📜
คาถาสงฺคณิกํ
๑. สตฺตนคเรสุ ปฺตฺตสิกฺขาปทํ
เอกํสํ ¶ ¶ ¶ ¶ จีวรํ กตฺวา, ปคฺคณฺหิตฺวาน อฺชลึ;
อาสีสมานรูโปว [อาสึสมานรูโปว (สี. สฺยา.)], กิสฺส ตฺวํ อิธ มาคโต.
ทฺวีสุ วินเยสุ เย ปฺตฺตา;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ;
กติ เต สิกฺขาปทา โหนฺติ;
กติสุ นคเรสุ ปฺตฺตา.
ภทฺทโก เต อุมฺมงฺโค, โยนิโส ปริปุจฺฉสิ;
ตคฺฆ เต อหมกฺขิสฺสํ, ยถาสิ กุสโล ตถา.
ทฺวีสุ วินเยสุ เย ปฺตฺตา;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ;
อฑฺฒุฑฺฒสตานิ เต โหนฺติ;
สตฺตสุ นคเรสุ ปฺตฺตา.
กตเมสุ สตฺตสุ นคเรสุ ปฺตฺตา;
อิงฺฆ เม ตฺวํ พฺยากร นํ [อิงฺฆ เม ตํ พฺยากร (ก.)];
ตํ วจนปถํ [ตว วจนปถํ (สฺยา.)] นิสามยิตฺวา;
ปฏิปชฺเชม หิตาย โน สิยา.
เวสาลิยํ ¶ ราชคเห, สาวตฺถิยฺจ อาฬวิยํ;
โกสมฺพิยฺจ สกฺเกสุ, ภคฺเคสุ เจว ปฺตฺตา.
กติ ¶ เวสาลิยํ ปฺตฺตา, กติ ราชคเห กตา;
สาวตฺถิยํ กติ โหนฺติ, กติ อาฬวิยํ กตา.
กติ โกสมฺพิยํ ปฺตฺตา, กติ สกฺเกสุ วุจฺจนฺติ;
กติ ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต.
ทส ¶ เวสาลิยํ ปฺตฺตา, เอกวีส ราชคเห กตา;
ฉอูน ตีณิสตานิ, สพฺเพ สาวตฺถิยํ กตา.
ฉ อาฬวิยํ ปฺตฺตา, อฏฺ โกสมฺพิยํ กตา;
อฏฺ สกฺเกสุ วุจฺจนฺติ, ตโย ภคฺเคสุ ปฺตฺตา.
เย เวสาลิยํ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ [ยถากถํ (สี. สฺยา. เอวมุปริปิ)];
เมถุนวิคฺคหุตฺตริ, อติเรกฺจ กาฬกํ.
ภูตํ ปรมฺปรภตฺตํ, ทนฺตโปเนน [ทนฺตโปเณน (ก.)] อเจลโก;
ภิกฺขุนีสุ จ อกฺโกโส, ทเสเต เวสาลิยํ กตา.
เย ราชคเห ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
อทินฺนาทานํ ราชคเห, ทฺเว อนุทฺธํสนา ทฺเวปิ จ เภทา.
อนฺตรวาสกํ รูปิยํ สุตฺตํ, อุชฺฌาปเนน จ ปาจิตปิณฺฑํ ¶ ¶ ;
คณโภชนํ วิกาเล จ, จาริตฺตํ นหานํ อูนวีสติ.
จีวรํ ทตฺวา โวสาสนฺติ, เอเต ราชคเห กตา;
คิรคฺคจริยา ตตฺเถว, ฉนฺททาเนน เอกวีสติ.
เย ¶ สาวตฺถิยํ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สงฺฆาทิเสสา ภวนฺติ โสฬส.
อนิยตา จ ทฺเว โหนฺติ, นิสฺสคฺคิยา จตุวีสติ;
ฉปฺาสสตฺเจว, ขุทฺทกานิ ปวุจฺจนฺติ.
ทสเยว จ คารยฺหา, ทฺเวสตฺตติ จ เสขิยา;
ฉอูน ตีณิสตานิ, สพฺเพ สาวตฺถิยํ กตา.
เย อาฬวิยํ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
กุฏิโกสิยเสยฺยา จ, ขณเน คจฺฉ เทวเต;
สปฺปาณกฺจ สิฺจนฺติ, ฉ เอเต อาฬวิยํ กตา.
เย โกสมฺพิยํ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
มหาวิหาโร โทวจสฺสํ, อฺํ ทฺวารํ สุราย จ;
อนาทริยํ สหธมฺโม, ปโยปาเนน อฏฺมํ.
เย ¶ สกฺเกสุ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
เอฬกโลมานิ ปตฺโต จ, โอวาโท เจว เภสชฺชํ.
