📜
๓. สมุจฺจยกฺขนฺธกํ
สุกฺกวิสฺสฏฺิกถาวณฺณนา
๙๗. สมุจฺจยกฺขนฺธเก ¶ ¶ วุตฺตนเยน วตฺตํ สมาทาตพฺพนฺติ ปาริวาสิกกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตนเยน ทฺวีหิ ปเทหิ เอเกน วา สมาทาตพฺพํ. เวทิยามีติ จิตฺเตน สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สุขํ อนุภวามิ, น ตปฺปจฺจยา อหํ ทุกฺขิโตติ อธิปฺปาโย. วุตฺตนเยเนว สงฺฆมชฺเฌ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ ปาริวาสิกกฺขนฺธเก วุตฺตนเยน ‘‘มานตฺตํ นิกฺขิปามิ, วตฺตํ นิกฺขิปามี’’ติ อิเมหิ ทฺวีหิ เอเกน วา นิกฺขิปิตพฺพํ. ตสฺส อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพนฺติ อนาโรจเนน วตฺตเภททุกฺกฏปริโมจนตฺถํ วุตฺตํ. ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวาติ ภิกฺขูนํ สชฺฌายนสทฺทสวนูปจารวิชหนตฺถํ วุตฺตํ, มหามคฺคโต โอกฺกมฺมาติ มคฺคปฺปฏิปนฺนภิกฺขูนํ อุปจารวิชหนตฺถํ, คุมฺเพน วา วติยา วา ปฏิจฺฉนฺนฏฺาเนติ ทสฺสนูปจารวิชหนตฺถํ. อนิกฺขิตฺตวตฺเตน อนฺโตอุปจารคตานํ สพฺเพสมฺปิ อาโรเจตพฺพตฺตา ‘‘อยํ นิกฺขิตฺตวตฺตสฺส ปริหาโร’’ติ วุตฺตํ. ตตฺถ นิกฺขิตฺตวตฺตสฺสาติ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺสาติ อตฺโถ. อยํ ปเนตฺถ เถรสฺส อธิปฺปาโย – วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺส อุปจารคตานํ สพฺเพสํ อาโรจนกิจฺจํ นตฺถิ, ทิฏฺรูปานํ สุตสทฺทานํ อาโรเจตพฺพํ, อทิฏฺอสุตานมฺปิ อนฺโตทฺวาทสหตฺถคตานํ อาโรเจตพฺพํ. อิทํ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺส ลกฺขณนฺติ.
ปริวาสกถาวณฺณนา
๑๐๒. ‘‘สติเยว อนฺตราเย อนฺตรายิกสฺี ฉาเทติ, อจฺฉนฺนา โหติ. อนฺตรายิกสฺส ปน อนนฺตรายิกสฺาย ฉาทยโต อจฺฉนฺนาวา’’ติปิ ปาโ. อเวรีติ หิตกาโม. อุทฺธสฺเต อรุเณติ อุฏฺิเต อรุเณ. สุทฺธสฺส สนฺติเกติ สภาคสงฺฆาทิเสสํ อนาปนฺนสฺส สนฺติเก. วตฺถุนฺติ อสุจิโมจนาทิวีติกฺกมํ.
สุกฺกวิสฺสฏฺีติ ¶ วตฺถุ เจว โคตฺตฺจาติ สุกฺกวิสฺสฏฺีติ อิทํ อสุจิโมจนลกฺขณสฺส วีติกฺกมสฺส ปกาสนโต วตฺถุ เจว โหติ, สชาติยสาธารณวิชาติยวินิวตฺตสภาวาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอว ปกาสนโต โคตฺตฺจ โหตีติ อตฺโถ. คํ ตายตีติ หิ โคตฺตํ. สงฺฆาทิเสโสติ ¶ นามฺเจว อาปตฺติ จาติ สงฺฆาทิเสโสติ เตน เตน วีติกฺกเมน อาปนฺนสฺส อาปตฺตินิกายสฺส นามปฺปกาสนโต นามฺเจว โหติ อาปตฺติสภาคตฺตา อาปตฺติ จ.
ตทนุรูปํ กมฺมวาจํ กตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพนฺติ –
‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆ, อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ เอกาหปฏิจฺฉนฺนํ, โส สงฺฆํ เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ ยาจิ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน เอกิสฺสา อาปตฺติยา สฺเจตนิกาย สุกฺกวิสฺสฏฺิยา เอกาหปฏิจฺฉนฺนาย เอกาหปริวาสํ อทาสิ. โส ปริวุตฺถปริวาโส. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ, โส สงฺฆํ ตาสํ อาปตฺตีนํ สฺเจตนิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺีนํ ปฏิจฺฉนฺนาย จ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย จ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ยาจติ. ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ สฺเจตนิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺีนํ ปฏิจฺฉนฺนาย จ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย จ ฉารตฺตํ มานตฺตํ ทเทยฺย, เอสา ตฺติ.
สุณาตุ เม, ภนฺเต…เป… โส ปริวุตฺถปริวาโส. อยํ อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ เอกํ อาปตฺตึ อาปชฺชิ สฺเจตนิกํ สุกฺกวิสฺสฏฺึ อปฺปฏิจฺฉนฺนํ, โส สงฺฆํ ตาสํ…เป… ยาจติ. สงฺโฆ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ สฺเจตนิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺีนํ ปฏิจฺฉนฺนาย จ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย จ ฉารตฺตํ มานตฺตํ เทติ. ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ สฺเจตนิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺีนํ ปฏิจฺฉนฺนาย จ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย จ ฉารตฺตํ มานตฺตสฺส ทานํ, โส ตุณฺหสฺส. ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺย.
ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป…
ทินฺนํ สงฺเฆน อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน ทฺวินฺนํ อาปตฺตีนํ สฺเจตนิกานํ สุกฺกวิสฺสฏฺีนํ ¶ ปฏิจฺฉนฺนาย จ อปฺปฏิจฺฉนฺนาย จ ฉารตฺตํ มานตฺตํ, ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี. เอวเมตํ ธารยามีติ –
เอวํ ¶ กมฺมวาจํ กตฺวา มานตฺตํ ทาตพฺพํ. จิณฺณมานตฺตสฺส จ อิมินาว นเยน กมฺมวาจํ โยเชตฺวา อพฺภานํ กาตพฺพํ.
อฺสฺมินฺติ สุทฺธนฺตปริวาสวเสน อาปตฺติวุฏฺานโต อฺสฺมึ. ทสสตํ อาปตฺติโย รตฺติสตํ ฉาทยิตฺวาติ โยเชตพฺพํ.
ปริวาสกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
อตฺตโน สีมํ โสเธตฺวา วิหารสีมายาติ วิหาเร พทฺธสีมเมว สนฺธาย วุตฺตํ. วิหารูปจารโตปิ ทฺเว เลฑฺฑุปาตา อติกฺกมิตพฺพาติ ภิกฺขุวิหารํ สนฺธาย วทติ คามูปจาราติกฺกเมเนว ภิกฺขุนีวิหารูปจาราติกฺกมสฺส สิทฺธตฺตา. วิหารสฺส จาติ ภิกฺขุวิหารสฺส. คามสฺสาติ น วุตฺตนฺติ คามสฺส อุปจารํ มฺุจิตุํ วฏฺฏตีติ น วุตฺตํ, ตสฺมา คามูปจาเรปิ วฏฺฏตีติ อธิปฺปาโย.
ตตฺเถว านํ ปจฺจาสีสนฺตีติ ภิกฺขูนํ านํ ปจฺจาสีสนฺติ. ปริวาสวตฺตาทีนนฺติ ปริวาสนิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธิอาทีนํ. ยุตฺตตรํ ทิสฺสตีติ อิมินา อนิกฺขิตฺตวตฺตภิกฺขุนา วิย ภิกฺขุนิยาปิ อนฺโตอุปจารสีมคตานํเยว อาโรเจตพฺพํ, น คาเม ิตานมฺปิ คนฺตฺวา อาโรเจตพฺพนฺติ ทีเปติ. ตสฺมึ คาเมติ ยสฺมึ คาเม ภิกฺขุนุปสฺสโย โหติ, ตสฺมึ คาเม. พหิ อุปจารสีมาย ตฺวาติ อุปจารสีมโต พหิ ตฺวา. สมฺมนฺนิตฺวา ทาตพฺพาติ เอตฺถ สมฺมนฺนิตฺวา ทินฺนาย สหวาเสปิ รตฺติจฺเฉโท น โหติ.
ปฏิจฺฉนฺนปริวาสกถาวณฺณนา
๑๐๘. วิสุํ มานตฺตํ จริตพฺพนฺติ มูลายปฏิกสฺสนํ อกตฺวา วิสุํ กมฺมวาจาย มานตฺตํ คเหตฺวา จริตพฺพํ.
สุกฺกวิสฺสฏฺิกถาวณฺณนา นิฏฺิตา.
อคฺฆสโมธานปริวาสกถาวณฺณนา
๑๓๔. เอกาปตฺติมูลกนฺติ ¶ ¶ ‘‘เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, เอกา อาปตฺติ ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนา’’ติอาทินา วุตฺตนยํ สนฺธาย วทติ. อาปตฺติวฑฺฒนกนฺติ ‘‘เอกา อาปตฺติ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา, ทฺเว อาปตฺติโย ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนา’’ติอาทินา วุตฺตํ อาปตฺติวฑฺฒนกนยํ สนฺธาย.
ทฺเวภิกฺขุวารเอกาทสกาทิกถาวณฺณนา
๑๘๑. ถุลฺลจฺจยาทีหิ มิสฺสกนฺติ เอกวตฺถุมฺหิ ปุพฺพภาเค อาปนฺนถุลฺลจฺจยทุกฺกเฏหิ มิสฺสกํ. มกฺขธมฺโม นาม ฉาเทตุกามตา.
๑๘๒. สมฺพหุลา สงฺฆาทิเสสา อาปตฺติโย อาปชฺชติ ปริมาณมฺปีติอาทิ ชาติวเสเนกวจนํ, ภาวนปุํสกนิทฺเทโส วา. เสสเมตฺถ ปาฬิโต อฏฺกถาโต จ สุวิฺเยฺยเมว.
สมุจฺจยกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺิตา.