโน อพฺภากุฏิกา อุตฺตานมุขา ปุพฺพภาสิโน. เตสํ โข นาม ปิณฺโฑ ทาตพฺโพ’’ติ.
อทฺทสา โข อฺตโร อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ; ทิสฺวาน เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ? ‘‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’’ติ. ‘‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’’ติ. อถ โข โส อุปาสโก ตํ ภิกฺขุํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสตี’’ติ? ‘‘สาวตฺถึ ¶ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ‘ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส. อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู. เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ, สิฺจนฺติปิ สิฺจาเปนฺติปิ, โอจินนฺติปิ, โอจินาเปนฺติปิ, คนฺเถนฺติปิ คนฺถาเปนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, มฺชริกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วิธูติกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, วฏํสกํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อาเวฬํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, มฺชริกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วิธูติกํ ¶ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, วฏํสกํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อาเวฬํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หรนฺติปิ หราเปนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺเฏนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรนฺติ, นจฺจนฺติปิ, คายนฺติปิ, วาเทนฺติปิ, ลาเสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ ¶ นจฺจนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสนฺติ…เป… (จกฺกํ กาตพฺพํ). ลาเสนฺติยาปิ นจฺจนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ ลาเสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬนฺติ, ทสปเทปิ กีฬนฺติ, อากาเสปิ ¶ กีฬนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬนฺติ, ขลิกายปิ กีฬนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬนฺติ, โมกฺขจิกายปิ กีฬนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬนฺติ, รถเกนปิ กีฬนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต ธาวนฺติปิ อาธาวนฺติปิ; อุสฺเสเฬนฺติปิ, อปฺโผเฏนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ เอวํ วทนฺติ – ‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’ติ; นลาฏิกมฺปิ เทนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ. ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู ¶ , นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย, ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’’ติ.
‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข โส ภิกฺขุ ตสฺส อุปาสกสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา อุฏฺายาสนา เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ ปฏิสมฺโมทิตุํ. อถ ¶ โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ, ภิกฺขุ, ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิสิ อปฺปกิลมเถน อทฺธานํ อาคโต, กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสี’’ติ? ‘‘ขมนียํ, ภควา, ยาปนียํ ภควา; อปฺปกิลมเถน จ อหํ, ภนฺเต, อทฺธานํ อาคโต. อิธาหํ, ภนฺเต, กาสีสุ วสฺสํวุฏฺโ สาวตฺถึ อาคจฺฉนฺโต ภควนฺตํ ทสฺสนาย เยน กีฏาคิริ ตทวสรึ. อถ ขฺวาหํ, ภนฺเต, ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย กีฏาคิรึ ปิณฺฑาย ปาวิสึ. อทฺทสา โข มํ, ภนฺเต, อฺตโร อุปาสโก กีฏาคิริสฺมึ ปิณฺฑาย จรนฺตํ ¶ ; ทิสฺวาน เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอตทโวจ – ‘อปิ, ภนฺเต, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ. ‘น โข, อาวุโส, ปิณฺโฑ ลพฺภตี’ติ. ‘เอหิ, ภนฺเต, ฆรํ คมิสฺสามา’ติ. อถ โข, ภนฺเต, โส อุปาสโก มํ ฆรํ เนตฺวา โภเชตฺวา เอตทโวจ – ‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย คมิสฺสตี’ติ? ‘สาวตฺถึ โข อหํ, อาวุโส, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’ติ ¶ . ‘เตน หิ, ภนฺเต, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺท, เอวฺจ วเทหิ – ทุฏฺโ, ภนฺเต, กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส. อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู ¶ . เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ…เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ. เยปิ เต, ภนฺเต, มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา. ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ. ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู, นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู. สาธุ, ภนฺเต, ภควา กีฏาคิรึ ภิกฺขู ปหิเณยฺย, ยถายํ กีฏาคิริสฺมึ อาวาโส สณฺเหยฺยา’ติ. ตโต อหํ ภควา อาคจฺฉามี’’ติ.
๒๓. อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา นาม กีฏาคิริสฺมึ อาวาสิกา อลชฺชิโน ปาปภิกฺขู? เต เอวรูปํ อนาจารํ อาจรนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปนฺติปิ…เป… วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจรนฺติ? เยปิ เต มนุสฺสา ปุพฺเพ สทฺธา อเหสุํ ปสนฺนา เตปิ เอตรหิ อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา? ยานิปิ ตานิ สงฺฆสฺส ปุพฺเพ ทานปถานิ ตานิปิ เอตรหิ อุปจฺฉินฺนานิ? ริฺจนฺติ เปสลา ภิกฺขู นิวสนฺติ ปาปภิกฺขู’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว ¶ , โมฆปุริสา เอวรูปํ อนาจารํ ¶ อาจริสฺสนฺติ – มาลาวจฺฉํ โรเปสฺสนฺติปิ โรปาเปสฺสนฺติปิ, สิฺจิสฺสนฺติปิ สิฺจาเปสฺสนฺติปิ, โอจินิสฺสนฺติปิ โอจินาเปสฺสนฺติปิ, คนฺเถสฺสนฺติปิ คนฺถาเปสฺสนฺติปิ, เอกโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วิธูติกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ กริสฺสนฺติปิ การาเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีนํ กุลธีตานํ กุลกุมารีนํ กุลสุณฺหานํ กุลทาสีนํ เอกโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อุภโตวณฺฏิกมาลํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, มฺชริกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, วิธูติกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, วฏํสกํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อาเวฬํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ, อุรจฺฉทํ หริสฺสนฺติปิ หราเปสฺสนฺติปิ. เต กุลิตฺถีหิ กุลธีตาหิ กุลกุมารีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลทาสีหิ สทฺธึ เอกภาชเนปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, เอกถาลเกปิ ปิวิสฺสนฺติ, เอกาสเนปิ นิสีทิสฺสนฺติ, เอกมฺเจปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, เอกตฺถรณปาวุรณาปิ ตุวฏฺฏิสฺสนฺติ, วิกาเลปิ ภฺุชิสฺสนฺติ, มชฺชมฺปิ ปิวิสฺสนฺติ, มาลาคนฺธวิเลปนมฺปิ ธาเรสฺสนฺติ, นจฺจิสฺสนฺติปิ, คายิสฺสนฺติปิ, วาเทสฺสนฺติปิ, ลาเสสฺสนฺติปิ; นจฺจนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, นจฺจนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; คายนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ ¶ ¶ , คายนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, คายนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, คายนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; วาเทนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ, วาเทนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ นจฺจิสฺสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ คายิสฺสนฺติ, ลาเสนฺติยาปิ วาเทสฺสนฺติ; ลาเสนฺติยาปิ ลาเสสฺสนฺติ; อฏฺปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ, ทสปเทปิ กีฬิสฺสนฺติ, อากาเสปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปริหารปเถปิ กีฬิสฺสนฺติ, สนฺติกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ขลิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ฆฏิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, สลากหตฺเถนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺเขนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปงฺคจีเรนปิ กีฬิสฺสนฺติ, วงฺกเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ โมกฺขจิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, จิงฺคุลเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ปตฺตาฬฺหเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, รถเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, ธนุเกนปิ กีฬิสฺสนฺติ, อกฺขริกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, มเนสิกายปิ กีฬิสฺสนฺติ, ยถาวชฺเชนปิ กีฬิสฺสนฺติ; หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, อสฺสสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, รถสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ธนุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ, ถรุสฺมิมฺปิ สิกฺขิสฺสนฺติ; หตฺถิสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ ¶ , อสฺสสฺสปิ ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ, รถสฺสปิ ปุรโต [ปุรโต ธาวิสฺสนฺติ (สฺยา.)] ธาวิสฺสนฺติปิ อาธาวิสฺสนฺติปิ; อุสฺเสเฬสฺสนฺติปิ, อปฺโผเฏสฺสนฺติปิ, นิพฺพุชฺฌิสฺสนฺติปิ, มุฏฺีหิปิ ยุชฺฌิสฺสนฺติ; รงฺคมชฺเฌปิ สงฺฆาฏึ ปตฺถริตฺวา นจฺจกึ เอวํ วกฺขนฺติ [วทิสฺสนฺติ (ก.)] – ‘อิธ, ภคินิ, นจฺจสฺสู’ติ; นลาฏิกมฺปิ ทสฺสนฺติ; วิวิธมฺปิ อนาจารํ อาจริสฺสนฺติ. เนตํ ¶ , ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน อามนฺเตสิ – ‘‘คจฺฉถ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรถ, ตุมฺหากํ เอเต สทฺธิวิหาริโน’’ติ.
‘‘กถํ มยํ, ภนฺเต, อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรม, จณฺฑา เต ภิกฺขู ผรุสา’’ติ? ‘‘เตน หิ ตุมฺเห, สาริปุตฺตา, พหุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ คจฺฉถา’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู ¶ โจเทตพฺพา, โจเทตฺวา สาเรตพฺพา, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺพา, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๒๔. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ ¶ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ ¶ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ. สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อิเม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู กุลทูสกา ปาปสมาจารา. อิเมสํ ปาปกา สมาจารา ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. กุลานิ จ อิเมหิ ทุฏฺานิ ทิสฺสนฺติ เจว สุยฺยนฺติ จ. สงฺโฆ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ¶ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๕. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… ¶ อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ ¶ …เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๒๖. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา ¶ กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ ¶ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปพฺพาชนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานจุทฺทสกํ
๒๗. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. กายิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, วาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, กายิกวาจสิเกน ¶ มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมหิ, โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ ¶ , อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ ¶ , ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ¶ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ ¶ กเรยฺย. เอโก กายิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน ทเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน อนาจาเรน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน อุปฆาติเกน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก กายิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก วาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ, เอโก กายิกวาจสิเกน มิจฺฉาชีเวน สมนฺนาคโต โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานจุทฺทสกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๒๘. ‘‘ปพฺพาชนียกมฺมกเตน ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปพฺพาชนียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๒๙. อถ โข สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานปฺปมุโข ภิกฺขุสงฺโฆ กีฏาคิรึ คนฺตฺวา อสฺสชิปุนพฺพสุกานํ ภิกฺขูนํ กีฏาคิริสฺมา ปพฺพาชนียกมฺมํ อกาสิ – น อสฺสชิปุนพฺพสุเกหิ ภิกฺขูหิ กีฏาคิริสฺมึ วตฺถพฺพนฺติ. เต สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ, น โลมํ ปาเตนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺตนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปนฺติ, อกฺโกสนฺติ, ปริภาสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปนฺติ; ปกฺกมนฺติปิ, วิพฺภมนฺติปิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺติสฺสนฺติ, น โลมํ ปาเตสฺสนฺติ, น ¶ เนตฺถารํ วตฺติสฺสนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปสฺสนฺติ, อกฺโกสิสฺสนฺติ, ปริภาสิสฺสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสฺสนฺติ; ปกฺกมิสฺสนฺติปิ, วิพฺภมิสฺสนฺติปี’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺตนฺติ, น โลมํ ปาเตนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺตนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปนฺติ, อกฺโกสนฺติ, ปริภาสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปนฺติ; ปกฺกมนฺติปิ, วิพฺภมนฺติปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ ¶ …เป… กถฺหิ นาม เต, ภิกฺขเว, โมฆปุริสา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตา น สมฺมา วตฺติสฺสนฺติ, น โลมํ ปาเตสฺสนฺติ, น เนตฺถารํ วตฺติสฺสนฺติ; น ภิกฺขู ขมาเปสฺสนฺติ, อกฺโกสิสฺสนฺติ, ปริภาสิสฺสนฺติ; ฉนฺทคามิตา โทสคามิตา โมหคามิตา ภยคามิตา ปาเปสฺสนฺติ; ปกฺกมิสฺสนฺติปิ, วิพฺภมิสฺสนฺติปิ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๓๐. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ¶ ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ ¶ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปพฺพาชนียกมฺเม นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๓๑. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ ¶ , น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ¶ ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปพฺพาชนียกมฺเม ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๓๒. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ปพฺพาชนียกมฺมกเตน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ¶ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ. สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ ¶ . อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ปพฺพาชนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา
ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปพฺพาชนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ตติยํ.
๔. ปฏิสารณียกมฺมํ
๓๓. เตน ¶ โข ปน สมเยน อายสฺมา สุธมฺโม มจฺฉิกาสณฺเฑ จิตฺตสฺส คหปติโน อาวาสิโก โหติ, นวกมฺมิโก ธุวภตฺติโก. ยทา จิตฺโต คหปติ สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตตุกาโม โหติ ตทา น อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อนปโลเกตฺวา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตติ.
เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เถรา ภิกฺขู, อายสฺมา จ สาริปุตฺโต, อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน, อายสฺมา จ มหากจฺจาโน, อายสฺมา จ มหาโกฏฺิโก ¶ , อายสฺมา จ มหากปฺปิโน, อายสฺมา จ มหาจุนฺโท, อายสฺมา จ อนุรุทฺโธ, อายสฺมา จ เรวโต, อายสฺมา จ อุปาลิ, อายสฺมา จ อานนฺโท, อายสฺมา จ ราหุโล, กาสีสุ จาริกํ จรมานา เยน มจฺฉิกาสณฺโฑ ตทวสรุํ.
อสฺโสสิ โข จิตฺโต คหปติ เถรา กิร ภิกฺขู มจฺฉิกาสณฺฑํ อนุปฺปตฺตาติ. อถ โข จิตฺโต คหปติ เยน เถรา ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ ¶ , อุปสงฺกมิตฺวา เถเร ภิกฺขู อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปตึ อายสฺมา สาริปุตฺโต ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ.
อถ โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมตา สาริปุตฺเตน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต เถเร ภิกฺขู เอตทโวจ ¶ – ‘‘อธิวาเสนฺตุ เม, ภนฺเต, เถรา สฺวาตนาย อาคนฺตุกภตฺต’’นฺติ. อธิวาเสสุํ โข เถรา ภิกฺขู [อธิวาเสสุํ โข เต เถรา ภิกฺขู (สฺยา.)] ตุณฺหีภาเวน.
อถ ¶ โข จิตฺโต คหปติ เถรานํ ภิกฺขูนํ อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺายาสนา เถเร ภิกฺขู อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยนายสฺมา สุธมฺโม เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ. เอกมนฺตํ ิโต โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ เอตทโวจ – ‘‘อธิวาเสตุ เม, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ เถเรหี’’ติ. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม ‘ปุพฺเพ ขฺวายํ จิตฺโต คหปติ ยทา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตตุกาโม น มํ อนปโลเกตฺวา สงฺฆํ วา คณํ วา ปุคฺคลํ วา นิมนฺเตติ; โสทานิ มํ อนปโลเกตฺวา เถเร ภิกฺขู นิมนฺเตสิ; ทุฏฺโทานายํ จิตฺโต คหปติ อนเปกฺโข วิรตฺตรูโป มยี’ติ จิตฺตํ คหปตึ เอตทโวจ – ‘‘อลํ, คหปติ, นาธิวาเสมี’’ติ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ตติยมฺปิ โข จิตฺโต คหปติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ เอตทโวจ – ‘‘อธิวาเสตุ เม, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ เถเรหี’’ติ. ‘‘อลํ, คหปติ, นาธิวาเสมี’’ติ. อถ โข จิตฺโต คหปติ ‘กึ เม กริสฺสติ อยฺโย สุธมฺโม ¶ อธิวาเสนฺโต วา อนธิวาเสนฺโต วา’ติ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ.
๓๔. อถ โข จิตฺโต คหปติ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เถรานํ ภิกฺขูนํ ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาทาเปสิ. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม ‘ยํนูนาหํ จิตฺตสฺส คหปติโน เถรานํ ภิกฺขูนํ ปฏิยตฺตํ ¶ ปสฺเสยฺย’นฺติ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน จิตฺตสฺส คหปติโน นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข จิตฺโต คหปติ เยนายสฺมา สุธมฺโม เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ¶ อายสฺมนฺตํ สุธมฺมํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปตึ อายสฺมา สุธมฺโม เอตทโวจ – ‘‘ปหูตํ โข เต อิทํ, คหปติ, ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยตฺตํ; เอกา จ โข อิธ นตฺถิ ยทิทํ ติลสงฺคุฬิกา’’ติ. ‘‘พหุมฺหิ วต, ภนฺเต, รตเน พุทฺธวจเน [ภนฺเต พุทฺธวจเน (สฺยา.)] วิชฺชมาเน อยฺเยน สุธมฺเมน ยเทว กิฺจิ ภาสิตํ ยทิทํ ติลสงฺคุฬิกาติ. ภูตปุพฺพํ, ภนฺเต, ทกฺขิณาปถกา วาณิชา ปุรตฺถิมํ ชนปทํ อคมํสุ วาณิชฺชาย. เต ตโต กุกฺกุฏึ อาเนสุํ. อถ โข สา, ภนฺเต, กุกฺกุฏี กาเกน สทฺธึ สํวาสํ กปฺเปสิ. สา โปตกํ ชเนสิ. ยทา โข โส, ภนฺเต, กุกฺกุฏโปตโก ¶ กากวสฺสํ วสฺสิตุกาโม โหติ, กากกุกฺกุฏีติ วสฺสติ; ยทา กุกฺกุฏิวสฺสํ วสฺสิตุกาโม โหติ, กุกฺกุฏิกากาติ วสฺสติ. เอวเมว โข, ภนฺเต, พหุมฺหิ รตเน พุทฺธวจเน วิชฺชมาเน อยฺเยน สุธมฺเมน ยเทว กิฺจิ ภาสิตํ ยทิทํ ติลสํคุฬิกา’’ติ. ‘‘อกฺโกสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ, ปริภาสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ. เอโส เต, คหปติ, อาวาโส, ปกฺกมิสฺสามี’’ติ. ‘‘นาหํ, ภนฺเต, อยฺยํ สุธมฺมํ อกฺโกสามิ, ปริภาสามิ ¶ [น ปริภาสามิ (สี. สฺยา.)]. วสตุ, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม มจฺฉิกาสณฺเฑ. รมณียํ อมฺพาฏกวนํ. อหํ อยฺยสฺส สุธมฺมสฺส อุสฺสุกฺกํ กริสฺสามิ, จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาราน’’นฺติ. ทุติยมฺปิ โข…เป… ¶ ตติยมฺปิ โข อายสฺมา สุธมฺโม จิตฺตํ คหปตึ เอตทโวจ – ‘‘อกฺโกสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ, ปริภาสสิ มํ ตฺวํ, คหปติ. เอโส เต, คหปติ, อาวาโส, ปกฺกมิสฺสามี’’ติ. ‘‘กหํ, ภนฺเต, อยฺโย สุธมฺโม คมิสฺสตี’’ติ? ‘‘สาวตฺถึ โข อหํ, คหปติ, คมิสฺสามิ ภควนฺตํ ทสฺสนายา’’ติ. ‘‘เตน หิ, ภนฺเต, ยฺจ อตฺตนา ภณิตํ, ยฺจ มยา ภณิตํ ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจหิ. อนจฺฉริยํ โข ปเนตํ, ภนฺเต, ยํ อยฺโย สุธมฺโม ปุนเทว มจฺฉิกาสณฺฑํ ปจฺจาคจฺเฉยฺยา’’ติ.
๓๕. อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน สาวตฺถิ เตน ปกฺกามิ. อนุปุพฺเพน เยน สาวตฺถิ เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สุธมฺโม ยฺจ อตฺตนา ภณิตํ ¶ ยฺจ จิตฺเตน คหปตินา ภณิตํ ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ.
วิครหิ ¶ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ. กถฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสสฺสสิ, หีเนน วมฺเภสฺสสิ? เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ¶ ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรตุ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ สุธมฺโม ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๓๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ ¶ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ จิตฺตํ คหปตึ สทฺธํ ปสนฺนํ ทายกํ การกํ สงฺฆุปฏฺากํ หีเนน ขุํเสติ, หีเนน วมฺเภติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ – จิตฺโต ¶ เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ – จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพติ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๓๗. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… ¶ อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ ¶ , อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ¶ ปฏิสารณียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
ปฏิสารณียกมฺเม อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๓๘. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ปฏิสารณียกมฺเม ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานจตุกฺกํ
๓๙. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ ¶ กเรยฺย. คิหีนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนาวาสาย [อวาสาย (สี.)] ปริสกฺกติ, คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, คิหี คิหีหิ ¶ เภเทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ ¶ , คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ปฺจนฺนํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก คิหีนํ ¶ อลาภาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนาวาสาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, เอโก คิหี คิหีหิ เภเทติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺย.
อากงฺขมานจตุกฺกํ นิฏฺิตํ.
อฏฺารสวตฺตํ
๔๐. ‘‘ปฏิสารณียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ ¶ , น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปฏิสารณียกมฺเม อฏฺารสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๔๑. อถ ¶ โข สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ อกาสิ – ‘‘จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพ’’ติ. โส สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขิ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ปุนเทว สาวตฺถึ ปจฺจาคฺฉิ. ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘ขมาปิโต ตยา, อาวุโส สุธมฺม, จิตฺโต คหปตี’’ติ? ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขึ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุ’’นฺติ. ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทตุ – จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว ทาตพฺโพ – ปมํ ภิกฺขุ ยาจิตพฺโพ, ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ ทเทยฺย จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ¶ ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทติ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตสฺส ทานํ จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ, โส ¶ ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูโต จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปตุํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
๔๒. ‘‘เตน, ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺโต คหปติ ขมาเปตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, ปสาเทมิ ต’นฺติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ¶ ภิกฺขุโน, ปสาเทติ ต’นฺติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, อหํ ตํ ปสาเทมี’ติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, สงฺฆสฺส วจเนนา’ติ. เอวฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํ. โน เจ ¶ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา สุธมฺโม ภิกฺขุ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)] จิตฺตสฺส คหปติโน ทสฺสนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา สวนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทาเปตฺวา อฺชลึ ปคฺคณฺหาเปตฺวา ตํ อาปตฺตึ เทสาเปตพฺโพ’’ติ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)].
อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺตํ คหปตึ ขมาเปสิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ ¶ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๔๓. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ ¶ , สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ ¶ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ¶ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ’’.
ปฏิสารณียกมฺเม นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ
๔๔. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปฏิสารณียกมฺเม ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺารสกํ นิฏฺิตํ.
๔๕. ‘‘เอวฺจ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน [เตน หิ (สฺยา. ก.)], ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ¶ ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ ¶ . ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ¶ ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปฏิสารณียกมฺมํ นิฏฺิตํ จตุตฺถํ.
๕. อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ
๔๖. เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ¶ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ ¶ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุ’’นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ¶ ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุ’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ? เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ ฉนฺโน ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๔๗. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปสฺสิตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ ¶ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ¶ ภาเสยฺย.
‘‘กตํ ¶ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ, ภิกฺขเว, สํสถ – ‘ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน อาปตฺติยา [ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺติยา (สี. ก.)] อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔๘. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ ¶ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา ¶ กตํ โหติ, อธมฺเมน ¶ กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๔๙. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ…เป…. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๕๐. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก ¶ ; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา ¶ อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ ¶ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ ¶ , เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๕๑. ‘‘อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ ¶ . ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา ¶ . น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ, ปาทปีํ ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิตพฺพํ. น ปกตตฺโต ภิกฺขุ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เภเทตพฺโพ [น ภิกฺขู ภิกฺขูหิ เภเทตพฺพา (สฺยา.)], น คิหิทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา; ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพํ [ภิกฺขุสิกฺขา สิกฺขิตพฺพา (สฺยา.)]. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส ¶ วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, น ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสาเทตพฺโพ อนฺโต วา พหิ วา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ¶ ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๕๒. อถ โข สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต ตมฺหา อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น ¶ สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุ กรึสุ [น ครุกรึสุ (ก.)], น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น ¶ สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ปุนเทว โกสมฺพึ ปจฺจาคฺฉิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ
๕๓. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ ¶ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ¶ ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ ¶ , นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ภิกฺขุํ [ภิกฺขู (สี. สฺยา.)] ภิกฺขูหิ เภเทติ – อิเมหิ ¶ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. คิหิทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิเย เสวติ; ภิกฺขู น เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย น สิกฺขติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา น วุฏฺาติ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ ¶ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพ-เตจตฺตาลีสกํ
๕๔. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ¶ ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ ¶ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ภิกฺขุํ ¶ ภิกฺขูหิ เภเทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น คิหิทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย ¶ สิกฺขติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาติ, น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ¶ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๕๕. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ ¶ . ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา ¶ วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อทสฺสเน, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อาปตฺติยา อทสฺสเน อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ปฺจมํ.
๖. อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ
๕๖. เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… ¶ เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุ’’นฺติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ ¶ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุ’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉิสฺสติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, กาตพฺพํ – ปมํ ฉนฺโน ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ¶ ปฏิกาตุํ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา น อิจฺฉติ อาปตฺตึ ปฏิกาตุํ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, สํสถ – ‘ฉนฺโน ภิกฺขุ, สงฺเฆน อาปตฺติยา [ฉนฺโน ภิกฺขุ อาปตฺติยา (สี. ก.)] อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕๗. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๕๘. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ¶ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… ¶ โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๕๙. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย ¶ . อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน ¶ โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก ¶ อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๖๐. ‘‘อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิตพฺพํ. น ปกตตฺโต ภิกฺขุ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ ¶ , น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสตพฺโพ, น ภิกฺขุ ภิกฺขูหิ เภเทตพฺโพ. น คิหิทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยทฺธโช ธาเรตพฺโพ, น ติตฺถิยา เสวิตพฺพา; ภิกฺขู เสวิตพฺพา, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขิตพฺพํ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา ¶ อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, น ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสาเทตพฺโพ อนฺโต วา พหิ วา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๖๑. อถ โข สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต ตมฺหา อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ ¶ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน ¶ อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ตมฺหาปิ อาวาสา อฺํ อาวาสํ อคมาสิ. ตตฺถปิ ภิกฺขู เนว อภิวาเทสุํ, น ปจฺจุฏฺเสุํ, น อฺชลิกมฺมํ น สามีจิกมฺมํ อกํสุ, น สกฺกรึสุ, น ครุํ กรึสุ, น มาเนสุํ, น ปูเชสุํ. โส ภิกฺขูหิ อสกฺกริยมาโน อครุกริยมาโน อมานิยมาโน อปูชิยมาโน อสกฺการปกโต ปุนเทว โกสมฺพึ ปจฺจาคฺฉิ. โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ. กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป…. ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๖๒. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ…เป… ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ…เป… ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ…เป… ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, ภิกฺขุํ ภิกฺขูหิ เภเทติ…เป… คิหิทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู น เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย น สิกฺขติ…เป… ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา น วุฏฺาติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา ¶ พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม ¶ , อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ ¶ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๖๓. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ ¶ ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ สาทิยติ…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฺปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ สาทิยติ…เป… น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ สีลวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ทิฏฺิวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น อาชีววิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, น ภิกฺขุํ ภิกฺขูหิ เภเทติ…เป… น คิหิทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิยทฺธชํ ธาเรติ, น ติตฺถิเย เสวติ, ภิกฺขู เสวติ, ภิกฺขุสิกฺขาย สิกฺขติ…เป… น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วสติ, น เอกจฺฉนฺเน ¶ อาวาเส วา อนาวาเส วา วสติ, ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาติ, น ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ อาสาเทติ อนฺโต วา พหิ วา – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อฏฺหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๖๔. ‘‘เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน ภิกฺขเว, ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน ¶ , อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา ¶ อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ ¶ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺเฆน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน, อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
อาปตฺติยา อปฺปฏิกมฺเม อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ ฉฏฺํ.