สูจิ อารฺิโก เจว, อฏฺเเต [ฉ เอเต (สพฺพตฺถ)] กาปิลวตฺถเว;
อุทกสุทฺธิยา ¶ โอวาโท, ภิกฺขุนีสุ ปวุจฺจนฺติ.
เย ภคฺเคสุ ปฺตฺตา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
สมาทหิตฺวา วิสิพฺเพนฺติ, สามิเสน สสิตฺถกํ.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สงฺฆาทิเสสานิ ภวนฺติ;
สตฺต จ นิสฺสคฺคิยานิ, อฏฺ ทฺวตฺตึส ขุทฺทกา.
ทฺเว ¶ คารยฺหา ตโย เสกฺขา, ฉปฺปฺาส สิกฺขาปทา;
ฉสุ นคเรสุ ปฺตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.
ฉอูน ตีณิสตานิ, สพฺเพ สาวตฺถิยํ กตา;
การุณิเกน พุทฺเธน, โคตเมน ยสสฺสินา.
๒. จตุวิปตฺตึ
ยํ ตํ [ยํ ยํ (ก.)] ปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยิ โน;
ตํ ตํ พฺยากตํ อนฺถา;
อฺํ ตํ ปุจฺฉามิ ตทิงฺฆ พฺรูหิ;
ครุก ลหุกฺจาปิ สาวเสสํ;
อนวเสสํ ทุฏฺุลฺลฺจ อทุฏฺุลฺลํ;
เย จ ยาวตติยกา.
สาธารณํ อสาธารณํ;
วิภตฺติโย จ [วิปตฺติโย จ (สี. สฺยา.)] เยหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ;
สพฺพานิเปตานิ วิยากโรหิ;
หนฺท วากฺยํ สุโณม เต.
เอกตึสา ¶ เย ครุกา, อฏฺเตฺถ อนวเสสา;
เย ¶ ครุกา เต ทุฏฺุลฺลา, เย ทุฏฺุลฺลา สา สีลวิปตฺติ;
ปาราชิกํ สงฺฆาทิเสโส, ‘‘สีลวิปตฺตี’’ติ วุจฺจติ.
ถุลฺลจฺจยํ ¶ ปาจิตฺติยา, ปาฏิเทสนียํ ทุกฺกฏํ;
ทุพฺภาสิตํ โย จายํ, อกฺโกสติ หสาธิปฺปาโย;
อยํ สา อาจารวิปตฺติสมฺมตา.
วิปรีตทิฏฺึ ¶ คณฺหนฺติ, อสทฺธมฺเมหิ ปุรกฺขตา;
อพฺภาจิกฺขนฺติ สมฺพุทฺธํ, ทุปฺปฺา โมหปารุตา;
อยํ สา ทิฏฺิวิปตฺติสมฺมตา.
อาชีวเหตุ อาชีวการณา ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ, อาชีวเหตุ อาชีวการณา สฺจริตฺตํ สมาปชฺชติ, อาชีวเหตุ อาชีวการณา – ‘‘โย เต วิหาเร วสติ, โส ภิกฺขุ อรหา’’ติ ภณติ, อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุ ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาชีวเหตุ อาชีวการณา ภิกฺขุนี ปณีตโภชนานิ อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ, อาชีวเหตุ อาชีวการณา สูปํ วา โอทนํ วา อคิลาโน อตฺตโน อตฺถาย วิฺาเปตฺวา ภฺุชติ. อยํ สา อาชีววิปตฺติ สมฺมตา.
เอกาทส ยาวตติยกา, เต สุโณหิ ยถาตถํ;
อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา, อฏฺ ยาวตติยกา;
อริฏฺโ จณฺฑกาฬี จ, อิเม เต ยาวตติยกา.
๓. เฉทนกาทิ
๓๓๗. กติ ¶ เฉทนกานิ? กติ เภทนกานิ? กติ อุทฺทาลนกานิ? กติ อนฺปาจิตฺติยานิ? กติ ภิกฺขุสมฺมุติโย? กติ สามีจิโย? กติ ปรมานิ?
กติ ชานนฺติ ปฺตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.
ฉ เฉทนกานิ. เอกํ เภทนกํ. เอกํ อุทฺทาลนกํ. จตฺตาริ อนฺปาจิตฺติยานิ. จตสฺโส ภิกฺขุสมฺมุติโย. สตฺต สามีจิโย. จุทฺทส ปรมานิ.
โสทส [โสฬส (สี. สฺยา.) อฏฺกถา โอโลเกตพฺพา] ชานนฺติ ปฺตฺตา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา.
๔. อสาธารณาทิ
วีสํ ¶ ¶ ทฺเว สตานิ ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ;
ตีณิ สตานิ จตฺตาริ ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ.
ฉจตฺตารีสา ภิกฺขูนํ, ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา;
สตํ ตึสา จ ภิกฺขุนีนํ, ภิกฺขูหิ อสาธารณา.
