📜
สมุฏฺานสีสสงฺเขโป
สมุฏฺานสฺสุทฺทานํ
อนิจฺจา ¶ ¶ ¶ ¶ สพฺเพ สงฺขารา, ทุกฺขานตฺตา จ สงฺขตา;
นิพฺพานฺเจว ปฺตฺติ, อนตฺตา อิติ นิจฺฉยา.
พุทฺธจนฺเท อนุปฺปนฺเน, พุทฺธาทิจฺเจ อนุคฺคเต;
เตสํ สภาคธมฺมานํ, นามมตฺตํ น นายติ.
ทุกฺกรํ วิวิธํ กตฺวา, ปูรยิตฺวาน ปารมี;
อุปฺปชฺชนฺติ มหาวีรา, จกฺขุภูตา สพฺรหฺมเก.
เต เทสยนฺติ สทฺธมฺมํ, ทุกฺขหานึ สุขาวหํ;
องฺคีรโส สกฺยมุนิ, สพฺพภูตานุกมฺปโก.
สพฺพสตฺตุตฺตโม สีโห, ปิฏเก ตีณิ เทสยิ;
สุตฺตนฺตมภิธมฺมฺจ, วินยฺจ มหาคุณํ.
เอวํ นียติ สทฺธมฺโม, วินโย ยทิ ติฏฺติ;
อุภโต จ วิภงฺคานิ, ขนฺธกา ยา จ มาติกา.
มาลา สุตฺตคุเณเนว, ปริวาเรน คนฺถิตา;
ตสฺเสว ปริวารสฺส, สมุฏฺานํ นิยโต กตํ.
สมฺเภทํ ¶ นิทานํ จฺํ, สุตฺเต ทิสฺสนฺติ อุปริ;
ตสฺมา สิกฺเข ปริวารํ, ธมฺมกาโม สุเปสโลติ.
เตรสสมุฏฺานํ
วิภงฺเค ทฺวีสุ ปฺตฺตํ, อุทฺทิสนฺติ อุโปสเถ;
ปวกฺขามิ สมุฏฺานํ, ยถาายํ สุณาถ เม.
ปาราชิกํ ¶ ยํ ปมํ, ทุติยฺจ ตโต ปรํ;
สฺจริตฺตานุภาสนฺจ, อติเรกฺจ จีวรํ.
โลมานิ ปทโสธมฺโม, ภูตํ สํวิธาเนน จ;
เถยฺยเทสนโจรี จ, อนนฺุาตาย เตรส.
เตรเสเต สมุฏฺาน นยา, วิฺูหิ จินฺติตา.
เอเกกสฺมึ สมุฏฺาเน, สทิสา อิธ ทิสฺสเร.
๑. ปมปาราชิกสมุฏฺานํ
เมถุนํ ¶ สุกฺกสํสคฺโค, อนิยตา ปมิกา;
ปุพฺพูปปริปาจิตา, รโห ภิกฺขุนิยา สห.
สโภชเน รโห ทฺเว จ, องฺคุลิ อุทเก หสํ;
ปหาเร ¶ อุคฺคิเร เจว, เตปฺาสา จ เสขิยา.
อธกฺขคามาวสฺสุตา, ตลมฏฺฺจ สุทฺธิกา;
วสฺสํวุฏฺา จ โอวาทํ, นานุพนฺเธ ปวตฺตินึ.
ฉสตฺตติ อิเม สิกฺขา, กายมานสิกา กตา;
สพฺเพ เอกสมุฏฺานา, ปมํ ปาราชิกํ ยถา.
ปมปาราชิกสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยปาราชิกสมุฏฺานํ
อทินฺนํ ¶ วิคฺคหุตฺตริ, ทุฏฺุลฺลา อตฺตกามินํ;
อมูลา อฺภาคิยา, อนิยตา ทุติยิกา.
อจฺฉินฺเท ปริณามเน, มุสา โอมสเปสุณา;
ทุฏฺุลฺลา ปถวีขเณ, ภูตํ อฺาย อุชฺฌาเป.
