📜
๒. ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ
๑. ปาริวาสิกวตฺตํ
๗๕. เตน ¶ ¶ ¶ ¶ สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม. เตน โข ปน สมเยน ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ¶ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ ¶ , สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส.
‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ.
‘‘อนุชานามิ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺเปสฺสามิ ยถา ปาริวาสิเกหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ ¶ .
๗๖. ‘‘ปาริวาสิเกน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปริวาโส ทินฺโน โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ¶ ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ [สมาทิตพฺพํ (ก.)], น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘ปาริวาสิเกน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา อาคนฺตุเกน อาโรเจตพฺพํ, อาคนฺตุกสฺส อาโรเจตพฺพํ, อุโปสเถ อาโรเจตพฺพํ, ปวารณาย อาโรเจตพฺพํ. สเจ คิลาโน โหติ, ทูเตนปิ อาโรเจตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา ¶ . น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ¶ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ¶ ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ¶ ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน ¶ , อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา. น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร ¶ อนฺตรายา.
๘๐. ‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ¶ สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อนาวาโส, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
๘๑. ‘‘น, ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต [จงฺกมนฺตํ (อฏฺกถายํ สํวณฺเณตพฺพปาโ)] จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
๘๒. ‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน ¶ อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ ¶ , น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘ปาริวาสิกจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ [อกมฺมํ ตํ (สฺยา.)], น จ กรณีย’’นฺติ.
จตุนฺนวุติปาริวาสิกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๘๓. อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ? ‘‘ตโย โข, อุปาลิ, ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา ¶ . สหวาโส, วิปฺปวาโส, อนาโรจนา – อิเม โข, อุปาลิ, ตโย ปาริวาสิกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ.
๘๔. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ มหาภิกฺขุสงฺโฆ สนฺนิปติโต โหติ. น สกฺโกนฺติ ปาริวาสิกา ภิกฺขู ปริวาสํ โสเธตุํ ¶ . ภควโต [เต ภิกฺขู ภควโต (สฺยา., เอวมุปริปิ)] เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ นิกฺขิปิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, นิกฺขิปิตพฺโพ. เตน ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘ปริวาสํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺโต โหติ ปริวาโส. ‘วตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺโต โหติ ปริวาโส.
๘๕. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา ภิกฺขู ตหํ ตหํ ปกฺกมึสุ. สกฺโกนฺติ ปาริวาสิกา ภิกฺขู ปริวาสํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ สมาทิยิตุํ [สมาทาตุํ (สฺยา. กํ.)]. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมาทิยิตพฺโพ [สมาทิตพฺโพ (สี. สฺยา. กํ.)]. เตน ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา ¶ เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา ¶ อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘ปริวาสํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺโน โหติ ปริวาโส. ‘วตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺโน โหติ ปริวาโส’’.
ปาริวาสิกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๒. มูลายปฏิกสฺสนารหวตฺตํ
๘๖. เตน ¶ โข ปน สมเยน มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ¶ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ ¶ , ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา มูลายปฏิกสฺสนารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๘๗. ‘‘มูลายปฏิกสฺสนารเหน ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน มูลาย ปฏิกสฺสนารโห กโต โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ¶ ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส ¶ คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน ¶ , อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว ¶ , มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ; น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ; น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม ¶ จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ¶ สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ; น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มูลายปฏิกสฺสนารหจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
มูลายปฏิกสฺสนารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๓. มานตฺตารหวตฺตํ
๘๘. เตน ¶ โข ปน สมเยน มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา ¶ …เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป… ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มานตฺตารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มานตฺตารหา ¶ ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มานตฺตารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา มานตฺตารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๘๙. ‘‘มานตฺตารเหน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ…เป… (ยถา มูลาย ปฏิกสฺสนา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ.) น ภิกฺขูหิ ¶ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น ¶ ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มนตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ ¶ …เป… สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู ¶ นานาสํวาสกา, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ¶ นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มานตฺตารหจตุตฺโถ ¶ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
มานตฺตารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๔. มานตฺตจาริกวตฺตํ
๙๐. เตน โข ปน สมเยน มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหารํ, เสยฺยาภิหารํ, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… ¶ เต อุฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ –
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิกมฺมํ, สามีจิกมฺมํ, อาสนาภิหาโร, เสยฺยาภิหาโร, ปาโททกํ ปาทปีํ, ปาทกถลิกํ, ปตฺตจีวรปฏิคฺคหณํ, นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ, ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริกานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺเปสฺสามิ ยถา มานตฺตจาริเกหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๙๑. ‘‘มานตฺตจาริเกน ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพา. ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน มานตฺตํ ทินฺนํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อฺา วา ตาทิสิกา, ตโต วา ปาปิฏฺตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพา. น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ เปตพฺโพ, น ปวารณา เปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ, น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ, น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ, น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘มานตฺตจาริเกน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา อาคนฺตุเกน อาโรเจตพฺพํ, อาคนฺตุกสฺส อาโรเจตพฺพํ, อุโปสเถ อาโรเจตพฺพํ, ปวารณาย อาโรเจตพฺพํ ¶ ¶ , เทวสิกํ อาโรเจตพฺพํ. สเจ คิลาโน โหติ, ทูเตนปิ อาโรเจตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… อภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น ภิกฺขเว ¶ , มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ…เป… สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส วา อนาวาโส วา คนฺตพฺโพ ¶ , ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู นานาสํวาสกา, อฺตฺร สงฺเฆน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อนาวาสา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘คนฺตพฺโพ, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ. ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ. ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ. น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ ¶ , น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘มานตฺตจาริกจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ¶ ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
๙๒. อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘กติ นุ โข, ภนฺเต, มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ? ‘‘จตฺตาโร โข ¶ , อุปาลิ, มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา. สหวาโส, วิปฺปวาโส, อนาโรจนา, อูเน คเณ จรณํ [จรณนฺติ (ก.)] – อิเม โข, อุปาลิ, จตฺตาโร มานตฺตจาริกสฺส ภิกฺขุโน รตฺติจฺเฉทา’’ติ.
๙๓. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยํ มหาภิกฺขุสงฺโฆ สนฺนิปติโต โหติ. น สกฺโกนฺติ มานตฺตจาริกา ภิกฺขู มานตฺตํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตํ นิกฺขิปิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, นิกฺขิปิตพฺพํ. เตน มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘มานตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺตํ โหติ มานตฺตํ. ‘วตฺตํ นิกฺขิปามี’ติ. นิกฺขิตฺตํ โหติ มานตฺต’’นฺติ.
๙๔. เตน โข ปน สมเยน สาวตฺถิยา ภิกฺขู ตหํ ตหํ ปกฺกมึสุ ¶ . สกฺโกนฺติ มานตฺตจาริกา ภิกฺขู มานตฺตํ โสเธตุํ. ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, มานตฺตํ สมาทิยิตุํ. เอวฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมาทิยิตพฺพํ. เตน มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา เอกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อฺชลึ ปคฺคเหตฺวา, เอวมสฺส วจนีโย – ‘มานตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺนํ โหติ มานตฺตํ. ‘วตฺตํ สมาทิยามี’ติ. สมาทินฺนํ โหติ มานตฺต’’นฺติ.
มานตฺตจาริกวตฺตํ นิฏฺิตํ.
๕. อพฺภานารหวตฺตํ
๙๕. เตน ¶ โข ปน สมเยน อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถฺหิ นาม อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺม’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ.
อถ โข ภควา เอตสฺมึ นิทาเน เอตสฺมึ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมนฺติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ. วิครหิ พุทฺโธ ¶ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ…เป… กถฺหิ นาม, ภิกฺขเว, อพฺภานารหา ภิกฺขู สาทิยิสฺสนฺติ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ ¶ ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป… วิครหิตฺวา…เป… ธมฺมึ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สาทิตพฺพํ ปกตตฺตานํ ภิกฺขูนํ อภิวาทนํ ปจฺจุปฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. โย สาทิเยยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ มิถุ ยถาวุฑฺฒํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ…เป… นหาเน ปิฏฺิปริกมฺมํ. อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ – อุโปสถํ, ปวารณํ, วสฺสิกสาฏิกํ, โอโณชนํ, ภตฺตํ. เตน หิ, ภิกฺขเว, อพฺภานารหานํ ภิกฺขูนํ วตฺตํ ปฺาเปสฺสามิ ยถา อพฺภานารเหหิ ภิกฺขูหิ วตฺติตพฺพํ.
๙๖. ‘‘อพฺภานารเหน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํ. ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา –
น อุปสมฺปาเทตพฺพํ…เป… (ยถา เหฏฺา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ,) น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน ปุรโต คนฺตพฺพํ, น ปุรโต นิสีทิตพฺพํ. โย โหติ สงฺฆสฺส อาสนปริยนฺโต เสยฺยาปริยนฺโต วิหารปริยนฺโต โส ตสฺส ปทาตพฺโพ. เตน จ โส สาทิตพฺโพ.
‘‘น ¶ , ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ¶ ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา ปุเรสมเณน วา ปจฺฉาสมเณน วา กุลานิ อุปสงฺกมิตพฺพานิ; น อารฺิกงฺคํ สมาทาตพฺพํ; น ปิณฺฑปาติกงฺคํ สมาทาตพฺพํ; น จ ตปฺปจฺจยา ปิณฺฑปาโต นีหราเปตพฺโพ – มา มํ ชานึสูติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา อภิกฺขุโก อนาวาโส คนฺตพฺโพ, อฺตฺร ปกตตฺเตน, อฺตฺร อนฺตรายา…เป…. (ยถา เหฏฺา, ตถา วิตฺถาเรตพฺพา.)