สตํ สตฺตติ ฉจฺเจว, อุภินฺนํ อสาธารณา;
สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, อุภินฺนํ สมสิกฺขตา.
วีสํ ¶ ทฺเว สตานิ ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ;
เต สุโณหิ ยถาตถํ.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สงฺฆาทิเสสานิ ภวนฺติ เตรส;
อนิยตา ทฺเว โหนฺติ.
นิสฺสคฺคิยานิ ตึเสว, ทฺเวนวุติ จ ขุทฺทกา;
จตฺตาโร ¶ ปาฏิเทสนียา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา.
วีสํ ทฺเว สตานิ จิเม โหนฺติ ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ.
ตีณิ สตานิ จตฺตาริ, ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ, เต สุโณหิ ยถาตถํ.
ปาราชิกานิ ¶ อฏฺ, สงฺฆาทิเสสานิ ภวนฺติ สตฺตรส;
นิสฺสคฺคิยานิ ตึเสว, สตํ สฏฺิ ฉ เจว ขุทฺทกานิ ปวุจฺจนฺติ.
อฏฺ ปาฏิเทสนียา, ปฺจสตฺตติ เสขิยา;
ตีณิ สตานิ จตฺตาริ จิเม โหนฺติ ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทานิ;
อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติ อุโปสเถสุ.
ฉจตฺตารีสา ภิกฺขูนํ, ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา;
เต สุโณหิ ยถาตถํ.
¶ สงฺฆาทิเสสา, ทฺเว อนิยเตหิ อฏฺ;
นิสฺสคฺคิยานิ ¶ ทฺวาทส, เตหิ เต โหนฺติ วีสติ.
ทฺเววีสติ ขุทฺทกา, จตุโร ปาฏิเทสนียา;
ฉจตฺตารีสา จิเม โหนฺติ, ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีหิ อสาธารณา.
สตํ ตึสา จ ภิกฺขุนีนํ, ภิกฺขูหิ อสาธารณา;
เต สุโณหิ ยถาตถํ.
ปาราชิกานิ ¶ จตฺตาริ, สงฺฆมฺหา ทส นิสฺสเร;
นิสฺสคฺคิยานิ ทฺวาทส, ฉนฺนวุติ จ ขุทฺทกา;
อฏฺ ปาฏิเทสนียา.
สตํ ตึสา จิเม โหนฺติ ภิกฺขุนีนํ, ภิกฺขูหิ อสาธารณา;
สตํ สตฺตติ ฉจฺเจว, อุภินฺนํ อสาธารณา;
เต สุโณหิ ยถาตถํ.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สงฺฆาทิเสสานิ ภวนฺติ โสฬส;
อนิยตา ทฺเว โหนฺติ, นิสฺสคฺคิยานิ จตุวีสติ;
สตํ อฏฺารสา เจว, ขุทฺทกานิ ปวุจฺจนฺติ;
ทฺวาทส ปาฏิเทสนียา.
สตํ สตฺตติ ฉจฺเจวิเม โหนฺติ, อุภินฺนํ อสาธารณา;
สตํ สตฺตติ จตฺตาริ, อุภินฺนํ สมสิกฺขตา;
เต สุโณหิ ยถาตถํ.
ปาราชิกานิ จตฺตาริ, สงฺฆาทิเสสานิ ภวนฺติ สตฺต;
นิสฺสคฺคิยานิ อฏฺารส, สมสตฺตติ ขุทฺทกา;
ปฺจสตฺตติ เสขิยานิ.
สตํ สตฺตติ จตฺตาริ จิเม โหนฺติ, อุภินฺนํ สมสิกฺขตา;
อฏฺเ ¶ ปาราชิกา เย ทุราสทา, ตาลวตฺถุสมูปมา.
ปณฺฑุปลาโส ปุถุสิลา, สีสจฺฉินฺโนว โส นโร;
ตาโลว มตฺถกจฺฉินฺโน, อวิรุฬฺหี ภวนฺติ เต.
เตวีสติ ¶ สงฺฆาทิเสสา, ทฺเว อนิยตา;
ทฺเว ¶ จตฺตารีส นิสฺสคฺคิยา;
อฏฺาสีติสตํ ปาจิตฺติยา, ทฺวาทส ปาฏิเทสนียา.
ปฺจสตฺตติ เสขิยา, ตีหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ;
สมฺมุขา จ ปฏิฺาย, ติณวตฺถารเกน จ.
ทฺเว อุโปสถา ทฺเว ปวารณา;
จตฺตาริ กมฺมานิ ชิเนน เทสิตา;
ปฺเจว อุทฺเทสา จตุโร ภวนฺติ;
อนฺถา อาปตฺติกฺขนฺธา จ ภวนฺติ สตฺต.
อธิกรณานิ ¶ จตฺตาริ สตฺตหิ สมเถหิ สมฺมนฺติ;
ทฺวีหิ จตูหิ ตีหิ กิจฺจํ เอเกน สมฺมติ.
๕. ปาราชิกาทิอาปตฺติ
‘ปาราชิก’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
จุโต ปรทฺโธ ภฏฺโ จ, สทฺธมฺมา หิ นิรงฺกโต;
สํวาโสปิ ตหึ นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘สงฺฆาทิเสโส’ติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
สงฺโฆว เทติ ปริวาสํ, มูลาย ปฏิกสฺสติ;
มานตฺตํ เทติ อพฺเภติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘อนิยโต’ติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
อนิยโต น นิยโต, อเนกํสิกตํ ปทํ;
ติณฺณมฺตรํ านํ, ‘อนิยโต’ติ ปวุจฺจติ.
‘ถุลฺลจฺจย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
เอกสฺส ¶ มูเล โย เทเสติ, โย จ ตํ ปฏิคณฺหติ;
อจฺจโย เตน สโม นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘นิสฺสคฺคิย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
สงฺฆมชฺเฌ คณมชฺเฌ, เอกสฺเสว จ เอกโต;
นิสฺสชฺชิตฺวาน เทเสติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘ปาจิตฺติย’นฺติ ¶ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
ปาเตติ กุสลํ ธมฺมํ, อริยมคฺคํ อปรชฺฌติ;
จิตฺตสํโมหนฏฺานํ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘ปาฏิเทสนีย’นฺติ ¶ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
ภิกฺขุ อฺาตโก สนฺโต, กิจฺฉา ลทฺธาย โภชนํ;
สามํ คเหตฺวา ภฺุเชยฺย, ‘คารยฺห’นฺติ ปวุจฺจติ.
นิมนฺตนาสุ ภฺุชนฺตา ฉนฺทาย, โวสาสติ ตตฺถ ภิกฺขุนึ;
อนิวาเรตฺวา ตหึ ภฺุเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติ.
สทฺธาจิตฺตํ ¶ กุลํ คนฺตฺวา, อปฺปโภคํ อนาฬิยํ [อนาฬฺหิยํ (สี. สฺยา.)];
อคิลาโน ตหึ ภฺุเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติ.
โย เจ อรฺเ วิหรนฺโต, สาสงฺเก สภยานเก;
อวิทิตํ ตหึ ภฺุเช, คารยฺหนฺติ ปวุจฺจติ.
ภิกฺขุนี อฺาติกา สนฺตา, ยํ ปเรสํ มมายิตํ;
สปฺปิ เตลํ มธุํ ผาณิตํ, มจฺฉมํสํ อโถ ขีรํ;
ทธึ สยํ ¶ วิฺาเปยฺย ภิกฺขุนี, คารยฺหปตฺตา สุคตสฺส สาสเน.
‘ทุกฺกฏ’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
อปรทฺธํ วิรทฺธฺจ, ขลิตํ ยฺจ ทุกฺกฏํ.
ยํ มนุสฺโส กเร ปาปํ, อาวิ วา ยทิ วา รโห;
‘ทุกฺกฏ’นฺติ ปเวเทนฺติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘ทุพฺภาสิต’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
ทุพฺภาสิตํ ทุราภฏฺํ, สํกิลิฏฺฺจ ยํ ปทํ;
ยฺจ วิฺู ครหนฺติ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
‘เสขิย’นฺติ ยํ วุตฺตํ, ตํ สุโณหิ ยถาตถํ;
เสกฺขสฺส สิกฺขมานสฺส, อุชุมคฺคานุสาริโน.
อาทิ ¶ เจตํ จรณฺจ, มุขํ สฺมสํวโร;
สิกฺขา เอตาทิสี นตฺถิ, เตเนตํ อิติ วุจฺจติ.
[อุทา. ๔๕ อุทาเนปิ] ฉนฺนมติวสฺสติ ¶ , วิวฏํ นาติวสฺสติ;
ตสฺมา ฉนฺนํ วิวเรถ, เอวํ ตํ นาติวสฺสติ.
คติ มิคานํ ปวนํ, อากาโส ปกฺขินํ คติ;
วิภโว คติ ธมฺมานํ, นิพฺพานํ อรหโต คตีติ.
คาถาสงฺคณิกํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
สตฺตนคเรสุ ปฺตฺตา, วิปตฺติ จตุโรปิ จ;
ภิกฺขูนํ ¶ ภิกฺขุนีนฺจ, สาธารณา อสาธารณา;
สาสนํ อนุคฺคหาย, คาถาสงฺคณิกํ อิทนฺติ.
คาถาสงฺคณิกํ นิฏฺิตํ.