นิกฺกฑฺฒนํ ¶ สิฺจนฺจ, อามิสเหตุ ภุตฺตาวี;
เอหิ อนาทริ ภึสา, อปนิเธ จ ชีวิตํ.
ชานํ สปฺปาณกํ กมฺมํ, อูนสํวาสนาสนา;
สหธมฺมิกวิเลขา, โมโห อมูลเกน จ.
กุกฺกุจฺจํ ธมฺมิกํ จีวรํ, ทตฺวา [กุกฺกุจฺจํ ธมฺมิกํ จีวรํ (สี.), กุกฺกุจฺจํ ธมฺมิกํ ทตฺวา (สฺยา.)] ปริณาเมยฺย ปุคฺคเล;
กึ เต อกาลํ อจฺฉินฺเท, ทุคฺคหี นิรเยน จ.
คณํ วิภงฺคํ ทุพฺพลํ, กถินาผาสุปสฺสยํ;
อกฺโกสจณฺฑี มจฺฉรี, คพฺภินี จ ปายนฺติยา.
ทฺเววสฺสํ ¶ สิกฺขา สงฺเฆน, ตโย เจว คิหีคตา;
กุมาริภูตา ติสฺโส จ, อูนทฺวาทสสมฺมตา.
อลํ ตาว โสกาวาสํ, ฉนฺทา อนุวสฺสา จ ทฺเว;
สิกฺขาปทา สตฺตติเม, สมุฏฺานา ติกา กตา.
กายจิตฺเตน น วาจา, วาจาจิตฺตํ น กายิกํ;
ตีหิ ทฺวาเรหิ ชายนฺติ, ปาราชิกํ ทุติยํ ยถา.
ทุติยปาราชิกสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๓. สฺจริตฺตสมุฏฺานํ
สฺจรี ¶ กุฏิ วิหาโร, โธวนฺจ ปฏิคฺคโห;
วิฺตฺตุตฺตริ อภิหฏฺุํ, อุภินฺนํ ทูตเกน จ.
โกสิยา สุทฺธทฺเวภาคา, ฉพฺพสฺสานิ นิสีทนํ;
ริฺจนฺติ รูปิกา เจว, อุโภ นานปฺปการกา.
อูนพนฺธนวสฺสิกา, สุตฺตํ วิกปฺปเนน จ;
ทฺวารทานสิพฺพานิ ¶ [ทฺวารทานสิพฺพินี (สี. สฺยา.)] จ, ปูวปจฺจยโชติ จ.
รตนํ สูจิ มฺโจ จ, ตูลํ นิสีทนกณฺฑุ จ;
วสฺสิกา จ สุคเตน, วิฺตฺติ อฺํ เจตาปนา.
ทฺเว สงฺฆิกา มหาชนิกา, ทฺเว ปุคฺคลลหุกา ครุ;
ทฺเว วิฆาสา สาฏิกา จ, สมณจีวเรน จ.
สมปฺาสิเม ธมฺมา, ฉหิ าเนหิ ชายเร;
กายโต น วาจาจิตฺตา, วาจโต น กายมนา.
กายวาจา น จ จิตฺตา [น จิตฺตโต (สี. สฺยา.)], กายจิตฺตา น วาจิกา [น วาจโต (สี. สฺยา.)];
วาจาจิตฺตา ¶ น กาเยน, ตีหิ ทฺวาเรหิ [ตีหิ าเนหิ (สฺยา.)] ชายเร.
ฉสมุฏฺานิกา เอเต, สฺจริตฺเตน สาทิสา.
สฺจริตฺตสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๔. สมนุภาสนาสมุฏฺานํ
เภทานุวตฺตทุพฺพจ ¶ ¶ , ทูสทุฏฺุลฺลทิฏฺิ จ;
ฉนฺทํ อุชฺชคฺฆิกา ทฺเว จ, ทฺเว จ สทฺทา น พฺยาหเร.
ฉมา นีจาสเน านํ, ปจฺฉโต อุปฺปเถน จ;
วชฺชานุวตฺติคหณา, โอสาเร ปจฺจาจิกฺขนา.
กิสฺมึ สํสฏฺา ทฺเว วธิ, วิสิพฺเพ ทุกฺขิตาย จ;
ปุน สํสฏฺา น วูปสเม, อารามฺจ ปวารณา.
อนฺวทฺธํ [อนฺวทฺธมาสํ (สี. สฺยา.)] สห ชีวินึ, ทฺเว จีวรํ อนุพนฺธนา;
สตฺตตึส ¶ อิเม ธมฺมา, กายวาจาย จิตฺตโต.
สพฺเพ เอกสมุฏฺานา, สมนุภาสนา ยถา.
สมนุภาสนาสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๕. กถินสมุฏฺานํ
อุพฺภตํ กถินํ ตีณิ, ปมํ ปตฺตเภสชฺชํ;
อจฺเจกํ จาปิ สาสงฺกํ, ปกฺกมนฺเตน วา ทุเว.
อุปสฺสยํ ปรมฺปรา, อนติริตฺตํ นิมนฺตนา;
วิกปฺปํ รฺโ วิกาเล, โวสาสารฺเกน จ.
อุสฺสยาสนฺนิจยฺจ, ปุเร ปจฺฉา วิกาเล จ;
ปฺจาหิกา สงฺกมนี, ทฺเวปิ อาวสเถน จ.
ปสาเข ¶ อาสเน เจว, ตึส เอกูนกา อิเม;
กายวาจา น จ จิตฺตา [น จิตฺตโต (สฺยา.)], ตีหิ ทฺวาเรหิ ชายเร.
ทฺวิสมุฏฺานิกา สพฺเพ, กถิเนน สหาสมา.
กถินสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๖. เอฬกโลมสมุฏฺานํ
เอฬกโลมา ¶ ทฺเว เสยฺยา, อาหจฺจ ปิณฺฑโภชนํ;
คณวิกาลสนฺนิธิ, ทนฺตโปเนน เจลกา.
อุยฺยุตฺตํ เสนํ [อุยฺยุตฺตํ วเส (สฺยา.)] อุยฺโยธิ, สุรา โอเรน นฺหายนา;
ทุพฺพณฺเณ ทฺเว เทสนิกา, ลสุณุปติฏฺเ นจฺจนา.
นฺหานมตฺถรณํ เสยฺยา, อนฺโตรฏฺเ ตถา พหิ;
อนฺโตวสฺสํ ¶ จิตฺตาคารํ, อาสนฺทิ สุตฺตกนฺตนา.
เวยฺยาวจฺจํ สหตฺถา จ, อภิกฺขุกาวาเสน จ;
ฉตฺตํ ยานฺจ สงฺฆาณึ, อลงฺการํ คนฺธวาสิตํ.
ภิกฺขุนี สิกฺขมานา จ, สามเณรี คิหินิยา;
อสํกจฺจิกา อาปตฺติ, จตฺตารีสา จตุตฺตริ.
กาเยน น วาจาจิตฺเตน, กายจิตฺเตน น วาจโต;
ทฺวิสมุฏฺานิกา สพฺเพ, สมา เอฬกโลมิกาติ.
เอฬกโลมสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๗. ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ
ปทฺตฺร ¶ อสมฺมตา, ตถา อตฺถงฺคเตน จ;
ติรจฺฉานวิชฺชา ¶ ทฺเว วุตฺตา, อโนกาโส [อโนกาเส (สี. สฺยา.)] จ ปุจฺฉนา.
สตฺต สิกฺขาปทา เอเต, วาจา น กายจิตฺตโต [กายจิตฺตกา (ก.)];
วาจาจิตฺเตน ชายนฺติ, น ตุ กาเยน ชายเร.
