📜
๙. จมฺเปยฺยกฺขนฺธกํ
กสฺสปโคตฺตภิกฺขุวตฺถุกถาวณฺณนา
๓๘๐. จมฺเปยฺยกฺขนฺธเก ¶ ¶ จมฺปายนฺติ เอวํนามเก นคเร. ตสฺส หิ นครสฺส อารามโปกฺขรณีอาทีสุ เตสุ เตสุ าเนสุ จมฺปกรุกฺขาว อุสฺสนฺนา อเหสุํ, ตสฺมา ‘‘จมฺปา’’ติ สงฺขํ อคมาสิ. คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเรติ ตสฺส จมฺปานครสฺส อวิทูเร คคฺคราย นาม ราชมเหสิยา ขณิตตฺตา ‘‘คคฺครา’’ติ ลทฺธโวหารา โปกฺขรณี อตฺถิ, ตสฺสา ตีเร สมนฺตโต นีลาทิปฺจวณฺณกุสุมปฏิมณฺฑิตํ มหนฺตํ จมฺปกวนํ, ตสฺมึ ภควา กุสุมคนฺธสุคนฺเธ จมฺปกวเน วิหรติ. ตํ สนฺธาย ‘‘คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเร’’ติ วุตฺตํ. ตนฺติพทฺโธติ ตนฺติ วุจฺจติ พฺยาปาโร, ตตฺถ พทฺโธ ปสุโต อุสฺสุกฺกํ อาปนฺโนติ อตฺโถ, ตสฺมึ อาวาเส อกตํ เสนาสนํ กโรติ, ชิณฺณํ ปฏิสงฺขโรติ, กเต อิสฺสโร โหตีติ อธิปฺปาโย. เตนาห ‘‘ตสฺมึ อาวาเส กตฺตพฺพตฺตา ตนฺติปฏิพทฺโธ’’ติ, กตฺตพฺพกมฺเม อุสฺสาหมาปนฺโนติ อตฺโถ.
ตฺติวิปนฺนกมฺมาทิกถาวณฺณนา
๓๘๕-๓๘๗. ปฏิกฺโกสนฺเตสูติ นิวาเรนฺเตสุ. หาปนํ วา อฺถา กรณํ วา นตฺถีติ ตฺติกมฺมสฺส เอกาย เอว ตฺติยา กตฺตพฺพตฺตา ตโต หาปนํ น สมฺภวติ, อนุสฺสาวนาย อภาวโต ปจฺฉา ตฺติปนวเสน ทฺวีหิ ตฺตีหิ กรณวเสน จ อฺถา กรณํ นตฺถิ.
จตุวคฺคกรณาทิกถาวณฺณนา
๓๘๙. อุกฺเขปนียกมฺมกโต กมฺมนานาสํวาสโก, อุกฺขิตฺตานุวตฺตโก ลทฺธินานาสํวาสโก.
ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา
๓๙๕. อปฺปตฺโต ¶ นิสฺสารณนฺติ เอตฺถ นิสฺสารณกมฺมํ นาม กุลทูสกานฺเว อนฺุาตํ, อยฺจ ‘‘พาโล โหติ อพฺยตฺโต’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโ กุลทูสโก น โหติ, ตสฺมา ‘‘อปฺปตฺโต’’ติ วุตฺโต ¶ . ยทิ เอวํ กถํ สุนิสฺสาริโต โหตีติ? พาลอพฺยตฺตตาทิยุตฺตสฺสปิ กมฺมกฺขนฺธเก ‘‘อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. ๒๗) วุตฺตตฺตา. เตเนวาห ‘‘ตฺเจส…เป… ตสฺมา สุนิสฺสาริโต โหตี’’ติ. ตตฺถ ตนฺติ ปพฺพาชนียกมฺมํ. เอโสติ ‘‘พาโล’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโ. อาเวณิเกน ลกฺขเณนาติ ปพฺพาชนียกมฺมสฺส อาเวณิกภูเตน กุลทูสกภาวลกฺขเณน.
ตฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรติ, สุนิสฺสาริโตติ เอตฺถ อธิปฺเปตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมสฺส วเสน อตฺถํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยทิ ‘‘ตฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ ตชฺชนียาทิกมฺมวเสน นิสฺสารณา อธิปฺเปตา, ตทา นิสฺสารณํ สมฺปตฺโตเยว ตชฺชนียาทิวเสน สุนิสฺสาริโตติ พฺยติเรกมุเขน อตฺถํ ทสฺเสตุํ ปุน ‘‘ตฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ อุลฺลิงฺเคตฺวา อตฺโถ กถิโต. นตฺถิ เอตสฺส อปทานํ อวขณฺฑนํ อาปตฺติปริยนฺโตติ อนปทาโน. เอเกเกนปิ องฺเคน นิสฺสารณา อนฺุาตาติ กมฺมกฺขนฺธเก อนฺุาตา. เสสเมตฺถ ปาฬิโต อฏฺกถาโต จ สุวิฺเยฺยเมว.
ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
จมฺเปยฺยกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺิตา.