📜
อนฺตรเปยฺยาลํ
กติปุจฺฉาวาโร
๒๗๑. กติ ¶ ¶ ¶ ¶ อาปตฺติโย? กติ อาปตฺติกฺขนฺธา? กติ วินีตวตฺถูนิ? กติ อคารวา? กติ คารวา? กติ วินีตวตฺถูนิ? กติ วิปตฺติโย? กติ อาปตฺติสมุฏฺานา? กติ วิวาทมูลานิ? กติ อนุวาทมูลานิ? กติ สารณียา ธมฺมา? กติ เภทกรวตฺถูนิ? กติ อธิกรณานิ? กติ สมถา?
ปฺจ อาปตฺติโย. ปฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา. ปฺจ วินีตวตฺถูนิ. สตฺต อาปตฺติโย. สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา. สตฺต วินีตวตฺถูนิ. ฉ อคารวา. ฉ คารวา. ฉ วินีตวตฺถูนิ. จตสฺโส วิปตฺติโย. ฉ อาปตฺติสมุฏฺานา. ฉ วิวาทมูลานิ. ฉ อนุวาทมูลานิ. ฉ สารณียา ธมฺมา. อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ. จตฺตาริ อธิกรณานิ. สตฺต สมถา.
ตตฺถ กตมา ปฺจ อาปตฺติโย? ปาราชิกาปตฺติ, สงฺฆาทิเสสาปตฺติ, ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปาฏิเทสนียาปตฺติ, ทุกฺกฏาปตฺติ – อิมา ปฺจ อาปตฺติโย.
ตตฺถ กตเม ปฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา? ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ, สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺโธ – อิเม ปฺจ อาปตฺติกฺขนฺธา.
ตตฺถ ¶ กตมานิ ปฺจ วินีตวตฺถูนิ? ปฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต – อิมานิ ปฺจ วินีตวตฺถูนิ.
ตตฺถ ¶ กตมา สตฺต อาปตฺติโย? ปาราชิกาปตฺติ, สงฺฆาทิเสสาปตฺติ, ถุลฺลจฺจยาปตฺติ, ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปาฏิเทสนียาปตฺติ, ทุกฺกฏาปตฺติ, ทุพฺภาสิตาปตฺติ – อิมา สตฺต อาปตฺติโย.
ตตฺถ กตเม สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา? ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺโธ, สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺโธ, ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺโธ, ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺโธ, ทุพฺภาสิตาปตฺติกฺขนฺโธ – อิเม สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา.
ตตฺถ ¶ กตมานิ สตฺต วินีตวตฺถูนิ? สตฺตหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต – อิมานิ สตฺต วินีตวตฺถูนิ.
ตตฺถ ¶ กตเม ฉ อคารวา? พุทฺเธ อคารโว, ธมฺเม อคารโว, สงฺเฆ อคารโว, สิกฺขาย อคารโว, อปฺปมาเท อคารโว, ปฏิสนฺธาเร อคารโว – อิเม ฉ อคารวา.
ตตฺถ กตเม ฉ คารวา? พุทฺเธ คารโว, ธมฺเม คารโว, สงฺเฆ คารโว, สิกฺขาย คารโว, อปฺปมาเท คารโว, ปฏิสนฺธาเร คารโว – อิเม ฉ คารวา.
ตตฺถ กตมานิ ฉ วินีตวตฺถูนิ? ฉหิ อคารเวหิ อารติ วิรติ ปฏิวิรติ ¶ เวรมณี อกิริยา อกรณํ อนชฺฌาปตฺติ เวลาอนติกฺกโม เสตุฆาโต – อิมานิ ฉ วินีตวตฺถูนิ.
ตตฺถ กตมา จตสฺโส วิปตฺติโย? สีลวิปตฺติ, อาจารวิปตฺติ, ทิฏฺิวิปตฺติ, อาชีววิปตฺติ – อิมา จตสฺโส วิปตฺติโย.
ตตฺถ กตเม ฉ อาปตฺติสมุฏฺานา? อตฺถาปตฺติ กายโต สมุฏฺาติ, น วาจโต น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ วาจโต สมุฏฺาติ, น กายโต น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺาติ, น จิตฺตโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, น วาจโต; อตฺถาปตฺติ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺาติ, น กายโต; อตฺถาปตฺติ กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺาติ – อิเม ฉ อาปตฺติสมุฏฺานา.
๒๗๒. ตตฺถ ¶ [จูฬว. ๒๑๖; อ. นิ. ๖.๓๖; ม. นิ. ๓.๔๔; ที. นิ. ๓.๓๒๕] กตมานิ ฉ วิวาทมูลานิ? อิธ ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี. โย โส ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, ธมฺเม…เป… สงฺเฆ…เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี, โส สงฺเฆ วิวาทํ ชเนติ. โย โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา ¶ พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ¶ ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสโว โหติ.
[จูฬว. ๒๑๖] ปุน จปรํ ภิกฺขุ มกฺขี โหติ ปฬาสี…เป… อิสฺสุกี โหติ มจฺฉรี, สโ โหติ มายาวี, ปาปิจฺโฉ โหติ มิจฺฉาทิฏฺิ, สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี. โย โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ธมฺเม…เป… สงฺเฆ…เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี, โส สงฺเฆ วิวาทํ ชเนติ. โย โส โหติ วิวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ¶ ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห วิวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส วิวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสโว โหติ. อิมานิ ฉ วิวาทมูลานิ.
๒๗๓. [จูฬว. ๒๑๗] ตตฺถ กตมานิ ฉ อนุวาทมูลานิ? อิธ ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี. โย โส ภิกฺขุ โกธโน โหติ อุปนาหี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย โส ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ธมฺเม…เป… สงฺเฆ ¶ …เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี โส สงฺเฆ อนุวาทํ ชเนติ. โย โหติ อนุวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปํ ¶ เจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสโว โหติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ มกฺขี โหติ ปลาสี…เป… อิสฺสุกี โหติ มจฺฉรี, สโ โหติ มายาวี, ปาปิจฺโฉ โหติ มิจฺฉาทิฏฺิ, สนฺทิฏฺิปรามาสี ¶ โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี. โย โส ภิกฺขุ สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ อาธานคฺคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี โส สตฺถริปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, ธมฺเมปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สงฺเฆปิ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส, สิกฺขายปิ น ปริปูรการี โหติ. โย ภิกฺขุ สตฺถริ อคารโว วิหรติ อปฺปติสฺโส ธมฺเม…เป… สงฺเฆ…เป… สิกฺขาย น ปริปูรการี โส สงฺเฆ อนุวาทํ ชเนติ. โย โหติ อนุวาโท พหุชนาหิตาย พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานาย วายเมยฺยาถ. เอวรูปํ เจ ตุมฺเห อนุวาทมูลํ อชฺฌตฺตํ วา พหิทฺธา วา น สมนุปสฺเสยฺยาถ ตตฺร ตุมฺเห ตสฺเสว ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสวาย ปฏิปชฺเชยฺยาถ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส ปหานํ โหติ. เอวเมตสฺส ปาปกสฺส อนุวาทมูลสฺส อายตึ อนวสฺสโว โหติ. อิมานิ ฉ อนุวาทมูลานิ.
๒๗๔. [ที. นิ. ๓.๓๒๔; อ. นิ. ๖.๑๑] ตตฺถ กตเม ฉ สารณียา ธมฺมา? อิธ ภิกฺขุโน เมตฺตํ กายกมฺมํ ปจฺจุปฏฺิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุโน เมตฺตํ ¶ วจีกมฺมํ ปจฺจุปฏฺิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน ¶ ¶ จปรํ ภิกฺขุโน เมตฺตํ มโนกมฺมํ ปจฺจุปฏฺิตํ โหติ สพฺรหฺมจารีสุ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ เย เต ลาภา ธมฺมิกา ธมฺมลทฺธา อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตมฺปิ ตถารูเปหิ ลาเภหิ อปฺปฏิวิภตฺตโภคี โหติ สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ สาธารณโภคี. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยานิ ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ ภุชิสฺสานิ วิฺุปสตฺถานิ อปรามฏฺานิ สมาธิสํวตฺตนิกานิ ¶ , ตถารูเปสุ สีเลสุ สีลสามฺคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ.
ปุน จปรํ ภิกฺขุ ยายํ ทิฏฺิ อริยา นิยฺยานิกา นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมา ทุกฺขกฺขยาย ตถารูปาย ทิฏฺิยา ทิฏฺิสามฺคโต วิหรติ สพฺรหฺมจารีหิ อาวิ เจว รโห จ. อยมฺปิ ธมฺโม สารณีโย ปิยกรโณ ครุกรโณ สงฺคหาย อวิวาทาย สามคฺคิยา เอกีภาวาย สํวตฺตติ. อิเม ฉ สารณียา ธมฺมา.
๒๗๕. ตตฺถ ¶ กตมานิ อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ? อิธ ภิกฺขุ อธมฺมํ ‘‘ธมฺโม’’ติ ทีเปติ, ธมฺมํ ‘‘อธมฺโม’’ติ ทีเปติ, อวินยํ ‘‘วินโย’’ติ ทีเปติ, วินยํ ‘‘อวินโย’’ติ ทีเปติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ‘‘ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ‘‘อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน ‘‘อาจิณฺณํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน ‘‘อนาจิณฺณํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อปฺตฺตํ ตถาคเตน ‘‘ปฺตฺตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, ปฺตฺตํ ตถาคเตน ‘‘อปฺตฺตํ ตถาคเตนา’’ติ ทีเปติ, อาปตฺตึ ‘‘อนาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, อนาปตฺตึ ‘‘อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, ลหุกํ อาปตฺตึ ‘‘ครุกา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, ครุกํ อาปตฺตึ ‘‘ลหุกา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, สาวเสสํ อาปตฺตึ ‘‘อนวเสสา อาปตฺตี’’ติ ¶ ทีเปติ, อนวเสสํ อาปตฺตึ ‘‘สาวเสสา อาปตฺตี’’ติ ¶ ทีเปติ, ทุฏฺุลฺลํ อาปตฺตึ ‘‘อทุฏฺุลฺลา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ, อทุฏฺุลฺลํ อาปตฺตึ ‘‘ทุฏฺุลฺลา อาปตฺตี’’ติ ทีเปติ. อิมานิ อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ.
[จูฬว. ๒๑๕; ปริ. ๓๔๐] ตตฺถ กตมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ? วิวาทาธิกรณํ, อนุวาทาธิกรณํ, อาปตฺตาธิกรณํ, กิจฺจาธิกรณํ – อิมานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ.
ตตฺถ กตเม สตฺต สมถา? สมฺมุขาวินโย, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, เยภุยฺยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก ¶ – อิเม สตฺต สมถา.
กติปุจฺฉาวาโร นิฏฺิโต.
ตสฺสุทฺทานํ –
อาปตฺติ อาปตฺติกฺขนฺธา, วินีตา สตฺตธา ปุน;
วินีตาคารวา เจว, คารวา มูลเมว จ.
ปุน วินีตา วิปตฺติ, สมุฏฺานา วิวาทนา;
อนุวาทา สารณียํ, เภทาธิกรเณน จ.
สตฺเตว สมถา วุตฺตา, ปทา สตฺตรสา อิเมติ.
๑. ฉอาปตฺติสมุฏฺานวาโร
๒๗๖. ปเมน ¶ อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ.
ทุติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ.
ตติเยน ¶ ¶ อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ.
จตุตฺเถ ¶ ¶ อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ.
ปฺจเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ.
ฉฏฺเน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปาราชิกํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ถุลฺลจฺจยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาจิตฺติยํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ปาฏิเทสนียํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ? สิยาติ วตฺตพฺพํ. ทุพฺภาสิตํ อาปชฺเชยฺยาติ? น หีติ วตฺตพฺพํ.
ฉอาปตฺติสมุฏฺานวาโร นิฏฺิโต ปโม.
๒. กตาปตฺติวาโร
๒๗๗. ปเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ปเมน ¶ อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี สฺาจิกาย กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, ปโยเค ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ¶ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี วิกาเล โภชนํ ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี อฺาติกาย ¶ ภิกฺขุนิยา อนฺตรฆรํ ปวิฏฺาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส – ปเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ กติหิ สมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต สมุฏฺนฺติ, น วาจโต น จิตฺตโต. จตุนฺนํ อธิกรณานํ อาปตฺตาธิกรณํ ¶ . สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๗๘. ทุติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ทุติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ – ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี สมาทิสติ ¶ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. ปโยเค ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี อนุปสมฺปนฺนํ ปทโส ธมฺมํ วาเจติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส – ทุติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ¶ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – วาจโต สมุฏฺนฺติ, น กายโต น จิตฺตโต. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน ¶ จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๗๙. ตติเยน ¶ อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ตติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี สํวิทหิตฺวา กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. ปโยเค ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ภิกฺขุ กปฺปิยสฺี ภิกฺขุนิยา โวสาสนฺติยา น นิวาเรตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส – ตติเยน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺนฺติ, น จิตฺตโต. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ ¶ . สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๐. จตุตฺเถน อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? จตุตฺเถน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ – ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี สฺาจิกาย กุฏึ กโรติ ¶ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, ปโยเค ¶ ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี วิกาเล โภชนํ ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี อฺาติกาย ภิกฺขุนิยา อนฺตรฆรํ ปวิฏฺาย หตฺถโต ขาทนียํ วา โภชนียํ วา สหตฺถา ปฏิคฺคเหตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส. จตุตฺเถน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ ¶ , สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ฉหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน ¶ , สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น วาจโต. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๑. ปฺจเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ปฺจเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ภิกฺขุ ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี สมาทิสติ – ‘‘กุฏึ เม กโรถา’’ติ. ตสฺส กุฏึ กโรนฺติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ. ปโยเค ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี อนุปสมฺปนฺนํ ปทโส ธมฺมํ วาเจติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. น ขุํเสตุกาโม น วมฺเภตุกาโม น มงฺกุกตฺตุกาโม ทวกมฺยตา หีเนน หีนํ วเทติ, อาปตฺติ ทุพฺภาสิตสฺส – ปฺจเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ¶ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ฉหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ ¶ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุพฺภาสิตาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น กายโต. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๒. ฉฏฺเน อาปตฺติสมุฏฺาเนน กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ฉฏฺเน อาปตฺติสมุฏฺาเนน ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ – ภิกฺขุ สํวิทหิตฺวา ภณฺฑํ อวหรติ, อาปตฺติ ¶ ปาราชิกสฺส ¶ ; ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี สํวิทหิตฺวา กุฏึ กโรติ อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ สารมฺภํ อปริกฺกมนํ, ปโยเค ทุกฺกฏํ; เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเต, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส. ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส. ภิกฺขุ อกปฺปิยสฺี ภิกฺขุนิยา โวสาสนฺติยา น นิวาเรตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส – ฉฏฺเน อาปตฺติสมุฏฺาเนน อิมา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา ¶ ? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ กติหิ อาปตฺติสมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ฉหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ ¶ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จาติ.
ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ
กตาปตฺติวาโร นิฏฺิโต ทุติโย.
๓. อาปตฺติสมุฏฺานคาถา
สมุฏฺานา กายิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา ¶ กายิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา ปฺจ;
เอตํ ¶ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา จตสฺโส;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา กายิกา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ¶ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา ¶ กายิกา วาจสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา ปฺจ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา กายิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา ¶ กายิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา ฉ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา ฉ;
เอตํ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา กายิกา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา กติ;
ปุจฺฉามิ ตํ พฺรูหิ วิภงฺคโกวิท.
สมุฏฺานา ¶ กายิกา วาจสิกา มานสิกา อนนฺตทสฺสินา;
อกฺขาตา โลกหิเตน วิเวกทสฺสินา;
อาปตฺติโย เตน สมุฏฺิตา ฉ;
เอตํ ¶ เต อกฺขามิ วิภงฺคโกวิทาติ.
อาปตฺติสมุฏฺานคาถา นิฏฺิตา ตติยา.
๔. วิปตฺติปจฺจยวาโร
๒๘๔. สีลวิปตฺติปจฺจยา ¶ กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? สีลวิปตฺติปจฺจยา จตสฺโส ¶ อาปตฺติโย อาปชฺชติ – ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อตฺตโน ทุฏฺุลฺลํ อาปตฺตึ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – สีลวิปตฺติปจฺจยา อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๕. อาจารวิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาจารวิปตฺติปจฺจยา ¶ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ. อาจารวิปตฺตึ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อาจารวิปตฺติปจฺจยา อิมํ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ.
สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชติ …เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? สา อาปตฺติ จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺตึ ภชติ – อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ เอเกน อาปตฺติกฺขนฺเธน สงฺคหิตา – ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺาติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺาติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๖. ทิฏฺิวิปตฺติปจฺจยา ¶ กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? ทิฏฺิวิปตฺติปจฺจยา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ปาปิกาย ทิฏฺิยา ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชติ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ [ตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏา (สฺยา. ก.)]; กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส – ทิฏฺิวิปตฺติปจฺจยา อิมา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา ¶ อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺตึ ภชนฺติ – อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา ¶ – สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน ¶ , สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๗. อาชีววิปตฺติปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาชีววิปตฺติปจฺจยา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ – อาชีวเหตุ อาชีวการณา ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา สฺจริตฺตํ สมาปชฺชติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา ‘‘โย เต วิหาเร วสติ, โส ภิกฺขุ อรหา’’ติ ภณติ, ปฏิวิชานนฺตสฺส อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุ ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุนี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ปาฏิเทสนียสฺส; อาชีวเหตุ อาชีวการณา สูปํ วา โอทนํ วา อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อาชีววิปตฺติปจฺจยา อิมา ฉ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ. ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว ¶ วิปตฺติโย ¶ ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ฉหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาฏิเทสนียาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ ฉหิ สมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ – สิยา กายโต สมุฏฺนฺติ, น วาจโต น จิตฺตโต; สิยา วาจโต สมุฏฺนฺติ, น กายโต น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ สมุฏฺนฺติ, น จิตฺตโต; สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ ¶ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิปตฺติปจฺจยวาโร นิฏฺิโต จตุตฺโถ.
๕. อธิกรณปจฺจยวาโร
๒๘๘. วิวาทาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? วิวาทาธิกรณปจฺจยา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ – อุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อนุปสมฺปนฺนํ โอมสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – วิวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ทฺเว อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ ¶ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ เอกํ วิปตฺตึ ภชนฺติ – อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ทฺวีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ ตีหิ สมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น วาจโต; ¶ สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต ¶ จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๘๙. อนุวาทาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อนุวาทาธิกรณปจฺจยา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ภิกฺขุํ อมูลเกน ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; อมูลเกน สงฺฆาทิเสเสน อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อมูลิกาย อาจารวิปตฺติยา อนุทฺธํเสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อนุวาทาธิกรณปจฺจยา อิมา ติสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ตีหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน ¶ ¶ . ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ ตีหิ สมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ – สิยา กายโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น วาจโต; สิยา วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ, น กายโต; สิยา กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๙๐. อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ. ภิกฺขุนี ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส; เวมติกา ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส; ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ ปฏิจฺฉาเทติ; อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส; อาจารวิปตฺตึ ปฏิจฺฉาเทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺส – อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา อิมา จตสฺโส อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ ¶ อาปตฺติกฺขนฺธานํ จตูหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน ¶ สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๙๑. กิจฺจาธิกรณปจฺจยา กติ อาปตฺติโย อาปชฺชติ? กิจฺจาธิกรณปจฺจยา ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ. อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา ภิกฺขุนี ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชติ, ตฺติยา ทุกฺกฏํ; ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยา; กมฺมวาจาปริโยสาเน อาปตฺติ ปาราชิกสฺส. เภทกานุวตฺตกา ภิกฺขู ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชนฺติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส; ปาปิกาย ทิฏฺิยา ยาวตติยํ สมนุภาสนาย น ปฏินิสฺสชฺชติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ¶ – กิจฺจาธิกรณปจฺจยา อิมา ปฺจ อาปตฺติโย อาปชฺชติ.
ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ…เป… สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ ¶ สมเถหิ สมฺมนฺติ? ตา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ ทฺเว วิปตฺติโย ภชนฺติ – สิยา สีลวิปตฺตึ, สิยา อาจารวิปตฺตึ. สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ ปฺจหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา – สิยา ปาราชิกาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา สงฺฆาทิเสสาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ถุลฺลจฺจยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ปาจิตฺติยาปตฺติกฺขนฺเธน, สิยา ทุกฺกฏาปตฺติกฺขนฺเธน. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ เอเกน สมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ – กายโต จ วาจโต จ จิตฺตโต จ สมุฏฺนฺติ ¶ . จตุนฺนํ อธิกรณานํ, อาปตฺตาธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สิยา สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
เปตฺวา สตฺต อาปตฺติโย สตฺต อาปตฺติกฺขนฺเธ, อวเสสา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ กติ วิปตฺติโย ภชนฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ กติหิ อาปตฺติกฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา? ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ กติหิ สมุฏฺาเนหิ สมุฏฺนฺติ? จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ? สตฺตนฺนํ สมถานํ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? เปตฺวา สตฺต อาปตฺติโย สตฺต ¶ อาปตฺติกฺขนฺเธ อวเสสา อาปตฺติโย จตุนฺนํ วิปตฺตีนํ น กตมํ วิปตฺตึ ภชนฺติ? สตฺตนฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานํ น กตเมน อาปตฺติกฺขนฺเธน สงฺคหิตา. ฉนฺนํ อาปตฺติสมุฏฺานานํ น กตเมน อาปตฺติสมุฏฺาเนน สมุฏฺนฺติ. จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ. สตฺตนฺนํ สมถานํ น กตเมน สมเถน สมฺมนฺติ. ตํ กิสฺส เหตุ? เปตฺวา สตฺต อาปตฺติโย สตฺต อาปตฺติกฺขนฺเธ, นตฺถฺา อาปตฺติโยติ.
อธิกรณปจฺจยวาโร นิฏฺิโต ปฺจโม.
อนฺตรเปยฺยาลํ [อนนฺตรเปยฺยาลํ (สี. สฺยา.)] นิฏฺิตํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
กติปุจฺฉา สมุฏฺานา, กตาปตฺติ ตเถว จ;
สมุฏฺานา วิปตฺติ จ, ตถาธิกรเณน จาติ.