ทฺวิสมุฏฺานิกา สพฺเพ, ปทโสธมฺมสทิสา.
ปทโสธมฺมสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๘. อทฺธานสมุฏฺานํ
อทฺธานนาวํ ¶ ปณีตํ, มาตุคาเมน สํหเร;
ธฺํ นิมนฺติตา เจว, อฏฺ จ ปาฏิเทสนี.
สิกฺขา ปนฺนรส เอเต, กายา น วาจา น มนา;
กายวาจาหิ ชายนฺติ, น เต จิตฺเตน ชายเร.
กายจิตฺเตน ชายนฺติ, น เต ชายนฺติ วาจโต;
กายวาจาหิ จิตฺเตน, สมุฏฺานา จตุพฺพิธา.
ปฺตฺตา ¶ พุทฺธาเณน, อทฺธาเนน สหา สมา [สมานยา (สฺยา.)].
อทฺธานสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๙. เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ
เถยฺยสตฺถํ ¶ อุปสฺสุติ, สูปวิฺาปเนน จ;
รตฺติฉนฺนฺจ โอกาสํ, เอเต พฺยูเหน สตฺตมา.
กายจิตฺเตน ชายนฺติ, น เต ชายนฺติ วาจโต;
ตีหิ ทฺวาเรหิ ชายนฺติ, ทฺวิสมุฏฺานิกา อิเม.
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานา, เทสิตาทิจฺจพนฺธุนา.
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๑๐. ธมฺมเทสนาสมุฏฺานํ
ฉตฺตปาณิสฺส สทฺธมฺมํ, น เทเสนฺติ ตถาคตา;
เอวเมว [ตเถว (สี. สฺยา.)] ทณฺฑปาณิสฺส, สตฺถอาวุธปาณินํ.
ปาทุกุปาหนา ยานํ, เสยฺยปลฺลตฺถิกาย จ;
เวิโตคุณฺิโต เจว, เอกาทสมนูนกา.
วาจาจิตฺเตน ชายนฺติ, น เต ชายนฺติ กายโต;
สพฺเพ เอกสมุฏฺานา, สมกา ธมฺมเทสเน.
ธมฺมเทสนาสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๑๑. ภูตาโรจนสมุฏฺานํ
ภูตํ ¶ กาเยน ชายติ, น วาจา น จ จิตฺตโต;
วาจโต จ สมุฏฺาติ, น กายา น จ จิตฺตโต.
กายวาจาย ¶ ชายติ, น ตุ ชายติ จิตฺตโต;
ภูตาโรจนกา ¶ นาม, ตีหิ าเนหิ ชายติ.
ภูตาโรจนสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๑๒. โจริวุฏฺาปนสมุฏฺานํ
โจรี วาจาย จิตฺเตน, น ตํ ชายติ กายโต;
ชายติ ตีหิ ทฺวาเรหิ, โจริวุฏฺาปนํ อิทํ;
อกตํ ทฺวิสมุฏฺานํ, ธมฺมราเชน ภาสิตํ [ปิตํ (สฺยา.)].
โจริวุฏฺาปนสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
๑๓. อนนฺุาตสมุฏฺานํ
อนนฺุาตํ วาจาย, น กายา น จ จิตฺตโต;
ชายติ กายวาจาย, น ตํ ชายติ จิตฺตโต.
ชายติ วาจาจิตฺเตน, น ตํ ชายติ กายโต;
ชายติ ¶ ตีหิ ทฺวาเรหิ, อกตํ จตุานิกํ.
อนนฺุาตสมุฏฺานํ นิฏฺิตํ.
สมุฏฺานฺหิ สงฺเขปํ, ทส ตีณิ สุเทสิตํ;
อสมฺโมหกรํ านํ, เนตฺติธมฺมานุโลมิกํ;
ธารยนฺโต อิมํ วิฺู, สมุฏฺาเน น มุยฺหตีติ.
สมุฏฺานสีสสงฺเขโป นิฏฺิโต.