📜
ปฺจวคฺโค
๑. กมฺมวคฺโค
๔๘๒. จตฺตาริ ¶ ¶ ¶ ¶ กมฺมานิ. อปโลกนกมฺมํ, ตฺติกมฺมํ, ตฺติทุติยกมฺมํ, ตฺติจตุตฺถกมฺมํ – อิมานิ จตฺตาริ กมฺมานิ. กติหากาเรหิ วิปชฺชนฺติ? อิมานิ จตฺตาริ กมฺมานิ ปฺจหากาเรหิ วิปชฺชนฺติ – วตฺถุโต วา ตฺติโต วา อนุสฺสาวนโต วา สีมโต วา ปริสโต วา.
๔๘๓. กถํ วตฺถุโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? สมฺมุขากรณียํ กมฺมํ อสมฺมุขา กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ปฏิปุจฺฉากรณียํ กมฺมํ อปฏิปุจฺฉา กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ปฏิฺาย กรณียํ กมฺมํ อปฏิฺาย กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; สติวินยารหสฺส อมูฬฺหวินยํ เทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; อมูฬฺหวินยารหสฺส ตสฺสปาปิยสิกากมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ตสฺสปาปิยสิกากมฺมารหสฺส ตชฺชนียกมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสฺสกมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; นิยสฺสกมฺมารหสฺส ปพฺพาชนียกมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ปพฺพาชนียกมฺมารหสฺส ปฏิสารณียกมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; ปฏิสารณียกมฺมารหสฺส อุกฺเขปนียกมฺมํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; อุกฺเขปนียกมฺมารหสฺส ปริวาสํ เทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ ¶ ; ปริวาสารหํ มูลาย ปฏิกสฺสติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; มูลายปฏิกสฺสนารหสฺส มานตฺตํ เทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; มานตฺตารหํ อพฺเภติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; อพฺภานารหํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; อนุโปสเถ อุโปสถํ กโรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ; อปวารณาย ปวาเรติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. เอวํ วตฺถุโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๘๔. กถํ ¶ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ปฺจหากาเรหิ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – วตฺถุํ น ปรามสติ, สงฺฆํ น ปรามสติ, ปุคฺคลํ น ปรามสติ, ตฺตึ น ปรามสติ, ปจฺฉา วา ตฺตึ เปติ – อิเมหิ ปฺจหากาเรหิ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๘๕. กถํ ¶ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ปฺจหากาเรหิ ¶ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – วตฺถุํ น ปรามสติ, สงฺฆํ น ปรามสติ, ปุคฺคลํ น ปรามสติ, สาวนํ หาเปติ, อกาเล วา สาเวติ – อิเมหิ ปฺจหากาเรหิ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๘๖. กถํ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? เอกาทสหิ อากาเรหิ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – อติขุทฺทกํ สีมํ สมฺมนฺนติ, อติมหตึ สีมํ สมฺมนฺนติ, ขณฺฑนิมิตฺตํ สีมํ สมฺมนฺนติ, ฉายานิมิตฺตํ สีมํ ¶ สมฺมนฺนติ, อนิมิตฺตํ สีมํ สมฺมนฺนติ, พหิสีเม ิโต สีมํ สมฺมนฺนติ, นทิยา สีมํ สมฺมนฺนติ, สมุทฺเท สีมํ สมฺมนฺนติ, ชาตสฺสเร สีมํ สมฺมนฺนติ, สีมาย สีมํ สมฺภินฺทติ, สีมาย สีมํ อชฺโฌตฺถรติ – อิเมหิ เอกาทสหิ อากาเรหิ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๘๗. กถํ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ทฺวาทสหิ อากาเรหิ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ, จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ, จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ. ปฺจวคฺคกรเณ กมฺเม…เป… ทสวคฺคกรเณ กมฺเม…เป… วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ, วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ, วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา, เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ¶ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – อิเมหิ ทฺวาทสหิ อากาเรหิ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๘๘. จตุวคฺคกรเณ กมฺเม จตฺตาโร ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา ¶ . ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. ปฺจวคฺคกรเณ ¶ กมฺเม ปฺจ ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. ทสวคฺคกรเณ กมฺเม ทส ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม วีสติ ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห.