สมถเภโท
๖. อธิกรณปริยายวาโร
๒๙๒. วิวาทาธิกรณสฺส ¶ ¶ ¶ – กึ ปุพฺพงฺคมํ? กติ านานิ? กติ วตฺถูนิ? กติ ภูมิโย? กติ เหตู? กติ มูลานิ? กติหากาเรหิ วิวทติ? วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
อนุวาทาธิกรณสฺส – กึ ปุพฺพงฺคมํ? กติ านานิ? กติ วตฺถูนิ? กติ ภูมิโย? กติ เหตู? กติ มูลานิ? กติหากาเรหิ อนุวทติ? อนุวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
อาปตฺตาธิกรณสฺส – กึ ปุพฺพงฺคมํ? กติ านานิ? กติ วตฺถูนิ? กติ ภูมิโย? กติ เหตู? กติ มูลานิ? กติหากาเรหิ อาปตฺตึ อาปชฺชติ? อาปตฺตาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
กิจฺจาธิกรณสฺส – กึ ปุพฺพงฺคมํ? กติ านานิ? กติ วตฺถูนิ? กติ ภูมิโย? กติ เหตู? กติ มูลานิ? กติหากาเรหิ กิจฺจํ ชายติ? กิจฺจาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
๒๙๓. วิวาทาธิกรณสฺส ¶ กึ ปุพฺพงฺคมนฺติ? โลโภ ปุพฺพงฺคโม, โทโส ปุพฺพงฺคโม, โมโห ปุพฺพงฺคโม, อโลโภ ปุพฺพงฺคโม, อโทโส ปุพฺพงฺคโม, อโมโห ปุพฺพงฺคโม. กติ านานีติ? อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ านานิ. กติ วตฺถูนีติ? อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ. กติ ภูมิโยติ? อฏฺารส เภทกรวตฺถูนิ ภูมิโย. กติ เหตูติ? นว เหตู – ตโย กุสลเหตู ¶ , ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู. กติ มูลานีติ? ทฺวาทส มูลานิ. กติหากาเรหิ วิวทตีติ? ทฺวีหากาเรหิ วิวทติ – ธมฺมทิฏฺิ วา อธมฺมทิฏฺิ วา. [จูฬว. ๒๒๘] วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? วิวาทาธิกรณํ ¶ ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ.
๒๙๔. อนุวาทาธิกรณสฺส กึ ปุพฺพงฺคมนฺติ? โลโภ ปุพฺพงฺคโม, โทโส ปุพฺพงฺคโม, โมโห ปุพฺพงฺคโม, อโลโภ ปุพฺพงฺคโม, อโทโส ปุพฺพงฺคโม, อโมโห ปุพฺพงฺคโม. กติ านานีติ? จตสฺโส วิปตฺติโย ¶ านานิ. กติ วตฺถูนีติ? จตสฺโส วิปตฺติโย วตฺถูนิ. กติ ภูมิโยติ? จตสฺโส วิปตฺติโย ภูมิโย. กติ เหตูติ? นว เหตู – ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู. กติ มูลานีติ? จุทฺทส มูลานิ. กติหากาเรหิ อนุวทตีติ? ทฺวีหากาเรหิ อนุวทติ – วตฺถุโต วา อาปตฺติโต วา. [จูฬว. ๒๓๖] อนุวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? อนุวาทาธิกรณํ จตูหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
๒๙๕. อาปตฺตาธิกรณสฺส กึ ปุพฺพงฺคมนฺติ? โลโภ ปุพฺพงฺคโม, โทโส ปุพฺพงฺคโม, โมโห ปุพฺพงฺคโม, อโลโภ ปุพฺพงฺคโม, อโทโส ปุพฺพงฺคโม, อโมโห ปุพฺพงฺคโม. กติ านานีติ? สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา านานิ. กติ วตฺถูนีติ? สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา วตฺถูนิ. กติ ภูมิโยติ? สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ภูมิโย. กติ เหตูติ? ฉ เหตู [กติ เหตูติ นว เหตู, ตโย กุสลเหตู (สี. สฺยา.)] – ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู. กติ มูลานีติ? ฉ อาปตฺติสมุฏฺานานิ มูลานิ ¶ . กติหากาเรหิ อาปตฺตึ อาปชฺชตีติ? ฉหากาเรหิ อาปตฺตึ อาปชฺชติ – อลชฺชิตา, อฺาณตา, กุกฺกุจฺจปกตตา, อกปฺปิเย กปฺปิยสฺิตา, กปฺปิเย อกปฺปิยสฺิตา, สติสมฺโมสา. [จูฬว. ๒๓๙] อาปตฺตาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? อาปตฺตาธิกรณํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ, สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ.
๒๙๖. กิจฺจาธิกรณสฺส กึ ปุพฺพงฺคมนฺติ? โลโภ ปุพฺพงฺคโม, โทโส ปุพฺพงฺคโม, โมโห ปุพฺพงฺคโม, อโลโภ ปุพฺพงฺคโม, อโทโส ปุพฺพงฺคโม, อโมโห ปุพฺพงฺคโม. กติ านานีติ? จตฺตาริ กมฺมานิ านานิ. กติ วตฺถูนีติ? จตฺตาริ กมฺมานิ วตฺถูนิ. กติ ภูมิโยติ? จตฺตาริ กมฺมานิ ภูมิโย. กติ เหตูติ? นว เหตู – ตโย กุสลเหตู, ตโย อกุสลเหตู, ตโย อพฺยากตเหตู. กติ มูลานีติ? เอกํ มูลํ – สงฺโฆ. กติหากาเรหิ กิจฺจํ ชายตีติ ¶ ? ทฺวีหากาเรหิ กิจฺจํ ชายติ – ตฺติโต วา อปโลกนโต วา. [จูฬว. ๒๔๒] กิจฺจาธิกรณํ ¶ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติ? กิจฺจาธิกรณํ เอเกน สมเถน สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน.
กติ ¶ สมถา? สตฺต สมถา. สมฺมุขาวินโย, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, เยภุยฺยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก – อิเม สตฺต สมถา.
สิยา อิเม สตฺต สมถา ทส สมถา โหนฺติ, ทส สมถา สตฺต สมถา โหนฺติ วตฺถุวเสน ปริยาเยน สิยาติ.
กถฺจ สิยา? วิวาทาธิกรณสฺส ทฺเว สมถา ¶ , อนุวาทาธิกรณสฺส จตฺตาโร สมถา, อาปตฺตาธิกรณสฺส ตโย สมถา, กิจฺจาธิกรณสฺส เอโก สมโถ. เอวํ อิเม สตฺต สมถา ทส สมถา โหนฺติ, ทส สมถา สตฺต สมถา โหนฺติ วตฺถุวเสน ปริยาเยน.
ปริยายวาโร นิฏฺิโต ฉฏฺโ.
๗. สาธารณวาโร
๒๙๗. กติ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส สาธารณา? กติ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส อสาธารณา? กติ สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส สาธารณา? กติ สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส อสาธารณา? กติ สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส สาธารณา? กติ สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส อสาธารณา? กติ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส สาธารณา? กติ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส อสาธารณา?
ทฺเว สมถา วิวาทาธิกรณสฺส สาธารณา – สมฺมุขาวินโย, เยภุยฺยสิกา. ปฺจ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส อสาธารณา – สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก.
จตฺตาโร สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส สาธารณา – สมฺมุขาวินโย; สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ตสฺสปาปิยสิกา. ตโย สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส อสาธารณา – เยภุยฺยสิกา, ปฏิฺาตกรณํ, ติณวตฺถารโก.
ตโย ¶ ¶ สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส สาธารณา – สมฺมุขาวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ติณวตฺถารโก. จตฺตาโร สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส อสาธารณา – เยภุยฺยสิกา, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ตสฺสปาปิยสิกา ¶ .