๗. ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ
๖๕. [อิทํ วตฺถุ ปาจิ. ๔๑๗; ม. นิ. ๒๓๔ อาทโย] เตน ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน อริฏฺสฺส นาม ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส [คนฺธพาธิปุพฺพสฺส (ก.)] เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. อสฺโสสุํ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู อริฏฺสฺส นาม กิร ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. อถ โข เต ภิกฺขู เยน อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตนุปสงฺกมึสุ. อุปสงฺกมิตฺวา อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตทโวจุํ – ‘‘สจฺจํ กิร เต, อาวุโส อริฏฺ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ? ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม ¶ อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ.
‘‘มาวุโส ¶ อริฏฺ, เอวํ อวจ. มา ภควนฺตํ อพฺภาจิกฺขิ. น หิ สาธุ ภควโต อพฺภกฺขานํ ¶ [อพฺภาจิกฺขนํ (ก.)]. น หิ ภควา เอวํ วเทยฺย. อเนกปริยาเยนาวุโส อริฏฺ, อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา ภควตา. อลฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา [พหูปายาสา (สี. สฺยา.)], อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อฏฺิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหูปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา…เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา…เป… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา ¶ ภควตา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา ภควตา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา ภควตา, พหุทุกฺขา พหูปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย’’ติ.
เอวมฺปิ โข อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ เตหิ ภิกฺขูหิ วุจฺจมาโน ตเถว ตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ถามสา ปรามาสา อภินิวิสฺส โวหรติ – ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, อาวุโส, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ. ยโต จ โข เต ภิกฺขู นาสกฺขึสุ อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ เอตสฺมา ปาปกา ทิฏฺิคตา วิเวเจตุํ, อถ โข เต ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อถ ¶ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อริฏฺํ ภิกฺขุํ คทฺธพาธิปุพฺพํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร เต, อริฏฺ, เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ? ‘‘เอวํพฺยา โข อหํ, ภนฺเต, ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ, ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ.
‘‘กสฺส ¶ นุ โข นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มยา เอวํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ? นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน อนฺตรายิกา ธมฺมา อนฺตรายิกา วุตฺตา? อลฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายาย. อปฺปสฺสาทา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อฏฺิกงฺกลูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. มํสเปสูปมา กามา วุตฺตา มยา…เป… ติณุกฺกูปมา กามา วุตฺตา มยา… องฺคารกาสูปมา กามา วุตฺตา มยา… สุปินกูปมา กามา วุตฺตา มยา…เป… ยาจิตกูปมา กามา วุตฺตา มยา… รุกฺขผลูปมา กามา วุตฺตา มยา… อสิสูนูปมา กามา วุตฺตา ¶ มยา… สตฺติสูลูปมา กามา วุตฺตา มยา… สปฺปสิรูปมา กามา วุตฺตา มยา, พหุทุกฺขา พหุปายาสา, อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย. อถ จ ปน ตฺวํ, โมฆปุริส, อตฺตนา ทุคฺคหิเตน [ทุคฺคหิเตน ทิฏฺิคเตน (สฺยา.)] อมฺเห เจว อพฺภาจิกฺขสิ, อตฺตานฺจ ขณสิ ¶ , พหฺุจ อปฺุํ ปสวสิ. ตฺหิ เต, โมฆปุริส, ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย. เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรตุ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอวฺจ ปน ภิกฺขเว กาตพฺพํ – ปมํ อริฏฺโ ภิกฺขุ โจเทตพฺโพ, โจเทตฺวา สาเรตพฺโพ, สาเรตฺวา อาปตฺตึ อาโรเปตพฺโพ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
๖๖. ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ ¶ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา ¶ เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ ¶ . สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ – ตถาหํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ ยถา เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายาติ. โส ตํ ทิฏฺึ น ปฏินิสฺสชฺชติ. สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ – อสมฺโภคํ ¶ สงฺเฆน. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส กรณํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘กตํ สงฺเฆน อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติ.
‘‘อาวาสปรมฺปรฺจ, ภิกฺขเว, สํสถ – ‘อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ, สงฺเฆน ปาปิกาย [คทฺธพาธิปุพฺโพ ปาปิกาย (สี. ก.)] ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค ¶ , อุกฺเขปนียกมฺมกโต – อสมฺโภคํ สงฺเฆนา’’’ติ.
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๖๗. ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อสมฺมุขา กตํ โหติ, อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ¶ ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ. อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… อสมฺมุขา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อปฺปฏิฺาย กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… ¶ อนาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อโจเทตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อสาเรตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อนาโรเปตฺวา กตํ โหติ, อธมฺเมน กตํ โหติ, วคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว ¶ , ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อธมฺมกมฺมฺจ โหติ, อวินยกมฺมฺจ, ทุวูปสนฺตฺจ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
อธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ
๖๘. ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. สมฺมุขา กตํ โหติ, ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ปฏิฺาย กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ. อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… ปฏิฺาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ ¶ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป… อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ธมฺมกมฺมฺจ โหติ, วินยกมฺมฺจ, สุวูปสนฺตฺจ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺิตํ.
อากงฺขมานฉกฺกํ
๖๙. [ปริ. ๓๒๓] ‘‘ตีหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน ¶ ; คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ ¶ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก ภณฺฑนการโก โหติ กลหการโก วิวาทการโก ภสฺสการโก สงฺเฆ อธิกรณการโก; เอโก พาโล โหติ อพฺยตฺโต อาปตฺติพหุโล อนปทาโน; เอโก คิหิสํสฏฺโ วิหรติ อนนุโลมิเกหิ คิหิสํสคฺเคหิ – อิเมสํ ¶ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺกมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก อธิสีเล สีลวิปนฺโน โหติ, เอโก อชฺฌาจาเร อาจารวิปนฺโน โหติ, เอโก อติทิฏฺิยา ทิฏฺิวิปนฺโน โหติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว ¶ , ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย. เอโก พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ ¶ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กเรยฺย.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค อุกฺเขปนียกมฺเม
อากงฺขมานฉกฺกํ นิฏฺิตํ.
เตจตฺตาลีสวตฺตํ
๗๐. ‘‘ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย ¶ น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา…เป… น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
เตจตฺตาลีสวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๗๑. อถ โข สงฺโฆ อริฏฺสฺส ภิกฺขุโน คทฺธพาธิปุพฺพสฺส, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ อกาสิ – อสมฺโภคํ สงฺเฆน. โส สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อริฏฺโ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ สงฺเฆน ¶ , ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิสฺสตี’’ติ? อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อริฏฺโ ¶ ภิกฺขุ คทฺธพาธิปุพฺโพ ¶ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมตี’’ติ [วิพฺภมีติ (สี. ก.)]? ‘‘สจฺจํ ¶ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม โส, ภิกฺขเว, โมฆปุริโส สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต วิพฺภมิสฺสติ? เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุ.
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๗๒. ‘‘ปฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
[ปริ. ๔๒๐] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ…เป… ¶ .
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, ปวารณํ เปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ, สาเรติ ¶ , ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ
๗๓. ‘‘ปฺจหิ ¶ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุตึ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ.
‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺตึ น อาปชฺชติ, อฺํ วา ตาทิสิกํ ¶ , ตโต วา ปาปิฏฺตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ…เป….
‘‘อฏฺหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ เปติ, น ปวารณํ เปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ’’.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺเม
ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพเตจตฺตาลีสกํ นิฏฺิตํ.
๗๔. ‘‘เอวฺจ ¶ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ. เตน, ภิกฺขเว, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกเตน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส ¶ กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ¶ ยาจามี’ติ. ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพา. พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ าเปตพฺโพ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺย. เอสา ตฺติ.
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค ¶ , อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สงฺเฆน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธึ ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ¶ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน, ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค, อุกฺเขปนียกมฺมํ. ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ.
ปาปิกาย ทิฏฺิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค อุกฺเขปนียกมฺมํ นิฏฺิตํ สตฺตมํ.
กมฺมกฺขนฺธโก ปโม.
อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถู สตฺต.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปณฺฑุโลหิตกา ¶ ภิกฺขู, สยํ ภณฺฑนการกา;
ตาทิเส อุปสงฺกมฺม, อุสฺสหึสุ จ ภณฺฑเน.
อนุปฺปนฺนาปิ ชายนฺติ [อนุปฺปนฺนานิ ชายนฺติ (สี. สฺยา.)], อุปฺปนฺนานิปิ วฑฺฒเร [อุปฺปนฺนานิ ปวฑฺฒเร (สี.), อุปฺปนฺนาปิ ปวฑฺฒนฺติ (ก.)];
อปฺปิจฺฉา เปสลา ภิกฺขู, อุชฺฌายนฺติ ปทสฺสโต [ปรีสโต (สฺยา.), ปรสฺสโต (สี.)].
สทฺธมฺมฏฺิติโก พุทฺโธ, สยมฺภู อคฺคปุคฺคโล;
อาณาเปสิ ตชฺชนียกมฺมํ สาวตฺถิยํ ชิโน.
อสมฺมุขาปฺปฏิปุจฺฉาปฺปฏิฺาย ¶ กตฺจ ยํ;
อนาปตฺติ อเทสเน, เทสิตาย กตฺจ ยํ.
อโจเทตฺวา อสาเรตฺวา, อนาโรเปตฺวา จ ยํ กตํ;
อสมฺมุขา อธมฺเมน, วคฺเคน จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อปฺปฏิปุจฺฉา อธมฺเมน, ปุน วคฺเคน [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ;
อปฺปฏิฺาย อธมฺเมน, วคฺเคน จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อนาปตฺติ [อนาปตฺติยา (สี. สฺยา.)] อธมฺเมน, วคฺเคน
จาปิ [วคฺเคนาปิ จ (สี. สฺยา.)] ยํ กตํ.
อเทสนาคามินิยา, อธมฺมวคฺคเมว จ.
เทสิตาย ¶ อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ;
อโจเทตฺวา ¶ อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ.
อสาเรตฺวา อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ;
อนาโรเปตฺวา อธมฺเมน, วคฺเคนาปิ ตเถว จ.