‘‘คนฺตพฺโพ ¶ , ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา สภิกฺขุกา อาวาสา…เป… อนาวาสา…เป… อาวาสา วา อนาวาสา วา สภิกฺขุโก ¶ อาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อนาวาโส…เป… สภิกฺขุโก อาวาโส วา อนาวาโส วา, ยตฺถสฺสุ ภิกฺขู สมานสํวาสกา, ยํ ชฺา สกฺโกมิ อชฺเชว คนฺตุนฺติ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; ปกตตฺตํ ภิกฺขุํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺาตพฺพํ, ปกตตฺโต ภิกฺขุ อาสเนน นิมนฺเตตพฺโพ; น ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น นีเจ จงฺกเม ¶ จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
‘‘น, ภิกฺขเว, อพฺภานารเหน ภิกฺขุนา ปาริวาสิเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มูลายปฏิกสฺสนารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตารเหน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… มานตฺตจาริเกน ภิกฺขุนา สทฺธึ…เป… อพฺภานารเหน วุฑฺฒตเรน ภิกฺขุนา สทฺธึ เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วตฺถพฺพํ, น เอกจฺฉนฺเน อนาวาเส วตฺถพฺพํ; น เอกจฺฉนฺเน อาวาเส วา อนาวาเส วา วตฺถพฺพํ; น เอกาสเน นิสีทิตพฺพํ, น นีเจ อาสเน นิสินฺเน อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตพฺพํ, น ฉมายํ นิสินฺเน อาสเน นิสีทิตพฺพํ; น เอกจงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ ¶ , น นีเจ จงฺกเม จงฺกมนฺเต อุจฺเจ จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ, น ฉมายํ จงฺกมนฺเต จงฺกเม จงฺกมิตพฺพํ.
[มหาว. ๓๙๓] ‘‘อพฺภานารหจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, ปริวาสํ ทเทยฺย, มูลาย ปฏิกสฺเสยฺย, มานตฺตํ ทเทยฺย, ตํวีโส อพฺเภยฺย, อกมฺมํ, น จ กรณีย’’นฺติ.
อพฺภานารหวตฺตํ นิฏฺิตํ.
ปาริวาสิกกฺขนฺธโก ทุติโย.
อิมมฺหิ ขนฺธเก วตฺถู ปฺจ.
ตสฺสุทฺทานํ –
ปาริวาสิกา ¶ สาเทนฺติ, ปกตตฺตาน ภิกฺขุนํ;
อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ, อฺชลิฺจ สามีจิยํ.
อาสนํ ¶ เสยฺยาภิหารํ, ปาโท ปีํ กถลิกํ;
ปตฺตํ นหาเน ปริกมฺมํ, อุชฺฌายนฺติ จ เปสลา.
ทุกฺกฏํ สาทิยนฺตสฺส, มิถุ ปฺจ ยถาวุฑฺฒํ [ปุนาปเร (ก.)];
อุโปสถํ ปวารณํ, วสฺสิโกโณชโภชนํ.
สมฺมา จ วตฺตนา ตตฺถ, ปกตตฺตสฺส คจฺฉนฺตํ;
โย จ โหติ ปริยนฺโต, ปุเร ปจฺฉา ตเถว จ [น ปุเร ปจฺฉาสมเณน (สี. สฺยา.)].
อารฺปิณฺฑนีหาโร, อาคนฺตุเก อุโปสเถ;
ปวารณาย ทูเตน, คนฺตพฺโพ จ สภิกฺขุโก.
เอกจฺฉนฺเน ¶ จ วุฏฺานํ, ตเถว จ นิมนฺตเย;
อาสเน นีเจ จงฺกเม, ฉมายํ จงฺกเมน จ.
วุฑฺฒตเรน อกมฺมํ, รตฺติจฺเฉทา จ โสธนา;
นิกฺขิปนํ สมาทานํ, วตฺตํว ปาริวาสิเก [รตฺติ วา ปาริวาสิเก (ก.), าตพฺพํ ปาริวาสิกา (สี. สฺยา.)].
มูลาย ¶ มานตฺตารหา, ตถา มานตฺตจาริกา;
อพฺภานารเห นโย จาปิ, สมฺเภทํ นยโต [สมฺเภทนยโต (สฺยา.)] ปุน.
ปาริวาสิเกสุ ตโย, จตุ มานตฺตจาริเก;
น สเมนฺติ รตฺติจฺเฉเทสุ [รตฺติจฺเฉเท (อิติปิ), รตฺติจฺเฉทา (สฺยา.)], มานตฺเตสุ จ เทวสิ;
ทฺเว กมฺมา สทิสา เสสา, ตโย กมฺมา สมาสมาติ [สมา มตาติ (สี.)].
ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ นิฏฺิตํ.