เอโก สมโถ กิจฺจาธิกรณสฺส สาธารโณ – สมฺมุขาวินโย. ฉ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส อสาธารณา – เยภุยฺยสิกา, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก.
สาธารณวาโร นิฏฺิโต สตฺตโม.
๘. ตพฺภาคิยวาโร
๒๙๘. กติ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา? กติ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยา? กติ สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา? กติ สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยา? กติ สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา? กติ สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส อฺภาคิยา? กติ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา? กติ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส อฺภาคิยา?
ทฺเว ¶ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา – สมฺมุขาวินโย, เยภุยฺยสิกา. ปฺจ สมถา วิวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยา – สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก.
จตฺตาโร สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา – สมฺมุขาวินโย, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ตสฺสปาปิยสิกา. ตโย สมถา อนุวาทาธิกรณสฺส อฺภาคิยา – เยภุยฺยสิกา, ปฏิฺาตกรณํ, ติณวตฺถารโก.
ตโย สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยา – สมฺมุขาวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ติณวตฺถารโก. จตฺตาโร สมถา อาปตฺตาธิกรณสฺส อฺภาคิยา – เยภุยฺยสิกา, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ตสฺสปาปิยสิกา.
เอโก ¶ ¶ ¶ สมโถ กิจฺจาธิกรณสฺส ตพฺภาคิโย – สมฺมุขาวินโย. ฉ สมถา กิจฺจาธิกรณสฺส อฺภาคิยา – เยภุยฺยสิกา, สติวินโย, อมูฬฺหวินโย, ปฏิฺาตกรณํ, ตสฺสปาปิยสิกา, ติณวตฺถารโก.
ตพฺภาคิยวาโร นิฏฺิโต อฏฺโม.
๙. สมถา สมถสฺส สาธารณวาโร
๒๙๙. สมถา สมถสฺส สาธารณา, สมถา สมถสฺส อสาธารณา. สิยา สมถา สมถสฺส สาธารณา, สิยา สมถา สมถสฺส อสาธารณา.
กถํ สิยา สมถา สมถสฺส สาธารณา? กถํ สิยา สมถา สมถสฺส อสาธารณา? เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณา, สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส อสาธารณา.
สติวินโย สมฺมุขาวินยสฺส สาธารโณ, อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย อสาธารโณ.
อมูฬฺหวินโย สมฺมุขาวินยสฺส สาธารโณ, ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อสาธารโณ.
ปฏิฺาตกรณํ สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณํ, ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส อสาธารณํ.
ตสฺสปาปิยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณา, ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส อสาธารณา.
ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินยสฺส สาธารโณ, เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ¶ ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย อสาธารโณ ¶ . เอวํ ¶ สิยา สมถา สมถสฺส สาธารณา; เอวํ สิยา สมถา สมถสฺส อสาธารณา.
สมถา สมถสฺส สาธารณวาโร นิฏฺิโต นวโม.
๑๐. สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยวาโร
๓๐๐. สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยา, สมถา สมถสฺส อฺภาคิยา. สิยา สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยา, สิยา สมถา สมถสฺส อฺภาคิยา.
กถํ สิยา สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยา? กถํ สิยา สมถา สมถสฺส อฺภาคิยา? เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิยา, สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส อฺภาคิยา.
สติวินโย สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิโย, อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย อฺภาคิโย.
อมูฬฺหวินโย สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิโย, ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อฺภาคิโย.
ปฏิฺาตกรณํ สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิยํ, ตสฺสปาปิยสิกาย ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส อฺภาคิยํ.
ตสฺสปาปิยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิยา, ติณวตฺถารกสฺส เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส อฺภาคิยา.
ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินยสฺส ตพฺภาคิโย, เยภุยฺยสิกาย สติวินยสฺส อมูฬฺหวินยสฺส ปฏิฺาตกรณสฺส ตสฺสปาปิยสิกาย อฺภาคิโย. เอวํ สิยา สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยา, เอวํ สิยา ¶ สมถา สมถสฺส อฺภาคิยา.
สมถา สมถสฺส ตพฺภาคิยวาโร นิฏฺิโต ทสโม.
๑๑. สมถสมฺมุขาวินยวาโร
๓๐๑. สมโถ ¶ ¶ สมฺมุขาวินโย, สมฺมุขาวินโย สมโถ? สมโถ เยภุยฺยสิกา, เยภุยฺยสิกา สมโถ? สมโถ สติวินโย ¶ , สติวินโย สมโถ? สมโถ อมูฬฺหวินโย, อมูฬฺหวินโย สมโถ? สมโถ ปฏิฺาตกรณํ, ปฏิฺาตกรณํ สมโถ? สมโถ ตสฺสปาปิยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา สมโถ? สมโถ ติณวตฺถารโก, ติณวตฺถารโก สมโถ?
เยภุยฺยสิกา สติวินโย อมูฬฺหวินโย ปฏิฺาตกรณํ ตสฺสปาปิยสิกา ติณวตฺถารโก – อิเม สมถา สมถา, โน สมฺมุขาวินโย. สมฺมุขาวินโย สมโถ เจว สมฺมุขาวินโย จ.
สติวินโย อมูฬฺหวินโย ปฏิฺาตกรณํ ตสฺสปาปิยสิกา ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินโย – อิเม สมถา สมถา, โน เยภุยฺยสิกา. เยภุยฺยสิกา สมโถ เจว เยภุยฺยสิกา จ.
อมูฬฺหวินโย ปฏิฺาตกรณํ ตสฺสปาปิยสิกา ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินโย เยภุยฺยสิกา – อิเม สมถา สมถา, โน สติวินโย. สติวินโย สมโถ เจว สติวินโย จ.
ปฏิฺาตกรณํ ตสฺสปาปิยสิกา ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินโย เยภุยฺยสิกา สติวินโย – อิเม สมถา สมถา, โน อมูฬฺหวินโย. อมูฬฺหวินโย สมโถ เจว อมูฬฺหวินโย จ.
ตสฺสปาปิยสิกา ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินโย เยภุยฺยสิกา สติวินโย อมูฬฺหวินโย – อิเม สมถา สมถา, โน ปฏิฺาตกรณํ. ปฏิฺาตกรณํ ¶ สมโถ เจว ปฏิฺาตกรณฺจ.
ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินโย เยภุยฺยสิกา สติวินโย อมูฬฺหวินโย ปฏิฺาตกรณํ – อิเม สมถา สมถา, โน ตสฺสปาปิยสิกา. ตสฺสปาปิยสิกา สมโถ เจว ตสฺสปาปิยสิกา จ.
สมฺมุขาวินโย ¶ เยภุยฺยสิกา สติวินโย อมูฬฺหวินโย ปฏิฺาตกรณํ ตสฺสปาปิยสิกา – อิเม สมถา สมถา, โน ติณวตฺถารโก. ติณวตฺถารโก สมโถ เจว ติณวตฺถารโก จ.
สมถสมฺมุขาวินยวาโร นิฏฺิโต เอกาทสโม.
๑๒. วินยวาโร
๓๐๒. วินโย ¶ สมฺมุขาวินโย, สมฺมุขาวินโย วินโย? วินโย เยภุยฺยสิกา, เยภุยฺยสิกา วินโย? วินโย สติวินโย, สติวินโย วินโย? วินโย อมูฬฺหวินโย, อมูฬฺหวินโย วินโย? วินโย ปฏิฺาตกรณํ, ปฏิฺาตกรณํ วินโย? วินโย ตสฺสปาปิยสิกา, ตสฺสปาปิยสิกา วินโย? วินโย ติณวตฺถารโก, ติณวตฺถารโก วินโย?