๔๘๙. จตฺตาริ ¶ กมฺมานิ – อปโลกนกมฺมํ, ตฺติกมฺมํ, ตฺติทุติยกมฺมํ, ตฺติจตุตฺถกมฺมํ. อิมานิ จตฺตาริ กมฺมานิ กติหากาเรหิ วิปชฺชนฺติ? อิมานิ จตฺตาริ กมฺมานิ ปฺจหากาเรหิ วิปชฺชนฺติ – วตฺถุโต วา ตฺติโต วา อนุสฺสาวนโต วา สีมโต วา ปริสโต วา.
๔๙๐. กถํ วตฺถุโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ปณฺฑกํ อุปสมฺปาเทติ ¶ , วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. เถยฺยสํวาสกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. ติตฺถิยปกฺกนฺตกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. ติรจฺฉานคตํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. มาตุฆาตกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. ปิตุฆาตกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. อรหนฺตฆาตกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. ภิกฺขุนิทูสกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. สงฺฆเภทกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. โลหิตุปฺปาทกํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. อุภโตพฺยฺชนํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. อูนวีสติวสฺสํ ปุคฺคลํ อุปสมฺปาเทติ, วตฺถุวิปนฺนํ อธมฺมกมฺมํ. เอวํ วตฺถุโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๙๑. กถํ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ปฺจหากาเรหิ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ. วตฺถุํ น ปรามสติ, สงฺฆํ น ปรามสติ, ปุคฺคลํ น ปรามสติ, ตฺตึ น ปรามสติ, ปจฺฉา วา ตฺตึ เปติ – อิเมหิ ปฺจหากาเรหิ ตฺติโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๙๒. กถํ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ปฺจหากาเรหิ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – วตฺถุํ น ปรามสติ, สงฺฆํ น ปรามสติ, ปุคฺคลํ ¶ น ปรามสติ, สาวนํ ¶ หาเปติ, อกาเล วา สาเวติ – อิเมหิ ปฺจหากาเรหิ อนุสฺสาวนโต กมฺมานิ ¶ วิปชฺชนฺติ.
๔๙๓. กถํ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? เอกาทสหิ อากาเรหิ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ. อติขุทฺทกํ สีมํ สมฺมนฺนติ, อติมหตึ สีมํ สมฺมนฺนติ, ขณฺฑนิมิตฺตํ สีมํ สมฺมนฺนติ, ฉายานิมิตฺตํ สีมํ สมฺมนฺนติ, อนิมิตฺตํ สีมํ สมฺมนฺนติ, พหิสีเม ิโต สีมํ สมฺมนฺนติ, นทิยา สีมํ สมฺมนฺนติ, สมุทฺเท สีมํ สมฺมนฺนติ, ชาตสฺสเร สีมํ สมฺมนฺนติ, สีมาย สีมํ สมฺภินฺทติ, สีมาย สีมํ อชฺโฌตฺถรติ – อิเมหิ เอกาทสหิ อากาเรหิ สีมโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๙๔. กถํ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ? ทฺวาทสหิ อากาเรหิ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ – จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ, จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ. จตุวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ. ปฺจวคฺคกรเณ กมฺเม…เป… ทสวคฺคกรเณ กมฺเม…เป… วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต ¶ อนาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ. วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อนาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ. วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม ยาวติกา ภิกฺขู กมฺมปตฺตา เต อาคตา โหนฺติ, ฉนฺทารหานํ ฉนฺโท อาหโฏ โหติ, สมฺมุขีภูตา ปฏิกฺโกสนฺติ – อิเมหิ ทฺวาทสหิ อากาเรหิ ปริสโต กมฺมานิ วิปชฺชนฺติ.
๔๙๕. อปโลกนกมฺมํ กติ านานิ คจฺฉติ? ตฺติกมฺมํ กติ านานิ คจฺฉติ? ตฺติทุติยกมฺมํ กติ านานิ คจฺฉติ? ตฺติจตุตฺถกมฺมํ กติ านานิ คจฺฉติ? อปโลกนกมฺมํ ปฺจ านานิ คจฺฉติ. ตฺติกมฺมํ นว านานิ คจฺฉติ. ตฺติทุติยกมฺมํ สตฺต านานิ คจฺฉติ. ตฺติจตุตฺถกมฺมํ สตฺต านานิ คจฺฉติ.
๔๙๖. อปโลกนกมฺมํ ¶ กตมานิ ปฺจ านานิ คจฺฉติ? โอสารณํ, นิสฺสารณํ, ภณฺฑุกมฺมํ, พฺรหฺมทณฺฑํ, กมฺมลกฺขณฺเว ปฺจมํ – อปโลกนกมฺมํ อิมานิ ปฺจ านานิ คจฺฉติ ¶ . ตฺติกมฺมํ กตมานิ นว านานิ คจฺฉติ? โอสารณํ, นิสฺสารณํ, อุโปสถํ, ปวารณํ, สมฺมุตึ, ทานํ, ปฏิคฺคหํ, ปจฺจุกฺกฑฺฒนํ, กมฺมลกฺขณฺเว นวมํ – ตฺติกมฺมํ อิมานิ นว านานิ คจฺฉติ. ตฺติทุติยกมฺมํ กตมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ? โอสารณํ, นิสฺสารณํ, สมฺมุตึ, ทานํ, อุทฺธรณํ, เทสนํ, กมฺมลกฺขณฺเว สตฺตมํ – ตฺติทุติยกมฺมํ อิมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ. ตฺติจตุตฺถกมฺมํ ¶ กตมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ? โอสารณํ, นิสฺสารณํ, สมฺมุตึ, ทานํ, นิคฺคหํ, สมนุภาสนํ, กมฺมลกฺขณฺเว สตฺตมํ – ตฺติจตุตฺถกมฺมํ อิมานิ สตฺต านานิ คจฺฉติ.
๔๙๗. จตุวคฺคกรเณ กมฺเม จตฺตาโร ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. ปฺจวคฺคกรเณ ¶ กมฺเม ปฺจ ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. ทสวคฺคกรเณ กมฺเม ทส ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห. วีสติวคฺคกรเณ กมฺเม วีสติ ภิกฺขู ปกตตฺตา กมฺมปตฺตา, อวเสสา ปกตตฺตา ฉนฺทารหา. ยสฺส สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ โส เนว กมฺมปตฺโต นาปิ ฉนฺทารโห, อปิ จ กมฺมารโห.
กมฺมวคฺโค นิฏฺิโต ปโม.
๒. อตฺถวสวคฺโค
๔๙๘. [อ. นิ. ๒.๒๐๑-๒๓๐] ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. สงฺฆสุฏฺุตาย, สงฺฆผาสุตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหาย, เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหาราย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเต ¶ สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทิฏฺธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ¶ ทฺเว ¶ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทิฏฺธมฺมิกานํ เวรานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ เวรานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทิฏฺธมฺมิกานํ วชฺชานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ วชฺชานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทิฏฺธมฺมิกานํ ภยานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ ภยานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทิฏฺธมฺมิกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. คิหีนํ อนุกมฺปาย, ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. อปฺปสนฺนานํ ปสาทาย, ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน ¶ สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ. สทฺธมฺมฏฺิติยา, วินยานุคฺคหาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ สิกฺขาปทํ ปฺตฺตํ.
อตฺถวสวคฺโค นิฏฺิโต ทุติโย.
๓. ปฺตฺตวคฺโค
๔๙๙. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ปาติโมกฺขํ ปฺตฺตํ…เป… ปาติโมกฺขุทฺเทโส ปฺตฺโต… ปาติโมกฺขฏฺปนํ ปฺตฺตํ… ปวารณา ปฺตฺตา… ปวารณาปนํ ปฺตฺตํ… ตชฺชนียกมฺมํ ปฺตฺตํ… นิยสฺสกมฺมํ ¶ ปฺตฺตํ… ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฺตฺตํ… ปฏิสารณียกมฺมํ ปฺตฺตํ… อุกฺเขปนียกมฺมํ ปฺตฺตํ… ปริวาสทานํ ปฺตฺตํ… มูลายปฏิกสฺสนา ปฺตฺตา… มานตฺตทานํ ปฺตฺตํ… อพฺภานํ ปฺตฺตํ… โอสารณียํ ปฺตฺตํ… นิสฺสารณียํ ปฺตฺตํ… อุปสมฺปทํ ปฺตฺตํ… อปโลกนกมฺมํ ปฺตฺตํ… ตฺติกมฺมํ ปฺตฺตํ… ตฺติทุติยกมฺมํ ปฺตฺตํ… ตฺติจตุตฺถกมฺมํ ปฺตฺตํ…เป….