กณฺหวารนเยเนว, สุกฺกวารํ วิชานิยา;
สงฺโฆ อากงฺขมาโน จ ยสฺส ตชฺชนิยํ กเร.
ภณฺฑนํ พาโล สํสฏฺโ, อธิสีเล อชฺฌาจาเร;
อติทิฏฺิวิปนฺนสฺส, สงฺโฆ ตชฺชนิยํ กเร.
พุทฺธธมฺมสฺส ¶ ¶ สงฺฆสฺส, อวณฺณํ โย จ ภาสติ;
ติณฺณนฺนมฺปิ จ ภิกฺขูนํ, สงฺโฆ ตชฺชนิยํ กเร.
ภณฺฑนํ การโก เอโก, พาโล สํสคฺคนิสฺสิโต;
อธิสีเล อชฺฌาจาเร, ตเถว อติทิฏฺิยา.
พุทฺธธมฺมสฺส สงฺฆสฺส, อวณฺณํ โย จ ภาสติ;
ตชฺชนียกมฺมกโต, เอวํ สมฺมานุวตฺตนา.
อุปสมฺปทนิสฺสยา, สามเณรํ อุปฏฺนา;
โอวาทสมฺมเตนาปิ, น กเร ตชฺชนีกโต.
นาปชฺเช ตฺจ อาปตฺตึ, ตาทิสฺจ ตโต ปรํ;
กมฺมฺจ กมฺมิเก จาปิ, น ครเห ตถาวิโธ.
อุโปสถํ ปวารณํ, ปกตตฺตสฺส นฏฺเป;
สวจนึ [น สวจนิยํ (สี. สฺยา.)] อนุวาโท, โอกาโส โจทเนน จ.
สารณํ ¶ สมฺปโยคฺจ, น กเรยฺย ตถาวิโธ;
อุปสมฺปทนิสฺสยา, สามเณรํ อุปฏฺนา.
โอวาทสมฺมเตนาปิ, ปฺจหงฺเคหิ [ปฺจองฺโค (ก.)] น สมฺมติ;
ตฺจาปชฺชติ อาปตฺตึ, ตาทิสฺจ ตโต ปรํ.
กมฺมฺจ กมฺมิเก จาปิ, ครหนฺโต น สมฺมติ;
อุโปสถํ ¶ ปวารณํ, สวจนียา จ โนวาโท.
โอกาโส โจทนฺเจว, สารณา สมฺปโยชนา;
อิเมหฏฺงฺเคหิ โย ยุตฺโต, ตชฺชนานุปสมฺมติ.
กณฺหวารนเยเนว, สุกฺกวารํ วิชานิยา;
พาโล อาปตฺติพหุโล, สํสฏฺโปิ จ เสยฺยโส.
นิยสฺสกมฺมํ สมฺพุทฺโธ, อาณาเปสิ มหามุนิ;
กีฏาคิริสฺมึ ทฺเว ภิกฺขู, อสฺสชิปุนพฺพสุกา.
อนาจารฺจ ¶ วิวิธํ, อาจรึสุ อสฺตา;
ปพฺพาชนียํ สมฺพุทฺโธ, กมฺมํ สาวตฺถิยํ ชิโน;
มจฺฉิกาสณฺเฑ สุธมฺโม, จิตฺตสฺสาวาสิโก อหุ.
ชาติวาเทน ขุํเสติ, สุธมฺโม จิตฺตุปาสกํ;
ปฏิสารณียกมฺมํ, อาณาเปสิ ตถาคโต.
โกสมฺพิยํ ฉนฺนํ ภิกฺขุํ, นิจฺฉนฺตาปตฺตึ ปสฺสิตุํ;
อทสฺสเน ¶ อุกฺขิปิตุํ, อาณาเปสิ ชินุตฺตโม.
ฉนฺโน ตํเยว อาปตฺตึ, ปฏิกาตุํ น อิจฺฉติ;
อุกฺเขปนาปฺปฏิกมฺเม, อาณาเปสิ วินายโก.
ปาปทิฏฺิ ¶ อริฏฺสฺส, อาสิ อฺาณนิสฺสิตา;
ทิฏฺิยาปฺปฏินิสฺสคฺเค [ทิฏฺิอปฺปฏินิสฺสคฺเค (ก.)], อุกฺเขปํ ชินภาสิตํ.
นิยสฺสกมฺมํ ปพฺพชฺชํ [ปพฺพาชํ (ก.)], ตเถว ปฏิสารณี;
อทสฺสนาปฺปฏิกมฺเม ¶ , อนิสฺสคฺเค จ ทิฏฺิยา.
ทวานาจารูปฆาติ, มิจฺฉาอาชีวเมว จ;
ปพฺพาชนียกมฺมมฺหิ, อติเรกปทา อิเม.
อลาภาวณฺณา ทฺเว ปฺจ, ทฺเว ปฺจกาติ นามกา [ทฺเว ปฺจโกติ นามโก (ก.)];
ปฏิสารณียกมฺมมฺหิ, อติเรกปทา อิเม.
ตชฺชนียํ นิยสฺสฺจ, ทุเว กมฺมาปิ สาทิสา [กมฺเมสุ สทิสํ (ก.)];
ปพฺพชฺชา [ปพฺพาชา (ก.)] ปฏิสารี จ, อตฺถิ ปทาติริตฺตตา.
ตโย อุกฺเขปนา กมฺมา, สทิสา เต วิภตฺติโต;
ตชฺชนียนเยนาปิ, เสสกมฺมํ วิชานิยาติ.
กมฺมกฺขนฺธกํ นิฏฺิตํ.