วินโย สิยา สมฺมุขาวินโย สิยา น สมฺมุขาวินโย. สมฺมุขาวินโย วินโย เจว สมฺมุขาวินโย จ.
วินโย สิยา เยภุยฺยสิกา, สิยา น เยภุยฺยสิกา. เยภุยฺยสิกา วินโย เจว เยภุยฺยสิกา จ.
วินโย สิยา สติวินโย, สิยา น สติวินโย. สติวินโย วินโย เจว สติวินโย จ.
วินโย สิยา อมูฬฺหวินโย, สิยา น อมูฬฺหวินโย. อมูฬฺหวินโย วินโย เจว อมูฬฺหวินโย จ ¶ .
วินโย สิยา ปฏิฺาตกรณํ, สิยา น ปฏิฺาตกรณํ. ปฏิฺาตกรณํ วินโย เจว ปฏิฺาตกรณฺจ.
วินโย ¶ สิยา ตสฺสปาปิยสิกา, สิยา น ตสฺสปาปิยสิกา. ตสฺสปาปิยสิกา วินโย เจว ตสฺสปาปิยสิกา จ.
วินโย สิยา ติณวตฺถารโก, สิยา น ติณวตฺถารโก. ติณวตฺถารโก วินโย เจว ติณวตฺถารโก จ.
วินยวาโร นิฏฺิโต ทฺวาทสโม.
๑๓. กุสลวาโร
๓๐๓. สมฺมุขาวินโย กุสโล อกุสโล อพฺยากโต? เยภุยฺยสิกา กุสลา อกุสลา อพฺยากตา? สติวินโย กุสโล อกุสโล อพฺยากโต? อมูฬฺหวินโย กุสโล อกุสโล ¶ อพฺยากโต? ปฏิฺาตกรณํ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตํ? ตสฺสปาปิยสิกา กุสลา อกุสลา อพฺยากตา? ติณวตฺถารโก กุสโล อกุสโล อพฺยากโต?
สมฺมุขาวินโย สิยา กุสโล, สิยา อพฺยากโต. นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโล.
เยภุยฺยสิกา สิยา กุสลา, สิยา อกุสลา, สิยา อพฺยากตา.
สติวินโย สิยา กุสโล, สิยา อกุสโล, สิยา อพฺยากโต.
อมูฬฺหวินโย สิยา กุสโล, สิยา อกุสโล, สิยา อพฺยากโต.
ปฏิฺาตกรณํ สิยา กุสลํ, สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ.
ตสฺสปาปิยสิกา สิยา กุสลา, สิยา อกุสลา สิยา อพฺยากตา.
ติณวตฺถารโก สิยา กุสโล, สิยา อกุสโล, สิยา อพฺยากโต.
วิวาทาธิกรณํ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตํ. อนุวาทาธิกรณํ กุสลํ อกุสลํ ¶ อพฺยากตํ. อาปตฺตาธิกรณํ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตํ. กิจฺจาธิกรณํ ¶ กุสลํ อกุสลํ อพฺยากตํ.
วิวาทาธิกรณํ ¶ สิยา กุสลํ, สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ.
อนุวาทาธิกรณํ สิยา กุสลํ, สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ.
อาปตฺตาธิกรณํ สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ. นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสลํ.
กิจฺจาธิกรณํ สิยา กุสลํ, สิยา อกุสลํ, สิยา อพฺยากตํ.
กุสลวาโร นิฏฺิโต เตรสโม.
๑๔. ยตฺถวาโร, ปุจฺฉาวาโร
๓๐๔. ยตฺถ ¶ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ. น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ.
ยตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ. น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ.
ยตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ. น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ.
ยตฺถ ¶ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ¶ ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ. น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ.
ยตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ. น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ.
ยตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ. น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ¶ ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ.
ยตฺถ เยภุยฺยสิกา ตตฺถ สมฺมุขาวินโย; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ตตฺถ เยภุยฺยสิกา. น ตตฺถ สติวินโย, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก.
ยตฺถ สติวินโย ตตฺถ สมฺมุขาวินโย; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ตตฺถ สติวินโย. น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา. สมฺมุขาวินยํ ¶ กาตุน มูลํ…เป….
ยตฺถ ติณวตฺถารโก ตตฺถ สมฺมุขาวินโย; ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ตตฺถ ติณวตฺถารโก. น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา, น ตตฺถ สติวินโย, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา.
จกฺกเปยฺยาลํ.
ยตฺถวาโร นิฏฺิโต จุทฺทสโม.
๑๕. สมถวาโร, วิสฺสชฺชนาวาโร
๓๐๕. ยสฺมึ ¶ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ. น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ.
ยสฺมึ ¶ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ สติวินโย ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ. น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ¶ ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ.
ยสฺมึ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ. น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ¶ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ.
ยสฺมึ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ. น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ.
ยสฺมึ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ. น ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ, น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ¶ ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ.
ยสฺมึ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ ติณวตฺถารเกน จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ยตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ, ยตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภติ ตตฺถ ติณวตฺถารโก ลพฺภติ. น ตตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, น ตตฺถ สติวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ อมูฬฺหวินโย ลพฺภติ, น ตตฺถ ปฏิฺาตกรณํ ลพฺภติ, น ตตฺถ ตสฺสปาปิยสิกา ลพฺภติ.
สมถวาโร นิฏฺิโต ปนฺนรสโม.
๑๖. สํสฏฺวาโร
๓๐๖. อธิกรณนฺติ ¶ ¶ วา สมถาติ วา อิเม ธมฺมา สํสฏฺา อุทาหุ วิสํสฏฺา? ลพฺภา จ ปนิเมสํ ธมฺมานํ วินิพฺภุชิตฺวา วินิพฺภุชิตฺวา [วินิพฺภุชฺชิตฺวา วินิพฺภุชฺชิตฺวา (ก.), ฏีกายํ เอกปทเมว ทิสฺสติ] นานากรณํ ปฺาเปตุนฺติ?
อธิกรณนฺติ วา สมถาติ วา อิเม ธมฺมา วิสํสฏฺา, โน สํสฏฺา. ลพฺภา จ ปนิเมสํ ธมฺมานํ วินิพฺภุชิตฺวา วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปฺาเปตุนฺติ. โส – ‘‘มา เหว’’นฺติสฺส วจนีโย. อธิกรณนฺติ วา สมถาติ วา อิเม ธมฺมา สํสฏฺา, โน วิสํสฏฺา. โน จ ลพฺภา [น จ ลพฺภา (ก.)] อิเมสํ ธมฺมานํ วินิพฺภุชิตฺวา วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปฺาเปตุํ. ตํ กิสฺส เหตุ? นนุ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘จตฺตาริมานิ, ภิกฺขเว, อธิกรณานิ, สตฺต สมถา. อธิกรณา สมเถหิ สมฺมนฺติ, สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ. เอวํ, อิเม ธมฺมา สํสฏฺา โน วิสํสฏฺา; โน จ ลพฺภา อิเมสํ ธมฺมานํ วินิพฺภุชิตฺวา วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปฺาเปตุ’’นฺติ.
สํสฏฺวาโร นิฏฺิโต โสฬสโม.
๑๗. สมฺมติวาโร
๓๐๗. วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? อนุวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? อาปตฺตาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ? กิจฺจาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
[จูฬว. ๒๒๘, ๒๓๖ อาทโย] วิวาทาธิกรณํ ¶ ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ.
[จูฬว. ๒๒๘, ๒๓๖ อาทโย] อนุวาทาธิกรณํ จตูหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
[จูฬว. ๒๓๙, ๒๔๒ อาทโย] อาปตฺตาธิกรณํ ตีหิ สมเถหิ ¶ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
[จูฬว. ๒๓๙, ๒๔๒ อาทโย] กิจฺจาธิกรณํ เอเกน สมเถน สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน.