ปฺตฺตวคฺโค นิฏฺิโต ตติโย.
๔. อปฺตฺเต ปฺตฺตวคฺโค
๕๐๐. …เป… ¶ อปฺตฺเต ปฺตฺตํ, ปฺตฺเต อนุปฺตฺตํ…เป… สมฺมุขาวินโย ปฺตฺโต…เป… สติวินโย ปฺตฺโต…เป… อมูฬฺหวินโย ปฺตฺโต…เป… ปฏิฺาตกรณํ ¶ ปฺตฺตํ…เป… เยภุยฺยสิกา ปฺตฺตา…เป… ตสฺสปาปิยสิกา ปฺตฺตา…เป… ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต สงฺฆสุฏฺุตาย, สงฺฆผาสุตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ¶ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหาย, เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหาราย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทิฏฺธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทิฏฺธมฺมิกานํ เวรานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ เวรานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทิฏฺธมฺมิกานํ วชฺชานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ วชฺชานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทิฏฺธมฺมิกานํ ภยานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ ภยานํ ปฏิฆาตาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว ¶ อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทิฏฺธมฺมิกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปฏิฆาตาย ¶ – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. คิหีนํ อนุกมฺปาย, ปาปิจฺฉานํ ปกฺขุปจฺเฉทาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. อปฺปสนฺนานํ ปสาทาย, ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต. สทฺธมฺมฏฺิติยา, วินยานุคฺคหาย – อิเม ทฺเว อตฺถวเส ปฏิจฺจ ตถาคเตน สาวกานํ ติณวตฺถารโก ปฺตฺโต.
อปฺตฺเต ปฺตฺตวคฺโค นิฏฺิโต จตุตฺโถ.
๕. นวสงฺคหวคฺโค
๕๐๑. นวสงฺคหา ¶ – วตฺถุสงฺคโห, วิปตฺติสงฺคโห อาปตฺติสงฺคโห, นิทานสงฺคโห, ปุคฺคลสงฺคโห, ขนฺธสงฺคโห, สมุฏฺานสงฺคโห, อธิกรณสงฺคโห, สมถสงฺคโหติ.
อธิกรเณ สมุปฺปนฺเน สเจ อุโภ อตฺถปจฺจตฺถิกา อาคจฺฉนฺติ อุภินฺนมฺปิ วตฺถุ อาโรจาเปตพฺพํ. อุภินฺนมฺปิ วตฺถุ อาโรจาเปตฺวา อุภินฺนมฺปิ ปฏิฺา โสตพฺพา. อุภินฺนมฺปิ ปฏิฺํ สุตฺวา อุโภปิ วตฺตพฺพา – ‘‘อมฺหากํ อิมสฺมึ อธิกรเณ วูปสมิเต ¶ [วูปสเมปิ (ก.)] อุโภปิ ตุฏฺา ภวิสฺสถา’’ติ. สเจ อาหํสุ – ‘‘อุโภปิ ตุฏฺา ภวิสฺสามา’’ติ, สงฺเฆน ตํ อธิกรณํ สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ. สเจ อลชฺชุสฺสนฺนา โหติ, ปริสา อุพฺพาหิกาย วูปสเมตพฺพํ. สเจ พาลุสฺสนฺนา โหติ, ปริสา วินยธโร ปริเยสิตพฺโพ เยน ธมฺเมน เยน วินเยน เยน สตฺถุสาสเนน ตํ อธิกรณํ วูปสมฺมติ. ตถา ตํ อธิกรณํ วูปสเมตพฺพํ.
วตฺถุ ชานิตพฺพํ, โคตฺตํ ชานิตพฺพํ, นามํ ชานิตพฺพํ, อาปตฺติ ชานิตพฺพา.
เมถุนธมฺโมติ ¶ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – ปาราชิกนฺติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
อทินฺนาทานนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – ปาราชิกนฺติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
มนุสฺสวิคฺคโหติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – ปาราชิกนฺติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
อุตฺตริมนุสฺสธมฺโมติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – ปาราชิกนฺติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
สุกฺกวิสฺสฏฺีติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
กายสํสคฺโคติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
ทุฏฺุลฺลวาจาติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
อตฺตกามนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
สฺจริตฺตนฺติ ¶ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
สฺาจิกาย กุฏึ การาปนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ ¶ จ.
มหลฺลกํ วิหารํ การาปนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
ภิกฺขุํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํสนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
ภิกฺขุํ อฺภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํสนนฺติ ¶ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
สงฺฆเภทกสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
เภทกานุวตฺตกานํ ¶ ภิกฺขูนํ ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
ทุพฺพจสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ.
กุลทูสกสฺส ภิกฺขุโน ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – สงฺฆาทิเสโสติ นามฺเจว อาปตฺติ จ…เป….
อนาทริยํ ปฏิจฺจ อุทเก อุจฺจารํ วา ปสฺสาวํ วา เขฬํ วา กรณนฺติ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจ – ทุกฺกฏนฺติ นามฺเจว อาปตฺติ จาติ.
นวสงฺคหวคฺโค นิฏฺิโต ปฺจโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
อปโลกนํ ¶ ¶ ตฺติ จ, ทุติยํ จตุตฺเถน จ;
วตฺถุ ตฺติ อนุสฺสาวนํ, สีมา ปริสเมว จ.
สมฺมุขา ปฏิปุจฺฉา จ, ปฏิฺา วินยารโห;
วตฺถุ สงฺฆปุคฺคลฺจ, ตฺตึ น ปจฺฉา ตฺติ จ.
วตฺถุํ สงฺฆปุคฺคลฺจ, สาวนํ อกาเลน จ;
อติขุทฺทกา มหนฺตา จ, ขณฺฑจฺฉายา นิมิตฺตกา.
พหินที สมุทฺเท จ, ชาตสฺสเร จ ภินฺทติ;
อชฺโฌตฺถรติ สีมาย, จตุ ปฺจ จ วคฺคิกา.
ทส วีสติวคฺคา จ, อนาหฏา จ อาหฏา;
กมฺมปตฺตา ฉนฺทารหา, กมฺมารหา จ ปุคฺคลา.
อปโลกนํ ปฺจฏฺานํ, ตฺติ จ นวานิกา;
ตฺติ ทุติยํ สตฺตฏฺานํ, จตุตฺถา สตฺตานิกา.
สุฏฺุ ผาสุ จ ทุมฺมงฺกุ, เปสลา จาปิ อาสวา;
เวรวชฺชภยฺเจว, อกุสลํ คิหีนฺจ.
ปาปิจฺฉา ¶ อปฺปสนฺนานํ, ปสนฺนา ธมฺมฏฺปนา;
วินยานุคฺคหา เจว, ปาติโมกฺขุทฺเทเสน จ.
ปาติโมกฺขฺจ ¶ ปนา, ปวารณฺจ ปนํ;
ตชฺชนียา นิยสฺสฺจ, ปพฺพาชนีย ปฏิสารณี;
อุกฺเขปน ปริวาสํ, มูลมานตฺตอพฺภานํ;
โอสารณํ นิสฺสารณํ, ตเถว อุปสมฺปทา.
อปโลกนตฺติ ¶ จ, ทุติยฺจ จตุตฺถกํ;
อปฺตฺเตนุปฺตฺตํ, สมฺมุขาวินโย สติ.
อมูฬฺหปฏิเยภุยฺย, ปาปิย ติณวตฺถารกํ;
วตฺถุ วิปตฺติ อาปตฺติ, นิทานํ ปุคฺคเลน จ.
ขนฺธา ¶ เจว สมุฏฺานา, อธิกรณเมว จ;
สมถา สงฺคหา เจว, นามอาปตฺติกา ตถาติ.
ปริวาโร นิฏฺิโต.
ปริวารปาฬิ นิฏฺิตา.