วิวาทาธิกรณฺจ ¶ อนุวาทาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ ปฺจหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
วิวาทาธิกรณฺจ ¶ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ จตูหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ.
อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ ฉหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ จตูหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
อาปตฺตาธิกรณฺจ ¶ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน ¶ จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ปฺจหิ สมเถหิ ¶ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ฉหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
สมฺมติวาโร นิฏฺิโต สตฺตรสโม.
๑๘. สมฺมนฺติ น สมฺมนฺติวาโร
๓๐๘. วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ, กติหิ สมเถหิ น สมฺมติ? อนุวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ, กติหิ สมเถหิ น สมฺมติ? อาปตฺตาธิกรณํ กติหิ ¶ สมเถหิ สมฺมติ, กติหิ สมเถหิ น สมฺมติ? กิจฺจาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมติ, กติหิ สมเถหิ น สมฺมติ?
วิวาทาธิกรณํ ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย ¶ จ. ปฺจหิ สมเถหิ น สมฺมติ – สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
อนุวาทาธิกรณํ จตูหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ. ตีหิ สมเถหิ น สมฺมติ – เยภุยฺยสิกาย จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
[จูฬว. ๒๓๙] อาปตฺตาธิกรณํ ¶ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ. จตูหิ สมเถหิ น สมฺมติ – เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
กิจฺจาธิกรณํ ¶ เอเกน สมเถน สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน. ฉหิ สมเถหิ น สมฺมติ – เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ ปฺจหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ. ทฺวีหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ จตูหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ ปฏิฺาตกรเณน จ ¶ ติณวตฺถารเกน จ. ตีหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
วิวาทาธิกรณฺจ ¶ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ. ปฺจหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ ฉหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ. เอเกน สมเถน น สมฺมนฺติ – เยภุยฺยสิกาย.
อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ จตูหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกา ¶ จ. ตีหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – เยภุยฺยสิกาย จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ ¶ . จตูหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ปฺจหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ. ทฺวีหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ – ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ.
อนุวาทาธิกรณฺจ ¶ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ ฉหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ. เอเกน สมเถน น สมฺมนฺติ – เยภุยฺยสิกาย.
วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ กติหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ? กติหิ สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณฺจ อนุวาทาธิกรณฺจ ¶ อาปตฺตาธิกรณฺจ กิจฺจาธิกรณฺจ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ.
สมฺมนฺติ น สมฺมนฺติวาโร นิฏฺิโต อฏฺารสโม.
๑๙. สมถาธิกรณวาโร
๓๐๙. สมถา ¶ สมเถหิ สมฺมนฺติ? สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ? อธิกรณา สมเถหิ สมฺมนฺติ? อธิกรณา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ?
สิยา ¶ สมถา สมเถหิ สมฺมนฺติ, สิยา สมถา สมเถหิ น สมฺมนฺติ. สิยา สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ, สิยา สมถา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ. สิยา อธิกรณา สมเถหิ สมฺมนฺติ, สิยา อธิกรณา สมเถหิ น สมฺมนฺติ. สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ, สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ.
๓๑๐. กถํ สิยา สมถา สมเถหิ สมฺมนฺติ, กถํ สิยา สมถา สมเถหิ น สมฺมนฺติ? เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; สติวินเยน น สมฺมติ, อมูฬฺหวินเยน น สมฺมติ, ปฏิฺาตกรเณน น สมฺมติ, ตสฺสปาปิยสิกาย น สมฺมติ, ติณวตฺถารเกน น สมฺมติ.
สติวินโย สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; อมูฬฺหวินเยน น สมฺมติ, ปฏิฺาตกรเณน น ¶ สมฺมาติ, ตสฺสปาปิยสิกาย น สมฺมติ, ติณวตฺถารเกน น สมฺมติ, เยภุยฺยสิกาย น สมฺมติ.
อมูฬฺหวินโย สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; ปฏิฺาตกรเณน น สมฺมติ, ตสฺสปาปิยสิกาย ¶ น สมฺมติ, ติณวตฺถารเกน น สมฺมติ, เยภุยฺยสิกาย น สมฺมติ, สติวินเยน น สมฺมติ.
ปฏิฺาตกรณํ สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; ตสฺสปาปิยสิกาย น สมฺมติ, ติณวตฺถารเกน น สมฺมติ, เยภุยฺยสิกาย น สมฺมติ, สติวินเยน น สมฺมติ, อมูฬฺหวินเยน น สมฺมติ.
ตสฺสปาปิยสิกา สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; ติณวตฺถารเกน น สมฺมติ, เยภุยฺยสิกาย น สมฺมติ, สติวินเยน น สมฺมติ, อมูฬฺหวินเยน น สมฺมติ, ปฏิฺาตกรเณน น สมฺมติ.
ติณวตฺถารโก สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ; เยภุยฺยสิกาย น สมฺมติ, สติวินเยน น สมฺมติ, อมูฬฺหวินเยน น สมฺมติ, ปฏิฺาตกรเณน น สมฺมติ, ตสฺสปาปิยสิกาย น สมฺมติ. เอวํ สิยา สมถา สมเถหิ สมฺมนฺติ. เอวํ สิยา สมถา สมเถหิ น สมฺมนฺติ.
๓๑๑. กถํ ¶ สิยา สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ, กถํ สิยา สมถา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ? สมฺมุขาวินโย วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
เยภุยฺยสิกา วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
สติวินโย วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
อมูฬฺหวินโย ¶ ¶ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
ปฏิฺาตกรณํ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
ตสฺสปาปิยสิกา วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
ติณวตฺถารโก วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ. เอวํ สิยา สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ. เอวํ สิยา สมถา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ.
๓๑๒. กถํ สิยา อธิกรณา สมเถหิ สมฺมนฺติ, กถํ สิยา อธิกรณา สมเถหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณํ สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ สมฺมติ; สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ ติณวตฺถารเกน จ น สมฺมติ.
อนุวาทาธิกรณํ สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ สมฺมติ; เยภุยฺยสิกาย จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ น สมฺมติ.
อาปตฺตาธิกรณํ สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ติณวตฺถารเกน จ สมฺมติ; เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ น สมฺมติ.
กิจฺจาธิกรณํ ¶ สมฺมุขาวินเยน สมฺมติ ¶ ; เยภุยฺยสิกาย จ สติวินเยน จ อมูฬฺหวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน จ ตสฺสปาปิยสิกาย ¶ ติณวตฺถารเกน จ น สมฺมติ. เอวํ สิยา อธิกรณา สมเถหิ สมฺมนฺติ. เอวํ สิยา อธิกรณา สมเถหิ น สมฺมนฺติ.
๓๑๓. กถํ ¶ สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ? กถํ สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ? วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
อนุวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
อาปตฺตาธิกรณํ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ.
กิจฺจาธิกรณํ วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อนุวาทาธิกรเณน น สมฺมติ, อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ; กิจฺจาธิกรเณน สมฺมติ. เอวํ สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ สมฺมนฺติ. เอวํ สิยา อธิกรณา อธิกรเณหิ น สมฺมนฺติ.
ฉาปิ สมถา จตฺตาโรปิ อธิกรณา สมฺมุขาวินเยน สมฺมนฺติ; สมฺมุขาวินโย น เกนจิ สมฺมติ.
สมถาธิกรณวาโร นิฏฺิโต เอกูนวีสติโม.
๒๐. สมุฏฺาปนวาโร
๓๑๔. วิวาทาธิกรณํ ¶ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ? วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ; อปิจ, วิวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? [จูฬว. ๒๑๕; ปริ. ๓๔๘ อาทโย] อิธ ภิกฺขู วิวทนฺติ – ‘‘ธมฺโมติ วา, อธมฺโมติ วา, วินโยติ วา, อวินโยติ วา, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ วา, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ วา, อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ วา, อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ¶ วา, อปฺตฺตํ ตถาคเตนาติ วา, ปฺตฺตํ ตถาคเตนาติ วา, อาปตฺตีติ วา, อนาปตฺตีติ วา, ลหุกา อาปตฺตีติ วา, ครุกา อาปตฺตีติ วา, สาวเสสา อาปตฺตีติ วา, อนวเสสา อาปตฺตีติ วา, ทุฏฺุลฺลา อาปตฺตีติ วา อทุฏฺุลฺลา อาปตฺตีติ วา’’. ยํ ตตฺถ ภณฺฑนํ กลโห วิคฺคโห วิวาโท นานาวาโท อฺถาวาโท วิปจฺจตาย โวหาโร เมธกํ [เมธคํ (ก.)], อิทํ วุจฺจติ วิวาทาธิกรณํ. วิวาทาธิกรเณ สงฺโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ ¶ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺตึ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ วิวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
๓๑๕. อนุวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ? อนุวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ; อปิจ, อนุวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ¶ ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? [จูฬว. ๒๑๕; ปริ. ๓๔๘ อาทโย] อิธ ภิกฺขู ภิกฺขุํ อนุวทนฺติ สีลวิปตฺติยา วา อาจารวิปตฺติยา วา ทิฏฺิวิปตฺติยา วา อาชีววิปตฺติยา วา. โย ตตฺถ อนุวาโท อนุวทนา อนุลฺลปนา อนุภณนา อนุสมฺปวงฺกตา อพฺภุสฺสหนตา อนุพลปฺปทานํ, อิทํ วุจฺจติ อนุวาทาธิกรณํ. อนุวาทาธิกรเณ สงฺโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺตึ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ อนุวาทาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
๓๑๖. อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ? อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ; อปิจ, อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? ปฺจปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ, สตฺตปิ อาปตฺติกฺขนฺธา อาปตฺตาธิกรณํ, อิทํ วุจฺจติ อาปตฺตาธิกรณํ. อาปตฺตาธิกรเณ สงฺโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน ¶ อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺตึ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย ¶ อาปตฺติยา สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ อาปตฺตาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
๓๑๗. กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ ¶ ? กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ น กตมํ อธิกรณํ สมุฏฺาเปติ, อปิจ กิจฺจาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ. ยถา กถํ วิย? ยา สงฺฆสฺส กิจฺจยตา กรณียตา อปโลกนกมฺมํ ตฺติกมฺมํ ตฺติทุติยกมฺมํ ตฺติจตุตฺถกมฺมํ, อิทํ วุจฺจติ กิจฺจาธิกรณํ. กิจฺจาธิกรเณ สงฺโฆ วิวทติ. วิวาทาธิกรณํ วิวทมาโน อนุวทติ. อนุวาทาธิกรณํ อนุวทมาโน อาปตฺตึ อาปชฺชติ อาปตฺตาธิกรณํ. ตาย อาปตฺติยา ¶ สงฺโฆ กมฺมํ กโรติ กิจฺจาธิกรณํ. เอวํ กิจฺจาธิกรณปจฺจยา จตฺตาโร อธิกรณา ชายนฺติ.
สมุฏฺาปนวาโร นิฏฺิโต วีสติโม.
๒๑. ภชติวาโร
๓๑๘. วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ ภชติ? กตมํ อธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ? กตมํ อธิกรณํ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อธิกรเณน สงฺคหิตํ?
อนุวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ ภชติ? กตมํ อธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ? กตมํ อธิกรณํ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อธิกรเณน สงฺคหิตํ?
อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ ภชติ? กตมํ อธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ? กตมํ อธิกรณํ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อธิกรเณน สงฺคหิตํ?
กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กตมํ อธิกรณํ ภชติ? กตมํ อธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ? กตมํ อธิกรณํ ปริยาปนฺนํ? กตเมน อธิกรเณน ¶ สงฺคหิตํ?
วิวาทาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ วิวาทาธิกรณํ ภชติ, วิวาทาธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ, วิวาทาธิกรณํ ปริยาปนฺนํ, วิวาทาธิกรเณน สงฺคหิตํ.
อนุวาทาธิกรณํ ¶ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อนุวาทาธิกรณํ ภชติ, อนุวาทาธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ, อนุวาทาธิกรณํ ปริยาปนฺนํ, อนุวาทาธิกรเณน สงฺคหิตํ.
อาปตฺตาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ อาปตฺตาธิกรณํ ภชติ, อาปตฺตาธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ, อาปตฺตาธิกรณํ ปริยาปนฺนํ, อาปตฺตาธิกรเณน สงฺคหิตํ.
กิจฺจาธิกรณํ จตุนฺนํ อธิกรณานํ กิจฺจาธิกรณํ ภชติ, กิจฺจาธิกรณํ อุปนิสฺสิตํ, กิจฺจาธิกรณํ ปริยาปนฺนํ, กิจฺจาธิกรเณน สงฺคหิตํ.
๓๑๙. วิวาทาธิกรณํ ¶ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติ สมเถ ภชติ, กติ สมเถ อุปนิสฺสิตํ, กติ สมเถ ปริยาปนฺนํ, กติหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
อนุวาทาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติ สมเถ ภชติ, กติ สมเถ อุปนิสฺสิตํ, กติ สมเถ ปริยาปนฺนํ, กติหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
อาปตฺตาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติ สมเถ ภชติ, กติ สมเถ อุปนิสฺสิตํ, กติ สมเถ ปริยาปนฺนํ, กติหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
กิจฺจาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ กติ สมเถ ภชติ, กติ สมเถ อุปนิสฺสิตํ, กติ สมเถ ปริยาปนฺนํ, กติหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, กติหิ สมเถหิ สมฺมติ?
วิวาทาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ ทฺเว สมเถ ภชติ, ทฺเว สมเถ อุปนิสฺสิตํ, ทฺเว สมเถ ปริยาปนฺนํ, ทฺวีหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, ทฺวีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ.
อนุวาทาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ จตฺตาโร สมเถ ภชติ, จตฺตาโร สมเถ อุปนิสฺสิตํ, จตฺตาโร สมเถ ปริยาปนฺนํ, จตูหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ, จตูหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ สติวินเยน ¶ จ อมูฬฺหวินเยน จ ตสฺสปาปิยสิกาย จ.
อาปตฺตาธิกรณํ ¶ สตฺตนฺนํ สมถานํ ตโย สมเถ ภชติ, ตโย สมเถ อุปนิสฺสิตํ, ตโย สมเถ ปริยาปนฺนํ, ตีหิ สมเถหิ สงฺคหิตํ ตีหิ สมเถหิ สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยน จ ปฏิฺาตกรเณน ¶ ติณวตฺถารเกน จ.
กิจฺจาธิกรณํ สตฺตนฺนํ สมถานํ เอกํ สมถํ ภชติ, เอกํ สมถํ อุปนิสฺสิตํ, เอกํ สมถํ ปริยาปนฺนํ, เอเกน สมเถน สงฺคหิตํ, เอเกน สมเถน สมฺมติ – สมฺมุขาวินเยนาติ.
ภชติวาโร นิฏฺิโต เอกวีสติโม.
สมถเภโท นิฏฺิโต.
ตสฺสุทฺทานํ –
อธิกรณํ ¶ ปริยายํ, สาธารณา จ ภาคิยา;
สมถา สาธารณิกา, สมถสฺส ตพฺภาคิยา.
สมถา สมฺมุขา เจว, วินเยน กุสเลน จ;
ยตฺถ สมถสํสฏฺา, สมฺมนฺติ น สมฺมนฺติ จ.
สมถาธิกรณฺเจว, สมุฏฺานํ ภชนฺติ จาติ.